Jak w małej firmie legalnie zatrudnić ucznia. Jak w małej firmie legalnie zatrudnić ucznia PODPISZ UMOWĘ O PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE

Transkrypt

1 1 z :28 GP 30 sierpnia 2005 (nr 168) DOTACJE NA OCHRONĘ ŚRODOWISKA Jak w małej firmie legalnie zatrudnić ucznia Jak w małej firmie legalnie zatrudnić ucznia PODPISZ UMOWĘ O PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE Zpoczątkiem kaŝdego roku szkolnego do małych firm przychodzą młodzi pracownicy. Są to uczniowie zatrudniani na podstawie umowy o pracę w celu przyuczenia zawodowego. Ukończyli co najmniej gimnazjum i osiągnęli 16 lat, a teraz zdobywają konkretny zawód. ETAP 1 Ustal, na czym polega rzemieślnicze przygotowanie Pracodawca, który jest rzemieślnikiem, moŝe zatrudniać młodocianych na podstawie umowy o przygotowanie zawodowe. CiąŜą na nim te wszystkie prawa i obowiązki co na pozostałych pracodawcach, nie będących rzemieślnikami, którzy zatrudniają w swojej firmie młodocianych pracowników w celu przygotowania zawodowego. Pracodawca rzemieślnik zawiadamia o zawarciu umowy z młodocianym izbę rzemieślniczą właściwą ze względu na swoją siedzibę. Natomiast cech ma obowiązek zawiadomić wówczas, gdy sprawuje on nadzór nad przebiegiem przygotowania zawodowego w rzemiośle pracowników młodocianych, na podstawie upowaŝnienia udzielonego przez izbę rzemieślniczą. JeŜeli pracodawca rzemieślnik wypowiada młodocianemu pracownikowi umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego, to powinien powiadomić o tym nie tylko przedstawiciela ustawowego młodocianego (albo jego opiekuna), szkołę, lecz jeszcze dodatkowo równieŝ izbę rzemieślniczą. Chodzi o to, aby umoŝliwić młodocianemu kontynuowanie nauki w dotychczasowym zawodzie albo pokrewnym. ETAP 2 Zatrudnij młodocianego Młodocianego pracownika moŝesz zatrudnić wówczas, kiedy osiągnął 16 rok Ŝycia i ukończył co najmniej gimnazjum oraz przedstawił świadectwo lekarskie stwierdzające, Ŝe praca danego rodzaju nie zagraŝa jego zdrowiu. JeŜeli młodociany nie ma Ŝadnych kwalifikacji zawodowych, to wówczas moŝesz go zatrudnić tylko w celu przygotowania zawodowego. Oznacza to, Ŝe młodociany będzie uczył się zawodu lub przyuczał się do wykonywania określonej pracy. Nauka zawodu ma na celu przygotowanie go do pracy w charakterze wykwalifikowanego robotnika lub czeladnika. Obejmuje ona praktyczną naukę zawodu oraz dokształcanie teoretyczne. Pracodawca ma obowiązek zapewnić młodocianemu pracownikowi opiekę i pomoc, które są niezbędne dla ich przystosowania się do właściwego wykonywania pracy, na przykład zapewnić właściwy instruktaŝ zawodowy i nadzór opiekuna. Powinien teŝ prowadzić ewidencję pracowników młodocianych. W razie kontroli w firmie inspektorzy pracy na podstawie tej ewidencji stwierdzą, czy młodociani pracownicy zostali zatrudnieni zgodnie z przepisami prawa pracy. Z młodocianym pracownikiem zawierasz na piśmie umowę w celu przygotowania zawodowego, najczęściej na czas nieokreślony (wzór umowy powyŝej) Tylko w pewnych przypadkach moŝna zawrzeć umowę na czas określony, np. wówczas, gdy w celu przygotowania zawodowego zatrudniasz w swojej firmie większą liczbę młodocianych, niŝ to wynika z twoich potrzeb. Nie moŝesz jednak tych osób zatrudnić na czas krótszy niŝ okres niezbędny dla nauczania zawodu, którego będę się oni uczyli. Aby w sposób właściwy sporządzić umowę w celu przygotowania zawodowego, naleŝy w niej określić: rodzaj tego przygotowania, wskazując, czy będzie to nauka zawodu, czy teŝ przyuczenie do wykonywania określonej pracy. Trzeba teŝ określić czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego, a takŝe sposób dokształcania teoretycznego i wysokość wynagrodzenia.

2 2 z :28 ETAP 3 Przyjmij ucznia, który nie ukończył 16 lat Uczeń, który nie ukończył jeszcze 16 lat i nie przyucza się do zawodu, moŝe zarabiać i wykonywać pracę lub inne zajęcia. W zatrudnieniu go występują jednak ograniczenia, bo nie moŝe świadczyć pracy w kaŝdej dowolnie wybranej firmie. Zatrudnić moŝna go tylko wówczas, gdy przedsiębiorca prowadzi działalność kulturalną, artystyczną, sportową, reklamową. Na zatrudnienie przedsiębiorca powinien uzyskać zgodę przedstawiciela ustawowego lub opiekuna tego dziecka oraz zezwolenie właściwego inspektora pracy. Zanim przystąpi do starania się o udzielenie zgody przez inspektora pracy, przyszły pracodawca powinien skompletować dokumenty. Ucznia musi zbadać poradnia psychologiczno-pedagogiczna oraz lekarz. W trakcie badań naleŝy ocenić, czy nie występują przeciwwskazania do jego zatrudnienia. Poradnia wydaje opinię, a lekarz orzeczenie w sprawie tych przeciwwskazań. NaleŜy teŝ uzyskać opinię dyrektora szkoły odnośnie do moŝliwości godzenia nauki z jego dodatkowymi zajęciami. Aby otrzymać zgodę właściwego inspektora pracy, przedsiębiorca musi złoŝyć wniosek dołączając następujące załączniki: pisemną zgodę przedstawiciela ustawowego albo opiekuna dziecka na wykonywanie przez nie pracy albo innych zajęć zarobkowych, opinię poradni psychologiczno- -pedagogicznej dotyczącą braku przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko tej pracy albo innych zajęć zarobkowych, orzeczenie lekarza stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych, opinię dyrektora szkoły, do której dziecko uczęszcza, dotyczącą moŝliwości wypełniania przez nie obowiązku szkolnego w okresie świadczenia przez nie pracy lub wykonywania innych zajęć zarobkowych. Inspektor, nawet po dopełnieniu tych formalności, moŝe odmówić wydania zezwolenia, jeśli np. uzna, Ŝe wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez to dziecko spowodowałoby zagroŝenie dla jego Ŝycia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego bądź zagraŝało wypełnianiu przez nie obowiązku szkolnego. Wydając zezwolenie, inspektor określa w nim m.in. rodzaj pracy, którą będzie wykonywało dziecko, dopuszczalny okres wykonywania jej i dopuszczalny jej dobowy wymiar. Zezwolenie powinno zawierać następujące elementy: dane osobowe dziecka, dane osobowe przedstawiciela ustawowego lub opiekuna dziecka, określenie rodzaju pracy lub innych zajęć zarobkowych, które moŝe wykonywać dziecko, określenie dopuszczalnego okresu wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych, określenie dopuszczalnego dobowego wymiaru czasu pracy lub innych zajęć zarobkowych. ETAP 4

3 3 z :28 Dopilnuj, by uczeń się dokształcał Zwróć uwagę na to, aby młodociany pracownik dokształcał się aŝ do ukończenia 18 lat. Przede wszystkim powinien uzupełnić wykształcenie w zakresie szkoły podstawowej lub gimnazjum, jeŝeli do tej pory ich nie ukończył. Gdyby jednak je wcześniej ukończył, to musi dokształcać się w zakresie szkoły ponadgimnazjalnej lub w formach pozaszkolnych. Z uwagi na ten obowiązek dokształcania się musisz zwalniać młodocianego od pracy na czas potrzebny do wzięcia udziału w zajęciach szkoleniowych. MoŜe się zdarzyć, Ŝe młodociany zatrudniony w twojej firmie do osiągnięcia 18 lat nie ukończył jeszcze przygotowania zawodowego. Wtedy obowiązek dokształcania się moŝe zostać przedłuŝony aŝ do momentu ukończenia go. Pracownik wprawdzie juŝ nie młodociany będzie więc miał jednak obowiązek nadal odbywać praktyczną naukę zawodu, a takŝe dokształcać się teoretycznie. ETAP 5 Dbaj o zdrowie młodocianego JeŜeli zatrudniasz młodocianego pracownika, to musisz zwrócić uwagę na ochronę jego zdrowia. Tak jak wszyscy pracownicy podlega on wstępnym badaniom lekarskim, które powinny zostać wykonane jeszcze zanim przyjmiesz go do pracy. Bez tych badań nie moŝna dopuścić go do wykonywania pracy. Pracodawca nie powinien teŝ zawrzeć z nim umowy o pracę w celu nauki zawodu, aŝ do momentu przedstawienia orzeczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań do zatrudnienia na określonym stanowisku pracy. Gdyby się bowiem okazało, Ŝe oferowana praca zagraŝa zdrowiu młodocianego (i takie stanowisko zajął lekarz w wydanym orzeczeniu), to pracodawca ma obowiązek zmienić rodzaj pracy. JeŜeli zaś nie miałby takiej moŝliwości, to wówczas powinien niezwłocznie rozwiązać umowę o pracę i wypłacić młodocianemu pracownikowi odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Aby uniknąć wypłaty odszkodowania, a tym samym niepotrzebnych wydatków dla firmy, pracodawca powinien wstrzymać się z zawarciem umowy aŝ do momentu przedstawienia przez młodocianego orzeczenia lekarskiego o tym braku przeciwwskazań. Skutków finansowych nie uda się mu jednak uniknąć wówczas, gdy takie orzeczenie lekarz wyda juŝ w trakcie zatrudnienia młodocianego np. po przeprowadzeniu badań okresowych. Natomiast juŝ w czasie zatrudnienia młodociany objęty jest badaniami okresowymi i kontrolnymi. Badaniami lekarskimi obejmowany jest takŝe przy przenoszeniu go na inne stanowisko. Badania te wykonywane są w celu ustalenia, czy stan zdrowia młodocianego zezwala na zatrudnienie go w celu nauki określonego zawodu bądź do przyuczenia go do tego zawodu w takich warunkach, jakie zostały dla niego stworzone w firmie. Młodociany pracownik objęty jest teŝ badaniami okresowymi. Termin badań określa lekarz. Po wykonaniu ich lekarz ustala, czy moŝe on dalej wykonywać dotychczasową pracę z uwagi na swój stan zdrowia, szczególnie zaś na swój prawidłowy dalszy rozwój fizyczny i psychiczny. W pewnych przypadkach młodociany powinien zostać objęty bardziej pogłębionymi badaniami specjalistycznymi np. wówczas gdy jest zatrudniony w kontakcie z alergenami. Chodzi bowiem wówczas o ustalenie jego odporności na negatywne działanie na organizm tych czynników. Badaniami kontrolnymi młodociani pracownicy objęci są na takich samych zasadach jak dorośli. Są one wykonywane w razie niezdolności do pracy z powodu choroby trwającej dłuŝej niŝ 30 dni ostatniego dnia choroby. Po przeprowadzeniu badań lekarz wydaje orzeczenie, w którym stwierdza, czy młodociany pracownik jest zdolny do wykonywania dotychczasowej pracy. Okresowe i kontrolne badania w miarę moŝliwości powinny być wykonywane w godzinach pracy. W dodatku za czas zwolnienia na ich wykonanie młodociany pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Gdyby zaś były wykonane w innej miejscowości, to wówczas młodociany pracownik ma prawo otrzymać od pracodawcy zwrot kosztów podróŝy na takich samych zasadach, jak przy podróŝach słuŝbowych. Pracodawca, który nie wywiązuje się z ciąŝących na nim obowiązków szczególnej ochrony zdrowia młodocianego pracownika i nie zmieni rodzaju jego pracy wówczas, gdy z orzeczenia lekarskiego wynika, Ŝe zagraŝa ona zdrowiu młodocianego musi liczyć się z tym, Ŝe ten pracownik sam moŝe rozwiązać umowę o pracę. Powinien zrobić to na piśmie i podać przyczynę uzasadniającą rozwiązanie umowy w takim trybie. Ma teŝ prawo do odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Okres, za który otrzyma odszkodowanie, wliczać się będzie młodocianemu do jego staŝu pracy. ETAP 6 Przestrzegaj czasu pracy Z ochroną zdrowia młodocianego pracownika ściśle łączy się wymiar jego czasu pracy. ZaleŜy on od wieku pracownika. JeŜeli nie ukończył on jeszcze 16 lat, to nie moŝe pracować dłuŝej niŝ 6 godzin na dobę. Natomiast młodociany w wieku powyŝej 16 lat nie moŝe pracować dłuŝej niŝ 8 godzin na dobę.

4 4 z :28 Do czasu pracy młodocianego zalicza się zarówno naukę w szkole, jak i pracę w warsztacie. Młodociany pracownik ma prawo do przerwy w pracy wówczas, gdyby był zatrudniony dłuŝej niŝ 4,5 godziny na dobę. Przerwa byłaby wliczana do czasu pracy i powinna trwać nieprzerwanie 30 minut. Czas pracy młodocianego jest ograniczony i nie moŝna zatrudniać go w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Godzinami nadliczbowymi dla niego są godziny przekraczające 6 godzin na dobę, jeŝeli nie ukończył jeszcze 16 lat, lub godziny przekraczające 8 godzin na dobę gdy juŝ ten wiek osiągnął. Z kolei pora nocna przypada dla niego między godzinami a Wyjątkiem od tej zasady jest przerwa nocna przypadająca między godzinami a 6.00, a mają do niej prawo tylko niektórzy młodociani. Są to osoby, które nie ukończyły gimnazjum lub nie osiągnęły 16 roku Ŝycia (bez względu na to, czy ukończyły gimnazjum). Natomiast przerwa w pracy młodocianego, która obejmuje porę nocną, powinna trwać nieprzerwanie nie mniej niŝ 14 godzin. Ma on równieŝ prawo w kaŝdym tygodniu do odpoczynku, który nieprzerwanie powinien trwać 48 godzin, a w dodatku obejmować niedzielę. ETAP 7 Nie zatrudniaj przy pracach wzbronionych Kolejny zakaz dotyczy prac wzbronionych, poniewaŝ ta grupa pracowników nie moŝe być zatrudniana przy pracach zagraŝających ich zdrowiu, rozwojowi fizycznemu, psychicznemu bądź bezpieczeństwu innych osób. Niektóre zakazy mają równieŝ względy wychowawcze. PRZYKŁAD Osoba, która nie osiągnęła jeszcze 18 roku Ŝycia, nie moŝe być np. zatrudniona w restauracji przy podawaniu napojów alkoholowych. JeŜeli pracodawca zatrudnia w swojej firmie młodocianych, to nie moŝe im powierzać wykonywania niektórych robót. Są on związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym, wykonywane w obciąŝającym mikroklimacie środowiska pracy (czyli gorącym, zimnym, albo zmiennym), przy nieodpowiednim oświetleniu, w hałasie i drganiach, w polach elektromagnetycznych, elektrostatycznych i naraŝających na promieniowanie jonizujące, laserowe, nadfioletowe i podczerwone. W katalogu tych robót są teŝ prace pod ziemią, poniŝej poziomu gruntu i na wysokości, w podwyŝszonym lub obniŝonym ciśnieniu, w naraŝeniu na szkodliwe działanie pyłów lub szkodliwych substancji chemicznych ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi, a takŝe prace zagraŝające prawidłowemu rozwojowi psychicznemu młodocianego albo wzbronione dla niego ze względu na moŝliwość urazów i spowodowanie zagroŝenia dla innych osób. PRZYKŁAD Do prac wymagających stale wymuszonej i niewygodnej pozycji ciała zalicza się wykonywane w pozycji pochylonej, leŝącej (na boku lub na wznak) w szczególności przy remoncie pojazdów mechanicznych, w przysiadzie, na kolanach w szczególności przy ręcznym cyklinowaniu podłóg, przy pracach brukarskich i posadzkarskich. MoŜna jednak przy nich zatrudniać chłopców, którzy ukończyli 16 lat, w zakresie potrzebnym do przygotowania zawodowego w zawodzie mechanika pojazdów samochodowych. Przy pracach wymagających wymuszonej pozycji ciała powinni jednak być zatrudnieni nie dłuŝej niŝ przez 3 godziny na dobę. Niektórych prac z tego katalogu nie mogą wykonywać wszyscy młodociani, są teŝ wzbronione młodocianych w określonym wieku, lub dziewczętom, mimo Ŝe chłopcy ich rówieśnicy, mogą je wykonywać. Spora grupa prac wzbronionych moŝe być jednak wykonywana przez młodocianych, jeśli jest to potrzebne do odbycia przygotowania zawodowego. Pracodawca, który zadecydował o powierzeniu młodocianemu takiej pracy, powinien ograniczyć się jedynie do zaznajomienia go z czynnościami podstawowymi. Nie moŝe go teŝ zatrudnić przy nich na stałe. Pracodawca ma jednak obowiązek zapewnić szczególną ochronę zdrowia młodocianym, którym powierzył wykonanie tych robót, zapewnić im instruktaŝ zapoznający ich z zagroŝeniami, przepisami bhp i wyjaśnić podstawy skutecznego stosowania środków ochrony osobistej. WyposaŜyć ich we właściwą odzieŝ ochronną oraz sprzęt ochrony osobistej, a takŝe egzekwować stosowanie ich. Niektóre roboty, ujęte w katalogu prac wzbronionych, mogą być wykonywane jedynie pod bezpośrednią opieką nauczyciela zawodu albo opiekuna. PRZYKŁAD Chłopców, którzy ukończyli juŝ 16 lat, pracodawca moŝe zatrudnić w zakresie niezbędnym do nauki zawodu ceramika i piekarza, przy bezpośredniej obsłudze pieców piekarniczych w zakładach zmechanizowanych. Chłopców, którzy osiągnęli 17 rok Ŝycia, pracodawca moŝe zatrudnić w zakresie niezbędnym do nauki zawodu hutnika szkła. Nie mogą jednak wykonywać prac polegających na wydmuchiwaniu ustnym. Chłopcy w tym wieku mogą teŝ zostać zatrudnieni przy produkcji wyrobów czekoladowych i z mas karmelowych, w zakresie niezbędnym do nauki zawodu cukiernika, karmelarza i czekoladziarza.

5 5 z :28 ETAP 8 Wypłacaj pensje i odprowadzaj składki do ZUS-u Wynagrodzenia za pracę dla młodocianego zatrudnionego w okresie nauki zawodu nie moŝesz określić w sposób dowolny. Osoby te mają bowiem zagwarantowane wynagrodzenie w stosunku procentowym do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale. Jest ono ogłaszane w Monitorze Polskim, jego wysokość zaleŝy od roku nauki i wynosi: w pierwszym roku nauki nie mniej niŝ 4 proc. w drugim roku nauki nie mniej niŝ 5 proc. w trzecim roku nauki nie mniej niŝ 6 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Obliczone w ten sposób kwoty stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne młodocianych. Pracodawca nie moŝe wypłacić im niŝszego wynagrodzenia, ale ma prawo przyznać im wyŝsze wynagrodzenie. Wtedy ta wyŝsza kwota będzie stanowiła podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Pracodawca, który zatrudnia młodocianych pracowników w celu przygotowania zawodowego, moŝe zawrzeć ze starostą umowę w celu zrefundowania mu kosztów poniesionych na wypłacone wynagrodzenia i na składki odprowadzone od nich do ZUS. Umowa dotyczyłaby składek w wysokości nieprzekraczającej najniŝszych stawek obowiązujących z tytułu takiego zatrudnienia w okresie, za który pracodawca ubiega się o refundację. Refundowane jest jedynie przygotowanie do niektórych zawodów. Wykaz ich jest ogłaszany w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Pracodawca, który chciałby się ubiegać o taką refundację, powinien wystąpić z wnioskiem i zawrzeć umowę ze starostą, powinien najpierw sprawdzić w tym wykazie, czy mieści się w nim określony zawód! Wniosek o refundację składa w powiatowym urzędzie pracy właściwym dla miejsca odbywania przez młodocianego przygotowania zawodowego. Wniosek moŝe teŝ zgłosić za pośrednictwem organizacji zrzeszającej pracodawców. W przypadku niskich zarobków pracowników młodocianych moŝe się zdarzyć, Ŝe ta część składki na ubezpieczenie zdrowotne obliczona przez płatnika jest wyŝsza od zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Wtedy składkę za poszczególne miesiące obniŝa się do wysokości tej zaliczki. W razie obniŝenia pracodawca ma obowiązek poinformować o tym oddział Wojewódzkiego Funduszu Zdrowia, który jest właściwy miejscowo. Robi to wysyłając zestawienie składek na ubezpieczenie zdrowotne, pobranych z uwzględnieniem obniŝenia, podając przy tym informację o wysokości tych składek oraz dane osobowe pracowników, którym zostały one obniŝone, a takŝe wysokość obniŝonych składek. ETAP 9 Zatrudniaj przy pracach lekkich

6 6 z :28 Młodocianych pracowników moŝesz w twojej firmie zatrudniać równieŝ w innym celu niŝ przygotowanie zawodowe, na przykład przy wykonywaniu prac lekkich. Taka praca nie moŝe powodować zagroŝenia dla Ŝycia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego. Nie moŝe teŝ mu utrudniać wypełniania obowiązku szkolnego. Aby móc zatrudniać przy pracach lekkich w swojej firmie młodocianych, pracodawca powinien ustalić ich wykaz w regulaminie pracy. JeŜeli zaś nie ma obowiązku wydania regulaminu, to musi ustalić ten wykaz w osobowym akcie. Zanim opracuje ten wykaz, powinien uzyskać zgodę lekarza, który wykonuje zadania słuŝby medycyny pracy. Następnie przedstawia go do zatwierdzenia właściwemu inspektorowi pracy. W wykazie prac lekkich pracodawca nie moŝe zamieścić prac wzbronionych młodocianym. Zanim młodociany rozpocznie pracę w jego firmie, powinien zapoznać go z tym wykazem. Przy wykonywaniu prac lekkich obowiązują równieŝ pewne ograniczenia odnośnie do wymiaru i rozkładu czasu pracy młodocianego. Wymiar i rozkład określa pracodawca. Powinien przy tym uwzględnić fakt, Ŝe jego pracownik uczy się, czyli liczbę godzin nauki, która wynika z programu nauczania, oraz rozkład zajęć szkolnych młodocianego. W tym okresie, gdy odbywają się zajęcia szkolne, określony przez pracodawcę wymiar czasu nie moŝe przekraczać 12 godzin. Natomiast w te dni, w których uczestniczy on w zajęciach szkolnych, nie moŝe pracować dłuŝej niŝ po 2 godziny. Z kolei w okresie ferii szkolnych nie moŝe być zatrudniony dłuŝej niŝ 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu. JeŜeli zaś nie osiągnął jeszcze 16 roku Ŝycia, to w okresie ferii nie moŝe pracować dłuŝej niŝ 6 godzin na dobę. MoŜe się zdarzyć, Ŝe młodociany dorabia jednocześnie w kilku firmach. Bez względu na liczbę pracodawców obowiązuje omówiony tutaj wymiar czasu pracy. Aby uniknąć naruszenia przepisów o dopuszczalnym czasie pracy młodocianych zatrudnionych przy pracach lekkich, pracodawca, zanim go zatrudni, powinien uzyskać od niego oświadczenie o tym, Ŝe dodatkowo pracuje równieŝ w innej firmie bądź nie jest nigdzie zatrudniony. ETAP 10 Zapewnij odzieŝ roboczą Przy wykonywaniu niektórych prac niezbędne jest, aby pracownicy nosili odzieŝ ochronną albo odzieŝ roboczą i obuwie robocze. Nie ma znaczenia, czy pracownikiem jest młodociany, który przyucza się do zawodu i tę pracę wykonuje tylko przez kilka godzin w ciągu dnia, czy teŝ osoba pełnoletnia zatrudniona przy tych pracach przez pełną dniówkę, pracodawca zawsze musi zapewnić im nieodpłatnie tę odzieŝ i obuwie. Powinien teŝ nieodpłatnie przeszkolić pracowników na temat sposobów korzystania z tej odzieŝy i obuwia. Oprócz tego musi równieŝ określić warunki stosowania odzieŝy ochronnej w firmie, czyli konkretnie podać, kiedy i przez jaki czas musi być noszona. W praktyce uzaleŝnione jest to od stopnia zagroŝenia, częstotliwości naraŝenia na te zagroŝenia. Bierze się teŝ pod uwagę, jak skuteczne są działania samej odzieŝy ochronnej. Pracodawcy sporządzają wykazy środków ochrony indywidualnej, które są stosowane w zakładzie, a takŝe zakładowe tabele przydziału odzieŝy i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej. OdzieŜy i obuwia roboczego nie zalicza się do środków ochrony indywidualnej, poniewaŝ pracownik korzysta z nich tam, gdzie występują czynniki uciąŝliwe, lecz nie szkodliwe i niebezpieczne, wywołujące zagroŝenia. Załącznikiem do regulaminu pracy w firmie moŝe być zakładowa tabela przydziału odzieŝy i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej. Natomiast u pracodawców, którzy nie mają obowiązku wprowadzenia takiego zakładowego regulaminu pracy, zakładowa tabela przydziału jest odrębnym dokumentem. Pracodawca moŝe ją ogłosić w formie zarządzenia wewnętrznego. W takiej tabeli pracodawca określa rodzaj wyposaŝenia w odzieŝ i obuwie robocze lub w środki ochrony indywidualnej na konkretnych stanowiskach pracy, określa teŝ asortyment oraz przewidywany okres uŝytkowania, najczęściej w miesiącach, bądź aŝ do zuŝycia. ETAP 11 Udziel uczniowi urlopu Zatrudniony w twojej firmie młodociany pracownik ma prawo do urlopu po przepracowaniu 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy. Powinien otrzymać go w wymiarze 12 dni roboczych. Po przepracowaniu roku nabywa prawo do urlopu w wymiarze 26 dni roboczych. Natomiast w tym roku kalendarzowym, w którym ukończy 18 lat, otrzyma urlop krótszy, bo tylko w wymiarze 20 dni roboczych. W ten sposób pracodawca ustala wymiar jego urlopu wówczas, gdy prawo do urlopu nabył jeszcze przed osiągnięciem 18 roku Ŝycia. JeŜeli młodociany pracownik uczy się w szkole, to powinien urlop otrzymać w okresie ferii szkolnych. Nawet jeŝeli do rozpoczęcia się ferii nie zdąŝy nabyć prawa do urlopu, to moŝe wystąpić z wnioskiem o udzielenie mu urlopu w tym czasie zaliczkowo. Młodociany, który uczy się w szkole dla pracujących, moŝe teŝ wystąpić z wnioskiem o udzielenie mu urlopu bezpłatnego w okresie ferii. Wymiar urlopu bezpłatnego, łącznie z urlopem wypoczynkowym, nie moŝe przekraczać 2 miesięcy. Pracodawca nie moŝe odmówić udzielenia w takich okolicznościach urlopu bezpłatnego na wniosek złoŝony przez młodocianego. Powinien teŝ okres urlopu bezpłatnego wliczyć do staŝu, od którego zaleŝą jego uprawnienia pracownicze. Jest to więc rozwiązanie bardziej korzystne niŝ to, które dotyczy pozostałych zatrudnionych.

7 7 z :28 ETAP 12 Zwalniaj zgodnie z prawem Za wypowiedzeniem umowa o pracę zawarta w celu przygotowania zawodowego będzie mogła zostać rozwiązana tylko z przyczyn określonych w kodeksie pracy. Są one następujące: niewypełnianie przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę lub z obowiązku dokształcania się, mimo Ŝe były odnośnie do niego stosowane środki wychowawcze, ogłoszenie upadłości lub likwidacji pracodawcy, reorganizacja firmy, która uniemoŝliwia kontynuowanie przygotowania zawodowego, stwierdzenie nieprzydatności młodocianego do tej pracy, do której odbywa przygotowanie zawodowe. JeŜeli jednak zakończy się okres przygotowania zawodowego i młodociany w dalszym ciągu zatrudniony jest w firmie, to wówczas pracodawca moŝe wypowiedzieć mu umowę o pracę na zasadach ogólnych. ETAP 13 Zatrudnij własne dziecko Przedsiębiorca moŝe zatrudnić w firmie jako osoby współpracujące dzieci własne i przysposobione oraz dzieci drugiego małŝonka, jeŝeli spełniają łącznie dwa warunki: pozostają z przedsiębiorcą we własnym gospodarstwie domowym, współpracują przy prowadzeniu działalności. JeŜeli jednak dziecko własne, przysposobione lub pasierba chciałby we własnej firmie zatrudnić na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego, to nawet jeśli pozostaje z nim we wspólnym gospodarstwie i współpracuje przy prowadzeniu działalności, to nie będzie miało statusu osoby współpracującej. Ubezpieczeniami społecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym zostanie objęte na takich samych zasadach jak pozostałe osoby (obce dla przedsiębiorcy) zatrudnione w firmie w celu przygotowania zawodowego. MoŜe się zdarzyć, Ŝe jeszcze przed zawarciem umowy w celu przygotowania zawodowego dziecko zostanie objęte ubezpieczeniami społecznymi jako osoba współpracująca, to po jej zawarciu podlega juŝ ubezpieczeniom jako pracownik. Rodzic będący przedsiębiorcą, który jest dla niego płatnikiem składek, powinien dopełnić formalności w ZUS w związku ze zmianą tytułu ubezpieczenia. JeŜeli jednak dziecko własne, adoptowane lub pasierb zostanie zatrudnione w firmie na podstawie innej umowy, np. zlecenia lub o pracę, wówczas zawsze dla ZUS będzie osobą współpracującą, niezaleŝnie od tego, na jaki okres została zatrudniona i w jakim wymiarze czasu pracy. Jedynie dzieci juŝ pełnoletnie, które nie będą z przedsiębiorcą prowadziły wspólnego gospodarstwa domowego, mogą zostać w jego firmie zatrudnione na podstawie umowy o pracę lub zlecenia. CZYTELNICY PYTAJĄ MAŁGORZATA PIASECKA-SOBKIEWICZ Jak długo trwa nauka zawodu Czy czas trwania nauki zawodu moŝna przedłuŝyć? Wprawdzie nauka zawodu powinna trwać od 24 do 36 miesięcy, to jednak moŝe się zdarzyć, Ŝe młodociany, który dokształca się w szkole, nie otrzymał promocji do klasy programowo wyŝszej bądź nie ukończył szkoły. Wtedy moŝna przedłuŝyć czas trwania nauki zawodu, ale nie więcej niŝ o 12 miesięcy. Natomiast w innych uzasadnionych przypadkach moŝna ją przedłuŝyć najwyŝej o 6 miesięcy. Gdyby młodociany przerwał naukę zawodu, a potem podjął ją ponownie w tym samym albo w pokrewnym zawodzie u innego pracodawcy, to wówczas okres przed przerwą (czyli odbywania poprzedniej nauki zawodu) wliczany jest do okresu wymaganego do odbycia przygotowania zawodowego, po sprawdzeniu stopnia opanowania zawodu. Jednak jest to moŝliwe tylko wtedy, gdy przerwa w nauce zawodu nie trwała dłuŝej niŝ 12 miesięcy. Pracodawca, który zatrudnił młodocianego w celu dokończenia nauki zawodu, dokonuje równieŝ zaliczenia tego okresu sprzed przerwy. Z kolei przedmioty teoretyczne zalicza podmiot prowadzący teoretyczne kształcenie zawodowe w czasie odbywania przygotowania zawodowego u nowego pracodawcy. Na takich samych zasadach zaliczana jest praktyczna nauka zawodu i przedmioty teoretyczne młodocianemu, który przed przerwą rozpoczął naukę zawodu na innej podstawie niŝ umowy o pracę. Czy moŝna zatrudnić ucznia gimnazjum W jaki sposób w firmie moŝna zatrudnić młodocianego, który nie ukończył jeszcze gimnazjum? Czy moŝna zawrzeć z nim umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego? MoŜesz zatrudnić na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego młodocianego, który nie ukończył gimnazjum. Powinny być jednak przy tym spełnione następujące wymogi: z wnioskiem o zawarcie umowy występuje przedstawiciel ustawowy lub opiekun młodocianego,

8 8 z :28 przygotowanie zawodowe będzie się odbywało w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy, młodociany dopełnił odpowiednich formalności w gimnazjum. Powinien m.in. uzyskać pozytywną opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej bądź uzyskać zezwolenie dyrektora gimnazjum. Jest to zezwolenie na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą. Oprócz tego młodociany powinien takŝe uzyskać pozytywną opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej. MoŜe się zdarzyć, Ŝe młodociany nie ukończył gimnazjum, lecz spełnia obowiązek szkolny poza szkołą. W takim przypadku po ukończeniu przez niego przygotowania zawodowego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy moŝesz zawrzeć z nim umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu. Zanim go zatrudnisz, powinien uzyskać zezwolenie dyrektora gimnazjum na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą, a takŝe pozytywną opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej. JeŜeli zaś młodociany nie ukończył jeszcze 16 lat, to masz dwie moŝliwości zatrudnienia go w swojej firmie: gdy ukończył gimnazjum, to moŝesz zatrudnić go w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu, gdy nie ukończył gimnazjum, zawierasz z nim umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego, w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy. W obu tych przypadkach na zawarcie umowy powinien wyrazić zgodę przedstawiciel ustawowy lub opiekun młodocianego. Młodociany powinien teŝ przedstawić pozytywną opinię z poradni psychologiczno-pedagogicznej, a takŝe zaświadczenie lekarskie stwierdzające, Ŝe praca danego rodzaju nie zagraŝa jego zdrowiu. Zaświadczenie wydaje lekarz uprawniony do przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników. W dodatku młodociany, który nie ukończył 16 lat oraz nie ukończył gimnazjum, powinien uzyskać zezwolenie dyrektora gimnazjum na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą. MPS