Ustawa z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego

Transkrypt

1 Grzegorz Czaicki & Ustawa z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego I) Podmiot Regulacji Uregulowany w art. 1. Ustawa reguluje sprawy związane z rejestracją - urodzeń - małżeństw - zgonów - sprawy dotyczące innych zdarzeń które mają wpływ na stan cywilny osób Szczególnie: - Fakty podlegające rejestracji - Fakty nie podlegające rejestracji i możliwość ich wykreślenia - właściwość miejscowa i rzeczowa w sprawach rejestracji stanu cywilnego - znaczenie aktu stanu cywilnego i siła dowodowa - zasady sporządzenia aktów stanu cywilnego i prowadzenia ksiąg stanu cywilnego - kto jest zobowiązany do zgłaszania poszczególnych faktów i termin zgłoszenia faktów - termin sporządzenia aktu cywilnego - zmiany w przepisach obowiązujących i przepisy przejściowe II) Struktura Ustawy Ustawa zawiera 10 Rozdziałów. Według Tytułów jest ich 11 jednak rozdział 10 został skreślony. a) Rozdział 1 Przepisy ogólne Reguluje: -Przedmiot regulacji: Ustawa reguluje sprawy związane z rejestracją urodzeń, małżeństw, zgonów, sprawy dotyczące innych zdarzeń które mają wpływ na stan cywilny osób. Art.1. - Forma czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego: W księgach stanu cywilnego w formie: aktów decyzji postanowień - Znaczenie aktu cywilnego: stwierdzenie stanu cywilnego, wyłączny dowód zdarzeń stwierdzonych w nim. Udowodnienie niezgodności z prawdą jedynie w postępowaniu sądowym. Art. 3 i 4. - Księgi stanu cywilnego prowadzi się w urzędach stanu cywilnego. Czynności dokonuje kierownik urzędu stanu cywilnego ( wójt, burmistrz, prezydent) lub jego zastępca. - w razie negatywnej decyzji informuje się osobę zainteresowaną-> możliwość wnioskowania do sądu rejonowego o sprawdzenie uzasadnienia decyzji. W ciągu 14 dni od doręczenia pisma, w sprawach wykazanych w art Nadzór art. 8 b) Rozdział 2 Właściwość miejscowa w sprawach rejestracji stanu cywilnego - Urodzenie i zgon osoby rejestruję się miejscu zdarzenia art.10 Wyjątki: Urodzenie na polskim statku morskim lub powietrznym > urząd stanu cywilnego właściwy dla dzielnicy śródmieście miasta stołecznego Warszawy. 1

2 Brak miejsca zamieszkania rodziców na obszarze właściwości urzędu stanu cywilnego miejsca zdarzenia > możliwa rejestracja w miejscu zamieszkania (jednego z) rodziców Zgon na polskim statku morskim lub powietrznym, lub stwierdzenie zgonu w postępowaniu sądowym > urząd stanu cywilnego właściwy dla dzielnicy śródmieście miasta stołecznego Warszawy. W wyjątkowych wypadkach zgłoszenia zgonu > według ostatniego miejsca zamieszkania lub miejsca pochowania. - Zawarcie małżeństwa > w urzędzie stanu cywilnego wolno wybranym Zaświadczenie o braku okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa wystawia urząd według miejsca zamieszkania jednej z dwóch osób dotyczących. Stworzenie aktu > według miejsca zawarcia - Odtworzenie aktu stanu cywilnego, wpisanie treści aktu zagranicznego, zarejestrowanie urodzenia, zawarcia małżeństwa, zgonu które następują za granicą > według miejsca zamieszkania wnioskodawcy - uznanie dziecka, nadanie nazwiska męża matki, powrót do wcześniejszego nazwiska, wzmianka o zawarciu małżeństwa rodziców dziecka > dowolny urząd stanu cywilnego.!> Oświadczenie o uznaniu dziecka przed konsulem: dziecko urodzone > według miejsca sporządzenia aktu urodzenia dziecko nieurodzone > według miejsca zamieszkania matki - brak krajowego miejsca zamieszkania > właściwość miejscowa według ostatniego krajowego miejsca zamieszkania > kiedy brak: urząd stanu cywilnego właściwy dla dzielnicy śródmieście miasta stołecznego Warszawy. c) Rozdział 3: Zasady sporządzenia aktów stanu cywilnego i prowadzenia ksiąg stanu cywilnego - Termin sporządzenia aktu = dzień zgłoszenia zdarzenia wyjątek kiedy ustawa stanowi inaczej - oddzielne Akty = urodzenia, małżeństwa, zgonu akta zbiorowe rejestracji stanu cywilnego = Dokumenty i oświadczenia złożone wokół Aktu oddzielnego i dokumenty przekazane przez organy państwowe - Akt zawiera: Tylko dane wymagane przez prawo. Zakaz zamieszczania danych naruszających dobra osobiste. Konstytutywne skreślenie nie dopuszczalnych wpisów na wniosek uprawnionych. - Dokonanie zgłoszenia urodzenia i zgonu = co do zasady ustnie jednak pewne instytucje mają obowiązek dokonania zgłoszenia w formie pisemnej wzywanie biegłego lub tłumacza według potrzeby zapewnienia komunikacji - zmiany ex post, na podstawie dopuszczalnego źródła, wpisuję się w formie wzmianki dodatkowej, przypiska o innych aktach pod treścią aktu 2

3 - Art Obowiązki i kompetencje w zakresie zarządzania ksiąg stanu cywilnego d) Rozdział 4: Unieważnienie, sprostowanie, ustalenie treści, odtworzenie i uzupełnienie aktu stanu cywilnego - Zasadniczo zakaz dokonywania zmian w akcie stanu cywilnego Wyjątki: Ustawa stanowi inaczej sprostowanie oczywistego błędu pisarskiego - Unieważnienie aktu: 1) Stwierdzenie tego samego zdarzenia przez dwa akty 2) Orzeczenie przez sąd w postępowaniu nie procesowym na wniosek osoby zainteresowanej, prokuratora lub kierownika urzędu stanu cywilnego: - Akt stwierdza zdarzenie niezgodne z prawdą - zmniejszenie mocy dowodowej aktu przez uchybienia powstałe przy sporządzeniu - Sprostowanie aktu: 1) Sprostowanie oczywistego błędu pisarskiego 2) Orzeczenie przez sąd w postępowaniu nie procesowym na wniosek osoby zainteresowanej, prokuratora lub kierownika urzędu stanu cywilnego: - błędne zredagowanie - nieścisłe zredagowanie - Ustalenie treści aktu Orzeczenie przez sąd w postępowaniu nie procesowym na wniosek osoby zainteresowanej, prokuratora lub kierownika urzędu stanu cywilnego: - zastąpienie aktu unieważnionego nowym aktem - brak sporządzenia i możliwości prawnej sporządzenia aktu urodzenia lub małżeństwa e) Rozdział 5: Akt urodzenia - Odtworzenie aktu na wniosek osoby zainteresowanej, organu państwowego lub urzędu przy zaginięciu lub zniszczeniu całości lub części księgi > ale nie jak istnieje odpis wyjątek: urodzenie, małżeństwo lub zgon za granicą a uzyskanie odpisu jest niemożliwe lub związane z poważnymi trudnościami - Uzupełnienie aktu kiedy akt nie zawiera wszystkich wymaganych dan - Termin zgłoszenia zdarzenia: 14 dni 3 dni przy urodzeniu się martwym - Obowiązek zgłoszenia zdarzenia: ojciec, matka, osoba obecna przy porodzie lekarz, położna, zakład opieki zdrowotnej (kiedy dotyczy) 3

4 - Akt urodzenia sporządzany na podstawie pisemnego zgłoszenia zdarzenia wpisuje się: Do aktu urodzenia wpisuje się: 1) nazwisko, imię (imiona) i płeć dziecka; 2) miejsce i datę urodzenia dziecka; 3) nazwiska, nazwiska rodowe rodziców, imię (imiona), miejsce i datę urodzenia, miejsce zamieszkania każdego z rodziców w chwili urodzenia się dziecka; 4) nazwisko, imię i miejsce zamieszkania zgłaszającego; 5) dane dotyczące zakładu opieki zdrowotnej, jeżeli sporządzenie aktu następuje na podstawie zgłoszenia, o którym mowa w art. 39 ust Wpis danych ojca kiedy: 1) domniemanie że mąż matki jest ojcem 2) uznanie dziecka przez ojca 3) sądowe ustalenie ojcostwa > przy niespełnieniu jednej z okoliczności jako imię ojca wpisuję się: a) imię wskazane przez przedstawiciela ustawowego dziecka b) jedno z imion zwykle w kraju używanych > jako nazwisko matki Poza tym w Rozdziale 5 są uregulowane kwestie dotyczące: informacji jakie powinny być zawarte w pisemnym zgłoszeniu urodzenia, uznania dziecka przez ojca i przysposobienia, imiona dziecka i aktu urodzenia dziecka którego rodzice są nieznane f) Rozdział 6: Zawieranie małżeństw i akt małżeństwa - Zawarcie małżeństwa: odesłanie do KRO - Obowiązki osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo: 1) udowodnienie tożsamości, ustania, unieważnienia albo nieistnienia małżeństwa przez dokumenty/ dowody 2) złożenie pisemnego zapewnienia o nie wiedzy o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa 3) złożenie zezwolenia na zawarcie małżeństwa 4) pełnomocnictwo 5) złożenie dokumentu stwierdzającego możność do zawarcia małżeństwa zgodnie z właściwym prawem (cudzoziemca) > możliwość zwolnienia z tego obowiązku przez sąd - Akt małżeństwa a) sporządzenie niezwłocznie po zawarciu b) wpisuje się: 1) nazwiska i imiona osób zawierających małżeństwo, ich nazwiska rodowe, stan cywilny, miejsce i datę urodzenia oraz miejsce zamieszkania; 2) miejsce i datę zawarcia małżeństwa; 3) nazwiska i imiona oraz nazwiska rodowe rodziców każdej z osób wstępujących w związek małżeński; 4) nazwiska i imiona świadków; 5) nazwisko (nazwiska), które będą nosić osoby zawierające małżeństwo po jego zawarciu, oraz 4

5 nazwisko, które będą nosić dzieci zrodzone z tego małżeństwa; 6) stwierdzenie, że osoby zawierające małżeństwo złożyły zgodne oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński. poza tym Rozdział 6 zawiera regulacje dotyczące formy zawarcia małżeństwa g) Rozdział 7: Akt zgonu - Termin zgłoszenia 3 dni 24 godzin gdy spowodowane przez chorobę zakaźna - Obowiązani do zgłoszenie praktycznie każdy co ma pewną wiedzę o zdarzeniu, kolejność zaczyna od najbliższych - Podstawa stworzenia: Karta zgonu albo pisemne zgłoszenie dokonane przez szczególny organ - wpisuje się a) osoba o stwierdzonej tożsamości 1) nazwisko, imię (imiona), nazwisko rodowe, stan cywilny, miejsce i datę urodzenia, miejsce zamieszkania zmarłego; 2) datę, godzinę oraz miejsce zgonu lub znalezienia zwłok; 3) nazwisko, imię (imiona) oraz nazwisko rodowe małżonka osoby zmarłej; 4) nazwiska rodowe i imiona rodziców zmarłego; 5) nazwisko, imię (imiona), miejsce zamieszkania osoby zgłaszającej zgon lub dane dotyczące szpitala albo zakładu, o których mowa w art. 65 ust. 2. b) osoba o niestwierdzonej tożsamości: 1) datę, godzinę, miejsce i okoliczności znalezienia zwłok oraz ich zewnętrzny wygląd; 2) płeć oraz przypuszczalny rok urodzenia zmarłego; 3) znaki szczególne zmarłego; 4) opis odzieży oraz innych przedmiotów znalezionych przy zmarłym. h) Rozdział 9: Szczególne wypadki rejestracji stanu cywilnego 1) Zarejestrowanie urodzenia, małżeństwa lub zgonu nie zarejestrowanych za granicą 2) Wystawienie zaświadczenia o możności zawarcia małżeństwa zgodnie z polskim prawem 3) Zgłoszenie urodzenia lub zgonu za pomocą konsula lub pełnomocnika 4) Wpisanie do ksiąg polskich aktu stworzonego za granicą 5) Protokół urodzenia lub zgonu przez kapitana 6) Wpis zgonu i urodzenia do dziennika okrętowego lub do dziennika pokładowego zdarzeń 7) Zgon woskowych i) Rozdział 9: Odpisy aktów stanu cywilnego i zaświadczenia Wydaję się: - odpisy zupełne i skrócone aktów - zaświadczenia o dokonanych wpisach lub ich braku - zaświadczenia o zaginięciu lub zniszczeniu księgi 5

6 III Pytania III) Czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego dokonuje się w formie: a) akta stanu cywilnego ( + ) b) decyzji ( + ) c) oświadczenia woli d) czynności procesowej IV) Urodzenie oraz zgon osoby rejestruje się w : a) dowolnym urzędzie stanu cywilnego b) urzędzie stanu cywilnego miejsca takiego zdarzenia ( + ) c) nie trzeba rejestrować d) trzeba, ale tylko w niektórych wypadkach V) Zawarcie małżeństwa następuje w urzędzie stanu cywilnego w miejscu ( zamieszkania/wybranym ) przez osoby zamierzające wstąpić w związek małżeński. VI) Szczegółowe zasady sporządzania aktów stanu cywilnego określa w drodze rozporządzenia: c) Prezes Rady Ministrów d) Rada Ministrów e) Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji ( + ) f) Minister Sprawiedliwości VII) Kiedy unieważnia się akt stanu cywilnego: a) jeżeli stwierdza zdarzenie niezgodne z prawdą ( + ) b) jeżeli zajdzie podejrzenie, że stwierdza on zdarzenie niezgodne z prawda c) można to zrobić zawsze d) w przypadku uchybień powstałych przy sporządzaniu aktu, jeżeli zmniejsza jego moc dowodową ( + ) VIII) Urodzenie dziecka należy zgłosić w ciągu: a) 3 dni od urodzenia b) 1 tygodnia od urodzenia c) 14 dni od urodzenia ( + ) d) 2 miesięcy od urodzenia IX) Jeżeli urodzenie dziecka nastąpiło w zakładzie opieki zdrowotnej do zgłoszenia urodzenia jest zobowiązany: a) zakład opieki zdrowotnej ( + ) b) jedno z rodziców c) lekarz d) położna 6

7 X) Akt małżeństwa jeżeli jest wazny sporządza się: a) w ciągu 5 dni roboczych od jego zawarcia b) niezwłocznie po jego zawarciu ( + ) c) w ciągu 14 dni od jego zawarcia d) nie ma w ustawie określonego terminu XI) Zgon osoby należy zgłosić najpóźniej w ciągu : a) 5 dni od dnia zgonu b) 3 dni od dnia zgonu ( + ) c) 1 tygodnia od dnia zgonu d) 48 godzin od chwili zgonu XII) Jeżeli urodzenie albo zgon nastąpił na polskim statku morskim lub powietrznym, kapitan statku sporządza protokół zawierający dane dotyczące takich zdarzeń, który musi być podpisany przez: a) 1 świadka b) Co najmniej 1 swiadka c) 2 świadków ( +) d) 3 świadków XIII) Odpis zupełny stanowi ( dosłowne powtórzenie ) treści aktu stanu cywilnego. XIV) Jeżeli księga stanu cywilnego lub jej cześć zaginie lub ulegnie zniszczeniu, dla której przed dniem wejścia w życia ustawy był sporządzony odpis, wtedy: a) nie można jej zastąpic odpisem b) można tylko poszczególna cześć zastąpic odpisem c) zastępuje się odpowiednio odpisem (+) można zastąpić odpisem, ale tylko całość, nigdy część 7

8 Kazus 1 Do Urzędu Stanu Cywilnego zgłosili się Państwo X z prośbą o wpisanie zagranicznego aktu stanu cywilnego do polskich ksiąg stanu cywilnego, akt ten dotyczył ich dziecka. Urzędnik U nie zgodził się na to, twierdząc, że nie można wpisać zagranicznego aktu stanu cywilnego do polskich ksiąg stanu cywilnego. Czy jest to zgodne z prawem, jeżeli tak to podaj podstawę prawną i odpowiedni wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego. Gdyby tylko jedno z rodziców samodzielnie zgłosiło się do urzędnika, czy mogłoby żądać takiego wpisu? Rozwiązanie: Podstawa prawna art. 73 ustawy z dnia 29 września 1986 roku Prawo o aktach stanu cywilnego. Art Akt stanu cywilnego sporządzony za granicą może być wpisany do polskich ksiąg stanu cywilnego na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu. 2. Wpisanie wzmianki dodatkowej lub zamieszczenie przypisku w akcie stanu cywilnego na podstawie orzeczenia organu państwa obcego w sprawie niemajątkowej należącej w Polsce do drogi sądowej może nastąpić, jeżeli orzeczenie to zostało uznane przez sąd polski, chyba że umowa międzynarodowa stanowi inaczej. 3. Na podstawie aktu stanu cywilnego sporządzonego za granicą wpisuje się z urzędu wzmianki dodatkowe lub zamieszcza przypiski w akcie stanu cywilnego sporządzonym w polskich księgach stanu cywilnego, jeżeli odpis zagranicznego aktu stanu cywilnego przesłano do kraju w wykonaniu umowy międzynarodowej przewidującej wzajemną wymianę aktów stanu cywilnego. 4. Kierownik urzędu stanu cywilnego może wpisać wzmiankę dodatkową lub zamieścić przypisek na podstawie innego dokumentu pochodzącego od organu państwa obcego, a niewymagającego uznania. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z , II OSK 524/08 O wpisaniu zagranicznego aktu stanu cywilnego do polskich ksiąg aktów stanu cywilnego rozstrzyga się, zgodnie z art. 73 ustawy z dnia 29 września 1986 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1688) na wniosek osoby zainteresowanej. Ustawodawca nie sprecyzował pojęcia "osoba zainteresowana", tak więc istnienie interesu prawnego do złożenia takiego wniosku musi być oceniane każdorazowo w stosunku do osoby występującej z takim wnioskiem. Niewątpliwie uprawnionymi do złożenia takiego wniosku są rodzice dziecka, którego dotyczy akt urodzenia podlegający wpisaniu do polskich ksiąg stanu cywilnego, legitymacja ta przysługuje każdemu z rodziców samodzielnie. 8

9 Kazus 2 Do Urzędu Stanu Cywilnego w Słubicach zgłosił się Adam J. z prośbą o wydanie mu odpisu aktu zgonu Wiesława S. ( zupełnie obcej dla niego osoby ) zmarłego przed 3 miesiącami na zawał serca. Urzędnik U kategorycznie tego odmówił, ze względu na fakt iż Adam J. nie jest osobą wymienioną w Art. 83 ust.1 ani nie wskazał interesu prawnego, o którym mowa w Art. 83 ust. 2. Adam J. stwierdził, że ma interes prawny ponieważ Wiesław S. pożyczył kiedyś od jego wuja 20 zł i chce odebrać ten dług. Czy racje miał urzędnik, czy Adam J. nie będąc osobą wymienioną w art. 83 ust. 1 ani nie mając w tym żadnego interesu prawnego może domagać się wydania odpisu aktu zgonu Wiesława S.? Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Gdańsku , III SA/Gd 235/07 W uzasadnieniu organ wskazał, iż z uwagi na to, że wnioskodawca nie należy do kręgu podmiotów, o których mowa w art. 83 ust. 1 ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego, wydanie aktu stanu cywilnego wymaga w świetle art. 83 ust. 2 ww. ustawy wykazania przez wnioskodawcę interesu prawnego. W ocenie organu podane w złożonym wniosku okoliczności nie uprawniają do uzyskania żądanego odpisu; brak jest bowiem przepisu prawa, z którego wynikałoby, że do tego typu czynności wymagany jest akt stanu cywilnego. Tym samym nie można uznać, iż strona jest uprawniona do domagania się wydania aktu. Interes prawny w uzyskaniu odpisu aktu zgonu ma każdy na czyją sferę praw i obowiązków bezpośredni wpływ ma śmierć danej osoby. Nieuzasadnione jest uzależnianie interesu prawnego wnioskodawcy wyłącznie od tego, że jest on siostrzeńcem nieżyjącego już Anatola P., który kiedyś znał Wiesława S. Art Odpisy oraz zaświadczenia określone w art. 79 wydaje się na wniosek sądu lub innego organu państwowego, osoby, której stan cywilny został w akcie stwierdzony, jej wstępnego, zstępnego, rodzeństwa, małżonka lub przedstawiciela ustawowego. 2. Odpisy aktów stanu cywilnego i zaświadczenia o dokonanych w księgach stanu cywilnego wpisach lub o ich braku mogą być również wydane na wniosek innych osób niż wymienione w ust. 1, które wykażą w tym interes prawny, oraz na wniosek organizacji społecznej, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi takiej organizacji i gdy przemawia za tym interes społeczny. Zaświadczenie o zaginięciu lub zniszczeniu księgi stanu cywilnego może być także wydane na wniosek innych zainteresowanych osób. 9