Perspektywy globalnego wpływu technologii bezwykopowych na rozwój gospodarczy
|
|
- Agata Krawczyk
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Inżynieria bezwykopowa Perspektywy globalnego wpływu technologii bezwykopowych na rozwój gospodarczy prof. dr inż. Samuel T. Ariaratnam, kierownik Katedry Inżynierii Budowlanej, Uniwersytet Stanu Arizona, Tempe, USA; prezes Międzynarodowego Stowarzyszenia Technologii Bezwykopowych Stan infrastruktury podziemnej miast na świecie budzi niepokój ze względu na jego gwałtowne pogarszanie się, co stwarza potencjalne zagrożenia. Dekapitalizacja sieci wodociągowej niesie ryzyko zanieczyszczenia wody pitnej, a uszkodzone sieci kanalizacyjne stanowią potencjalne zagrożenie dla środowiska. Niestety, na świecie występuje ogólny niedobór środków finansowych na odnowę i naprawę infrastruktury miejskiej. W rezultacie właściciele infrastruktury podziemnej, starając się zmniejszać wydatki, stoją przed trudnym zadaniem poszukiwania strategii i technologii, które mogą przynieść oszczędności. Obecnie można zauważyć wzrost popularności technologii bezwykopowych. W artykule omówiono aktualne oraz przyszłe globalne trendy dotyczące technologii bezwykopowych, z uwzględnieniem wybranych projektów i zastosowań. 1. Wprowadzenie Przedsiębiorstwa użyteczności publicznej oraz rządy państw stoją obecnie w obliczu ważnego zadania odnowy i rozbudowy infrastruktury podziemnej (przewodów telekomunikacyjnych, gazowych, wodociągowych, kanalizacyjnych oraz ropociągów). Koszty związane z usuwaniem awarii oraz tzw. koszty społeczne mogą być dość wysokie w porównaniu z okresową konserwacją i naprawą. Rycina nr 1 przedstawia skutki zawalenia się przewodu wodociągowego w 2008 r. w Cleveland w stanie Ohio. Dostępność wody pitnej oraz urządzeń sanitarnych ma szczególne znaczenie dla stabilności społecznej. Statystyki pochodzące z artykułu opublikowanego w 2007 r. w czasopiśmie Underground Infrastructure Management są alarmujące: 2,2 mln ludzi umiera rocznie z powodu skażenia wody, pięć razy więcej dzieci umiera z powodu zanieczyszczonej wody oraz nieodpowiednich warunków sanitarnych niż z powodu AIDS, 1,1 mld lub jedna osoba na sześć nie ma dostępu do wody zdatnej do spożycia, na całym świecie straty wody pitnej spowodowane nieszczelnościami w przewodach wynoszą 4 l na osobę dziennie, w USA 30 40% wody pitnej wycieka z nieszczelnych przewodów zanim dotrze do gospodarstw domowych. Największe problemy związane z brakiem bieżącej wody i kanalizacji napotykają kraje rozwijające się. Zgodnie z raportem programu Narodów Zjednoczonych ds. osiedli ludzkich, odsetek gospodarstw domowych z dostępem do Ryc. 1. Zawalenie się przewodu wodociągowego w Cleveland w stanie Ohio wodociągu lub bieżącej wody na terenie posesji lub dostępu do kanalizacji generalnie zmniejsza się wraz ze zwiększaniem się wielkości miasta. Jest to z pewnością poważny problem dla obszarów gęsto zaludnionych, np. São Paulo, Szanghaj czy Bombaj. Instytucje finansowe, takie jak Bank Światowy, Azjatycki Bank Rozwoju i Japoński Bank Współpracy Międzynarodowej, zapewniają wsparcie, bardzo potrzebne do zainicjowania rozwoju infrastruktury. Odnowa infrastruktury wodociągowej i ściekowej, jak również budowa nowych rurociągów muszą również nieść ze sobą pewną formę budowy potencjału, który umożliwi lokalnym wykonawcom zdobywanie wiedzy na temat dalszego udoskonalania infrastruktury. Celem nadrzędnym jest poszukiwanie realnych technologii umożliwiających zmniejszenie kosztów i zapewnienie korzyści środowiskowych. Instalacja, kontrola, naprawa i wymiana urządzeń podziemnych wykonywana jest tradycyjnie, przez wykorzystanie technologii budowlanych opartych na wykopach. Tego typu prace są często drogie, szczególnie w zatłoczonych miastach. W celu osiągnięcia wymaganej głębokości wykonawcy muszą ostrożnie wykonywać roboty wykopowe, aby nie uszkodzić istniejącej infrastruktury podziemnej, co z kolei spowalnia pracę. Dodatkowe koszty są zazwyczaj związane z odtworzeniem nawierzchni ulicznych, chodników, roślinności oraz naprawami wynikającymi z osiadania terenu. Oprócz tych kosztów prace wykopowe generują również tzw. koszty społeczne, spowodowane utrudnieniami w ruchu czy negatywnym wpływem na przedsiębiorstwa działające w okolicy [5]. Rozwiązaniem tych problemów jest przyjęcie zrównoważonych i oszczędnych strategii rozwoju. Stosowanie innowacyjnych materiałów oraz technologii budowlanych przynosi szereg korzyści. Obecnie wykorzystanie technologii bezwykopowych wzrasta w dość szybkim tempie, ponieważ inżynierowie oraz rządy państw planują wdrażanie najnowocześniejszych technik budowy infrastruktury podziemnej. Technologie bezwykopowe można zdefiniować jako grupę technologii, materiałów oraz niezbędnych narzędzi i maszyn, które wykorzystywane są do budowy nowych lub odnowy istniejących przewodów podziemnych, z minimalizacją lub całkowitym wyeliminowaniem robót ziemnych. 2. Historia technologii bezwykopowych Szerokie stosowanie bezwykopowej budowy, napraw lub wymiany infrastruktury podziemnej rozpoczęło się stosunkowo niedawno. Jednak początek wdrażania technik bezwykopowych sięga 1860 r., kiedy to spółka budująca linię kolejową Northern Pacific Railroad zapoczątkowała wykorzystanie przecisków hydraulicznych. W latach 30. ubiegłego wieku przy pomocy tej technologii wbudowane zostały żelbetowe rury o średnicach w przedziale od 1070 mm do 1830 mm. Następnie zaczęto stosować inne technologie bezwykopowej budowy, 62 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne Marzec Kwiecień 2012
2 Tab. 1. Rozwój technologii bezwykopowych w porządku chronologicznym Technologia Rok wprowadzenia Kraj Przeciski hydrauliczne (pipe jacking) 1860 USA Przeciski hydrauliczne sterowane z transportem urobku przenośnikiem ślimakowym (auger boring) 1940 USA Przeciski pneumatyczne przebijakiem tzw. kretem (impact moling) 1962 Niemcy Horyzontalne przewierty sterowane (HDD) 1971 USA Utwardzane powłoki żywiczne (CIPP) 1971 Wielka Brytania Mikrotunelowanie (microtunneling) 1973 Japonia Bezwykopowa wymiana przewodów z pozostawieniem zniszczonego starego przewodu w gruncie (pipe bursting) 1981 Wielka Brytania Pneumatyczne wbijanie rur stalowych (pipe ramming) lata 80. USA Przeciski sterowane poprzez zagęszczanie gruntu przebijakiem pneumatycznym, tzw. kretem (guided moles) lata 90. Niemcy Dwuetapowe przeciski hydrauliczne z laserowym systemem sterowania i kontroli (pilot tube microtunneling) 1995 Niemcy Przeciski hydrauliczne z napędem bezpośrednim głowicy rozwiercającej (axis vacuum microtunneling) 2008 Australia / USA Ryc. 2. Inkrustacja żeliwnego przewodu wodociągowego o średnicy 100 mm w Campinas w Brazylii w tym przeciski hydrauliczne sterowane z transportem urobku przenośnikiem ślimakowym (auger boring, 1940), przeciski pneumatyczne przebijakiem, tzw. kretem (impact moling, 1962), horyzontalne przewierty sterowane (HDD, 1971), mikrotunelowanie (microtunneling, 1973) oraz technologię bezwykopowej wymiany przewodów z pozostawieniem zniszczonego starego przewodu w gruncie (pipe bursting, 1981) [1]. Tabela 1 przedstawia rozwój technologii bezwykopowych w porządku chronologicznym. Wszystkie przedstawione technologie są obecnie stosowane w skali globalnej. 3. Przegląd rynków globalnych Poniższy rozdział stanowi przegląd niektórych działań związanych z wykorzystaniem technik bezwykopowych na świecie. Zostały tu omówione wybrane projekty realizowane w Ameryce Południowej, Ameryce Północnej, Australii, Europie, Afryce, na Bliskim Wschodzie i w Azji Ameryka Południowa W wyniku budowy nowej infrastruktury, a zwłaszcza ropociągów i gazociągów, na kontynencie południowoamerykańskim nastąpiła ekspansja technik bezwykopowych. Rurociągi mają kluczowe znaczenie dla przyszłego wzrostu gospodarczego w tym regionie, który pretenduje do miana ośrodka surowców energetycznych. Gospodarka Brazylii, największego kraju w Ameryce Południowej, jest jedną z najbardziej samowystarczalnych na świecie. Dzięki obfitości zasobów naturalnych kraj ten sięga po złoża ropy naftowej i gazu ziemnego Ryc. 3. Wymiana przewodu wodociągowego w Brazylii za pomocą technologii bezwykopowej wymiany (pipe bursting) oraz buduje obecnie tysiące kilometrów rurociągów do transportu tych mediów. W związku z tym wykorzystanie dużych wiertnic do horyzontalnych przewiertów sterowanych (HDD) gwałtownie wzrosło. Innymi wykorzystywanymi technologiami bezwykopowymi są przeciski hydrauliczne sterowane, z transportem urobku przenośnikiem ślimakowym (auger boring) oraz bezwykopowa wymiana (pipe bursting). Przykładem może być tu projekt Petrobras Gastau, który obejmował wybudowanie 97 km gazociągu o średnicy 711 mm pomiędzy São Paulo i Rio de Janerio. Do pokonania licznych przeszkód, które znajdowały się na trasie gazociągu, zastosowano technologię przecisków hydraulicznych sterowanych (auger boring). Program odnowy przewodów wodociągowych w mieście Campinas obejmował wymianę 2,4 km rur żeliwnych przy pomocy technologii bezwykopowej wymiany (pipe bursting). Rycina 2 przedstawia inkrustację w istniejącym przewodzie wodociągowym z rur żeliwnych, natomiast typowy przykład zastosowania technologii bezwykopowej wymiany (pipe bursting) w Brazylii pokazano na rycinie 3. Koszt projektu z zastosowaniem technologii bezwykopowej wymiany (pipe bursting) był minimalny w porównaniu z kosztami związanymi ze stratami wody z istniejącej infrastruktury. Kolumbia jest wschodzącym rynkiem w Ameryce Południowej. Obecnie realizowane są w Bogocie oraz Medellin liczne projekty infrastrukturalne z zastosowaniem technologii horyzontalnych przewiertów sterowanych (HDD), mikrotunelowania oraz technologii utwardzanych powłok żywicznych (CIPP). Oczekuje się, że wykorzystywanie technologii bezwykopowych w Ameryce Południowej będzie wzrastać, ponieważ dąży się tam do poprawy jakości infrastruktury komunalnej oraz efektywnego wykorzystywania zasobów energetycznych Ameryka Północna Działania związane z infrastrukturą podziemną w Ameryce Północnej można uogólnić jako budowę nowych przewodów na zachodzie oraz odnowę istniejącej infrastruktury na wschodzie. Wszystkie technologie bezwykopowe są tam wykorzystywane wraz z technologiami horyzontalnych przewiertów sterowanych (HDD) oraz utwardzanych in situ powłok żywicznych (CIPP), które są stosowane najczęściej. Rycina 4 przedstawia bezwykopową odnowę przewodu kanalizacyjnego w Las Vegas w stanie Nevada przy użyciu technologii CIPP. Większość projektów z zastosowaniem technologii HDD związana jest z inwestycjami na rynkach telekomunikacyjnym oraz dystrybucji gazu i ropy naftowej, natomiast większość inwestycji związanych z odnową przewodów wodociągowych i kanalizacyjnych przeprowadza się za pomocą technologii CIPP. Stan Teksas oraz kanadyjska prowincja Alberta są obecnie miejscami wzmożonej aktywności w zakresie sto- Marzec Kwiecień 2012 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne 63
3 Ryc. 4. Bezwykopowa odnowa przewodu kanalizacyjnego w Las Vegas w stanie Nevada przy użyciu technologii utwardzanych powłok żywicznych (CIPP) sowania technologii HDD. Budowane są tam ropociągi oraz gazociągi. Technologie bezwykopowe są częściej stosowane do odnowy przewodów kanalizacyjnych niż przewodów wodociągowych. Oczekuje się jednak, że wykorzystanie technik bezwykopowych w sieciach wodociągowych również wzrośnie ze względu na wzmożony popyt i wprowadzenie nowych technologii oraz materiałów. Na przykład, kanadyjskie miasto Montreal odnotowało 60 mln USD oszczędności dzięki wykorzystaniu technologii CIPP do odnowy 36,6 km przewodów wodociągowych w latach 2008 i Inne duże projekty w Ameryce Północnej obejmują projekt odnowy kanalizacji w Honolulu o wartości 516 mln USD, projekt mający na celu uszczelnienie kanalizacji w Nowym Orleanie (196 mln USD), a także projekt z zastosowaniem mikrotunelowania (56 mln USD), będący częścią programu poprawy jakości systemu wodociągowego San Francisco Australia i Oceania Rynek technologii bezwykopowych na obszarze Australii i Oceanii obejmuje różnego rodzaju inwestycje wodociągowe, kanalizacyjne, telekomunikacyjne, ropociągowe oraz gazociągowe. Technologie HDD oraz odnowy liniowej są powszechnie stosowane w Australii i Nowej Zelandii. W ciągu ostatnich kilku lat technologia HDD była wykorzystywana do realizacji wielu inwestycji wodociągowych zarówno w Australii, jak i w Nowej Zelandii. Rycina 5 przedstawia wykorzystanie technologii HDD podczas budowy nowego wodociągu o średnicy 200 mm na północ od Auckland w Nowej Zelandii. W zachodniej Australii tendencję do korzystania z technologii bezwykopowych w górnictwie potwierdza realizacja projektu o wartości 10,9 mln USD, którego celem jest odnowa rurociągów górniczych przy pomocy technologii CIPP. Oczekuje się, że dzięki Ryc. 5. Budowa wodociągu w Nowej Zelandii przy użyciu technologii HDD silnej gospodarce australijskiej w ciągu następnej dekady wykorzystanie technologii bezwykopowych w tym regionie będzie wzrastać Europa Europa jest najgęściej zaludnionym kontynentem, dlatego technologie bezwykopowe są często jedynym sposobem na zaspokojenie potrzeb związanych z budową, modernizacją i utrzymaniem infrastruktury podziemnej. Aktualnie realizowane są milionowe kontrakty, których celem jest poprawa jakości przewodów kanalizacyjnych oraz systemów dystrybucji wody. Na przykład, brytyjskie przedsiębiorstwo wodociągów i kanalizacji Thames Water jest obecnie zaangażowane w program modernizacji wodociągów i kanalizacji, o wartości 5 mld. Znaczna część tej modernizacji jest wykonywana przy pomocy technologii bezwykopowej wymiany (pipe bursting) oraz odnowy liniowej. Rycina 6 przedstawia odnowę przewodu kanalizacyjnego w technologii CIPP wykonaną w Helsinkach w Finlandii. Technologia HDD jest wykorzystywana w Rosji podczas prowadzenia głównych projektów naftowych i gazowych, natomiast w Holandii, Danii i Czechach stosowana jest ostatnio technologia przecisków hydraulicznych (pipe jacking). W Niemczech realizowane są obecnie liczne projekty dotyczące różnych technologii z zastosowaniem odnowy liniowej, a także budowane są nowe przewody z wykorzystaniem technologii HDD oraz mikrotunelowania. Natomiast w całej Europie prowadzone są liczne projekty z wykorzystaniem odnowy liniowej oraz technologii bezwykopowej wymiany (pipe bursting). Bank Światowy zapewnił finansowanie inwestycji polegającej na odnowie infrastruktury kanalizacyjnej, uszkodzonej podczas wojny w Sarajewie, w wysokości 35 mln USD. Dziś podobne inwestycje w Europie Wschodniej spowodowały szybki rozwój w takich Ryc. 6. Odnowa przewodu kanalizacyjnego w Helsinkach w Finlandii przy użyciu technologii CIPP krajach, jak Polska, Bułgaria, Rumunia i Węgry. Jednym z głównych wyzwań stojących przed rozwojem infrastruktury podziemnej w Europie jest brak odpowiedniego sprzętu do lokalizacji istniejących elementów uzbrojenia podziemnego. W ciągu ostatnich kilku lat na brytyjskich uniwersytetach prowadzone były badania finansowane przez rząd, których celem jest opracowanie specjalistycznego sprzętu do mapowania przestrzeni podziemnych [3]. Wyniki tych badań powinny być przydatne do lokalizowania i nanoszenia na mapy istniejących przewodów, tym samym zmniejszając ryzyko napotkania nieznanych elementów uzbrojenia podziemnego Afryka Afryka jest nadal najbiedniejszym i najsłabiej rozwiniętym kontynentem na świecie. Niedostatek wody pitnej i odpowiednich urządzeń sanitarnych to krytyczne kwestie, z którymi boryka się ten kontynent. Obecnie brakuje tam ok. 35 mld USD rocznie na inwestycje infrastrukturalne, co jest poważną przeszkodą dla wzrostu gospodarczego i zrównoważonego rozwoju. Dlatego istotne jest korzystanie z innowacyjnych materiałów i technologii w celu zminimalizowania tego problemu. Wśród wszystkich państw afrykańskich, Egipt i RPA to kraje, w których przeprowadzono większość inwestycji z wykorzystaniem technologii bezwykopowych. W Egipcie zrealizowano liczne projekty z użyciem mikrotunelowania w celu polepszenia stanu infrastruktury wodno-ściekowej. W RPA stosowano natomiast technologie mikrotunelowania, HDD, bezwykopowej wymiany (pipe bursting) oraz CIPP. W Durbanie zrealizowano ostatnio projekt wymiany rur azbestowo-cementowych o wartości 205 mln USD, obejmujący zastąpienie 1750 km przewodów wodociągowych za pomocą technologii bezwykopowej wymiany (pipe bursting). Natomiast w Jo- 64 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne Marzec Kwiecień 2012
4 hannesburgu, w czasie trwania projektu o wartości 1,7 mln USD, zastosowano technologię HDD podczas budowy tunelu wieloprzewodowego, prowadzącego przewody światłowodowe, kable elektryczne oraz przewód wodociągowy. Inicjatywy edukacyjne oraz zewnętrzne finansowanie w rozwój infrastruktury są kluczowe dla rozwoju technologii bezwykopowych w Afryce Bliski Wschód Wśród krajów bliskowschodnich bogate kraje Zatoki Perskiej, takie jak Bahrajn, Arabia Saudyjska, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Katar i Kuwejt, są tymi, które cierpią najbardziej z powodu niedoboru opadów atmosferycznych, dlatego w państwach tych istnieją największe możliwości rozwoju infrastruktury wodociągowej. Inwestycje w infrastrukturę wodociągową znajdują się prawdopodobnie na trzecim miejscu wśród inwestycji infrastrukturalnych w Arabii Saudyjskiej (80 mld USD w ciągu najbliższych 20 lat), po inwestycjach w infrastrukturę ropociągową i gazociągową oraz elektroenergetyczną. Narodowy plan dla inżynierii sanitarnej Bahrajnu obejmuje budowę ponad 20 km kolektorów sanitarnych technologią mikrotunelowania w ciągu najbliższych 20 lat. W Zjednoczonych Emiratach Arabskich stosowana była natomiast technologia HDD do realizacji wielu inwestycji w zakresie budowy infrastruktury komunikacyjnej, gazowej oraz sieci elektroenergetycznych. Rycina 7 przedstawia wiertnicę do horyzontalnych przewiertów sterowanych używaną do budowy sieci wodociągowych, kanalizacyjnych oraz linii telekomunikacyjnych podczas budowy Wysp Palmowych w Dubaju. Ryc. 7. Wiertnica HDD używana podczas budowy sztucznych wysp (Palm Trilogy) w Dubaju 3.7. Azja Większość z najbardziej zaludnionych miast na świecie znajduje się na kontynencie azjatyckim. Istnieje tam duże zapotrzebowanie na technologie, które zapewniają metody małoinwazyjne podczas budowy nowych przewodów oraz odnowy istniejącej infrastruktury podziemnej. Chiny jako najszybciej rozwijająca się gospodarka na świecie są ważnym odbiorcą technologii bezwykopowych. Szczególnie zastosowanie technologii HDD ma zasadnicze znaczenie dla projektów energetycznych, takich jak rurociąg zachodnio-wschodni o wartości 23,3 mld USD, który obejmuje budowę 8700 km gazociągu dostarczającego surowiec do aglomeracji znajdujących się na wschodzie kraju, w tym Pekinu i Szanghaju. Dodatkowo budowane są tam tysiące kilometrów ropociągów z wykorzystaniem technologii HDD. W Chinach działa teraz ponad 5000 wiertnic do horyzontalnych przewiertów sterowanych oraz istnieje ok. 30 lokalnych producentów sprzętu [7]. Rycina 8 przedstawia wiertnicę do horyzontalnych przewiertów sterowanych wykorzystywaną do budowy podziemnych linii elektroenergetycznych w Chinach. Hongkong jest obecnie w trakcie realizacji 15-letniego kompleksowego programu odnowy magistrali wodociągowej, który obejmuje bezwykopową odnowę ponad 3000 km rurociągów w czterech etapach przy użyciu odnowy liniowej. Tylko pierwszy etap pochłonął 477 mln USD. Podobnie jak Hongkong, Singapur realizuje pięcioletni kompleksowy program bezwykopowej odnowy infrastruktury kanalizacyjnej na łączną sumę 295 mln USD, który ma zostać ukończony w 2014 r. Jego celem jest odnowa 3400 km przewodów kanalizacyjnych oraz 260 km przewodów ciśnieniowych. Większość inwestycji rehabilitacyjnych zostanie wykonana przy użyciu technologii utwardzanych powłok żywicznych (CIPP). Malezja, która posiada ok. 14 tys. km starzejących się przewodów kanalizacyjnych, zaczęła stosować technologie CIPP do ich bezwykopowej odnowy. Doskonałym rynkiem dla technologii bezwykopowych są również Indie ze względu na szybką urbanizację głównych miast oraz pogarszanie się istniejącej infrastruktury podziemnej. Rycina 9 przedstawia jeden z otwartych kanałów ściekowych w miejscowości Madras w Indiach, które są niestety powszechnie spotykane w znacznej części kraju. Stanowią one zagrożenie dla zdrowia ludzkiego oraz dla środowiska i muszą być zastąpione przez podziemne przewody kanalizacyjne. Technologia HDD została natomiast wykorzystana do transportu ropy naftowej i gazu oraz budowy linii światłowodowych, szczególnie w południowych Indiach. Delhi jest w trakcie realizacji kompleksowego programu odnowy przewodów kanalizacyjnych przy pomocy technologii CIPP. Obok Chin, Indie posiadają być może największy potencjał rynkowy, jeśli chodzi o wykorzystanie technologii bezwykopowych w Azji. Mikrotunelowanie oraz przeciski hydrauliczne są najczęściej wykorzystywanymi technologiami bezwykopowymi w Japonii, co nie jest niczym zaskakującym, biorąc pod uwagę fakt, że jest to ich kraj pochodzenia. Także technologia nawojowa z zastosowaniem użebrowanych taśm spiralnie zwijanych (spiral wound lining) jest dość intensywnie wykorzystywana w Japonii do odnowy przewodów kanalizacyjnych. Ryc. 8. Budowa podziemnych linii elektroenergetycznych w Szanghaju w Chinach Ryc. 9. Otwarty kanał ściekowy w miejscowości Madras w Indiach 4. Promocja technik bezwykopowych Niestety, znajomość technik bezwykopowych wśród właścicieli infrastruktury, inżynierów oraz innych osób związanych z branżą jest dość słaba. Ze względu na to, że są to relatywnie nowe technologie, ważne jest, aby były szeroko rozpowszechniane poprzez edukację i szkolenia. Kilka uniwersytetów na całym świecie oferuje studia z zakresu technologii bezwykopowych, a różne organizacje związane z Międzynarodowym Stowarzyszeniem Technologii Bezwykopowych (ISTT) po- Marzec Kwiecień 2012 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne 65
5 dejmują inicjatywy edukacyjne i szkoleniowe. Podczas trwania wielu konferencji, organizowanych w ciągu kilku ostatnich lat przez ISTT, przeprowadzano profesjonalne szkolenia w zakresie technik bezwykopowych. Celem jest zapoznanie uczestników z podstawowymi zagadnieniami dotyczącymi różnych technologii bezwykopowych wraz z zaprezentowaniem przykładów ich użycia w konkretnych inwestycjach przez partnerów ISTT. Jak pokazano na rycinie 10, promowanie technologii bezwykopowych można podzielić na trzy główne kategorie: edukację, badania, korzyści dla środowiska. Identyfikacja tych trzech elementów jest ważna dla dalszego zwiększenia wykorzystania technologii bezwykopowych na skalę globalną. 5. Edukacja Jednym z najważniejszych aspektów promocji technologii bezwykopowych jest edukacja partnerów, czyli właścicieli infrastruktury, inżynierów, wykonawców, studentów, producentów oraz całego społeczeństwa. Obecnie brakuje dostatecznej wiedzy na temat technologii bezwykopowych, a w szczególności informacji, w jaki sposób najlepiej zaadaptować odpowiednie techniki do konkretnych sytuacji. Programy nauczania na uniwersytetach pozbawione są w większości zajęć na ten temat. Nastąpił jednak globalny wzrost dostępności wiedzy o technologiach bezwykopowych dzięki połączeniu wykładów z zajęciami technicznymi w niektórych instytucjach. Właściciele obiektów infrastrukturalnych mogą uzyskać informacje na temat technologii bezwykopowych, uczestnicząc w konferencjach branżowych, jednak dobrym sposobem na transfer wiedzy są również spotkania przy obiektach właściciela. Wykonawcy mogą uzyskać cenne wiadomości podczas konferencji oraz z publikacji branżowych zawierających opisy realizacji projektów. Dzisiaj wykonawcy posługujący się tradycyjnymi technologiami wykopowymi zaczynają stosować również technologie bezwykopowe. Ryc. 10. Promocja technik bezwykopowych 6. Badania Ze względu na to, że technologie bezwykopowe są relatywnie nową branżą, istotne jest kontynuowanie wysiłków badawczych związanych z ich rozwojem oraz osiągnięcie lepszego zrozumienia aspektów technicznych. Naukowcy z uniwersytetów, instytucji oraz firm prywatnych prowadzą różnorodne badania dotyczące m.in. udoskonalania technologii bezwykopowych, krótko- oraz długoterminowych efektów ich stosowania, poprawy bezpieczeństwa oraz ułatwienia obsługi. Wyniki badań są często rozpowszechniane na konferencjach oraz przez publikacje naukowe. ISTT sponsoruje coroczne Międzynarodowe Kolokwium Badawcze Technologii Bezwykopowych (ITTRC), zapraszając naukowców akademickich oraz badaczy z innych instytucji w celu omówienia działań badawczych. Do tej pory zorganizowano 14 kolokwiów w 10 krajach. Kontynuacja prac badawczych jest kluczowa dla branży technologii bezwykopowych. 7. Korzyści dla środowiska Emisja spalin związana z pracami budowlanymi jest istotnym czynnikiem problemów środowiskowych. W rezultacie producenci urządzeń zaczęli kłaść większy nacisk na budowę i rozwijanie silników, które mogą zmniejszyć emisję zanieczyszczeń do atmosfery. Dziś żyjemy w świecie, w którym kładzie się nacisk na redukcję emisji dwutlenku węgla przez zrównoważony rozwój. Technologie bezwykopowe mogą znacząco zredukować emisję spalin w porównaniu z tradycyjnymi technologiami wykopowymi. Shaik S. Sihabuddin oraz Samuel T. Ariaratnam opracowali kalkulator (e-calc), który pozwala porównać szacowane emisje gazów do atmosfery na podstawie użytej technologii budowlanej oraz sprzętu. Podczas porównania technologii bezwykopowej wymiany (pipe bursting) z tradycyjną metodą wykopową okazało się, że zastosowanie technologii bezwykopowej pozwoliło zredukować emisję gazów do atmosfery o 80%. Jest to ważna cecha technologii bezwykopowych w kontekście konkurencyjności rynkowej, a zwłaszcza wobec tendencji do zwiększania efektywności środowiskowej. 8. Wnioski Technologie bezwykopowe są coraz bardziej akceptowane jako alternatywa dla tradycyjnych technologii wykopowych. Właściciele infrastruktury poszukują opłacalnych strategii i technologii, starając się zmniejszać wydatki. Wzrost liczby ludności spowodował konieczność wzmożenia inwestycji w infrastrukturę na całym świecie. Dziś projekty bezwykopowe są prowadzone w wielu krajach na różnych kontynentach. Inicjatywy edukacyjne i szkoleniowe są ważne w kontekście rozpowszechniania wiedzy na temat korzyści płynących z stosowania technik bezwykopowych. Ponadto wysiłki badawcze i rozwojowe na uniwersytetach, w instytucjach oraz firmach prywatnych dostarczają impulsu do dalszego wzrostu. Dzień, w którym technologie bezwykopowe będą powszechnie stosowane do działań związanych z infrastrukturą podziemną, powinien wkrótce nadejść. Literatura [1] Ariaratnam S.T.: Survey Questionnaire Results of the Current Level of Knowledge on Trenchless Technologies in China. Tunneling and Underground Space Technology 2010, No. 25, Issue 4, pp [2] McKim R.: Selection Method for Trenchless Technologies. Journal of Infrastructure Systems 1997, Vol. 3, No. 3, pp [3] Metje N. et al.: Mapping the Underworld: State-of-the Art Review. Tunnelling and Underground Space Technology 2007, No. 22, pp [4] Sihabuddin S., Ariaratnam S.T.: Methodology for Estimating Emissions in Underground Utility Construction Operations. Journal of Engineering Design and Technology 2009, No. 7, Issue 1, pp [5] Tighe S., Lee T., McKim R., Haas R.: Traffic Delay Costs Savings Associated with Trenchless Technologies. Journal of Infrastructure Systems 1999, Vol. 5, No. 2, pp [6] Underground Infrastructure Management: Confronting the Global Water Infrastructure Challenge. Water Utility Infrastructure Management 2007 (September October), pp [7] Yan C.: China Trenchless Industry Survey and Analysis. Geological Society of China Trenchless Technology Profession Committee. Pekin 2009 (raport rządowy). Tłum. Dominika Lichosik, Katedra Sieci i Instalacji Sanitarnych, Politechnika Świętokrzyska 66 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne Marzec Kwiecień 2012
6 Zakład Robót Inżynieryjnych Henryk Chrobok i Hubert Chrobok sp.j. ul. Gościnna 101, Bojszowy Nowe, woj. śląskie tel , fax info@firma-chrobok.pl Inżynieria bezwykopowa: - przewierty i przeciski poziome - mikrotuneling - przewierty sterowane horyzontalne - czyszczenie i cementowanie istniejących rurociągów - relining - kraking Zabezpieczenia wykopów: - ścianki szczelne z grodzic stalowych - ścianki berlińskie - wbijanie rur i kształtowników stalowych - palisady Wzmocnienia gruntu: - iniekcja jet-grouting - pale CFA - kolumny DSM - pale VIBREX / VIBRO - kolumny żwirowe - pale przemieszczeniowe - mikropale - kotwy i gwoździe gruntowe w w w. f i r m a - c h r o b o k. p l
- przeciski pneumatyczne przebijakiem tzw. kretem (Impact Moling), - pneumatyczne wbijanie rur stalowych (Impact Ramming),
Podział bezwykopowych metod budowy sieci podziemnych wg. ISTT (International Society for Trenchless Technology Międzynarodowe Stowarzyszenie Technologii Bezwykopowych) - przeciski pneumatyczne przebijakiem
Konsumpcja ropy naftowej per capita w 2015 r. [tony]
ROPA: poszukiwania, wydobycie, sprzedaż Konsumpcja ropy naftowej per capita w [tony] 0 0,75 0,75 1,5 1,5 2,25 2,25 3,0 > 3,0 66 ROPA: poszukiwania, wydobycie, sprzedaż Główne kierunki handlu ropą naftową
Konsumpcja ropy naftowej na świecie w mln ton
ROPA: poszukiwania, wydobycie, sprzedaż Konsumpcja ropy naftowej na świecie w mln ton Kraj 1965 1971 1981 1991 2001 2010 zmiana wobec 2010 udział w całości konsumpcji Stany Zjednoczone 552,1 730,6 735,3
Konsumpcja ropy naftowej per capita w 2016 r. [tony]
Ropa: poszukiwania, wydobycie, sprzedaż Konsumpcja ropy naftowej per capita w [tony] 0 0,75 0,75 1,5 1,5 2,25 2,25 3,0 > 3,0 76 Ropa: poszukiwania, wydobycie, sprzedaż Główne kierunki handlu ropą naftową
Każde pytanie zawiera postawienie problemu/pytanie i cztery warianty odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa.
Każde pytanie zawiera postawienie problemu/pytanie i cztery warianty odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa. 1. Podstawowym używanym w Polsce pierwotnym nośnikiem energii jest: a) ropa naftowa
Technologie bezwykopowe i maszyny w nich wykorzystywane
Technologie bezwykopowe i maszyny w nich wykorzystywane Koło Naukowe Drogowców Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska Politechnika Rzeszowska Zakres prezentacji: Zalety i wady technologii bezwykopowych
Podsumowanie i wnioski
AKTUALIZACJA PROJEKTU ZAŁOŻEŃ DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE DLA GMINY STRZELCE OPOLSKIE Część 11 Podsumowanie i wnioski W 869.11 2/6 I. Podstawowym zadaniem aktualizacji
Handel zagraniczny Finlandii w 2015 r. oraz aktywność inwestycyjna
Według wstępnych danych fińskiego Urzędu Celnego w roku 215 wartość fińskiego eksportu wyniosła 53,8 mld EUR, co oznacza spadek o 4 % w stosunku do roku 214. Wartość importu zmniejszyła się o 6 % i osiągnęła
Tendencje i uwarunkowania biznesu międzynarodowego
Tendencje i uwarunkowania biznesu międzynarodowego Dr Bogdan Buczkowski Katedra Wymiany Międzynarodowej Konferencja organizowana w ramach projektu Utworzenie nowych interdyscyplinarnych programów kształcenia
Metoda drążenia udarowego przebijakiem (Impact Moling),
Metoda drążenia udarowego przebijakiem (Impact Moling), przeciski pneumatyczne, gruntowy przebijak dynamiczny/pneumatyczny - tzw. kret, earth piercing, niem. Erdrakete, Bodendurchschlagrakete materiały
KLASTER DESIGNU, INNOWACJI I MODY
KLASTER Jolanta Maria Kozak Prezes TML Prezes Klastra Designu Innowacji i Mody INICJATORZY KLASTRA: INICJATORZY KLASTRA INSTYTUCJA OKOŁOBIZNESOWA, W ramach tworzonego klastra odpowiada za pozyskiwanie
O co pytają mieszkańcy lokalnych społeczności. i jakie mają wątpliwości związane z wydobyciem gazu łupkowego.
O co pytają mieszkańcy lokalnych społeczności i jakie mają wątpliwości związane z wydobyciem gazu łupkowego. Czy szczelinowanie zanieczyszcza wody gruntowe? Warstwy wodonośne chronione są w ten sposób,
3. Rezerwy i zasoby kopalnych surowców energetycznych
3. Rezerwy i zasoby kopalnych surowców energetycznych Soliński J.: Światowe rezerwy surowców energetycznych na podstawie przeglądu przedstawionego podczas 18. Kongresu Energetycznego. Energetyka, nr 2,
Metody bezwykopowe w budowie przewodów podziemnej infrastruktury sieciowej
Metody bezwykopowe w budowie przewodów podziemnej infrastruktury sieciowej Podział metod budowy obiektów liniowych - tuneli (za Madryas C., Kolonko A., Szot A., Wysocki L.: Mikrotunelowanie, Dolnośląskie
PPI Chrobok S.A. Wiercenia poziome, przewierty sterowane WYKONAWCY. ul. Kowola 11 43-220 Bojszowy Nowe tel.: +48 32 218 98 88 fax: +48 32 218 94 47
Wiercenia poziome, przewierty sterowane 57 PPI Chrobok S.A. O FIRMIE PPI Chrobok S.A. prowadzi działalność gospodarczą w zakresie projektowania i wykonywania specjalistycznych robót inżynieryjno-budowlanych
Główne kierunki handlu ropą naftową w 2008 r. [mln ton]
ROPA: poszukiwania, wydobycie, sprzedaż Główne kierunki handlu ropą naftową w [mln ton] 318.5 43.4 22.4 24.4 23.8 121.7 127.6 49.5 196.9 90.9 101.3 32.6 64.7 92.0 119.7 25.4 53.1 21.4 107.6 119.4 44.5
Kierunki migracji: USA, Indie, Pakistan, Francja, RFN
Dane statystyczne Wzrost natężenia migracji Zmiana kontekstu migracji Rozwój komunikacji: internet, skype Nowoczesny transport Koniec zimnej wojny Globalizacja Wybuch nacjonalizmów Wydarzenia polityczne
Sprawdzian wiedzy i umiejętności z działu Przemysł i usługi świata
Sprawdzian wiedzy i umiejętności z działu Przemysł i usługi świata Zakres podstawowy. Grupa A 1. Oceń, który z podanych krajów cechuje się korzystniejszą strukturą produkcji energii elektrycznej. Weź pod
Międzynarodowe Targi Górnictwa, Przemysłu Energetycznego i Hutniczego KATOWICE 2015. Konferencja: WĘGIEL TANIA ENERGIA I MIEJSCA PRACY.
Międzynarodowe Targi Górnictwa, Przemysłu Energetycznego i Hutniczego KATOWICE 2015 Konferencja: WĘGIEL TANIA ENERGIA I MIEJSCA PRACY Wprowadzenie Janusz Olszowski Górnicza Izba Przemysłowo-Handlowa Produkcja
Trudna droga do zgodności
Trudna droga do zgodności Starania na rzecz etycznego wzrostu 13. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych czerwiec 2014 Spis treści Nadużycia i korupcja problem maleje? Nieetyczne zachowania mają się dobrze
Menard Ekspert w dziedzinie wzmacniania gruntu Historia. Historia. Strona główna O nas Historia
Historia Historia Strona główna O nas Historia Firma Menard została założona ponad pół wieku temu przez francuskiego inżyniera geotechnika Louisa Menarda, który fascynował się innowacjami w inżynierii
Przedmiotowy system oceniania Bliżej geografii Gimnazjum część 3
Przedmiotowy system oceniania Bliżej geografii Gimnazjum część 3 1. Stary Kontynent Europa 2. Jedna Europa wiele narodów 3. Zgoda i waśnie w Europie 4. Gdzie można spotkać renifera? 5. Zimna wyspa na morzu
ZNACZENIE BRANŻY RECYKLINGU METALI DLA POLSKIEJ GOSPODARKI.
ZNACZENIE BRANŻY RECYKLINGU METALI DLA POLSKIEJ GOSPODARKI. KOMISJA GOSPODARKI NARODOWEJ SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ 18 grudnia 2012 roku Agenda Recyklingu metali na świecie Recyklingu metali w Polsce
Raport na temat działalności eksportowej europejskich przedsiębiorstw z sektora MSP
Raport na temat działalności Raport na temat działalności eksportowej europejskich przedsiębiorstw z sektora MSP Kierunki eksportu i importu oraz zachowania MSP w Europie Lipiec 2015 European SME Export
Strategia GAZ-SYSTEM S.A. do 2025 roku
Strategia GAZ-SYSTEM S.A. do 2025 roku Tomasz Stępień, Prezes Zarządu Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Kierunki strategiczne KIERUNEK 1 Budowa pozycji Spółki dzięki aktywnemu zaangażowaniu
INSTALACJA KOGENERACJI
W Szpitalu Specjalistycznym im. Ludwika Rydygiera sp. z o.o. nieprzerwanie trwają prace przy modernizacji centralnych źródeł ciepła, systemów grzewczych, klimatyzacyjnowentylacyjnych, elektrycznych oraz
NARODOWY INSTYTUT ZDROWIA PUBLICZNEGO - PZH
NARODOWY INSTYTUT ZDROWIA PUBLICZNEGO - PZH Krajowy Punkt Centralny ds. Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych Raport z sytuacji epidemiologicznej dotyczący NOWEJ GRYPY A(H1N1) 17.6.29 Sytuacja epidemiologiczna
Program wsparcia eksportu na rynkach niestandardowych oferta ARR w praktyce. Monika Tyska Dyrektor Biura Wspierania Eksportu
Program wsparcia eksportu na rynkach niestandardowych oferta ARR w praktyce Monika Tyska Dyrektor Biura Wspierania Eksportu Promocja pod jednym, wspólnym hasłem i godłem Marki Polskiej Gospodarki: Priorytety
BEST OF EAST FOR EASTER PARTNERSHIP
5 th International Forum SPECIAL FORUM & EXHIBITION BEST OF EAST FOR EASTER PARTNERSHIP Challenges and Opportunities for Collaboration European Union Poland Eastern Europe Countries November 28-30, 2011
Strategia Rozwoju ENERGOPROJEKT-KATOWICE SA NA LATA Aktualizacja na dzień: e p k. c o m. p l
Strategia Rozwoju ENERGOPROJEKT-KATOWICE SA NA LATA 2017 2020 Aktualizacja na dzień: 18.10.2016 SPIS ZAWARTOŚCI Misja i Wizja Aktualna struktura sprzedaży w EPK Otoczenie EPK Analiza SWOT / Szanse i zagrożenia
BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE DANII
BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE DANII Prof. dr hab. inż. Maciej Kaliski Dr Paweł Frączek Nałęczów, czerwiec 2015 Cele opracowania Omówienie istoty bezpieczeństwa energetycznego kraju Charakterystyka współczesnej
Trendy eksportowe i perspektywiczne rynki dla polskich przedsiębiorców
Trendy eksportowe i perspektywiczne rynki dla polskich przedsiębiorców 22 maja 2015 ul. Arkońska 6 (budynek A3), 80-387 Gdańsk tel.: 58 32 33 100 faks: 58 30 11 341 X Pomorskie Forum Przedsiębiorczości
Bezwykopowa budowa sieci Trenchless Pipe Laying
Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013
PRZYKŁADOWE STRONY. Sektor. budowlany. w Polsce 2016 Analiza regionalna. Analiza rynku i prognozy rozwoju na lata
PRZYKŁADOWE STRONY Sektor budowlany w Polsce 2016 Analiza regionalna Analiza rynku i prognozy rozwoju na lata 2016-2021 RYNEK BUDOWLANY OGÓŁEM Produkcja budowlano-montażowa Największy udział w produkcji
Łódź przyjęta do prestiżowego stowarzyszenia ICCA!
07-08-19 1/6 stowarzyszenia ICCA! 28.02.2019 9:00 Robert Zintera / ŁOT Wraz z początkiem lutego 2019 roku Misto Łódź, za pośrednictwem Łódź Convention Bureau, działającego w ramach Łódzkiej Organizacji
Potencjał inwestycyjny w polskim sektorze budownictwa energetycznego sięga 30 mld euro
Kwiecień 2013 Katarzyna Bednarz Potencjał inwestycyjny w polskim sektorze budownictwa energetycznego sięga 30 mld euro Jedną z najważniejszych cech polskiego sektora energetycznego jest struktura produkcji
Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca. Uczeń potrafi:
1. Stary Kontynent Europa 2. Jedna Europa wiele narodów 3. Zgoda i waśnie w Europie 4. Gdzie można spotkać renifera? 5. Zimna wyspa na morzu ognia Islandia podstawowe jednostki Europy; wymienić podstawowe
Metody bezwykopowe w budowie przewodów podziemnej infrastruktury sieciowej
Metody bezwykopowe w budowie przewodów podziemnej infrastruktury sieciowej Mikrotuneling ze ślimakowym usuwaniem urobku, mikrotuneling z płuczką, mikrotuneling z próżniowym usuwaniem urobku, mikrotuneling
SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA EDUKACYJNE Z GEOGRAFII DLA KLASY II W ROKU SZKOLNYM 2016/2017
SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA EDUKACYJNE Z GEOGRAFII DLA KLASY II W ROKU SZKOLNYM 2016/2017 Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca wymienić charakterystyczne Afryki.
Jak zapewnić sobie stabilny dochód pasywny z nieruchomości, czyli krótki kurs o REIT- ach
Jak zapewnić sobie stabilny dochód pasywny z nieruchomości, czyli krótki kurs o REIT- ach Lekcja 4 Gdzie na świecie działają REIT-y? dr Grzegorz Mizerski 1/4 Szanowni Państwo, Czwartą lekcję kursu poświęciłem
Bezwykopowa budowa sieci Trenchless Pipe Laying
Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2016/2017
STOSUNKI ZEWNĘTRZNE UE Z INNYMI KLUCZOWYMI PODMIOTAMI GOSPODARKI ŚWIATOWEJ
STOSUNKI ZEWNĘTRZNE UE Z INNYMI KLUCZOWYMI PODMIOTAMI GOSPODARKI ŚWIATOWEJ CEL PREZENTACJI CELEM TEJ PREZENTACJI JEST PRZEDSTAWIENIE ORAZ OMÓWIENIE NAJWAŻNIEJSZYCH INFORMACJI DOTYCZĄCYCH ZEWNĘTRZNYCH STOSUNKÓW
SĄSIEDZI POLSKI (Podrozdziały 1. 5.) WYMAGANIA PROGRAMOWE
Wymagania programowe na poszczególne oceny Uwagi wstępne: 1. W kolumnie zatytułowanej Wymagania programowe podstawowe drukiem wytłuszczonym oznaczono elementy wiedzy niezbędne do otrzymania oceny dostatecznej.
Strategia umiędzynarodowienia Uczelni na potrzeby wniosku programu Erasmus
Strategia umiędzynarodowienia Uczelni na potrzeby wniosku programu Erasmus WSZ E pretenduje do stania się nowoczesną placówką naukową, edukacyjną, badawczą i szkoleniową, wykorzystującą potencjał korporacji
Strategia PGNiG wobec zagranicznych rynków gazu GAZTERM 2019
Strategia PGNiG wobec zagranicznych rynków gazu GAZTERM 2019 PGNiG na zagranicznych rynkach gazu Norwegia 24 koncesje, LNG Wlk. Brytania, Londyn Polska 198 koncesji wydobywczych 47 poszukiwawczych i poszukiwawczo-rozpoznawczych
HOBAS we Wrocławiu Adam Klorek
HOBAS we Wrocławiu Adam Klorek Wrocław 07.11.2013 Surowce produkcyjne Żywica poliestrowa Włókno szklane Piasek kwarcowy Węglan wapnia 2 Przekrój poprzeczny zewnętrzna warstwa ochronna zewnętrzna warstwa
Wykorzystanie węgla kamiennego. Warszawa, 18 grudnia 2013
Wykorzystanie węgla kamiennego Warszawa, 18 grudnia 2013 2 Zasoby kopalin energetycznych na świecie (stan na koniec 2012 r.) Ameryka Płn. 245/34/382 b. ZSRR 190/16/1895 Europa 90/3/150 Bliski Wschód 1/109/2842
Rozkład tematów z geografii w Gimnazjum nr 53
Rozkład tematów z geografii w Gimnazjum nr 53 Rozkład materiału nauczania w podziale na poszczególne jednostki lekcyjne (tematy) przy 2 godzinach geografii w tygodniu w klasie drugiej gimnazjum. Nr lekcji
w klasie pierwszej gimnazjum Nr lekcji Sugerowany temat lekcji Jednostki tematyczne w podręczniku Planeta Nowa 1 Dział: Podstawy geografii
Propozycja rozkładu materiału nauczania w podziale na poszczególne jednostki lekcyjne (tematy) do podręcznika Planeta Nowa 1 przy 1 godzinie geografii w tygodniu w klasie pierwszej gimnazjum. Nr lekcji
Geografia Bliżej geografii Część 3 Przedmiotowy system oceniania. Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca
1. Stary Kontynent Europa 2. Jedna Europa wiele narodów 3. Zgoda i waśnie w Europie 4. Gdzie można spotkać renifera? 5. Zimna wyspa na morzu ognia Islandia podstawowe jednostki Europy; wymienić podstawowe
Bezpieczeństwo energetyczne Europy w perspektywie globalnej
Akademia Finansów Polskie Towarzystwo Współpracy z Klubem Rzymskim Bezpieczeństwo energetyczne Europy w perspektywie globalnej dr Konrad Prandecki kprand@interia.pl Plan wystąpienia Znaczenie energii we
Wsparcie gospodarki niskoemisyjnej w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 2014-2020. Warszawa, 20 marca 2015 r.
Wsparcie gospodarki niskoemisyjnej w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 Warszawa, 20 marca 2015 r. UMOWA PARTNERSTWA Dokument określający strategię interwencji funduszy europejskich
WFOŚiGW w Katowicach jako instrument wspierania efektywności energetycznej oraz wdrażania odnawialnych źródeł energii. Katowice, 16 grudnia 2014 roku
WFOŚiGW w Katowicach jako instrument wspierania efektywności energetycznej oraz wdrażania odnawialnych źródeł energii Katowice, 16 grudnia 2014 roku Wojewódzki Fundusz Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska
EUROPEJSKIE PRIORYTETY W ZAKRESIE ENERGII
EUROPEJSKIE PRIORYTETY W ZAKRESIE ENERGII Prezentacja J.M. Barroso, przewodniczącego Komisji Europejskiej, na szczyt Rady Europejskiej w dniu 4 lutego 2011 r. Spis treści 1 I. Dlaczego polityka energetyczna
Geografia Bliżej geografii Część 3 Przedmiotowy system oceniania. Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca
NAUCZYCIEL: DOROTA BARCZYK WYMAGANIA EDUKACYJNE Z GEOGRAFII W KLASIE III B G SZKOŁY PODSTAWOWEJ W ŻARNOWCU W ROKU SZKOLNYM 2017/2018 1. Stary Kontynent Europa 2. Jedna Europa wiele narodów 3. Zgoda i waśnie
SZKOŁA PODSTAWOWA IM. JANA PAWŁA II W DOBRONIU Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny GEOGRAFIA KLASA 3 GIMNAZJUM
SZKOŁA PODSTAWOWA IM. JANA PAWŁA II W DOBRONIU Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny GEOGRAFIA KLASA 3 GIMNAZJUM 1. Stary Kontynent Europa 2. Jedna Europa wiele narodów 3. Zgoda i waśnie w Europie
MARPOL Technologie Bezwykopowe i Maszyny Budowlane
Producent: Wiertnice horyzontalne sterowane Wiertnice płuczkowo-obrotowe: Studnie głębinowe Pompy ciepła Wiertnice pionowe ślimakowe: Geologia Geotechnika Sondowanie SPT Wiertnice hydrauliczne poziome
Przedmiotowy system oceniania
1 Przedmiotowy system oceniania 1. Stary Kontynent Europa 2. Jedna Europa wiele narodów 3. Zgoda i waśnie w Europie 4. Gdzie można spotkać renifera? 5. Zimna wyspa na morzu ognia Islandia wskazać na mapie
Finanse ubezpieczeń społecznych
Finanse ubezpieczeń społecznych Wykład 4. Procesy demograficzne a polityka społeczna Averting... rozdz. 1, Clark et al. (2004) Społeczeństwo się starzeje. Coraz więcej osób dożywa starości, ale również
Gospodarki krajów wschodzących po kryzysie. 14/03/2011 Jakub Janus
Gospodarki krajów wschodzących po kryzysie 14/03/2011 Jakub Janus 1 Plan prezentacji 1. Wzrost gospodarczy po kryzysie w perspektywie globalnej 2. Sytuacja w głównych gospodarkach 1. Chiny 2. Indie 3.
Finanse ubezpieczeń społecznych
Finanse ubezpieczeń społecznych Wykład 4. Procesy demograficzne a polityka społeczna Averting... rozdz. 1, Clark et al. (2004) Społeczeństwo się starzeje. Coraz więcej osób dożywa starości, ale również
INFORMACJA DOTYCZĄCA BEZPIECZEŃSTWA I OCHRONY ZDROWIA
INFORMACJA DOTYCZĄCA BEZPIECZEŃSTWA I OCHRONY ZDROWIA ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA: CZĘŚĆ OPISOWA 1. Zakres robót objętych zamierzeniem inwestycyjnym 2. Kolejność realizacji robót 3. Wykaz istniejących obiektów
ANTAL GLOBAL SNAPSHOT
Edycja 9. lipiec 2011 snapshot.antal.com ANTAL GLOBAL SNAPSHOT Badanie dynamiki zatrudniania i zwalniania specjalistów i menedżerów ANTAL GLOBAL SNAPSHOT Wstęp Antal Global Snapshot to cykliczne badanie
Bezwykopowe technologie budowy sieci podziemnych jako alternatywa dla metod tradycyjnych
Paula Szymczyk 1, Urszula Filipkowska 2, Tomasz Jóźwiak 3, Artur Mielcarek 4 Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Bezwykopowe technologie budowy sieci podziemnych jako alternatywa dla metod tradycyjnych
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT 69--69; 68-7-0 UL. ŻURAWIA A, SKR. PT. INTERNET http://www.cbos.pl OŚRODEK INFORMACJI 69-6-9, 6-76- 00-0 W A R S Z A W A E-mail: sekretariat@cbos.pl TELEFAX
Zielona Energia czyli Rola nauki w rozwiązywaniu zagrożeń cywilizacyjnych
Zielona Energia czyli Rola nauki w rozwiązywaniu zagrożeń cywilizacyjnych Największe zagrożenia dla naszej cywilizacji: 1) Deficyt energii (elektrycznej) 2) Brak czystej wody 3) Brak żywności 4) Jakość
Zrównoważony rozwój regionów w oparciu o węgiel brunatny 2014-11-19
Zrównoważony rozwój regionów w oparciu o węgiel brunatny 2014-11-19 Rola węgla brunatnego w gospodarce Polski 180 160 140 120 100 80 60 40 20 Struktura produkcji en. elektrycznej w elektrowniach krajowych
Polska Szerokopasmowa Raport Cisco: Czterokrotny wzrost ruchu w Internecie w ciągu czterech lat
Raport Cisco: Czterokrotny wzrost ruchu w Internecie w ciągu czterech lat Strona 1/5 Autorzy dorocznego raportu Cisco VNI Forecast szacują, że liczba urządzeń i połączeń internetowych ulegnie w latach
Budowanie Międzynarodowej Rangi Czasopism Naukowych. Opole, 4 kwietnia 2014 r.
Budowanie Międzynarodowej Rangi Czasopism Naukowych Opole, 4 kwietnia 2014 r. Źródła Index Copernicus jest partnerem MNiSWw procesach parametryzacji nauki, w tym w ewaluacji czasopism naukowych od roku
Gospodarka światowa w 2015. Mateusz Knez kl. 2A
Gospodarka światowa w 2015 Mateusz Knez kl. 2A Koło Ekonomiczne IV LO Nasze koło ekonomiczne współpracuje z Uniwersytetem Ekonomicznym w Poznaniu. Wspólne działania rozpoczęły się od podpisania umowy pomiędzy
Doświadczenia Gminy Miechów w zakresie poprawy jakości powietrza
Wdrażanie Programu Ochrony Powietrza dla Województwa Małopolskiego Małopolska w zdrowej atmosferze Doświadczenia Gminy Miechów w zakresie poprawy jakości powietrza Kraków, czerwiec 2016 r. Wdrażanie Programu
INFRASTRUKTURA I ENERGIA
INFRASTRUKTURA I ENERGIA ROZWIĄZANIA DLA FIRM WYDOBYWCZYCH WWW.WAGSA.EU World Acoustic Group SA to dynamicznie rozwijająca się firma inżynieryjno - budowlana, oferująca głównie produkty i usługi z zakresu
Nośniki energii w 2014 roku. Węgiel w fazie schyłkowej, atom trzyma się dobrze
Nośniki energii w 2014 roku. Węgiel w fazie schyłkowej, atom trzyma się dobrze ("Energia Gigawat" - 9/2015) Wydawany od 64 lat Raport BP Statistical Review of World Energy jest najbardziej wyczekiwanym
PLAN REALIZACJI MATERIAŁU NAUCZANIA Z GEOGRAFII W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM WRAZ Z OKREŚLENIEM WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH
PLAN REALIZACJI MATERIAŁU NAUCZANIA Z GEOGRAFII W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM WRAZ Z OKREŚLENIEM WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH OPRACOWANO NA PODSTAWIE PROGRAMU BLIŻEJ GEOGRAFII 1 GODZ. TYGODNIOWO 34 GODZ. W CIĄGU
Posiedzenie Konwentu Burmistrzów i Wójtów Śląskiego Związku Gmin i Powiatów w dniu 4 października 2013 roku
Wsparcie przedsięwzięć z zakresu gospodarki wodno-kanalizacyjnej oraz gospodarki odpadami w Projekcie Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020 Posiedzenie Konwentu Burmistrzów
Wyzwania Energetyki 2012 CEF
Wyzwania Energetyki 2012 CEF Janusz Piechociński Luty 2012 Nowe narzędzie CEF Dnia 29 czerwca 2011 r. Komisja Europejska przyjęła wniosek dotyczący kolejnych wieloletnich ram finansowych obejmujących lata
Wsparcie przedsiębiorców w latach 2014-2020 możliwości pozyskania dofinansowania w nowej perspektywie unijnej
Wsparcie przedsiębiorców w latach 2014-2020 możliwości pozyskania dofinansowania w nowej perspektywie unijnej Iwona Wendel Podsekretarz Stanu Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Warszawa, 22 maja 2014
Opis danych kartograficznych dostępnych w ofercie Emapa sp. z o.o.
Opis danych kartograficznych dostępnych w ofercie Emapa sp. z o.o. - stan na marzec 2012 1. MapSet Polska:... 3 2. MultiNet Europa:... 5 3. MapSet Europa:... 8 5. MapSet Azja:... 10 2 1. MapSet Polska
Finansowanie efektywności energetycznej w budynkach z funduszy europejskich w ramach perspektywy finansowej 2014-2020 Katowice, 11 czerwca 2015 r.
Finansowanie efektywności energetycznej w budynkach z funduszy europejskich w ramach perspektywy finansowej 2014-2020 Katowice, 11 czerwca 2015 r. Dokument określający strategię interwencji funduszy europejskich
Magazyny energii w obecnych i przyszłych programach wsparcia Magdalena Kuczyńska
Magazyny energii w obecnych i przyszłych programach wsparcia Magdalena Kuczyńska II Konferencja Magazyny energii Kołobrzeg, 6-7 listopada 2018 r. Rosnąca skala potrzeb inwestycji związanych z magazynowaniem
Przemysł mleczny odgrywa kluczową rolę w Unii Europejskiej:
Przemysł mleczny odgrywa kluczową rolę w Unii Europejskiej: Jest filarem zarówno gospodarki UE, jak również światowego rynku mlecznego. 5 na 10 głównych firm mleczarskich pochodzi z UE. Europejczycy konsumują
Projekt CCI 2007/PL/161/PR/007,,Modernizacja i rozbudowa systemu gospodarki wodno-ściekowej miasta Nowego Sącza z przyległymi terenami gmin sąsiednich
dla rozwoju infrastruktury i środowiska Projekt CCI 2007/PL/161/PR/007,,Modernizacja i rozbudowa systemu gospodarki wodno-ściekowej miasta Nowego Sącza z przyległymi terenami gmin sąsiednich Janusz Adamek,
OBSZAR STRATEGICZNY - INFRASTRUKTURA. Poprawa stanu nawierzchni dróg o znaczeniu lokalnym (wewnętrzne, gminne, powiatowe, wojewódzkie)
CEL STRATEGICZNY OBSZAR STRATEGICZNY - INFRASTRUKTURA ZADANIA GŁÓWNE Szerokorozumiany rozwój infrastruktury drogowej zapewniający odpowiednią sieć dróg, ich jakość, zadowalającą infrastrukturę komunikacją
Obiekty podziemne w warunkach gęstej zabudowy miejskiej - metody realizacji
Podstawy inżynierii miejskiej i budownictwa podziemnego w.6. Obiekty podziemne w warunkach gęstej zabudowy miejskiej - metody realizacji Informacje podstawowe B.Przybyła, W-2, Politechnika Wrocławska Metody
Sieć wodociągowa i sieć kanalizacyjna Dalewo,Suliszewo,Zagórki,Drawsko Pomorskie. 1
Sieć wodociągowa i sieć kanalizacyjna Dalewo,Suliszewo,Zagórki,Drawsko Pomorskie. 1 OPIS TECHNICZNY DO PROJEKTU ZAGOSPODAROWANIA TERENU 1. Przedmiot, lokalizacja i zakres inwestycji. Przedmiotem opracowania
Przemiany w przemyśle i usługach
Przemiany w przemyśle i usługach Grupa A Ropa naftowa jest powszechnie wykorzystywanym surowcem mineralnym, szczególnie w energetyce i transporcie. Zapisz trzy inne przykłady zastosowania ropy naftowej.
SPIS TREŚCI GEOGRAFIA JAKO NAUKA 9
GEOGRAFIA JAKO NAUKA 9 I PLANETA ZIEMIA. ZIEMIA JAKO CZĘŚĆ WSZECHŚWIATA 1. Pierwotne wyobrażenia o kształcie Ziemi i ich ewolucja 11 2. Wszechświat. Układ Słoneczny 12 3. Ruch obrotowy Ziemi i jego konsekwencje
ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA
ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA 1. ZAKRES OPRACOWANIA...2 2. ETAPOWANIE BUDOWY...2 3. ELEMENTY ZAGOSPODAROWANIA TERENU, KTÓRE MOGĄ STWARZAĆ ZAGROŻENIE BEZPIECZEŃSTWA I ZDROWIA LUDZI...2 4. ZESTAWIENIE PRZEWIDYWANYCH
Metody bezwykopowe w budowie przewodów podziemnej infrastruktury sieciowej
Metody bezwykopowe w budowie przewodów podziemnej infrastruktury sieciowej Mikrotuneling ze ślimakowym usuwaniem urobku, mikrotuneling z płuczką, mikrotuneling z próżniowym usuwaniem urobku, mikrotuneling
Zmiany międzynarodowych przepływów towarów i usług polskiego sektora rolno-żywnościowego
Zmiany międzynarodowych przepływów towarów i usług polskiego sektora rolno-żywnościowego Cezary Klimkowski Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowy Instytut Badawczy Wprowadzenie
Program budowy linii dużych prędkości w Polsce
Program budowy linii dużych prędkości w Polsce Poznań, 11.06.2010 r. Budowa nowych linii kolejowych o wysokich parametrach technicznych (prędkość maksymalna powyżej 300 km/h) jest dominującą tendencją
Co nowego w stalach n e i r e d r z d e z w e n w y n c y h
Co nowego w stalach nierdzewnych Dlaczego: co nowego w stalach nierdzewnych Stal nierdzewna nowoczesna w swojej istocie materiał XX wieku kojarzy się z nowoczesnością ekologiczna atrakcyjna i innowacyjna
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY RYNEK WEWNĘTRZNY W 2007 R.
Materiał na konferencję prasową w dniu 26 sierpnia 2008 r. GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Handlu i Usług Notatka informacyjna WYNIKI BADAŃ GUS RYNEK WEWNĘTRZNY W 2007 R. Na stronie internetowej
Część III c5 INFORMACJA O BEZPIECZEŃSTWIE I OCHRONIE ZDROWIA
Część III c5 INFORMACJA O BEZPIECZEŃSTWIE I OCHRONIE ZDROWIA Zadanie Nr 5 Modernizacja odcinka wodociągu stalowego Dn150 zaopatrującego miejscowość Stale - Bukie, Gmina Grębów Zgodnie z Rozporządzeniem
Uczeń potrafi: przedstawić cechy. środowiska przyrodniczego. wyróżniające Europę na tle innych kontynentów. wyjaśnić przyczyny. zróżnicowania ludów
Tematy lekcji Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca DZIAŁ 1. EUROPA. RELACJE PRZYRODA - CZŁOWIEK - GOSPODARKA 1. Stary Kontynent Europa 2. Jedna Europa wiele
Typy rolnictwa TYPY ROLNICTWA według przeznaczenia produkcji rolniczej. TYPY ROLNICTWA według poziomu nowoczesności
TYPY ROLNICTWA według przeznaczenia produkcji rolniczej Typy rolnictwa Poziom rozszerzony SAMOZAOPATRZENIOWE produkcja rolnicza na potrzeby rolnika i jego rodziny. Charakteryzuje się niewielką produktywnością,
Spis treści SPIS TREŚCI 5
SPIS TREŚCI 5 Spis treści 1. Wstęp... 13 prof. dr hab. inż. Andrzej Kuliczkowski 2. Zalety bezwykopowych technologii budowy i odnowy sieci infrastruktury podziemnej.... 15 prof. dr hab. inż. Andrzej Kuliczkowski
Branżowy Program Promocji Polskiej Branży Produkcji Sprzętu Medycznego i Aparatury Pomiarowej Prezentacja projektu
Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Branżowy Program Promocji Polskiej Branży Produkcji Sprzętu Medycznego i Aparatury Pomiarowej
Efektywność techniczna i ekologiczna technologii bezwykopowych
Efektywność techniczna i ekologiczna technologii bezwykopowych Efektywność technologii bezwykopowych rozważana jest w przeciwstawieniu ich technologiom wykopowym Zalety: skutki braku wykopów zbędne środki