Literatura i kultura oświecenia i preromantyzmu. 1. Rozszyfruj daty i określ ich znaczenie dla oświecenia (w Polsce lub w Europie): a) 1789 r.

Transkrypt

1 Literatura i kultura oświecenia i preromantyzmu 1. Rozszyfruj daty i określ ich znaczenie dla oświecenia (w Polsce lub w Europie): a) 1789 r., b) 1795 r. 2. Wskaż różnice między: a) racjonalizmem a empiryzmem, b) ateizmem a deizmem. 3. Wymień trzy nurty estetyczne oświecenia i każdemu z nich przyporządkuj jedną cechę. 4. Zinterpretuj myśl I. Kanta, wskazując na istotę oświecenia jako formacji kulturowej: Oświeceniem nazywamy wyjście człowieka z niepełnoletności, w którą popadł z własnej winy. Niepełnoletność to niezdolność człowieka do posługiwania się swym własnym rozumem, bez obcego kierownictwa. 5. Odwołując się do świata przedstawionego powieści D. Defoe Przypadki Robinsona Kruzoe, wskaż trzy cechy gatunkowe robinsonady. 6. Zredaguj jednozdaniową notkę na temat wymienionych niżej instytucji polskiego oświecenia: a) Collegium Nobilium, b) Monitor, c) Komisja Edukacji Narodowej. 1

2 7. Przeczytaj poniższy fragment, a następnie: a) wskaż w tekście dwie cechy świadczące o jego przynależności do publicystyki, b) określ różnicę między sarmackim a oświeceniowym pojmowaniem narodu. Stanisław Staszic Przestrogi dla Polski (fragment) Róbcie z młodzieży szlacheckiej i z miejskiej jeden naród! Niszczcie między nimi niechęć. Zakrzewiajcie wzajemną miłość. Dajcie im równie uczuć, że gdy się wspólnie trzymać będą, Polska zostanie wolną, mocną i sławną. [ ] Powtarzajcie im często to wielkie cnotliwego Rzymianina zdanie: nie całość jednego stanu, ale całość narodu całego jest prawem najwyższym. 8. Odwołując się do satyry I. Krasickiego Pijaństwo, przedstaw cechy Sarmaty jako antywzoru osobowego polskiej literatury oświeceniowej. 9. Objaśnij, na czym polega ironia zastosowana w satyrze I. Krasickiego Do króla. 10. Na podstawie poniższego fragmentu poetyki oświeceniowej wskaż dwie cechy gatunkowe satyry, a następnie udowodnij ich obecność w utworach I. Krasickiego. Franciszek Dmochowski Sztuka rymotwórcza (fragment) Satyra w ścisłej z cnotą zostając przyjaźni, Błędy ludzkie wytyka, lecz ludzi nie drażni. Ten prawdziwy duch satyr, ta pierwszej treść próby: Szydzić z wad, karcić błędy, oszczędzać osoby. 11. Przeczytaj poniższy utwór, a następnie: a) nazwij gatunek, b) wskaż dwie części kompozycyjne utworu, 2

3 c) scharakteryzuj wizję świata zawartą w odpowiedzi wilków na pytanie jagnięcia, d) odwołując się do tekstu, objaśnij pojęcie alegorii. Ignacy Krasicki Jagnię i wilcy Zawżdy znajdzie przyczynę, kto zdobyczy pragnie. Dwóch wilków jedno w lesie nadybali jagnię; Już go mieli rozerwać, rzekło: Jakim prawem? Smacznyś, słabyś i w lesie! Zjedli niezabawem. 12. Odwołując się do wiedzy o twórczości I. Krasickiego, scharakteryzuj hasło ucząc bawić, bawiąc uczyć jako najważniejszą zasadę rządzącą twórczością epoki oświecenia. 13. Przeczytaj poniższy utwór, a następnie: a) objaśnij, w czym się wyraża styl patetyczny zastosowany w utworze, i określ jego funkcję, b) scharakteryzuj koncepcję patriotyzmu zawartą w hymnie i określ jej związek z ówczesną sytuacją polityczną w Polsce. Ignacy Krasicki Hymn do miłości ojczyzny Święta miłości kochanej ojczyzny, Czują cię tylko umysły poczciwe! Dla ciebie zjadłe smakują trucizny Dla ciebie więzy, pęta niezelżywe. Kształcisz kalectwo przez chwalebne blizny Gnieździsz w umyśle rozkoszy prawdziwe, Byle cię można wspomóc, byle wspierać, Nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać. 14. Przeczytaj poniższy fragment, a następnie: a) wskaż cztery podobieństwa między budową utworu i budową Hymnu do miłości ojczyzny (ćwiczenie 13.), 3

4 b) nazwij rodzaj stylizacji zastosowany w utworze i podaj jeden argument na poparcie swojego stanowiska. Ignacy Krasicki Monachomachia (fragment) Wdzięczna miłości kochanej szklenice! Czuje cię każdy, i słaby, i zdrowy; Dla ciebie miłe są ciemne piwnice, Dla ciebie znośna duszność i ból głowy, Słodzisz frasunki, uśmierzasz tęsknice. W tobie pociecha, w tobie zysk gotowy. Byle cię można znaleźć, byle kupić, Nie żal skosztować, nie żal się i upić! 15. Scharakteryzuj werteryzm, odwołując się do kreacji głównego bohatera powieści J.W. Goethego (wskaż po dwie cechy w każdej kategorii). samego siebie Wyróżniki postawy werterycznej natury sztuki miłości społeczeństwa 16. Nazwij gatunek reprezentowany przez Cierpienia młodego a J.W. Goethego i podaj jeden argument na poparcie swojego stanowiska. 4

5 17. R Na podstawie analizy poniższego fragmentu zinterpretuj autocharakterystykę Mefistofelesa. Johann Wolfgang Goethe Faust (fragment) Jam częścią tej siły, Która zawsze na złe godzi, A przecie wciąż dobro rodzi. [ ] Jam duchem, co zawsze przeczy! [ ] Tak więc to, co wy na świecie Grzechem, zbrodnią, plagą, zgubą, Krótko mówiąc złem zowiecie, Jest mym żywiołem i chlubą. [ ] Jam częścią części, w której tkwił byt wszelki, Częścią ciemności, światła rodzicielki [ ]. 5