Zadania do samodzielnej analizy tekstu dla uczniów szkół ponadpodstawowych.

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Zadania do samodzielnej analizy tekstu dla uczniów szkół ponadpodstawowych."

Jan Janik
3 lat temu
Przeglądów:

1 Zadania do samodzielnej analizy tekstu dla uczniów szkół ponadpodstawowych. Zamieszczamy poniżej kilka krótkich ćwiczeń pracy z tekstem, które mogą służyć jako zadania analizy kierowanej, wskazówki do samodzielnej pracy, polecenia wspomagające budowanie notatki. W nawiasach kwadratowych umieściłyśmy dodatkowe podpowiedzi interpretacyjne. Oprócz klasycznych poleceń proponujemy mapę mentalną i abecedariusz, doskonale rozwijające kreatywność i twórcze myślenie ucznia. Kilka z podanych ćwiczeń powstało w wyniku wspólnej pracy uczestników warsztatów metodycznych, które prowadziłyśmy. Wszystkie zamieszczone zadania (z powodzeniem) wykorzystujemy na lekcjach języka polskiego i zajęciach pozalekcyjnych. Propozycje: Anna Brodawka, Joanna Wenek doradczynie metodyczne w zakresie języka polskiego Krzysztof Kamil Baczyński: Elegia o chłopcu polskim 1 Oddzielili cię, syneczku, od snów, co jak motyl drżą, haftowali ci, syneczku, smutne oczy rudą krwią, malowali krajobrazy w żółte ściegi pożóg, wyszywali wisielcami drzew płynące morze. Wyuczyli cię, syneczku, ziemi twej na pamięć, gdyś jej ścieżki powycinał żelaznymi łzami. Odchowali cię w ciemnościach, odkarmili bochnem trwóg, przemierzyłeś po omacku najwstydliwsze z ludzkich dróg. I wyszedłeś, jasny synku, z czarną bronią w noc, i poczułeś, jak się jeży w dźwięku minut - zło. 1 K.K Baczyński, Wybór poezji, Wrocław 2007, s.211 1

2 Zanim padłeś, jeszcze ziemię przeżegnałeś ręką. Czy to była kula, synku, czy to serce pękło? 20 III Wskaż podmiot liryczny. Uzasadnij swą odpowiedź. 2. Kto jest adresatem w podanym wierszu? Wskaż w tekście konkretne zwroty do adresata i wyjaśnij ich znaczenie. 3. Na czym polega specyfika wojennej edukacji tytułowego bohatera? Odwołaj się do 4 konkretnych przykładów z utworu. 4. Na konkretnych przykładach z tekstu wskaż 3 zjawiska dotyczące wojny. 5. Zinterpretuj końcowe pytanie i określ jego znaczenie w kontekście całości utworu. Krzysztof Kamil Baczyński: Ostatni wiersz 2 Te dni są małym miasteczkiem zdarzeń. Znam świat na pamięć, na pamięć znam każdą gwiazdę i ból wieków, rzeczywistość granitową co dzień. Nie żyję w mieście i krajach globów, żyję w ogrodzie przekwitłych uczuć zwierzęcych i pragnień. Ja: rozstrzelany po tysiąckroć żołnierz stuleci, z sercem na bagnet brata nakłutym, nie czekam. Za wzgórzami czasu nabrzmiewa nowy atak. Odważnie nie wiem końca i początku świata. Kiedy mnie jak boga - przez tysiąclecia nie znanego - wyklęto, znam drogę krzyżowej mądrości - obojętność. czerwiec Wskaż podmiot liryczny. Uzasadnij swą odpowiedź. 2. Wytłumacz, na czym polega specyficzna przestrzeń psychiczna, w której żyje bohater wiersza. Odwołaj się do 3 konkretnych przykładów z utworu. 2 Tamże, s.24 2

3 3. Nazwij i wskaż 3 różne uczucia, przeżywane przez bohatera utworu. 4. Zinterpretuj sens 3 ostatnich wersów. 5. Wyjaśnij, jak można rozumieć tytuł utworu. Krzysztof Kamil Baczyński: Z głową na karabinie 3 Nocą słyszę, jak coraz bliżej drżąc i grając krąg się zaciska. A mnie przecież zdrój rzeźbił chyży, wyhuśtała mnie chmur kołyska. A mnie przecież wody szerokie na dźwigarach swych niosły ptaki bzu dzikiego; bujne obłoki były dla mnie jak uśmiech matki. Krąg powolny dzień czy noc krąży, ostrzem świszcząc tnie już przy ustach, a mnie przecież tak jak innym ziemia rosła tęga - nie pusta. I mnie przecież jak dymu laska wytryskała gołębia młodość; teraz na dnie śmierci wyrastam ja - syn dziki mego narodu. Krąg jak nożem z wolna rozcina, przetnie światło, zanim dzień minie, a ja prześpię czas wielkiej rzeźby z głową ciężką na karabinie. 3 Tamże, s.208 3

4 Obskoczony przez zdarzeń zamęt, kręgiem ostrym rozdarty na pół, głowę rzucę pod wiatr jak granat, piersi zgniecie czas czarną łapą; bo to była życia nieśmiałość, a odwaga - gdy śmiercią niosło. Umrzeć przyjdzie, gdy się kochało wielkie sprawy głupią miłością. 4 XII Wskaż podmiot liryczny i określ sytuację liryczną. [ przedstawiciel pokolenia wkraczający w dojrzałość w czasie wojny] 2. Wyjaśnij znaczenie dwóch pól semantycznych ( kompozycji kolejnych zwrotek) 3. Scharakteryzuj współczesność [walka, poczucie obowiązku, tragizm, fatalizm przeczucie nadchodzącej śmierci, bezradność] 4. Zanalizuj język, jakim mówi poeta o czasie teraźniejszym (słownictwo, onomatopeiczność instrumentacja głoskowa, budowanie nastroju zagrożenia, obrazy koszmaru wojny, znaki wojennej rzeczywistości) 5. Scharakteryzuj przeszłość [okres szczęścia i spokoju, świat bezpieczny, dobry, piękny sielankowy, idealizowany ] 6. Scharakteryzuj język, jakim mówi poeta o czasie minionym - budowanie obrazów kontrastowych w zestawieniu z koszmarem wojny, używanie form wyszukanych, nieco przestarzałych [ świat, który odszedł bezpowrotnie], delikatność, miękkość, kruchość ( chmur kołyska, gołębia miłość) 7. Zinterpretuj tytuł wiersza [kontekst biograficzny, historyczny, manifest ideowy pokolenia ] Krzysztof Kamil Baczyński: Pokolenie 4 [Do palców przymarzły struny] (propozycja uczestników warsztatów) Do palców przymarzły struny 4 Tamże, s.55 4

5 z cienkiego krzyku roślin. Tak się dorasta do trumny, jakeśmy w czasie dorośli. Stanęły rzeki ognia ścięte krą purpurową; po nocach sen jak pochodnia straszy obciętą głową. Czegoż ty jeszcze? W mrozie świat jest jak z trocin sypki. Oczu stężały orzech. To śnieg, to nie serce tak skrzypi. Każdy - kolumną jesteś, na grobie pieśni własnych zamarzły. Czegoż ty jeszcze? To śmierć - to nie włosy blasku. To soli kulki z nieba? Czy łzy w krzemień twarzy tak wrosły? Czy ziemia tak bólem dojrzewa, jakeśmy w czasie dorośli? (Zima 41r.) 1. Omów funkcje monologu lirycznego ( relacje między ja i ty lirycznym). [znaczenie powtarzających się pytań, pytania zadawane sobie, każdemu z pokolenia] lub: Jaką rolę pełnią pytania? 2. Zanalizuj dwa pola znaczeniowe i określające je metafory [mróz ogień]. 3. Wskaż słownictwo, związki wyrazowe, związane ze śmiercią 4. Wyjaśnij porównanie świat jak z trocin sypki [rozpadanie się wartości]. 5. W jaki sposób pytanie rozpoczynające ostatnią zwrotkę charakteryzuje pokolenie? [naiwność, dziecinne pytania zderzone z okrutną rzeczywistością] 5

6 Krzysztof Kamil Baczyński: Modlitwa do Bogarodzicy 5 - mapa mentalna (propozycja uczestników warsztatów) Któraś wiodła jak bór pomruków ducha ziemi tej skutego w zbroi szereg, prowadź nocne drogi jego wnuków, byśmy milcząc umieli umierać. Któraś była muzyki deszczem, a przejrzysta jak świt i płomień, daj nam usta jak obłoki niebieskie, które czyste - pod toczącym się gromem. Która ziemi się uczyłaś przy Bogu, w której ziemia jak niebo się stała, daj nam z ognia twego pas i ostrogi, ale włóż je na człowiecze ciała. Któraś serce jak morze rozdarła w synu ziemi i synu nieba, o, naucz matki nasze, jak cierpieć trzeba. Która jesteś jak nad czarnym lasem blask - pogody słonecznej kościół, nagnij pochmurną broń naszą, gdy zaczniemy walczyć miłością. 21 III 44 r. Nagnij broń naszą byśmy umieli umierać Która jesteś jak nad czarnym lasem blask prowadź któraś wiodła ducha ziemi 5 Tamże, s.221 6

7 któraś serce jak morze rozdarła naucz matki cierpieć w której ziemia jak niebo się stała BOGARODZICA któraś była muzyki deszczem w której ziemia jak niebo się stała Któraś ziemi się uczyłaś przy Bogu daj z ognia pas i ostrogi włóż na ciała Krzysztof Kamil Baczyński: Modlitwa do Bogarodzicy (propozycja uczestników warsztatów) 1. Określ, kim jest Bogarodzica? 2. Kto i w jakiej sytuacji zwraca się do Bogarodzicy? 3. Wskaż trzy prośby wznoszone do Bogarodzicy, wyjaśnij jedną z nich. 4. Jakie toposy maryjne przywołuje wiersz? 5. Jaką rolę odgrywa Bogurodzica dla pokolenia Baczyńskiego? 6. Na czym polega modlitewny charakter utworu? Określ rolę anafory. Krzysztof Kamil Baczyński: Biała magia 6 4 I 1942 Stojąc przed lustrem ciszy Barbara z rękami u włosów nalewa w szklane ciało srebrne kropelki głosu. I wtedy jak dzban - światłem zapełnia się i szkląca przejmuje w siebie gwiazdy i biały pył miesiąca. 6 K.K. Baczyński, Pół mnie a pół Bogu, Warszawa 1997, s.10 7

8 Przez ciała drżący pryzmat w muzyce białych iskier łasice się prześlizną jak snu puszyste listki. Oszronią się w nim niedźwiedzie, jasne od gwiazd polarnych, i myszy się strumień przewiedzie płynąc lawiną gwarną. Aż napełniona mlecznie, w sen się powoli zapadnie, a czas melodyjnie osiądzie kaskadą blasku na dnie. Więc ma Barbara srebrne ciało. W nim pręży się miękko biała łasica milczenia pod niewidzialną ręką. Krzysztof Kamil Baczyński: Biała magia mapa mentalna srebro i biel Ciała Rozświetlonego Od wewnątrz BARBARA Senna Cicha Jasna Szkląca Widziana przez 8

9 PRYZMAT Mlecznie napełniona Jak czara Jak dzban Z gwiazdami i księżycem w środku LUSTRO CISZY MISTERIUM EROTYZM MILCZENIE TAJEMNICA CIAŁA Krzysztof Kamil Baczyński Z lasu Las nocą rośnie jak jezior poszum. Droga kołysze we mchu, we mchu. Ciężkie kolumny mroku się wznoszą. Otchłanie puste z ciemności płoszą krzyk zły, wysoki jak ze snu. A dołem potok ludzi i wozów i broni chrzęst we mgle, we mgle. Spod stóp jak morze wydęte grozą nieujarzmiona piętrzy się ziemia i głosy ciemne leżą w przestrzeniach jak to, co czeka obce i złe. Żołnierze smukli. Twarzyczki jasne, a moce ciemne trą się i gniotą, lądy się łamią, sypie się złoto i chyba pancerz ziemi za ciasny pęka, rozsadza i grzmi, i grzmi. Twarzyczki jasne! na widnokręgach armie jak cęgi gną się i kruszą. O moi chłopcy, jakże nam światy odkupić jedną rozdartą duszą? 9

10 Kochać, a to się wydaje mało, ginąć - to słabość tylko wyzwolić, bo nie nadąża chłopięce ciało, a ciemność stoi i grzmi, i grzmi. Las nocą rośnie. Otchłań otwiera usta ogromne, chłonie i ssie. Przeszli, przepadli; dym tylko dusi i krzyk wysoki we mgle, we mgle. 27 VI 44 r. 1. Co w świecie przedstawionym w wierszu oznacza tytułowy las? Zinterpretuj jego znaczenie na podstawie pierwszej i ostatniej zwrotki. 2. W jaki sposób w wierszu zostali pokazani żołnierze? Przedstaw na 3 konkretnych przykładach z tekstu. 3. Jaka jest rola krzyku brzmiącego na początku i końcu wiersza? (2 osobne role: na początku i na końcu) 4. Znajdź inne 3 odgłosy w wierszu i określ rolę każdego z nich. 5. Zaproponuj inny, własny tytuł do podanego wiersza. 6. Ułóż tezę będącą główną myślą/przesłaniem całego utworu. 10

Podobne dokumenty

WOJEWÓDZKI KONKURURS JĘZYKA POLSKIEGO ETAP SZKOLNY

... kod ucznia WOJEWÓDZKI KONKURURS JĘZYKA POLSKIEGO ETAP SZKOLNY Wojna nigdy nie kończy się dla tych, co walczyli. /C. Malaparte/ Drogi Uczniu, przeczytaj uważnie instrukcję i postaraj się prawidłowo