Warszawa, r. Prof. dr hab. Aleksandra Misicka-Kęsik Wydział Chemii Uniwersytet Warszawski Tel.

Transkrypt

1 Prof. dr hab. Aleksandra Misicka-Kęsik Wydział Chemii Uniwersytet Warszawski Tel Warszawa, r Ocena dorobku naukowego i rozprawy habilitacyjnej dr Elżbiety Jankowskiej pt. Badanie peptydów i białek związanych z występowaniem chorób neurodegeneracyjnych oraz poszukiwanie możliwości zapobiegania rozwojowi tych chorób 1. Informacje podstawowe Dr Elżbieta Jankowska uzyskała stopień doktora nauk chemicznych na Wydziale Chemii Uniwersytetu Gdańskiego w roku 2001 na podstawie rozprawy doktorskiej pt. Badania inhibitorów proteaz cysteinowych. Promotorem rozprawy doktorskiej był prof. dr hab. Zbigniew Grzonka. Rozprawa doktorska dr Jankowskiej została uznana i nagrodzona przez Polskie Towarzystwo Chemiczne i firmę chemiczną Sigma-Aldrich za najlepszą pracę doktorską w chemii organicznej zakończoną w 2001 roku. Dr Jankowska jest od 2001 roku zatrudniona na Wydziale Chemii UG na etacie adiunkta. W trakcie zatrudnienia na Wydziale Chemii UG dr Jankowska odbyła długoterminowy staż podoktorski ( ) w laboratorium dr Marii Gaczynskiej (University of Texas Health Science Center, San Antonio, USA). 2. Ocena dorobku naukowego Zainteresowania dr Elżbiety Jankowskiej, od początku jej działalności naukowej, są związane z tematyką dotyczącą procesów neurodegeneracyjnych. Tematyka ta była zainicjowana na Wydziale Chemii UG przez prof. dr hab. Zbigniewa Grzonkę, a dr Jankowska jest jednym z głównych badaczy rozwijających te badania. Dr Elżbieta Jankowska jest współautorką 31 publikacji z listy filadelfijskiej, w tym 25 publikacji po uzyskaniu stopnia doktora. O jakości prac dr Jankowskiej może świadczyć łączny impakt faktor (IF) prac wykonanych przez habilitantkę, który wynosi 103,87 i impakt faktor prac wykonanych po doktoracie wynoszący 85. Publikacje wykonane po doktoracie były 173 razy cytowane (z wyłączeniem autocytowań), a indeks Hirscha dr Jankowskiej wynosi 9. Wszystkie prace opublikowane zostały w anglojęzycznych międzynarodowych czasopismach naukowych. Wśród czasopism można wymienić m.in. Eur. Biophys. J., J. Inorg. Biochem., Dalton Trans., Biopolymers, Inorg. Chem., J. Struct. Biol., Acta Cryst., Proteins Structure, Function and Bioinformatics, Acta Cryst. D, Biochemistry, Nat. Struct. Biol., J. Pep. Sci., J Phys. Chem. i Immunology Lett. Dr Elżbieta Jankowska jest ponadto współautorką (łącznie 64) prezentacji konferencyjnych, w tym 5 komunikatów ustnych prezentowanych przez dr Jankowską i 20 prezentowanych przez doktorantów z nią współpracujących. Jest również współautorką 10 prac w publikowanych materiałach zjazdowych (European Peptide Symposia, International Peptide Symposia).

2 Dr Elżbieta Jankowska za swoje badania była kilkakrotnie nagradzana. W latach otrzymała, za swoje ówczesne osiągnięcia naukowe i dydaktyczne stypendium im. prof. dr hab. inż. Leszka Łankiewicza. W tym czasie dr Jankowska była również członkiem zespołu, który otrzymał nagrodę zespołową MNiSZW za cykl publikacji dotyczących Opracowania metod badań strukturalnych peptydów, ze szczególnym uwzględnieniem amyloidogennych. Kolejna nagroda dr Jankowskiej to nagroda zespołowa (pierwszego stopnia) Rektora UG przyznana w 2010 r. za cykl publikacji Synteza oraz badania fizykochemiczne peptydów i białek, ze szczególnym uwzględnieniem cząsteczek amyloidogennych. Początkowo dr Jankowska brała udział w badaniach naukowych finansowanych przez instytucje zewnętrzne jako wykonawca, później jako główny wykonawca, a obecnie sama jest kierownikiem projektu grantu (NCN ) pt. Allosteryczna modulacja aktywności proteasomu jak to działa? Z powyższego zestawienia widać wyraźnie, że aktywność naukowa dr Elżbiety Jankowskiej jest znacząca. Zarówno ilość publikacji i impakt faktory czasopism, w których dr Jankowska publikuje, jak również ilość prezentacji na konferencjach naukowych, w tym prezentacji ustnych świadczą, że dr Jankowska jest badaczem bardzo aktywnym. Jej aktywność naukowa została również doceniona przez grono recenzentów NCN przez przyznanie jej grantu badawczego na lata Ocena pracy habilitacyjnej 3.1. Ocena zgodności z wymogami formalnymi Jako podstawę postępowania habilitacyjnego dr Jankowska przedstawiła 13 (H1-H13) prac opublikowanych czasopismach o zasięgu światowym, w okresie Impakt faktor 13 prac zaliczonych do cyklu habilitacyjnego wynosi 49,30 i publikacje te były już 47 razy cytowane (bez autocytowań). Są to współautorskie prace opublikowane w: Eur. Biophys. J., J. Inorg. Biochem.(2 prace), Dalton Trans.(3 prace), Biopolymers, Inorg. Chem.(2 prace), J. Struct. Biol., Acta Cryst., Proteins Structure, Function and Bioinformatics, Acta Cryst. D. W pięciu z tych publikacji dr Elżbieta Jankowska jest autorem korespondującym. Dodatkowo dr Jankowska do powyższego cyklu dołączyła też dwie prace uzupełniające: jedna jest komunikatem konferencyjnym opublikowanym w materiałach z Europejskiego Sympozjum Peptydowego (Kopenhaga 2010), a druga jest pracą przeglądową w Cur. Pharm. Design z bieżącego roku. W podanym przez habilitantkę wykazie ta praca przeglądowa jest zaznaczona jako praca, w której dr Jankowska jest autorem korespondencyjnym, choć jak wynika z załączonego PDF tej publikacji, autorem korespondencyjnym jest Maria Gaczynska z University of Texas Health Science Center (USA). Myślę, że jest po prostu pomyłka typograficzna. Bo i tak ilość prac składających się na rozprawę habilitacyjną, w których dr Jankowska jest autorem korespondującym przewyższa ilość takich prac jaką średnio wykazują kandydaci na stopień doktora habilitacyjnego. Nie mam też wątpliwości o znaczącym udziale dr Jankowskiej w tworzeniu tej pracy przeglądowej, bo jej wkładem jest rozdział poświęcony udziałowi szlaku proteolitycznego ubikwityna - proteasom w rozwoju chorób neurodegeneracyjnych. Wszystkie oświadczenia współautorów opisujące charakter ich prac w poszczególnych publikacjach nie pozostawiają żadnych wątpliwości dotyczących rzeczywistego wkładu dr Jankowskiej w oceniane publikacje. Habilitantka również niezwykle starannie opisuje swój wkład w poszczególne prace. Z opisów tych wynika jednoznacznie, że dr Jankowska odgrywała dominującą rolę na etapie projektowania badań, jak również na etapie ich wykonywania i opracowywania wyników.

3 Przedstawione prace świadczą o bardzo dobrym przygotowaniu dr Jankowskiej do roli samodzielnego pracownika naukowego, podejmującego niezwykle ważne z punktu widzenia poznawczego, jak i potencjalnych zastosowań medycznych tematy badawcze. Przedstawiony do oceny materiał spełnia więc wszystkie wymogi formalne stawiane pracom habilitacyjnym Zakres i wartość merytoryczna rozprawy Tematyka wszystkich publikacji dr Jankowskiej wchodzących w cykl prac habilitacyjnych jest związana z badaniami procesów oksydacyjnych i agregacyjnych białek i neuropeptydów. Celem badań jest poszukiwanie rozwiązań umożliwiających zapobieganie i terapię chorób neurodegeneracyjnych. Pierwsza praca z przedstawionego do oceny cyklu publikacji, praca H1, dotyczy badań cystatyny C typu dzikiego. Habilitantka śledziła zmiany konformacyjne zachodzące pod wpływem czynników przyspieszających procesy agregacyjne przy pomocy różnych metod analitycznych m. in. dichroizmu kołowego (CD), spektroskopii w podczerwieni z zastosowaniem transformacji Fouriera (FTIR) oraz technik fluorescencyjnych. Dalsze badania zawarte w pracach H10, H13 dotyczyły badań mutantów hcc. W wyniku tych badań okazało się, że jeden z mutantów pozwolił na określenie struktury monomerycznej cząsteczki hcc. Odkrycie, iż pojedyncza mutacja w obrębie pętli L1 może zmieniać zwartość i stabilność cząsteczki ludzkiej cystatyny C należy, w mojej opinii, do jednego z najważniejszych osiągnięć opisanych w przedstawionym cyklu publikacji. Stabilizacja regionu zawiasowego może spełniać kluczową rolę w zapobieganiu rozfałdowywaniu białka, powstrzymując jego dimeryzację i oligomeryzację. Badania strukturalne były prowadzone przez habilitantkę we współpracy ze znanymi zespołami krystalograficznymi: prof. Jaskólskiego z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu i dr Otwinowskiego (Southwestern Medical University, Dallas, USA). Świadczy to o doskonałej umiejętności habilitantki prowadzenia wspólnych badań, jak również o umiejętności nawiązywania kontaktów naukowych. Tę umiejętność widać też w pracy H12, która dotyczy badań rozfałdowywania poszczególnych wariantów hcc za pomocą spektrometrii mas połączonej z wymianę izotopową, które habilitantka częściowo wykonała w ośrodku specjalizującym się w zastosowaniach metod spektrometrii mas (prof. Szewczuk i dr hab. Stefanowicz z Uniwersytetu Wrocławskiego). Równoległą ścieżkę badań dr Jankowskiej stanowiły badania procesów powiązanych ze stresem oksydacyjnym, który może inicjować rozwój chorób neurodegeneracyjnych. Te badania były prowadzone we współpracy z prof. Kowalik-Jankowską z Uniwersytetu Wrocławskiego. Habilitantka zidentyfikowała miejsca wiązania jonów miedzi oraz modyfikacje fragmentów α-synukleiny (prace H2,H3,H4) i tachykinin (prace H6,H7,H9,H11) zachodzące pod wpływem działania rodnika hydroksylowego powstającego przy udziale jonów miedzi w warunkach stresu oksydacyjnego. Prace z tego zakresu należą do dużych osiągnięć habilitantki, a wyniki tych badań wskazują na ogromną rolę warunków stresu oksydacyjnego w niszczeniu natywnych struktur neuropeptydów i białek, co można w przyszłości wykorzystać w projektowaniu terapii anty-neurodegeneracyjnej. Trzecim kierunkiem badawczym habilitantki są prace w zakresie poszukiwania allosterycznych modulatorów aktywności proteasomu. Badania te były zapoczątkowane podczas pobytu dr Jankowskiej w laboratorium dr Gaczynskiej z University of Texas Health Science Center (San Antonio, USA) i obecnie są kontynuowane przez doktorantów, którymi dr Jankowska się opiekuje (praca H5). Choć wśród dotychczas otrzymanych związków nie ma aktywnych inhibitorów aktywności proteasomu, to znaleziono już jego modulatory. Struktury krystalograficzne są obecnie wykonywane

4 w ośrodku krystalograficznym w Southwestern Medical University, Dallas (USA) we współpracy z dr Borek i dr Otwinowskim. Niedługo ukaże się wspólna publikacja dotycząca struktury kompleksu proteasom-modulator. Dokładne opisanie tej struktury może zdecydowanie ułatwić projektowanie efektywnych małocząsteczkowych aktywatorów proteasomu, a które mogą mieć w przyszłości duże znaczenie aplikacyjne. Podsumowując, omówione powyżej prace dr Elżbiety Jankowskiej wchodzące w cykl prac habilitacyjnych wniosły oryginalny i ważny wkład w rozwój badań procesów neurodegeneracyjnych, a wyniki tych prac mogą mieć również znaczenie aplikacyjne. Cykl przedstawionych publikacji spełnia wszystkie wymogi stawiane rozprawom habilitacyjnym. 4. Charakterystyka dorobku dydaktycznego Dr Jankowska jest pracownikiem dydaktycznym na Wydziale Chemii UG, co oczywiście jest związane z prowadzeniem licznych zajęć dydaktycznych. Jednak z podanego spisu prowadzonych zajęć wydać wyraźnie, że dr Jankowska jest niezwykle zaangażowana w przygotowanie i prowadzenie zajęć dydaktycznych. Obecnie prowadzi wykład Nowoczesne metody syntezy organicznej, ćwiczenia audytoryjne dla studentów kierunków Chemia, Biotechnologia i Bioinformatyka, ćwiczenia laboratoryjne Techniki analizy biomolekuł i Synteza związków biologicznie czynnych. Poza tym jest współautorem skryptu Preparatyka i analiza związków naturalnych i współautorem (w zespole dwuosobowym) opracowania e-kompedium z wiedzy organicznej dla studentów studiów licencjackich. Dr Jankowska wypromowała już dziewięciu magistrów, a obecnie jest promotorem pomocniczym pracy doktorskiej mgr Julii Stój, zatytułowanej Białkowe i małocząsteczkowe allosteryczne modulatory aktywności proteasomu. Ponadto dr Jankowska sprawowała (lub sprawuje) opiekę naukową nad realizacją czterech innych prac doktorskich, których tematyka była (lub jest) związana z tematyką jej pracy habilitacyjnej. Powyższe zestawienie pokazuje wyraźnie wszechstronne umiejętności dydaktyczne dr Jankowskiej zarówno jeśli chodzi o prowadzenie zajęć dydaktycznych (wykładów i ćwiczeń) dla studentów z niższych lat studiów, jak również umiejętne prowadzenie prac badawczych studentów II i III stopnia studiów chemicznych (prace magisterskie i doktorskie). 5. Działanie innowacyjne i wdrożeniowe Habilitantka uczestniczy obecnie w międzynarodowym projekcie wdrożeniowym EUREKA E!5423, NN01 (Neobiotics Nares first product) pt.: Opracowanie składu aerozolu do nosa, chroniącego śluzówkę przed infekcjami, którego termin zakończenia jest w 2014 r. Zaangażowanie dr Jankowskiej w projekty pod kątem ewentualnych prac innowacyjnych i wdrożeniowych widać również w podjęciu przez nią menedżerskich studiów podyplomowych dla sektora B+R Menedżer badań naukowych i prac rozwojowych. Praca dyplomowa z tego zakresu została przez dr Jankowską niedawno obroniona (styczeń 2013r). Wniosek końcowy Dorobek naukowy dr Elżbiety Jankowskiej: ilość publikacji, jakość czasopism, w których dr Jankowska publikuje, umiejętność zdobywania grantów, aktywność na konferencjach naukowych, nawiązane współprace naukowe i otwartość na nowe obszary badań świadczą o bardzo dobrym przygotowaniu

5 habilitantki do prowadzenia samodzielnej pracy naukowej w zakresie nauk chemicznych. Fakt przyznania dr Jankowskiej grantu NCN, powołanie jej na promotora pomocniczego jednej pracy doktorskiej i pełnienie funkcji opiekuna czterech innych prac doktorskich świadczą wyraźnie, że habilitantka ma już w samodzielnym prowadzeniu prac badawczych duże doświadczenie. Na podstawie przedstawionej powyżej analizy dorobku naukowego i rozprawy habilitacyjnej stwierdzam, że dr Elżbieta Jankowska spełnia wszystkie warunki określone w Ustawie o Stopniach i Tytule Naukowym i wnioskuję o nadanie jej stopnia doktora habilitowanego zgodnie z trybem przewidzianym w art. 18a ustawy z dnia 18 marca 2011 r. (Dziennik Ustaw Nr 84, poz. 455) o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie innych ustaw.