ZBIGNIEW KAMIŃSKI KURS HANDLOWY JĘZYKA MIĘDZYNARODOWEGO ESPERANTO. opracowany podług LEONA MARISSIAUX. Wydawnictwo M.

Transkrypt

1 ZBIGNIEW KAMIŃSKI KURS HANDLOWY JĘZYKA MIĘDZYNARODOWEGO ESPERANTO opracowany podług LEONA MARISSIAUX Wydawnictwo M. ARCTA w Warszawie 1908

2 J S 1... ft hę-. ;* ' *.. Jfó '... ;=-. i..':,. ':?&", ' * ł > * ; T - U - V.. :. ć v :' ;«' - h : ' " *:.!/i ' : i r w*--.. *». / V -,V v- J... ń r ' '. r, f e : *, 'C W. : -- IV vm' r- i; ':V v..!.' 1; ' '.,v -i;'.". ;. 1' r" ^ ^ -V ' -r r--. vi _ < «-..W;.ri* j?- < :> ' '. ; -X S I «r K,, '! fe?" l i i ' '< " - '/ ' ; - i ^?'< ' ' : ;,i' Ł-' K - : M w m % * ł \ \ * = ' "K, i >.,v - ** r' j?.4>».' *r*,. -i - :*.^ v < i':-:*/,!.:::;1?'.. v..y-: /ii 1v<'» :r.' r f ) ' \ r,7s:i ^ t & 7-:'rC y - -, ;V H t ;~ >? ii *4»i*... -v - -. V. jt-; " i» w' J A ':V c r ^ ';- ';.i " -'' X/'. - v :;:- v,! i135,'ł1: fjvy S ;# ^ p i I- - ;.: -i- ' *... -ww: ' 'w'- 7 *.f / 'f 'v..* :. ' ' ' ' v.-*,*v-: ', &'»r ; >v' '' : '? - : :. -iv. ł ^ w e y c i ' ^ v >v.. ' u ^ -

3 KURS HANDLOWY JĘZYKA MIĘDZYNARODOWEGO ESPERANTO

4 DRUKARNIA M. ARCTA w W ARSZAW IE, ORDYNACKA 3

5 KURS HANDLOWY JĘZYKA MIĘDZYNARODOWEGO ESPERANTO podług Leona Marissiaux opracował Zbigniew Kamiński Wydawnictwo M. ARCTA w Warszawie

6 En Esperanto estas nur: a) unu stila reguło: skribi piej klare. Kio estas klara, tio povas esti nekorekta, sed neniam malbona; b) unu malpermeso: skribi malklare. Kio ne klara, tio povas iafoje esti korekta, sed neniam bona. P-ro Th Cart. W języku Esperanto jest tylko: a) jedna stylowa reguła: pisać jak najjaśniej. Oo jest jasne, to może nie być poprawne, ale nigdy złe; b) jeien zakaz: nie pisać niejasno. Co nie jest jasne, to może niekiedy być poprawne, ale nigdy dobre. P r oj. T. Cart. (Oczywiście profesor ma tu na myśli tylko formę językową, a nie treść, która może być złą mimo formy jasnej, poprawnej, a nawet pięknej). ifś i i ' i f o%

7 ABECADŁO I CZYTANIE. A a, B b, O c, Ć c, D d, E e, I 1 f, G g, G g, H h, H li, I i, J j, J i K k, L 1, M xn, N n, O o, P p, E r, S s, Ś s, T t, U u, U u, V v, Z z. A L ite ra C, c wymawia się jak polskie oz, G, g A A jak polskie di, H, li jak polskie c/i, J, j jak poi- A v skie ż, S, s jak polskie sz, U, u jak u brzmiące bardzo krótko (naprzykład w wyrazach: autor, pauza), Y, v jak polskie w. W szystkie inne litery czytają się tak, jak po polsku. K ażdy wyraz tak się czyta, jak się pisze. L iterę u spotykamy tylko w połączeniu z a lub e, jako to: aii, eu; połączenie takie jest dwugłoską czyli dyftongiem. Nazwy liter są: a, bo, co, co, do, e, fo, go, go, bo, ho, i, jo, jo, ko, lo, mo, no, o, po, ro, «o, io, to, u, fio, vo, zo, A

8 Akcent (przycisk głosu) w języku E speranto pada zawsze n a p rzedo statn ią zgłoskę. W ięc w w yrazach: rnia, via, kiu, tiel, hodiau, iorn akcent pada na i, w wyrazie ankorau na o i t. p. Wyrazy więc, jak mia, kiu i t. p., należy czytać, jak polskie: mi-ja, ki-ju... G R A M A T Y K A Szesnaście prawideł Prawidło 1. Przedim ek jest tylko określny la, wspólny dla wszystkich rodzajów, przypadków i liczb. Prawidło 2. Rzeczownik zawsze się kończy na o, a w liczbie mnogiej do tego o dodaje się j. P rz y padków jest dwa: mianownik (nominativo) i biernik )akuzativo); ten ostatni powstaje z mianownika przez dodanie n a końcu n, a w liczbie mnogiej jn. P rzykłady: patro ojciec, patron ojca. patroj ojcowie, patrojn ojców. Prawidło 3. Przym iotnik, a także imiesłów użyty w zastępstwie przymiotnika kończy się na a. P rzybiera w liczbie mnogiej j i w bierniku n, podobnie jak rzeczownik. Co do stopnia wyższego i najwyższego ob. lekcję 15-tą. Prawidło 4. Liczebniki główne są nieodmienne. Liczebniki porządkowe tworzą się przez dodanie zakończenia a. Liczebniki w ielorakie za pom ocą końcówki obi. Ułam kowe za pom ocą końcówki on. Zbiorowe za pomocą końcówki op. Liczebniki mogą, stosownie do potrzeby, przyjmować zakończenie rzeczownikowe, przymiotnikowe albo przysłówkowe,

9 Prawidło 5. Zaim ki osobowe (ob. lekcja 1) przybierają w bierniku zakończenie n. Dzierżawcze tworzą się z osobowych przez dodanie końcówki a; podlegają, tym samym praw idłom, co i przym iotniki. Prawidło 6. Czasownik (słowo) nie odmienia się ani przez osoby, ani przez liczby. Form y słowa są: czas teraźniejszy zakończenie as; przeszły is; przyszły os; tryb warunkowy us; rozkazujący i życzący u; bezokoliczny i; imiesłów teraźniejszy czynny ant; przeszły int; przyszły - oni;,, teraźniejszy bierny at; przeszły it; przyszły ot. S tro n a b ierna tworzy się z czasownika być i odpowiedniego imiesłowu czasownika danego. P od o b nie tw orzą się czasy złożone n a stronie czynnej. Prawidło 7. P rzysłów ek utworzony z rzeczownika, przym iotnika, czasownika lub przyim ka kończy się na e. Stopień wyższy i najwyższy tworzą się tak, jak u przym iotników (ob. lekcja 15) Prawidło 8. W szystkie przyim ki rządzą przypadkiem 1-ym (mianownikiem). Prawidło 9. Każdy wyraz czyta się tak, jak je st napisany. Prawidło 10. A kcent (przycisk głosu) pada ząwsze na przedostatnią zgłoskę.

10 Prawidło 11. W yrazy złożone tworzą się przez proste połączenie wyrazów; wyraz, o którym jest mowa, kładzie się n a końcu. Prawidło 12. Przy innym przeczącym wyrazie w zdaniu opuszcza się przysłówek nie. Prawidło 13. W yrazy, odpowiadające n a p y ta nie dokąd, czyli oznaczające kierunek, przyjmują końcówkę biernika (z wyjątkiem - po przyimkach al i gis). Prawidło 14. K ażdy przyimek ma określone, stałe znaczenie. J e ś li jednakże zachodzi w ątpliwość co do tego, który przyim ek w ybrać, to używany bywa przyimek je, nie mający samoistnego znaczenia. Prawidło 15. W yrazy cudzoziemskie, które już się stały międzynarodowemi, nie zm ieniają się w j ę zyku E sp eran to, lecz otrzym ują właściwą tem u ję zykowi pisownię i końcówkę gram atyczną. Prawidło 16. Zakończenie rzeczownika i przedimka można opuścić i zastąpić apostrofem (np. ho, mia hot'' o, moje serce; Satinto de l mondo Zbawca świata); jednakże nie jest to konieczne. Konjugacja słowa posiłkowego: być. Bezokolicznik. Oz. teraźniejszy esti być Tryboznajmujący. Oz. teraźniejszy mi estas jestem, Cz. przeszły mi estis byłem Oz. przyszły mi estpi bfdę

11 9 Tryb rozkazujący estu Tryb warunkowy mi estus Imiesłowy bądi byłbym T eraźn. (czynny) estan ta będący P rzeszły (czynny) estin ta były Przyszły (czynny) estonta taki, który będzie, mający być, przyszły. Konjugacja jakiegokolwiek czasownika. Bezokolicznik ferm i zamykać, zamknąć Tryb oznajmujący Oz. teraźniejszy mi ferm as zamykam Oz. przeszły mi fermis zamykałem, zamknąłem Oz. przyszły mi ferm os zamykać będę, zamknę Tryb rozkazujący ferm u Tryb warunkowy mi ferm us zamykaj, zamknij zamykałbym, zamknąłbym

12 10 Teraźn. (czynny) Przeszły (czynny) Imiesłowy ferm anta ferm inta Przyszły (czynny) ferm onta Teraźn. (bierny) ferm ata Przeszły (bierny) ferm ita Przyszły (bierny) ferm ota zamykający taki, który zamykał, zamknął mający zamykać {zamknąć) zamykany zamknięty mający być zamykanym (zamkniętym). Formy imiesłowowe. Każdy imiesłów może przybrać formę przysłówkową, przym iotnikową lub rzeczownikową. I tak: Imiesłowy czynne Teraźniejszy przysłówkowy odpowiada polskiemu nieodm iennem u na ąc.- farante robiąc. Przym iotnikow y: in stru an ta uczący. Rzeczownikowy: la ridanto ten, który się śmieje, śmieszek. Przeszły przysłówkowy odpowiada polskiemu nieodm iennem u na szy: rom pinte la tason stłukłszy filiiankę. Przymiotnikowy: la p asinta sem ajno tydzień, który przeszedł (tydzień miniony, przeszły). Rzeczownikowy: la sendinto ten, który wysiał. Przyszły przysłówkowy: elironte mając wyjść. Przym iotnikowy: la veno nta persono osoba mająca przyjśę,

13 Rzeczownikowy: la m ortonto tev. który ma umrzeć, śmiertdnik. Imiesłowy bierne Teraźniejszy przysłówkowy: inyitate (de) będąo zapraszanym (przez). Przymiotnikowy: la paro lata lingvo język, którym mówią. Rzeczownikowy: la zorgato ten, którego wychowują, wychowaniec, pupil. Przeszły przysłówkowy: ricevite (de) będąc przyjętym (przez). Przym iotnikowy: la vendita libro sprzedana książka. Rzeczownikowy: la sendito ten, którego podano, Przyszły przysłówkowy: elpelote (de) mając być wygnanym, (przez). Przymiotnikowy: la skribota letero list mający hyc napisanym. 'Rzeczownikowy: la ekzekutoto ten, który ma ponieść karę śmierci, człowiek skazany na karę śmierci. Wykaz alfabetyczny prefiksów (przedrostków). bo spowinowacony przez małżeństwo. L ekcja 23 dis rozłączenie, rozproszenie 18 ek początek lub krótkotrw ałość działania 18 ge wyrazy zbiorowe oznaczające obie płci 23 m ai oznacza przeciwieństwo 3 re zwrot, pow tórzenie 16

14 12 Wykaz alfabetyczny (sufiksów) przyrostków. ad częstotliwość lub trw anie L ekcja 9 aj p rodu kt z jakiego m aterjału; określenie jakości rzeczy 14 an członek jakiej grupy, m ieszkaniec ar zbiór, zgrom adzenie ) 12 cj zdrobnienie im ienia własnego męskiego n 30 ehl możliwy > 20 ec przym iot jako pojęcie :> 14 edz małżonek!) 21 eg zgrubiałość, wzmożenie się właściwości przedm iotu 1) 6 ej miejsce stałe jakiej czynności 5' 7 em skłonność, nawyknienie )J 19 er cząsteczka zbiorowej całości ł! 12 estr zwierzchnik >! 23 et zdrobniałość, osłabienie właściwości przedm iotu >1 6 id dziecię, potom ek!! 21 ig czynić czym, jakim )) 13 ig staw ać się czym, jakim» 13 il narzędzie >> 8 in oznacza płeć żeńską ii 5 ind godzien, w art, zasługujący na co >> 19 ing przedm iot, w który się obsadza pojedyńczo inny przedm iot ii 10 ist zawodowiec, fachowiec 1! 4 nj zdrobnienie imion własnych żeńskich ł! 30 uj rzecz zaw ierająca mnóstwo innych, drzewo owocowe, kraj 1> 10 ul osoba z ja k ą właściwością >J 11

15 13 um bez określonego znaczenia, używa się, gdy inny sufi ks niedość się nadaje L ekcja 26 Uwaga. O bjaśnienia szczegółowe i przykłady są podane w lekcjach wskazanych w powyższych wykazach. iu Moś, ktokolwiek kiu kto, który 3 ' = ct O ćiu każdy.2 C ^ C *3 R Ważniejsze zaimki i przysłówki. iom ileś, ile-1 kol wiek, trochę a'of'3'od.2 O g P ies czyjś, czyjbądź - SO! O rc* cf «rmrfi * C«r*4 *f-» e«ie gdzieś, gdzie- ] bądź i iam i kiedyś, kiedykolwiek. es ss ial dlaczegoś i.2. ig 2 ^ kiom ile kio co 1? JaC O 1 iiom tyle.2 2 łies tego i t 1 5 kie gdzie kiam kiedy kia i dlaczego tie tam i _ JS.S tial dlatego <s B 5 5 ^ 6iom wszelka ilość Sio,wszystko ćies każdego ciel wszelkim sposobem 1, o>^ ;s gr CG ciam zawsze ciał w każdym razie a.2 '8 <«^02 neniom żadna ilośó nenio nic nenies niczyj menie! nijak nenie nigdzie. neniam nigdy O ó a? ^ i«: 3 3 nenia żaden 'O c3 O cs u SSJ * 'O ' r rl 00 tsj S-ł a 'O a 8 es CD <D CG isj -ES3 o o f i '00 O.9 3 es.2? 53 ^4 O rc! o o?h r d <D

16 14 SŁÓWKA. Z A D A N IA. GRAMATYKA. T Ł U M A C Z E N IA DOK UM ENTY HANDLOWE. traduki tłumaczyć la przedimek określny (nie tłumaczy się). komerc-ist-o kupiec, h an dlowiec industri-ist-o przem ysłowiec liom-o człowiek knab-o chłopiec knab-in-o dziewczyna vir-o mężczyzna vir-in-o kobieta jabrik- ant-o fabryk ant Lekcja 1-sza. Uwaga. Przedziałki w środku wyrazu wskazują, z jakich cząstek wyraz się składa. T u wprowadzono je, żeby ułatw ić naukę; ale w zwyczajnym piśmie i druku nie są używane. Esti być hodiafi dziś liver-ant-o dostawca kaj i bon-a dobry mal-bon-a zły grand-a wielki, duży mai-granda mały Petr-o P io tr Karol-o K aro l tie tam (ob. Tabelę) tie-ti tu nun teraz. jedyne słowo posiłkowe w języku E sp eranto. mi estas ja jestem ci estas ty jesteś li estas on jest U estas ona jest gi estas ono je s t ni estas my jesteśm y vi estas wy jesteście iii estas oni są iii estas one są oni estas jest, są (nieosobiście)

17 15 ZAIMKI ci, gi, oni. Zaim ek osobowy ci (ty) używa się tylko w sto sunkach poufałych. W ogóle używany bywa zaimek vi (wy). W stosunkach handlow ych zaim ek ci by ł by zgoła niewłaściwym. Zaim ek gi stosuje się tylko do zwierzęcia lub rzeczy, i znaczy: ono, to; jednakże sam twórca E sp eran ta zastosow ał ten zaimek i do m ałego dziecka, o ile nie wyróżniamy jego płci ( L a infano ploras, car gi volas m angi. Dziecko płacze, bo ono chce jeść; mi m ontris al la infano, kie kusas gia pupo pokazałem dziecku, gdzie leży jego lalka) *). Zaim ek oni, nieosobisty liczby mnogiej, nie tłu maczy się na polski. Jeg o użycie mogą wyjaśnić następujące przykłady: oni skribas piszą; oni rakontis opowiadano; oni miros będą się dziwili (domyślnie: ludzie). ZAIMEK ZWROTNY. Zaim ek zwrotny je st si; odpowiada mniej więcej polskiemu: siebie, sobie. Od niego tworzy się zwrotny dzierżawczy sia, odpowiadający mniej więcej polskiemu swój, swoja, swoje **). PRZEDIMEK la. Objaśnienie tego przedim ka w 23 przytoczonego dziełka, brzm i w przekładzie polskim, jak n a stępuje: *) Dr L. Zamenhof Esperanto. Język międzynarodowy. Wyd. trzecie. Cz. I. Gramatyka i ćwiczenia. 12 i 14. **) Co do szczegółów ob. lekcje 20 i 26.

18 Przedim ek la używa się wtenczas, kiedy mówimy o osobach albo rzeczach wiadomych. Jego użycie jest takie samo, jak w innych językach *). Osoby, które nie rozumieją użycia przedim ka (naprzykład Rosjanie albo P olacy nie znający innego języka oprócz własnego) mogą, w początkach wcale nie używać przedimka, gdyż je st on dogodny, ale nie konieczny. Z am iast la m ożna także powiedzieć 1 (ale tylko po przyimkach, które się kończą na samogłoskę). P rzedim ka nieokreślnego (odpowiadającego fran cuskiemu: un, uiie, niemieckiemu: ein, eine, ein) niema w języku Esperanto. RZECZOWNIKI. W szystkie rzeczowniki, własne i pospolite, męskie, żeńskie i nijakie; kończą się w mianowniku (przypadku 1-ym) liczby pojedyńczej na o, a w tym że przypadku liczby mnogiej przybierają j. P rzykład p a tr-o ojciec. patr-oj ojcowie. 1 T badtjktj P ole 1. Mi estas komercisto. 2. Yi estas industriisto. 3. K arolo estas komercisto. 4. P etro estas industriisto. 5. K aro lo estas bona knabo. 6. K arolino estas m albona knabino. 7. N i esta» kom ercistoj. 8. I li estas industriistoj. 9. L a *) Naprzykład jak we francuskim le, la, fes, w niemieckim der, die, das, die, w angielskim the. (przyp. tłumacza).

19 17 viro estas granda. 10. L a yirino estas m algrand a. 11. L a knabinoj kaj la knaboj. 12. L a knaboj kaj la knabinoj estas tie. 13. L a fabrikantoj estas ci tie. 14. L a bela knabino kaj la bona knabo. 15. L a liverantoj estas 6i tie hodiau. 16. Yi nun estas granda. 17. L a industriistoj kaj la komercistoj estas ci tie. 18. P etro kaj K arolo estas kom ercistoj. 19. L a m algranda Karolo kaj la granda Petro. 20. L a liverantoj de K arolo estas ci tie. 1 T r a b u k k E speea n te 1. Jestem tu. 2. On jest tam. 3. Dobry chłopiec. 4. Z ła dziewczyna. 5. P io tr je st d u żym chłopcem (tłum aczyć: P io tr jest duży chłopiec). 6, Oni są dużemi chłopcami. 7. Dziś K aro l jest tu. 8. Ty jesteś dobra dziewczyna. 9. M ały mężczyzna i duży chłopiec. 10. On jest złym chłopcem. 11. Człowiek *) jest kupcem. 12. My jesteśm y przemysłowcami i kupcam i. 13. Kupcy *) są, tu teraz. 14. My jesteśm y dużymi teraz. 15. Kobieta *) jest tu. 16. Dostawca *) K arola jest tu. 17. P io tr i K aro l są dobrym i chłopcami. 18. K obieta *) i dziewczyna *) są małe. 19. Fabrykanci *) i kupcy *) są tu dziś. 20. On i ja jesteśm y kupcami. 21. D ostaw ca *) je st kupcem. Lekcja 2-ga. mend-o obstalunek, zamówienie stof-o m aterja, m aterjał drap-o sukno tol-o płótno katun-o perkal *) Przy wszystkich wyrazach tej lekcji, opatrzonych odsyłaczami, przedimek la będzie stosowny, gdyż mowa o ludziach wiadomych (np. z poprzedniej rozmowy). Esperanto. Kurs handlowy. 2

20 led-o skóra wyprawna komerc-aj-o tow ar domo dom blanka biały nigra czarny mendi stalow ać, zam a wiać kurten-o firanka, kurtyna kar-a drogi malkar-a tani akcept-i przyjmować rifuz-i odmawiać send-i posyłać fid-i al albo konfid i al ufać Pariz-o Paryż London-o Londyn tuj zaraz, natychm iast Wzór odmiany jakiegobądź czasownika. Tryb oznajmujący Czas teraźniejszy Tryb oznajmujący wyraża, że coś rzeczywiście dzieje się, działo się, albo dziać się będzie; jest to tryb w yrażający pewność. mi mendas: ja zamawiam ci mendas: ty zamawiasz U mendas: on zamawia ni mendas: my zamawiamy vi mendas: wy zamawiacie iii mendas: oni zamawiają Uwaga. W języku E speranto niema słów nieforem nych (z odm ianą niepraw idłow ą). Przypadek 4-ty (B iernik, Accusativus). P rzypadek 4-ty kładzie się: 1) po słowach czynnych przechodnich; 2) przy oznaczaniu czasu trw ania czynności; 3) przy oznaczaniu czasu (daty), kiedy czynność m a się odbywać;

21 4) przy oznaczaniu kierunku ruchu, albo celu, do którego ruch zmierza (zwykle przed wyrazem, oznaczającym cel ruchu i położonym w przyp. 4-ym, staje przyim ek en, gdy ten wyraz je st nazwą m iejscowości; 5) przy oznaczaniu ceny. Przykłady: 1) Mi mdas domon: widzę dom; mi vidas domojn: widzę domy. 2) L i parolis unu horon: on mówił godzinę; li vojagos tri semajnon: ona będzie podróżowała trzy tygodnie. 3) N i iros la. dekkvinon de januaro: pójdziemy p iętnastego stycznia. 4) lii veturas en la vilagon: oni (one) jad ą na wieś; vi rojagas en Farizon: podróżujecie do P aryża. 5) Tio kostas unu frankon: to kosztuje franka; tio kostas dek frankojn: to kosztuje dziesięć fran ków. 0 WYRAZIE: U Wyraz: &i oznacza wskazanie bliższe i tak: tiu: ten, ów, tam ten; ta, owa, tam ta; ci tiu: ten, ten oto, ten tu, ta,, ta oto, ta tu; tie: tam; t'( tie.- tu, tutaj; tio: to, tam to, owo; ći tio: to oto. O PRZY1MKU: de Przyimkowi de odpowiada w polskim języku przyimek oj, niekiedy zaś przyimek 2. O ba te znaczenia przyim ka de poznam y w następnych lek cjach. Najzwyklej wszakże tłum aczy się przyim ek

22 20 de z następującym po nim wyrazem przez przypadek 2 gi (D opełniacz, G enitivus). Przykłady: L a mano de la viro: ręka mężczyzny; la domo de la patro: dom ojca; la patro de la familio-, ojciec rodziny; la vo o de la vero: głos prawdy; la boneco de la patrino: dobroć matki; la flanko de la turo: bok wieży; la policestro de la urbo: policm ajster miasta; la konfesuntoj de unu religio: wyznawcy jednej re- ligji; la uzado de la kafo: używanie kawy. 2 T r a d u k u P ole 1. Mi mendas la komercajon. 2. N i mendas la tolon. 3. L a kom ercisto sendas la kom ercajon. 4. L i mendas la katunon hodiau. 5. L a blanka tolo estas kara. 6. M i rifuzas la drapon. 7. Y i akceptas la mendon. 8. H i akceptas la mendojn de drapo. 9. Mi tuj akceptas. 10, Hodiau, mi rifuzas. 11. P etro * rifuzas la stofon blankan: gi estas kara. 12. Ci tiu viro estas la liyeranto de P etro. 13. Tiuj viroj mendas la kom ercajon. 14. T iu kom ercajo estas k ara. 15. Tiu nigra drapo estas m alkara. 16. Mi tuj sendas la tolon kaj la kurtenojn. 17. L a domoj de Londono. 18. L a kom ęrcajoj de Parizo. 19. Mi m endas la śtofojn, '20. Tiu virim> estas bona kom ercistino. 2 T r a d u k u E sp e r a n t e 1. On wysyła skórę. 2. My stalujem y p łó t no. 3. P io tr staluje tow ar. 4. K upiec odma- \

23 21 wia (odrzuca) czarne sukno. 5. T a oto kobieta jest kupcową *). 6. Posyłam zaraz firanki. 7. To płótno jest dobrym towarem. 8. To sukno i ten perkal są drogie. 9. Zamawiam natychm iast sukno tanie. 10. On odmawia (odrzuca) obstalunek. 11. To sukno jest dobrym m a terja łe m. 12. J a przyjm uję płótno białe i sukno czarne. 13. Ten człowiek jest dostawcą K arola. 14. Dziś wysyłam obstalunek na płótno ( = obstałunek p łó t na). 15. Dom P iotra je st biały. 16. P rz y j mujemy ten m ały obstalunek. 17. One zam a wiają płótno i sukno teraz. 18. K upiec wysyła tow ar/. 19 To białe płótno jest tanie. 20. W ysyłam y duży obstalunek. Lekcja 3-cia. lazaro targ, bazar fidro jarm ark firm o firma, dom h an dlowy, dom przem ysłowy i t. p. fakturo faktura modelo wzór, próbka sur-skrib-et-o etykieta (k a r teczka przyczepiona do totw.ru z oznaczeniem gatunku, ceny, pochodzenia i t. p.). prezo cena kosto koszt mono pieniądze ruga czerwony blua niebieski, błękitny bela ładny, piękny fa ri robić vidi widzieć doni dawać aóeti kupować vendi sprzedaw ać en w al do, ku baldafi wkrótce ne nie afero interes, sprawa tre bardzo ricevi otrzym ywać, dostawać *) Tłumaczyć: ta kobieta jest kupcowa,

24 22 Gzasprzeszły zarówno niedokonany jak i dokonany tworzy się za pom ocą przyrostka is. Przykład: N i v en dis.- sprzedawaliśmy, sprzedaliśmy. PRZYMIOTNIK zawsze się kończy na a (w liczbie pojedynczej, przypadku 1-ym). Odm ienia się ta k jak rzeczowniki. Przykłady: Kara fdo: drogi syn; kara filino: droga córka. M i arnas karan fdon kaj karan filinon: kocham d ro giego syna i drogą córkę. Karaj Moj: drodzy synowie; karaj filinoj: drogie córki. M i amas karajn jilojn kaj karajn filinojn: kocham drogich synów i drogie córki. Można kłaść przym iotnik przed rzeczownikiem albo po rzeczowniku. PREFIKS (PRZEDROSTEK) mai dodaje się do wyrazu, którem u chcemy dać znaczenie przeciwne. Przykłady: arniko: przyjaciel, malamiko: nieprzyjaciel; goji: cieszyć sią, malgoji: smucić się; forta: mocny, silny, malforta: słaby, wątły; supre.- powyżej, malsupre: poniżej; antaiie: pierwej, mdlantatie: później, potym.

25 23 O PRZYIMKTJ al Przyim ek al znaczy po polsku do, ku; najczęściej wszakże tłum aczy się on z następującym po nim wyrazem przez przypadek 3-ei (Celownik, D ativus). Przykłady: Venu al mi: chodź do mnie. N i iras al la onklo: idziemy do wuja. Pełu lin al mi: poproś go do m nie. A S i pregis al Dio: m odliła się do Boga. De loko al loko: z miejsca na miejsce (z jednęgo miejsca n a inne). L a filo estas simila al la patro: syn jest podobny do ojca (podobny ojcu). L a pago apartenas al la komercisto: zapłata należy do kupca (należy kupcowi). L a filino diras al la patrino la veron: córka mówi do m atki (m atce) prawdę. L i pardonis al la malamiko: on przebaczył nieprzyjacielowi. L a jabrikanto sendis al la komercisto la komercajon: fabrykant posłał kupcowi (do kupca) tow ar. L a oficiro ordonas al la soldatoj: oficer rozkazuje żołnierzom. 0 CZASOWNIKACH PRZECHODNICH W języku polskim po czasownikach przechodnich z przeczeniem, tudzież po niektórych innych, k ładzie się rzeczownik z przypadkiem 2-gim. W języku E sp eran to po wszystkich słowach czynnych p rzechodnich kładaie się przypadek 4-ty; a naw et jeśli

26 24 zachodzi wątpliwość, czy słowo jest przechodnie, wolno po nim rzeczownik położyć w przyp. 4-tym. Przykłady: Tiu knabo ne vidis vila on (4 przyp.): ten chłopiec nie widział wsi (2 przyp.). L a koko ne batas la kokino (4 przyp.): kogut nie bije kury (2 przyp.). L i rifuzas akcepton (4 przyp.): on odmawia przyjęcia (2 przyp.). Mi esperas la rekompencon (4 przyp.): spodziewam się nagrody (2 przyp.). 3 TjłADUKtr P olu 1. L a firmoj sendas fakturojn. 2. L a modeloj estjs tre belaj. 3. L a surskribetoj estas blankaj kaj rugaj. 4. Mi ricevis hodiau la rugajn modelojn. 5. Y i ne akceptis la fakturon. 6. L a liveranto ne ricevis la monon. 7. Li vendas la tolon kaj la drapon. 8. L a surskribetoj bluaj estis karaj. 9. Mi acetas la m alkaraja komercajojn. 10. L a industriistoj acetas kaj vendas komercajojn. 11. L a kom ercisto ricevas la modelojn de la fabrikanto *). 12. Mi donas la to lon al la knabino Tiuj bluaj katunoj estas m alkaraj. 14. Yi donis la bluan drapon al la yirino. 15. Yi ricevis la monon de li. 16. L a kom ercajoj de la kom ercisto estas bonaj kaj m alkaraj. 17. Yi vidis lin en la domo. 18. N i ne faras bonajn aferojn. 19. L a ruga drapo ne estas kara. 20. Tiu tolo blan ka estas m alkara. *) Modele fabrykanta albo od fabrykanta.

27 25 3 T r a d u k u E s p b k a n t e 1. K upcy byli w bazarze *). 2. T a próbka jest bardzo ładna. 3. D ostaw ca posłał fakturę K arolow i. 4. N ie przyjm uję etykiet białych. 5. P io tr odrzucił sukno niebieskie, było ono drogie. 6. K upujem y teraz dobre tow ary. 7. N ie otrzymałem pieniędzy. 8. Te płótna niebieskie są bardzo drogie. 9. B ył w domu kupca. 10. D ał sukno czerwone kobiecie. 11. N ie dostałem faktury tow arów. 12. W ysyłam y perkale do Londynu *). 13. D aliście mu skórę. 14. T en kupiec nie sprzedaje płótna. 15. K upiłem sukno czerwone tanio. 16. K up iec przysłał nam pieniądze. 17. Sprzedajem y dobre perkale. 18. N ie robili dobrych interesów. ]9. Był w domu *), widzieliśmy go. 20. Otrzymałem próbki skóry dzisiaj. Lekcja 4-ta. tago dzień semajno tydzień monato miesiąc jaro rok ovo jaje brando wódka ćokolado czekolada salo sól pano chleb verda zielony longa długi pura czysty propra własny fermi zamykać mal-fermi otwierać atendi czekać fabriki fabrykować hieraii wczoraj antati pierwej, przed h m z, wespół z, razem z Czas przyszły (dokonany i niedokonany) m a zakończenie os. Przykład: li atetos: on kupi, on będzie kupował. *) Pamiętać o prawidle gramatycznym 8-ym (str. 7),

28 26 LCCZEBNIKI GŁÓWNE są nieodm ienne, z wyjątkiem zera i m iljona (z końcówką o). 0 nulo 5 kvin 10 dek 1 unu 6 ses 100 cent 2 du 7 sep 1000 mil 3 tri 8 ok miliono 4 kv ar 9 nau Przykłady: 11 dekunu 18 dekok 20 dudek 21 dudek unu 40 kvardek 44 koardek kvar 70 sepdek 75 sepdek kvin 90 naitdek 163 cent sesdek tri itd. PRZYROSTEK (SUF1KS) - ist oznacza zajęcie zawodowe, fachowe, a nie chwilowe, dorywcze. N p : panisto: piekarz; pentristo: m alarz. 4 T r a d u k u P ole 1. L a panisto Afaras panon. 2. Mi acetas kaj vendas ovojn. 3. Oi tiu brando estis malbona. 4. L i venos baldau kun P etro. 5. L a blankaj śtofoj estas m alkaraj en Parizo. 6. L a kom ercisto vendas bonan komercajon. 7. Yi aćetis malbonan cokoladon. 8. L a b lu a tolo estos m albona. 9. Mi sendis hierau la dek modelojn al Jo - zefo. 10. Mi atendos vin antau la domo. 11, L a nigra stofo estas ci tie kun la ruga drapo. 12. L i mendos ilin baldau. 13. Mi sendos al vi cent ovojn. 14. L a panisto ne vendis al mi tiun domon. 15, Mi mendo? baldau la kom ercajon,

29 N i mendis gin hodiau. 17. L a drapo estos verda kaj la tolo estos blanka. 18. L i ricevos la monon kaj la komercajon. 19. L i rifuzis la mendon kaj mi gin akceptis. 20. L a nigraj stofoj estas belaj kaj fortaj. 4 T r a d u k u E s p e r a n t e 1. C zarne sukno będzie drogie. 2. M alarz i kupiec będą tu. 3. J a kupiłem wódki, on k u pił jaj *). 4. Poślę ci je wkrótce. 5. Otrzym ał sukno zielone i pieniądze. 6. T en oto m iesiąc jest krótki **). 7. M aterjały białe były brudne. 8. On sprzedał złą czekoladę. 9. Był przed domem piekarza. 10. Czekam was przed domem. 11. Odmówiliśmy (odrzuciliśm y) pieniądze wczoraj. 12. Oni przyjm ą tow ar. 13. P ie karz czekał przed domem z P iotrem. 14. S przedajemy dobre i piękne firanki. 15. K upiec nie dostał dziesięciu próbek. 16. P erkale białe są drogie. 17. P łó tn o niebieskie będzie tanie. 18. Sprzedaw ca (vendisto) był w P ary żu z J ó z e fem. 19. Przysłali mi towar. 20. Odrzuciłem go natychm iast. Lekcja 5 ta. po horlogo zegarek ceno łańcuch kulero łyżka forko widelec forńo ognisko, piec tir-kesto szuflada argento srebro śłalo stal kupro miedź fla va kupro mosiądz horlogisto zegarm istrz va rm a ciepły *) Porówn. o czasownikach, przechodnich na str, 23 i 24. **) :.Kiótki - przeciwieństwo: długi. Ob. prefiks mai str. 22.

30 rekta prawy havi mieć man i jeść trinki pić versi nalew ać, nalać ciam zawsze ankoraii jeszcze au lub, albo ne veref nieprawdaż? će u Bezokolicznik (Tryb bezokoliczny). kończy się zawsze na i. N iekiedy przed bezokolicznikiem dodaje się dla jasności przyim ek odpowiedni. Przykłady: Mi lernas legi: uczę się czytać. M i veńis por abeti bovinon: przyszedłem kupić krowę (dla kupienia krowy). M i havas ion por diri al vi: mam wam coś powiedzieć (dosł. dla pow iedzenia w am).' LICZEBNIKI PORZĄDKOWE Tworzą się z głównych za pomocą przyrostka a. N aprzykład: unua pierwszy, sepa siódmy i t. p. PRZYROSTEK in służy do tw orzenia wyrazów oznaczających płeć żeńską (ino-, samica). N aprzykład: patro: ojciec, patrino: m atka; frato: b rat, fratino: siostra; filo: syn, fi- Mno: córka; sinjoro: pan, sinjorino: pani; bovo: byk, bovino: krowa; koko: kogut, kokino: kura. 5 T b a d u k u P o l e 1. Mi havas belan posborlogon L a kuleroj kaj la forkoj estas en la tirkesto. 3. A rg e n to estas blank a kaj kupro estas ruga. 4. Mi estis

31 89 en la domo kun la patro. 5. L a frato kaj la fratino estas komercistoj. 6. Yi sendos al P arizo la katunon bluan. 7. N i donos la modelojn al la fabrikanto.a 8. L a semajno havas sep tagojn. 9. Si havas belan poshorlogon arg en tan. 10. L a jaro hayas dekdu m onatojn. 11. N i atendis vin hierau an tau la domo. 12. Tiu ói kom ercisto vendas argentajn kulerojn. 13. Vi mendos tion kaj ni mendos ci tion. 14. Mi faras kaj vendas panon; mi estas panisto. 15. L i mangis cokoladon au ovojn. A16. Ili ne bavas la kulerojn kaj la forkojn. 17. Si estis kun la frato en la granda domo. 18. N un K arolo estas granda kaj forta. 19. N i vendis la forkojn, ne vere, Sinjorino? 20. Jozefo estas ankorau m algranda kaj m alforta. 5 T bad uku E sperantu 1. W asz ojciec m a ładny łańcuch od zegarka. 2. Jego b ra t piecze chleb (tłumaczyć: robi chleb), on je st piekarzem. 3. On je st ze swoją (ob. Z a imek zw rotny str. 16) siostrą w małym *) domu. 4. M iesiąc ma dwadzieścia osiem, dwadzieścia dziewięć, trzydzieści albo trzydzieści jed en dni. 5. P o czekacie na waszą matkę, nieprawdaż? 6. Łyżki srebrne są w szufladzie. 7. T eraz Jó z e f je st duży i mocny. 8. Był mały i słaby. 9. Poślecie widelce fabrykantow i N a la ł mi wódki, odmówiłem jej. 11. K upiec nie był zawsze u siebie. 12. J e g o ojciec je st zegarm istrzem, sprzedaje zegarki. 13. On pośle łyżki i widelce srebrne- 14. P an K arol jest jeszcze przemysłowcem. 15. B ędę was czekał przed bazarem. 16. Oni jedli czekoladę i jaja. 17. Dziś dostawcy są tu taj. 18. Byliśmy przed domem m alarza Józefa. 19. P iec je st jeszcze ciepły. 20. Otworzył szufladę i dał mi łańcuch srebrny. *) Alały przeciwieńst' ' ' prefiks mai str. 22).

32 30 Lekcja 6-ta. lado blacha mino kopalnia karbo węgiel oro złoto fero żelazo rust-aj-o rdza ringo pierścień jingro palec voja.gisto agent podróżujący (z fachu) vojaganto podróżnik (wypadkowo odbywający podróż) aero powietrze mano ręka akra ostry pinta szpiczasty alta wysoki tranci ciąć, przeciąć kudri szyć, uszyć fajli pilnikiem ścierać premi ściskać, ścisnąć dekstre na prawo die wszędzie la pasinta semajno w ze szłym tygodniu nek ani ministo górnik (pracownik kopalni) Tryb warunkowy wyraża czynność lub stan jako zależne od spełnie nia jakiegoś w arunku. Kończy się na us. Przykłady: Se mi estus sana, mi estus kontenta.- gdybym był zdrów (była zdrowa), byłbym k o ntent (byłabym kontenta). Se vi estus sendinta la monon, mi estus gin ricevinta-. gdybyście byli wysłali pieniądze, byłbym je otrzymał. RZECZOWNIKI LICZEBNE I PRZYSŁÓWKI LICZEBNE Liczebnik może przyjąć postać rzeczownika, przybierając końcówkę o. N aprzykład: unuo-. jednostka; deko: dziesiątek; dekduo: tuzin.

33 31 Może też otrzym ać p ostać przysłów ka z końcówką e. N aprzykład: unue.- popierwsze; due: po-. drugie; trie: potrzecie i t. d. LICZEBNIKI WIELORAKIE CZYLI MNOŻNE Tworzymy je za pom ocą przyrostka obi. M o gą one przyjmować postać bądź rzeczownika (końcówka o), bądź przymiotnika (końcówka a), bądź przysłówka (końcówka e). Np.: la duoblo: podwójność, dwoistość; duobla: podwójny, dwoisty, dwojaki; duoble: podwójnie, dwoiście, dwojako, dwa razy, w dwójnasób. PRZYROSTKI (SUFIKSY) et i eg P rzy ro stek et oznacza zdrobnienie. N p : dombro: pokój, tam breto: pokoik; rid i: śmiać się, rid eti: uśm iechać się; dorm i: spać, dorrheu: d rz e mać. Przyrostek eg oznacza zgrubienie, wzmożenie właściwości. Np.: gran da: duży, grandega: ogromny; pluvo: deszcz, p lm eg o : ulewa; tre: bardzo, treege: nadzwyczaj; iedo: noga, piedego-. łapa; p o rd o : drzwi, p o rd e- go: bram a. PRZYIMEK da Używa się po wyrazach oznaczających m iarę, wagę, liczbę, ilość. Np.: taso d a teo: filiżanka herbaty; unu kilom e- tro d a fe n o jo : jeden kilom etr drogi żelaznej; dekduo da forkoj: tuzin widelców; nau fu n toj d a sukero: dzie-

34 82 więć funtów cukru; kelke da knaboj: kilku chłopców; amaso da homoj: tłum ludzi; iorn da pano: nieco chleba. WYRAZY ZŁOŻONE Tworzą, się przez proste zestawienie wyrazów odpowiadających pojęciu, które m a oddać wyraz złożony. W yraz, przedstawiający rzecz, o której mowa, kładzie się na końcu, a przed nim wyraz, bliżej tę rzecz określający. Ów n a pierwszem m iejscu położony wyraz najczęściej traci przytym swoją końcówkę gram atyczną. Jeżeli jednak z takiego zestawienia wynikłoby brzmienie zbyt przykre, albo jeśli na odrzuceniu końcówki traciłaby jasność pojęcia, to końcówkę się zachowuje: N p.: vaporo: para; Sipo: statek; vaporśipu: parostatek pośo: kieszeń; horlogo: zegar; poshorlogo.- zegarek unu: jeden; taga: dzienny; unutaga-. jedn o dniowy unua: pierwszy; unuataga: pierwszodniowy skribo: pisanie; talio: stół; skribtahlo albo skribotablo: stół do pisania, biurko rozo: róża; koloro: kolor; rozkolora albo rozokolora: różowy. 6 T radtu oj P o l e 1. A ero m alseka rustas la feron. 2. Mi tranćas la tolon kaj la drapon. 3. Tiu komercisto vendis poshorlogojn kaj ćenojn. 4. Yi sendos al mi du dekduojn da forkoj. 5. M i mendos al li karbon. 6. L a pasintan semajnon, mi estis en Londono. 7. L a virino trancus la stofojn. 8. L a knabino kudras la drapon. 9. L a patro dormas en la cambro. 10. L a cambroj en tiu ći domo estas altaj. 11. Mi yendas karbon; mi es-

35 tas karbyendisto. 12. Yi estis dekstre kaj mi estis m aldekstre. 13. Oni sendos al li unu tridekon da cenoj. 14. Ili acetas nek feron nek flavanak u p ro n. 15. Y i vendos al mi la centoblon. 16. Si havas ringon sur la fingro. 17. Tiu ci ringo estas fingroringo. 18. L i acetas feron, li estas fervendisto. 19. Via vojagisto ne faras aferojn. 20. M i ne fidus al via liyeranto. 6 T r a d u k u e s p e r a n t e 1. K opalnia żelaza i kopalnia węgla. 2. Ściskam waszą ( pana, pani) rękę. 3. Mój b rat jest węglarzem, (on) nie jest górnikiem. 4. Obstaluję blachę. 5. Dasz mi w dziesięciornasób (dziesięciokrotnie). 6. Ten kupiec sprzedaje p ierścienie i zegarki złote. 7. P iec je s t zawsze gorący ( = ciepły, z przyrostkiem eg). 8. Przysłał mi trzy tuziny łyżek srebrnych. 9. W idziałem kupca żelaza w jego domu. 10. P rzetniecie dziś płótno i sukno. 11. Obstalujem y u niego (al li) żelazo i węgiel. 12. Dziewczyna przecięłaby i zeszyłaby płótno. 13. Nasz agent podróżny nie robi dobrych interesów. 14. Ci kupcy robią ogromne interesy. 15, Dom y w P ary żu są wysokie i piękne. 16. T en człowiek sprzedaje żelazo i węgiel. 17. Dziewczynka spała w pokoiku. 18. Jedliśm y i piliśm y w jad aln i (jadalnym pokoju). 19. Sypiamy w sypialni. 20. Oni kupują węgiel w Londynie. Lekcja 7-ma. agento agient bindisto introligator bindi oprawiać (książki) libro książka librejo księgarnia butiko sklep barelo beczka metalo m etal E s p e ra n to. K urs handlow y. 3

36 multekosta kosztowny ora złoty arfjenta srebrny konsemi zachowywać (fajni zyskiwać malgajni tracić poluri polerować atenti uważać en-ten-at-e w załączeniu morgau ju tro la morgau-a tago dzień jutrzejszy, nazajutrz cu czy ćambristino pokojówka donaci podarow ać Tryb rozkazujący tworzy się za pom ocą końcówki u. Np.: (ci) laboru: pracuj ni laboru: pracujm y li laboru: niech (on) (vi) laboru: pracujcie pracuje iii laboru: niech (oni, one) li laboru: niech (ona) pracują pracuje Tryb życzący Je ż e li czasownik w zdaniu głównym w yraża konieczność, rozkaz lub życzenie jakiej czynności, to czasownik w zdaniu podrzędnym (pobocznym), wyrażający tę czynność, przyjmuje zakończenie trybu rozkazującego. N p.: Estas necese, ke mi joriru: trzeba, żebym odszedł; Mi volas, ke vi parolu: chcę, żebyście mówili. L i deziras, ke mi sendu la respondon: on życzy sobie, żebyśmy wysłali odpowiedź. Uwaga. Zaim ek można kłaść przed czasownikiem albo po czasowniku; można też opuścić zaimek, jeżeli jasność n a tym nie ucierpi. LICZEBNIKI UŁAMKOWE tw orzą się za pom ocą przyrostka on.

37 35 Np.: la duono: połowa; la kvarono ćwierć, czwarta część (także kw adrans). PRZYROSTEK - e j oznacza miejsce dla wykonywania jakiej czynności (ejo m iejsce dla...). Np.: lerni: uczyć się, lernejo: szkoła; kuiri: gotować, kuirejo: kuchnia; 6evalo: koń, ceralejo: stajnia; bovino: krowa, bovinejo: obora. 7 T r a d u k u F ole 1. L a horlogisto vendas horlogojn kaj cen o jn. 2. L a bindisto bindas librojn. 3. A tendu, ne trancu la stofon. 4. L a poluristo poluras la metalojn. 5. AOro kaj argento estas m ultekostaj m etaloj. 6. Cu vi acetas tiun ci poshorlogon? 7. L a m orgauan tagon mi sendos la orajn A cenojn. 8. Oni poluras oron kaj argenton. 9. C uviafingroringo estas ora? 10. Mi konservos tion ci. 11. L a libristo vendas librojn Akaj libretoju. 12. L i estas en la librejo. 13. Cu vi yidis la agenton? 14. L a bindisto laboras en la bindejo.a 15. L a butikisto estas en sia butiko. 16. Cu vi iros kun mi al la librejo? 17. Mi sendas al vi entenate la specimenojn de drapo. 18. L a kuiristino estas en la kuirejo. 19. N i seados al yi morgau la cokoladon. 20. Tiu kom ercisto maigajnas monon. 7 T r a d u k u E sp e r a n t e 1. Mój pierścień nie je s t złoty, on je st srebrny. 2. J u tr o poślę wam łańcuszki i zegarki. 3. P rz y ślijcie zaraz książkę waszego brata. 4. Sklep zegarm istrza jest przed domem mojego ojca. 5. On

38 36 jest w sklepie księgarza ze swoją siostrą. 6. I n troligator jest w swoim warsztacie ( = miejscu na oprawianie książek). 7. To je s t książka kosztowna, dam ją wam jutro. 8. Próbki płótna są w szufladzie, czy je widzicie? 9. M alarz pracował w swojej pracowni ( = miejscu przeznaczonym na wykonywanie tam m alowideł). 10. Czy widzieliście agienta pana Teodora? 11. N azajutrz przysłał mi łańcuchy srebrne. 12. N ie kupiłem tego zegarka, podarowano mi go. 13. N ie sprzedaję wam tego pierścienia, darowuję go wam. 14. Nie uważacie na to *). 15. Dziś jest siódmy dzień tygodnia. 16. Pokojówka jest w jadalni. 17. Czy zachowaliście łańcuszek (od) zegarka tego pana? 18. N ie pracujem y zawsze. 19. Czy pójdziecie ze mną do szkoły? 20. P róbki nie są jeszcze u introligatora. Lekcja 8 ma. fabrikado fabrykacja vendisto sprzedawca, ekspedytor u kupca negocisto negocjant fabrikisto robotnik fa bryczny tajloro krawiec kudrilo igła (do szycia) trancilo nóż butono guzik sego krzesło larga szeroki fandejo huta dum podczas gdy mallarga wązki veni przychodzić, przyjść al-veni przybyć iri iść for-iri odchodzić, odejść fandi roztapiać fandigi topnieć, roztopić się post po per przez, za pom ocą preskaii prawie tre bardzo teatro te a tr tuta cały, wszystek facila łatwy veturi jechać *) Porówn. o czasownikach, przechodnich na str. 23 i 24.

39 37 LICZEBNIKI ZBIOROWE mają przyrostek op- Np.: duope: we dwoje, we dwuch, samowtór; kvarope: we czworo, w czterech, samoczwart. PRZYIMEK po umieszczony przed liczebnikiem czyni go liczebnikiem podziałowym. Używa się szczególniej przy oznaczaniu porcji albo ceny. N p.: po kvin gramoj: po pięć gramów; po ok frankoj: po ośm franków. PRZYIMEK per Z rzeczownikiem odpowiednim wyraża polski przypadek 6-ty (Narzędnik, Instrum entalis), gdy ten rzeczownik oznacza narzędzie. Np.: per kudrilo: igłą, per fa j filo: świstawką, per plumo: piórem. PRZYROSTEK - n doczępiony do przysłówka m iejsca wyraża kierunek. Np.: dome w domu, domen do domu; fl,anke z boku, flanken! na bok! dekstre z praw ej strony, dekstren na prawo. PRZYROSTEK U oznacza narzędzie (narzędzie: ilo). N p.: Iranci ciąć, tranbilo nóż; fajfi. świstać, jajfilo świstawka; falci kosić, falcilo kosa; tondi strzyc, tondilo nożyczki; rasti grabić, rastilo grabie; haki rąbać, lutmlo siekiera,

40 38 8 T e a d u k u P o l e ]. L a kudrilo estas ilo de la tajloro. 2. Ni trancas per trancilo kaj falcas per falcilo. 3. Oni fandas la m etalojn. 4. L a yendisto acetas kaj vendas komercajojn. 5. Negocisto estas granda vendisto. 6, Tiu ci viro ne estas ^kom ercisto. 7. L i ne yendas kom ercajojn. 8. Cu li iras hodiau en la teatron? 9. Jes, mi volas ke li iru kun vi. 10. L a tajloro kudras per k u d rilo.a 11. Ni foriros m orgau kun nia patro. 12. Cuvi iam vidis fandejon? 13. Y ia fratino ne estas bona vendistino. 14. Cu vi volas tiun drapon au tiun ci? 15. V i yenos post mi domen. 16. K a rolo, venu tuj kun via frato. 17. Petro alvenis bieraii kun Jozefo. 18. Tiu ci monato estas mallonga. 19. Li yendis preskau la tu tan drapon. Cu la stofo estas larga? N e, gi estas m allarga. 8 T jiadttku E s p e b a n t e 1. B ędę tam, podczas gdy podróżni przybędą. 2. Złoto i srebro trudno się topią. 3. To jest wielki n e g o c ja n tz (de) Londynu. 4. K arol przyjdzie ju tro z krawcem. 5. Robotników fabrycznych jeszcze niem a (robotnicy... jeszcze nie są) tutaj. 6. N ie pojadę do B erlina (do B erlina tłumaczyć: B erlinon) w tym roku. 7. Szyje się ( = oni kudras) igłą, kraje się nożyczkami. 8. W yjadą dziś z Józefem i Fiotrem. 9. N ie kupujem y towarów teraz. 10 Nóż je st narzędziem ostrym ( = jest narzędzie ostre). 11. Igła jest szpiczasta, ona (gi) jest stalowa. 12. Pójdziemy wkrótce z naszym agientem zobaczyć ( = widzieć) was. 13. Czy chcecie pójść z nim i ze mną? 14. W asz ojciec i wasz b ra t są dobremi sprzedaw cami. 15. Czy widzieliście kiedy hutę? 16. Chcę, żeby pojechał dziś do Londynu. 17. P rzy byłem wczoraj z negocjantauii, 18. Czy wasza

41 39 siostra ma dobrą szwaczkę? 19. Przybędę jutro z moim dostawcą. 20. Ozy przybędziecie jutro, czy (au) pojutrze? tiuj wszyscy ankaii także el z (z jakiego m aterjału, miejsca) gvidi prowadzić, kierować, być przewodnikiem kurbigi giąć simio m ałpa rajdi dosiadać (konia, jeździć konno albo na rowerze, jeździć wierzchem) radio promień, szprycha u koła rado koło provizi zaopatrywać volvajo owinięcie sir mi osłaniać koto błoto precipe szczególniej iam kiedyś, niegdyś tubo ru ra kaucuko kauczuk profetóprotegow ać, ochraniać, osłaniać nokto noc koni znać gis aź do ec naw et rigida sztywny, niegiętki pne&matika pneum atyczny, powietrzny fleksebla giętki polvo pył, kurz lanterno latarn ia dangera niebezpieczny vojo droga kelkaj niektóre, kilka MrA BICIKLETO. N untem pe Aciuj havas bicikleton. A M i ankau havas unu. Gi estas bela bicikleto. Gi estas farita el tre bona stało. L a gvidilo ne estas kurbigita, car mi ne yolas esti simila al simio, kiam mi rajdas gin. L a radioj de la radoj, ankau śtalaj, estas tre rigidaj kaj tre fortaj. L a radoj de mia bicikleto estas provizitaj per volvajoj pneum atikaj. L a aertuboj estas el bonega kaucuko tre fleksebla. Mi havas ankau al mia bicikleto sirmilon por protekti la ćenon kontr au la koto kaj polvo. Mia bicikleto havas kotsirmilojn al la du radoj, kio estas tre agrabla, kiam oni voja as dum la pluvo. Mi

42 ne havas lanternon, car mi neniam vojagas nokte; tio estas tre dangera, precipe kiam oni ne bone konas la vojojn. Iam la bicikletoj estis tre karaj; iii kostas gis sescent frankoj. N une oni povas aceti belan kaj bonan bicikleton po tricent frankoj. E ć ekzistas kelkaj po cent kvindek au cent sepdek kvin frankoj. Lekcja 9 ta. lundo poniedziałek m a rd o wtorek m erkredo środa libro-ten-isto buchalter ju velo klejnot or-aźjo przedmiot ze złota orajisto złotnik, jubiler krojono ołówek p lu m o pióro m akleristo mekler salu ti kłaniać się, pozdrawiać nomo imię lasta ostatni tro zbyt proksima blizki bonega wyborny skribi pisać legi czytać preni brać, wziąć Iweri dostarczać frue wcześnie malfrue późno instrui uczyć parolo wyraz paroli mówić parolado mowa, narada Varsovio W arszaw a Imiesłów ter aźniejszy czynny M a przyrostek a n t i końcówkę trojaką: 1) rzeczownikową na o, Np.: la lernanto: uczeń (lerni: uczyć się); 2) przymiotnikową n a -a. N p.: libro instruanta: książka nauczająca; 3) przysłówkową na e, Np.: fermante la pordon zam ykając drzwi.

43 41 PRZYROSTEK (SUFIKS) - ad Oznacza trw anie czynności wskazanej przez wyraz. N p.: pafo strzał, pafado strzelanie; krii krzyczeć, kriadi wykrzykiwać; parolo wyraz, parolado mowa, przemowa. 9 T r a d u k u P o l e 1. A kra tranćilo kaj pinta kudrilo. 2. Mi alvenos m erkredon kun mia patrino. 3. L a juvelisto vendas juvelojn kaj orajojn. 4. K rajono kaj plumo estas iloj por skribi. 5. Skribu vi al la m akleristo. 6. L a lasta tago de tiu monato. 7. cu vi legas libron instruantan? 8. L a librotenisto alvenos morgau. 9, Cu vi yidis la skribiston? 10. Oni skribas per krajono au plumo. 11. Mi alvenos frue kun mia propra agento. 12. Yi havus bonegan yendiston. 13. L a acetanto ankorau ne venis. 14. A lvenante en la cambron, li salutis. 15. Mi ne volas vidi vin; foriru! ] 6. L a m dustriistoj alvenos la proksim an lundon. 17. Via krajono estas tre malbona. 18. Mi ne volas konservi gin en mia butiko. 19. Tiu ci komercisto gajnas monon. 20. L a parolado de tiu ci parolisto estas tro longa, 9 T r a d u k u E s p e b a n t e 1. Przybędzie ju tro ze swoim ojcem i m atką. 2. Ozy pisaliście dziś do waszego agienta? 3. Nie macie ładnego pisma. 4. N ie chcę pisać do niego teraz. 5. M ekler był tu wczoraj. 6. W eźcie to pióro albo ten ołówek i napiszcie wasze imię. 7. W przyszłym ( = bliski z przedim kiem la) ty godniu on będzie w Londynie. 8. Przychodząc do mnie, ukłonił mi się. 9. Odejdź, niedobry chłopcze! 10. K upcy i przemysłowcy będą tu

44 42 w przyszłym tygodniu. 11. J a nie sprzedaję wyrobów złotych (przedmiotów ze złota). 12. O statni tydzień roku. 13. Byli w W arszawie ostatniego tygodnia. 14. B ędą w Londynie za (post) pięó dni. 15. Czytajcie, kochani czytelnicy, tę książeczkę nauczającą. 16. M alarz nie przyszedłby w poniedziałek. 17. Przybędziemy wcześnie, żeby (por) ich widzieć. 18. To był wyborny mówca. 19. W idząc swego b ra ta, poszedł natychm iast. 20. T a mowa była zbyt krótka, nieprawdaż? farigi stawać się adresato adresat devi musieć, być obowiązanym pośto poczta kesto skrzynia, skrzynka ojicejo urząd, biuro ricevonto odbiorca, m ający otrzymać deca stosowny sen bez trankviligi uspokoić się glui kleić, przylepiać koverto koperta fondo zakład (instytucja) se jeśli porti nieść, zanieść tute całkiem, zupełnie tra przez, wskroś maniero sposób pagi płacić poitmarko m arka pocztowa stampi stemplować privatulo człowiek p ry watny meti kłaść, położyć, u- mieścić ke że, żeby pri o, co do plibone lepiej sur na ol niż, niżeli tempo czas KTO FAFUGAS LETERO, KIAM Gt ESTAS SKRIBITA. Kiam oni skribis leteron, se oni gin lasas sur sia skribtablo au sur sia tablo en sia laboroćambreto, gi neniam alvenos al la adresato. Oni devas m eti gin en la postan keston au p o r ti gin al la postoficejo. K iam gi estas en la manoj de la postaj oficistoj, oni povas preskau esti ęerta, ke la riceyonto havos gin en deca tem po,

45 43 Gi alvenos tien tu te sen via m altrankviligo pro tio; la postoficistoj devas fari la laboron por vi. E stas vere, ke vi pagis, por ke oni faru tiu n la boron, car vi gluis niarkon sur la leteron, au plibone, sur la koyerton L a leteroj pasas tra ses au sep manoj antafi ol iii alvenas al la ricevonto. Ili estas stam pataj en la oficejoj de foriro kaj alveno, tia m anierę vi povis vidi, cu la letero, kiun vi ricevas, venis tro m alfrue au ne. L a fondo de posta servado faras grandegan servon al la kom ercistoj, industriistoj kaj privatuloj. ja u d o czwartek vendredo piątek zinko cynk plum bo ołów łeo herbata kafo kawa sukero cukier taso filiżanka alum eto zapałka p lu m ingo obsadka do pióra Lekcja 10 ta. kru to dzbanek nova nowy kru da surowy, nieoczysz czony m m li mleć d em a n d i żądać, pytać p eti żądać, prosić p o stu li żądać, wymagać nur tylko specimeno próbka sukerujo cukierniczka Imięsłów przeszły czynny M a przyrostek iut. P rzy b iera tro jak ą postać: 1) rzeczownikową z końcówką o. Np.: kreinto: stwórca (który stworzył); m ortinto: nieboszczyk (który um arł). 2) przymiotnikową z końcówką a. Np.: la tem po p asin ta: czas miniony; la m o rtin ta j linęjvoj: języki zm arłe.

46 44 3) przysłówkową z końcówką e. N p.: ferrninte la pordon: zamknąwszy drzwi; lerninte la fablon: n a uczywszy się bajki. PRZYROSTEK (SUFlKS) ing W skazuje przedm iot, w który wchodzi pojedyńczo inny przedm iot oznaczony wyrazem z przyrostkiem -ing (ingo: futerał). Np.: cigaro cygaro, cigaringo cygarniczka (rurka, w k tó rą w kłada się cygaro podczas palenia). PRZYROSTEK (SUFIKS) uj Oznacza to, co w sobie zawiera, co z siebie wydaje przedm ioty wskazane przez wyraz z przyrostkiem uj; oznacza także kraj, ze względu na jego ludność rodzim ą (ujo zaw artość). N p.: cigaro cygaro, cigarnjo puzderko na cygara; porno jabłko, pomujo jabłoń; Polo P o lak, Polujo P olska. 10 Tbaduku Pole 1. Donu al mi alum eton. 2. Oni muelas per muelilo. 3. M etu sukeron en vian tason da kafo. A 4. Ou vi yolas tason da teo au da kafo? 5. Ou vi ion demandas? 6. Y ersu teon en mian tason. 7. Mi vidis la tekrućon en la kuirejo. 8. Donu al mi cigarujon kaj alumetujon. 9. L a kom ercisto sendis al mi la novajn specim enojn 10. N i mangas per kuleroj kaj forkoj. 11. Oni trinkas kafon kaj teon el tasoj. 12. P re n u sukeron el la sukerujo. 13. Mi petas vin veni kun mi yendredon. 14. Tiu ci vendisto vendas argentajn kafkrucojn. 15. M etu plumon al via plumingo. 16. Ni iru aceti bovon kaj boyinon.

47 N i nur vidis vian patron kaj patrinon. 18. M etu la kulerojn, forkojn kaj trancilojn en la tirkeston. 19. Zinko kaj plum bo estas m etaloj. 20. L a orajistoj yendas cenojn, poshorlogojn, ku lerojn kaj forkojn. 1 0 T ra d to o j E s p e r a n t e 1. Żądałem od was pióra, nie obsadki. 2. W łóżcie cukier do cukierniczki ( = w cukierniczkę). 3. W eźcie igłę z igielnika. 4. Zm ielcie k a wę za pomocą (per) młynka. 5. Zam knąłem drzwi. 6. W eźm iecie tylko kawę i czekoladę. 7. Dziś jest piątek, pójdziemy na (al) targ. 8. Ż ądałem od was im bryczka do herbaty srebrnego. 9. D ajcie filiżankę herbaty tem u panu. 10. W a szych nowych próbek tu niema ( = wasze... tu nie są) Czy chcecie herbaty zielonej czy (au) herbaty czarnej? 12. Proszę was, żebyście (ke vi) przysłali mi cukier nieoczyszczony. 13. Nie widziałem kupca. 14. Jak ie (ob. tabelę na str. 12) m iasta w Polsce fabrykują perkale? 15. Dajcie mi pudełko zapałek, proszę was. 16. Napisaliście do mnie zbyt późno. 17. W asza nowa książka jest zbyt droga. 18. Przeczytalibyśm y tę książkę w cztery dni. 19. Nie chcę jechać dziś jeszcze. 20. Nie wkładajcie herbaty do cukierniczki. spicnj korzenie (przyprawy korzenne) sendube bez wątpienia angulo kąt strato ulica hvanto ilość m ulta liczny, mnogi dika gruby orita złocony cefa główny oleo olej, oliwa salo sól p ip ro pieprz cinam o cynamon vinagro ocet kolonia kolonjalny vila<io wieś

48 46 k. t. p. (kaj tiel plu) i tak loko miejsce dalej urbo miasto a lia inny vitro szkło butero masło terpoto naczynie gliniane ovo ja je vesto ubranie kuko ciastko escepto wyjątek ja d e n o nić rizo ryż lano wełna p ro d u k to wytwór U w aga. Co do przyrostka aj ob. lekcję 14. LA BUTIKO DE L'SPLCISTO. L a butiko de nia spicisto estas tre granda. Yi konas gin, ne vere? AYi sendube vidis gin će la angulo de la strato. Gi estas grandega magazeno, en kiu oni vidas kvanton da multaj specoj de komercajoj, precipe m angajojn. S ur la fronto de la butiko oni povas legi la nomon de la spicisto pentritan per dikaj literoj oritaj: Leono B runo spicoj kaj mangajoj. L a cefaj kom ercajoj, kiujn vendas nia spicisto, estas: teo, sukero, cokolado, kakao, kafo, oleo, vinagro, salo; li yendas ankau koloniajn komercajojn, kiel pipro, m uskato, cinamo, rizo, k. t. p. N ia sp i cisto tenas ankorau aliajn produktajojn: konservajojn, konfitajojn, buteron, oyojn kaj ec kukojn. Kelkaj spicistoj, en yilagoj, vendas ankau fadenajojn kaj lanajojn kaj eć stofojn; tio ci estas escepto. E n la tu te m algrandaj lokoj, malproksime de la urboj, oni povas trovi spicistojn, kiuj vendas fajencajojn, vitrajojn, terpotojn, piedvestojn kaj milojn da aliaj objektoj. Lekcja 11 -ta. tabako tytuń sapo mydło. m aterialoj m aterjały veluro aksam it