Prof. dr hab. Bronisława Woźniczka-Paruzel Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Transkrypt

1 Prof. dr hab. Bronisława Woźniczka-Paruzel Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Wspomaganie terapii uzaleŝnień i współuzaleŝnień w warunkach bibliotecznych

2 Struktura prezentacji Wprowadzenie UzaleŜnienie od alkoholu i jego konsekwencje Istota współuzaleŝnienia - koncepcje i definicje, typowe symptomy zaburzenia, formy terapii Biblioterapia wśród współuzaleŝnionych i jej upowszechnianie, teksty terapeutyczne Formy współpracy bibliotekarzy z terapeutami i liderami AA oraz grup rodzinnych Al-Anon Współpraca bibliotekarzy i liderów grup Alateen w profilaktyce współuzaleŝnienia Uwagi końcowe, końcowe refleksje

3 Wprowadzenie Obecność osoby uzaleŝnionej w rodzinie powoduje, Ŝe staje się ona chora, a jej członkowiedotknięci współuzaleŝniem Osoby współuzaleŝnione, to takie, których Ŝycie zostało zaburzone przez uzaleŝnienie najbliŝszych Najskuteczniejsze terapie uzaleŝnień oraz współuzaleŝnienia prowadzone są w grupach AA, Al-Anon i Alateen, gdzie moŝna takŝe stosować biblioterapię Liderom grup potrzebna jest pomoc bibliotekarzy Aby bibliotekarze mogli podjąć działania wspomagające terapię rodzin z problemem alkoholowym, muszą poznać istotę uzaleŝnienia i współuzaleŝnienia

4 UzaleŜnienie UzaleŜnienie to, najogólniej rzecz biorąc, niemoŝność obycia się bez czegoś W zaleŝności od czynnika, bez którego nie moŝna się obejść, wyróŝnia się rozmaite rodzaje uzaleŝnień, które najczęściej mają w nazwach wskazany ten czynnik + końcówkę holizm lub mania, albo wskazują ten czynnik w określeniu uzaleŝnienie od... Najpowszechniejsze w Polsce jest uzaleŝnienie od alkoholu (alkoholizm, choroba alkoholowa), które równieŝ tkwi u podstaw współuzaleŝnienia

5 WspółuzaleŜnienie - próby zdefiniowania WspółuzaleŜnienie w szerokim rozumieniu tego pojęcia to chorobliwa zaleŝność ludzi od siebie, wywołana dysfunkcjonalnym układem rodzinnym (partnerskim), której towarzyszy odbiegający od normy zespól cech i zachowań Jest formą uzaleŝnienia od ludzi, ich nastrojów, zachowań, stanu zdrowia. Dlatego teŝ nazywane jest niekiedy uzaleŝnieniem paradoksalnym Najczęściej daje o sobie znać w rodzinach z problemem alkoholowym

6 WspółuzaleŜnienie - próby zdefiniowania WspółuzaleŜnienie to forma niewolnictwa Niewolnictwo współuzaleŝnionych to specyficzny mechanizm adaptacyjny, pojawiający się wskutek długotrwałego pozostawania w sytuacji kryzysowej, związanej z byciem w długoletnim związku z osobą uzaleŝnioną od alkoholu i ponoszeniem konsekwencji jej uzaleŝnienia (M. Kusocińska, J. Melibruda, B. Włodawiec)

7 Fazy rozwoju współuzaleŝnienia (paralelne do faz uzaleŝnienia) 1. Usprawiedliwione picie incydentalne. Rodzina współczuje i pomaga 2. Powtarzające się incydenty alkoholowe. Rodzina wymusza obietnice trzeźwości 3. Incydenty alkoholowe dostrzegają inni. Rodzina się wstydzi i stopniowo izoluje, kontrolując alkoholika 4. Ciągi alkoholowe z przerwami, zachowania drastyczne. Rodzina przejmuje obowiązki 5. Ciągi permanentne. Rodzina zamyka się całkowicie w poczuciu beznadziejności lub szuka pomocy z zewnątrz

8 Grupy AA i Grupy Rodzinne Al-Anon Grupy AA narodziły się w 1933 roku w Stanach Zjednoczonych, do Polski trafiły w latach sześćdziesiątych XX w. Grupy rodzinne Al-Anon wyodrębniły się w USA w roku 1950, w Polsce zaczęły działać w latach siedemdziesiątych XX w. Ich program wyznacza 12 Kroków ( Stopni ) Rytuały spotkań i zasady organizacyjne wyznacza 12 Tradycji W aktywności grup istotną rolę odgrywają elementy spontanicznej biblioterapii

9 Formy współpracy bibliotekarzy z terapeutami i liderami grup AA i Al-Anon Upowszechnianie idei biblioterapii wśród terapeutów i liderów Zakładanie punktów bibliotecznych w siedzibach grup samopomoowych AA i Al-Anon Opracowywanie bibliografii wydawnictw przydatnych w terapii uzaleŝnień i współuzaleŝnienia Prowadzenie w bibliotece cyklicznych prezentacji na temat istoty choroby alkoholowej i współuzaleŝnienia

10 Grupy wsparcia Alateen Są to grupy dla dzieci z rodzin alkoholowych Wykorzystują dostosowany do potrzeb dzieci program 12 Kroków Dzieci poznają własne strategie przetrwania (bohater rodzinny, kozioł ofiarny, dziecko niewidzialne, maskotka domowa) W pracy grup Alateen bardzo pomocna jest bajkoterapia (zobacz: KsięŜycowy domek Marii Molickiej)

11 Formy współpracy z liderami grup Alateen w profilaktyce współuzaleŝnienia Prowadzenie w bibliotekach szkolnych i publicznych programów profilaktycznych, poświęconych uzaleŝnieniom i współuzaleŝnieniu Wykorzystywanie programów biblioterapetycznych w pracy z dziećmi z rodzin alkoholowych Zachęcanie tych dzieci do uczestnictwa w grupach Alateen Wspomaganie liderów grup odpowiednimi materiałami

12 Wnioski końcowe 1. Bibliotekarze powinni wspomagać terapię uzleŝnień i współuzaleŝnienia 2. Mogą słuŝyć terapeutom zawodowym oraz liderom grup AA, Al-Anon i Alateen 3. Mogą równieŝ prowadzić własne działania profilaktyczne i biblioterapeutyczne 4. Warunkiem tych działań jest poznanie problemów uzaleŝnień i współuzaleŝnienia oraz dotarcie do osób nim dotkniętych

13 Końcowe refleksje Dokąd idziemy? Czy jesteśmy cywilizacją uzaleŝnionch i współuzaleŝnionych? Czy testy terapeutyczne mogą i nam przynieść korzyści? Zadumajmy się na urodą jednego z nich: Desiderata (tekst podobno znaleziony w kościele w Baltomore, datowany w roku 1692)