Materiał pomocniczy dotyczący Niemetanowych Lotnych Związków Organicznych (NMLZO)

Transkrypt

1 Materiał pomocniczy dotyczący Niemetanowych Lotnych Związków Organicznych (NMLZO) Warszawa, luty 2011

2 kontakt: Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami Warszawa, ul. Kolektorska 4 tel.: fax.: pomoc@krajowabaza.kobize.pl Działalnośd KASHUE-KOBiZE jest finansowana ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Niniejszy dokument może byd wykorzystywany, kopiowany i rozpowszechniany - w całości lub w części wyłącznie w celach niekomercyjnych i z zachowaniem praw autorskich, w szczególności ze wskazaniem źródła ich pochodzenia.» K A S H U E K O B i Z E «2

3 Ustawa z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz. U. Nr 130, poz. 1070, z późn. zm.) określiła obowiązek wprowadzania do Krajowej bazy, w terminie do kooca lutego, raportu za poprzedni rok kalendarzowy. Pierwszy raport obejmuje rok 2010 i powinien zostad przedłożony do kooca lutego 2011 r. Zakres raportu obejmuje m.in. informacje o wielkościach emisji wprowadzanych do powietrza oraz instalacjach i źródłach związanych z tą emisją. W załączniku do ww. ustawy znajduje się wykaz gazów cieplarnianych i innych substancji wprowadzanych do powietrza objętych systemem zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji, a więc tych w zakresie których podmioty raportują emisje do powietrza do Krajowej bazy. Lista ta różni się od wykazu substancji ujętych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 14 października 2008 r. w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz. U. Nr 196, poz. 1217). Sytuacja taka będzie miała miejsce do kooca 2012 r. Od 2013 r. wykaz opłatowy w zakresie powietrza ma byd generowany z raportu rocznego składanego do Krajowej bazy i tym samym od tego momentu listy substancji powinny byd spójne. W ciągu dwóch najbliższych lat będą trwały prace nad zintegrowaniem obu systemów. Różnica pomiędzy wykazem substancji określonym w załączniku do ustawy o systemie zarządzania emisjami, a listą opłatową może powodowad trudności w zakresie określenia rodzajów substancji wprowadzanych do powietrza z danego procesu czy działalności. Takie problemy pojawiają się podczas kwalifikacji substancji do grupy niemetanowych lotnych związków organicznych (NMLZO) wymienionych w załączniku do ustawy o systemie zarządzania emisjami w pozycji 41, obejmującej wszystkie lotne związki organiczne poza metanem. Lotne związki organiczne to liczna grupa substancji organicznych, które przez swoje toksyczne oddziaływanie stanowią bezpośrednie zagrożenie dla życia człowieka, a poprzez oddziaływanie pośrednie, prowadzą do powstawania wtórnych szkodliwych zanieczyszczeo, np. ozonu troposferycznego. Niemetanowe lotne związki organiczne wprowadzane są do powietrza zarówno w wyniku działalności człowieka, jak i z procesów naturalnych, które stanowią znaczny udział (ok.33%) w ich emisji. W 2008 r. udział największych sektorów w emisji pochodzenia antropogenicznego NMLZO wyglądał następująco: zastosowanie rozpuszczalników i innych produktów (ok. 35%), procesy spalania w sektorze komunalnym i mieszkaniowym (18,7%), transport drogowy (17,2%),» K A S H U E K O B i Z E «3

4 procesy produkcyjne w tym m.in. procesy w przemyśle naftowym, metali żelaznych, chemii organicznej, drzewnym, papierniczym (12,1%,), inne pojazdy i urządzenia (7,8%), wydobycie i dystrybucja paliw kopalnych (6,7%), procesy spalania w sektorze produkcji i transformacji energii (2,8%). Lotne związki organiczne występują w wielu produktach używanych jako rozpuszczalniki w farbach, rozcieoczalnikach i środkach czyszczących stosowanych przed i po malowaniu. Do naturalnych źródeł powstawania LZO należy zaliczyd: procesy wegetacyjne niektórych organizmów, procesy asymilacyjne, pożary lasów, wybuchy wulkanów i gejzerów. Dotychczas nie została przyjęta jednolita definicja lotnych związków organicznych. Różne źródła na podstawie różnych kryteriów definiują związki zaliczane do tej grupy. Poniżej przedstawiono definicje LZO funkcjonujące w prawie europejskim i krajowym. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz. U. Nr 260, poz. 2181), transponujące wymagania dyrektywy 99/13/WE z dnia 11 marca 1999 r. w sprawie ograniczenia emisji lotnych związków organicznych spowodowanej użyciem organicznych rozpuszczalników podczas niektórych czynności i w niektórych urządzeniach 1, definiuje LZO jako związki organiczne mające w temperaturze 293,15 K prężnośd par nie mniejszą niż 0,01 kpa, względnie posiadające analogiczną lotnośd w szczególnych warunkach użytkowania. Przy czym związek organiczny oznacza każdy związek zawierający co najmniej pierwiastek węgla i jeden lub większą ilośd pierwiastków wodoru, halogenów, tlenu, siarki, fosforu, krzemu lub azotu, z wyjątkiem tlenków węgla i węglanów lub dwuwęglanów nieorganicznych. W kolejnej, opublikowanej w 2004 roku, dyrektywie 2004/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie ograniczeo emisji lotnych związków organicznych w wyniku stosowania rozpuszczalników organicznych w niektórych farbach i lakierach oraz produktach do odnawiania pojazdów, a także zmieniającej dyrektywę 1999/13/WE, Komisja Europejska zdecydowała się na zmianę definicji i wprowadzenie odmiennego kryterium kwalifikacji substancji do grupy lotnych związków organicznych. Według dyrektywy 2004/42/WE LZO to jakikolwiek związek organiczny o początkowej temperaturze wrzenia mniejszej lub równej 250 o C mierzonej pod standardowym ciśnieniem 101,3 kpa. Wymagania tej dyrektywy zostały przeniesione do rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 16 stycznia 2007 r. w sprawie szczegółowych wymagao dotyczących ograniczenia emisji 1 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych, która zastąpi dyrektywę 99/13/WE, nie wprowadza zmian w definicjach: lotny związek organiczny i związek organiczny.» K A S H U E K O B i Z E «4

5 lotnych związków organicznych powstających w wyniku wykorzystywania rozpuszczalników organicznych w niektórych farbach i lakierach oraz w preparatach do odnawiania pojazdów (Dz. U. Nr 11, poz. 72). Na potrzeby dyrektywy 2001/81/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2001 r. w sprawie krajowych poziomów emisji dla niektórych zanieczyszczeo powietrza, została przyjęta definicja LZO, zgodna z protokołem do Konwencji Genewskiej dotyczącym kontroli emisji lotnych związków organicznych lub ich transgranicznego przemieszczania. W tym przypadku niemetanowe lotne związki organiczne zostały zdefiniowane jako wszystkie związki organiczne powstałe w wyniku działalności człowieka, poza metanem, wykazujące zdolnośd wytwarzania fotochemicznych utleniaczy w reakcji z tlenkami azotu w obecności światła słonecznego. Przytoczone wyżej definicje LZO wykorzystują rożne kryteria, co wskazuje na problemy z jednoznacznym zakwalifikowaniem poszczególnych substancji do tej grupy. W załączniku do ustawy o systemie zarządzania emisjami do kategorii lotne związki organiczne należy zaliczyd metan (poz. 2) oraz niemetanowe lotne związki organiczne (poz. 41). Dodatkowo w odrębnych pozycjach można znaleźd substancje zaliczane do NMLZO: benzen (poz. 12), chlorek winylu (poz. 19), czterochlorometan (poz. 25), dwuchlorometan (poz. 29), trichloroetylen (poz. 59), trichlorometan (poz. 60), 1,1,1,-trichloroetan (poz. 62), 1,1,2,2-tetrachloroetan (poz. 63), 1,2-dwuchloroetan (poz. 65). W rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska na liście substancji widnieje kilkanaście pozycji, do których można kwalifikowad substancje z grupy lotnych związków organicznych. Są to: 1. poz. 1 akrylonitryl, 2. poz. 2 - aldehydy alifatyczne i ich pochodne, 3. poz. 3 - aldehydy pierścieniowe, aromatyczne i ich pochodne, 4. poz. 4 - alkohole alifatyczne i ich pochodne, 5. poz. 5 - alkohole pierścieniowe, aromatyczne i ich pochodne, 6. poz. 6 - aminy i ich pochodne, 7. poz benzen, 8. poz chlorek winylu, 9. poz tetrachlorek węgla, 10. poz etery i ich pochodne, 11. poz ketony i ich pochodne, 12. poz kwasy organiczne, ich związki pochodne, 13. poz organiczne pochodne związków siarki, 14. poz substancje organiczne,» K A S H U E K O B i Z E «5

6 15. poz. 61-1,1,1-trójchloroetan, 16. poz węglowodory alifatyczne i ich pochodne, 17. poz węglowodory pierścieniowe, aromatyczne i ich pochodne, 18. poz związki azowe, azoksy, nitrowe i nitrozowe, 19. poz związki heterocykliczne, 20. poz związki izocykliczne. Należy pamiętad, że są to substancje lub grupy substancji, do których mogą byd kwalifikowane związki należące do LZO, ale nie można jednoznacznie stwierdzid, że wszystkie związki należące do poszczególnych grup są lotnymi związkami organicznymi. Mając na względzie problemy z zakwalifikowaniem do NMLZO substancji, które do tej pory były sprawozdawane w ramach systemu opłat za korzystanie ze środowiska w różnych pozycjach, Krajowy ośrodek podjął się identyfikacji jak największej liczby substancji należących do grupy LZO. W trakcie analizy materiałów dotyczących tego zagadnienia, opierając się m.in. na interpretacji Komisji Europejskiej, zdecydowano, że najbardziej uniwersalnym kryterium kwalifikacji poszczególnych substancji do grupy LZO jest kryterium prężności pary (ang. vapour pressure) - nie mniejszej niż 0,01 kpa w temp. 20 C. W wyniku analizy powstała lista NMLZO przedstawiona w załączniku nr 1 do niniejszego materiału. Wykaz ten obejmuje substancje z grupy LZO, dla których określono m.in. wartości odniesienia, a także szereg substancji raportowanych w wykazach opłatowych, sporządzanych przez podmioty korzystające ze środowiska. Zestawienie wykonane zostało na podstawie dostępnych informacji m.in. kart charakterystyk substancji. Przygotowana lista ma charakter pomocniczy i nie stanowi zamkniętej listy NMLZO. W celu kwalifikacji, bądź też wyeliminowania możliwości zaliczenia danego związku organicznego do grupy NMLZO należy odnaleźd informacje na temat jego prężności pary w temp. 20 o C i odnieśd do określonego przez Komisję Europejską kryterium 0,01 kpa. W przypadku, gdy nie ma informacji o prężności pary w tej temperaturze można skorzystad z równania Antoine'a, które pozwala na obliczenie prężności pary określonej substancji w szukanej temperaturze, w tym wypadku w 20 o C. Równanie Antoine a opisuje związek pomiędzy ciśnieniem pary i temperaturą. Równanie to posiada trzy stałe A, B i C, których wartości są inne dla poszczególnych substancji. Wartości stałych zależą od jednostek ciśnienia i temperatury. Przy stosowaniu tego równania należy zawsze sprawdzad te elementy.» K A S H U E K O B i Z E «6

7 Wzór Antoine'a na określenie prężności pary dla określonej temperatury., gdzie P prężnośd pary *Pa lub mmhg+ T temperatura *K lub C+ A, B, C - współczynniki równania Antoine'a dla danej substancji (dostępne m.in. pod adresem Poniżej przedstawiono przykład sprawdzenia prężności pary dla etanolu na podstawie równania Antoine'a. Tabela nr 1. Zestawienia współczynników dla etanolu wraz z zakresem temperatur do jakiego się odnoszą. Substancja A B C T min. [ C] T max [ C] Etanol W tym przypadku prężnośd pary (P) dla etanolu podana jest w mmhg. Należy pamiętad, że 1mmHg 133 Pa. Analizę należy rozpocząd od sprawdzenia zakresu temperatur, dla których podane są wartości stałe A, B i C - czy obejmują wymaganą temperaturę 20 C. Następnie należy uwzględnid poszczególne składowe i określid prężnośd pary. Po przekształceniu wzoru prężnośd pary określa się z zależności: po podstawieniu danych dla etanolu: Wynik tego działania określa prężnośd pary dla etanolu w temp. 20 C i wynosi 43,7 mmhg co odpowiada 5,82 kpa. Porównując uzyskany wynik 5,82 kpa z kryterium 0,01 kp możemy stwierdzid, że etanol jest lotnym związkiem organicznym. W przypadku preparatów, dla których sporządzone zostały karty charakterystyki, należy pamiętad, że musimy przeanalizowad pod kątem prężności pary poszczególne substancje wchodzące w skład preparatu. Nie wystarczy w takim przypadku posługiwad się prężnością pary określoną dla preparatu.» K A S H U E K O B i Z E «7

8 Poniżej podane są adresy przydatnych stron internetowych, odnaleźd można informacje dotyczące lotnych związków organicznych: 1. Link do odpowiedzi Komisji Europejskiej na najczęściej zadawane pytania dot. dyrektywy 1999/13/WE ( języku polskim): 2. Link do strony Komisji Europejskiej dot. wymagao związanych z dyrektywą 2004/42/WE: 3. Link do strony Komisji Europejskiej dot. wymagao związanych z dyrektywą 1999/13/WE: directive.htm 4. Link do strony z kalkulatorem przeliczania jednostek ciśnienia: K A S H U E K O B i Z E «8

9 Załącznik Lista niemetanowych lotnych związków organicznych (NMLZO) L.p. Nazwa Synonimy Wzór sumaryczny Numer CAS 1 1,1,1-trichloroetan trichlorek etylenu, metylochloroform C 2 H 3 Cl ,1,2,2-tetrachloroetan C 2 H 2 Cl ,1,2-trichloroetan C 2 H 3 Cl ,1-dichloroetan chlorek etylidenu C 2 H 4 Cl ,1-dichloroetylen 1,1-dichloroeten, dichlorek acetylenu C 2 H 2 Cl ,2,3-trichlorobenzen trichlorobenzen C 6 H 3 Cl ,2,3-trimetylobenzen C 9 H ,2,4-trichlorobenzen trichlorobenzen C 6 H 3 Cl ,2-dichloroetan chlorek etylenu C 2 H 4 Cl ,2-dichloroetylen 1,2-dichloroeten, dichlorek acetylen C 2 H 2 Cl izomer cis izomer trans mieszanina izomerów 11 1,4-dioksan dioksan C 4 H 8 O metoksy-2-propanol 1-metylopropan-2-ol C 4 H 10 O ,2- dimetylobutan neoheksan C 6 H butoksyetanol 15 2-etylo-1-heksanol 16 2-metylo-2-butanol 17 2-metylobutanol-1 eter monobutylowy glikolu etylenowego, alkohol butoksyetylowy, butyloglikol izooktanol, alkohol izooktylowy, 2-etyloheksan-1-ol alkohol amylowy III rz., dimetyloetylokarbinol izopentanol, izobutylokarbinol C 6 H 14 O C 8 H 18 O C 5 H 12 O C 5 H 12 O metylopentan izoheksan C 6 H pentanol 20 3-metylobutanol metylobutanol-2 metylopropylokarbinol, alkohol n-amylowy II rz. izopentanol, izobutylokarbinol metyloizopropylokarbinol, alkohol izoamylowy II rz. C 5 H 12 O C 5 H 12 O C 5 H 12 O metylopentan C 6 H » K A S H U E K O B i Z E «9

10 L.p. Nazwa Synonimy Wzór sumaryczny Numer CAS 23 3-pentanol dimetylokarbinol, alkohol n-amylowy II rz. C 5 H 12 O acetofenon acetobenzen, metylofenyloketon C 8 H 8 O aceton 26 acetonitryl dimetyloketon, propanon cyjanek metylu, nitryl kwasu octowego C 3 H 6 O C 2 H 3 N acetylen C 2 H akroleina 29 akrylonitryl 30 aldehyd octowy 31 alkohol 2- chloroetylowy 32 alkohol allilowy akrylaldehyd, aldehyd akrylowy, aldehyd allilowy, propenal cyjanek winylu, nitryl kwasu akrylowego etanal, acetaldehyd chlorohydryna etylenowa, 2-chloroetnaol propen-2-ol-1, winylokarbinol C 3 H 4 O C 3 H 3 N C 2 H 4 O C 2 H 5 ClO C 3 H 6 O alkohol benzylowy C 7 H 8 O alkohol dwuacetonowy C 6 H 12 O alkohol etoksyetylowy 2-etoksyetanol-1 C 4 H 10 O alkohol etylowy etanol, spirytus C 2 H 6 O alkohol furfurylowy 2-furylometanol C 5 H 6 O alkohol izobutylowy 39 alkohol izopropylowy 40 alkohol metyksyetylowy 41 alkohol n-amylowy I-rz 42 alkohol n-butylowy izobutanol, 2-metylopropanol izopropanol 2-propanol propan-2-ol eter metylowy glikolu etylenowego, 2-metoksyetanol alkohol n-pentylowy, n-butylokarbinol n-butanol, butan-1-ol C 4 H 10 O C 3 H 8 O C 3 H 8 O C 5 H 12 O C 4 H 10 O alkohol n-propylowy n-propanol C 3 H 8 O » K A S H U E K O B i Z E «10

11 L.p. Nazwa Synonimy Wzór sumaryczny Numer CAS 44 anilina aminobenzen, fenyloamina C 6 H 7 N benzen benzen C 6 H bezwodnik octowy bezwodnik kwasu octowego C 4 H 6 O bromek etylu bromoetan C 2 H 5 Br bromek metylu bromometan CH 3 Br bromooctan etylu C 4 H 7 BrO butadien-1,3 dwuwinyl, erytren C 4 H butan C 4 H butyloamina 1-aminobutan C 4 H 11 N chlorek allilu 3-chloro-1-propen C 3 H 5 Cl chlorek benzoilu chlorek kwasu benzoesowego C 7 H 5 ClO chlorek benzylu C 7 H 7 Cl chlorek etylu chloroetan C 2 H 5 Cl chlorek metylenu dichlorometan CH 2 Cl chlorek winylu chloroetylen C 2 H 3 Cl chlorobenzen chlorek fenylu C 6 H 5 Cl chloroform trójchlorek metylenu, trójchlorek formylu CHCl chloromrówczan etylu chlorowęglan etylu C 3 H 5 ClO chloropren 2-chloropren-1,3 C 4 H 5 Cl cykloheksan heksametylen C 6 H cykloheksanol heksahydrofenol, heksalina C 6 H 12 O cykloheksanon ketoheksametylen C 6 H 10 O cykloheksyloamina C 6 H 13 N cyklopentan C 5 H dekalina dekahydronaftalen C 10 H izomer cis izomer trans mieszanina izomerów 69 dichlorodifluorometan freon 12 CCl 2 F dichlorofluorometan freon 21 CHCl 2 F dichlorotetrafluoroetan freon 114 C 2 Cl 2 F dietyloamina C 4 H 11 N » K A S H U E K O B i Z E «11

12 L.p. Nazwa Synonimy Wzór sumaryczny Numer CAS 73 dimetyloamina C 2 H 7 N dimetylodichlorosilan C 2 H 6 CL 2 Si dimetyloetanolamina C 4 H 11 NO dimetyloformamid N,N-dimetyloformamid C 3 H 7 NO disiarczek dimetylu C 2 H 6 S epichlorohydryna 1-chloro-2,3- epoksypropan C 3 H 5 ClO etan C 2 H etanoloamina kolamina, 2-aminoetanol monoetanoloamina C 2 H 7 NO etanotiol merkaptan etylowy C 2 H 6 S eten etylen C 2 H eter etylowy eter dietylowy C 4 H 10 O eter metylowy C 2 H 6 O etylenodiamina 1,2-diaminoetan, 1,2 etanodiamina C 2 H 8 N etylobenzen C 8 H fenol hydroksybenzen, kwas karbolowy C 6 H 5 OH fluorotrichlorometan freon 11 CCl 3 F formaldehyd aldehyd mrówkowy, metanal, formalina CH 2 O furfural C 5 H 4 O halotan 2-bromo-2-chloro-1,1,1- trifluoroetan C 2 HBrF 3 Cl izobutan C 4 H kaprolaktam laktam kwasu 6- aminokapronowego, heksano-6-laktam C 6 H 11 NO kumen izopropylobenzen C 9 H kwas akrylowy 96 kwas mrówkowy kwas propenowy, kwas etylenokarboksylowy kwas metanowy, kwas wodorokarboksylowy C 3 H 4 O CH 2 O » K A S H U E K O B i Z E «12

13 L.p. Nazwa Synonimy Wzór sumaryczny Numer CAS 97 kwas octowy kwas octowy lodowaty, kwas etanokarboksylowy, esencja octowa C 2 H 4 O m-dichlorobenzen 1,3-dichlorobenzen C 6 H 4 Cl metakrylan butylu C 8 H 14 O metakrylan metylu C 5 H 8 O metanol alkohol metylowy, karbinol CH 3 OH metyloamina CH 5 N metylocykloheksan C 7 H metyloetyloketon 105 metyloizobutyloketon 106 metylo-n-butyloketon butan-2-on, keton metylowo-etylowy, metyloaceton izobutylometyloketon, 4-metylo-2-pentanon, hekson n-butylometyloketon, heksanon-2 C 4 H 8 O C 6 H 12 O C 6 H 12 O mezytylen 1,3,5-trimetylobenzen C 9 H m-ksylen 1,3-dimetylobenzen C 8 H mrówczan etylu 110 m-toluidyna ester etylowy kwasu mrówkowego 3-aminotoluen, 3-metyloanilina, 3-amino-1-metylobenzen C 3 H 6 O C 7 H 9 N n-heksan heksan C 6 H n-heptan heptan C 7 H nitrobenzen olejek mirbanowy, esencja mirbanowa C 6 H 5 NO n-metylopirolidon 1-metylo-2-pirolidon C 5 H 9 NO n-pentan pentan C 5 H o-chloroanilina 117 octan 1-metoksy-2- propylu 2-chloroanilina, o-aminochlorobenzen C 6 H 6 ClN C 6 H 12 O octan 2-etoksyetylu octan etyloglikolu C 4 H 12 O octan butylu 120 octan etylu ester n-butylowy kwasu octowego ester octowy, ester etylowy kwasu octowego C 6 H 12 O C 4 H 8 O » K A S H U E K O B i Z E «13

14 L.p. Nazwa Synonimy Wzór sumaryczny Numer CAS 121 octan metylu C 3 H 6 O octan n-amylu 123 octan n-butylu 124 octan n-propylu 125 octan winylu ester amylowy kwasu octowego ester n-butylowy kwasu octowego ester propylowy kwasu octowego ester winylowy kwasu octowego C 7 H 14 O C 6 H 12 O C 5 H 10 O C 4 H 6 O o-dichlorobenzen 1,2-dichlorobenzen C 6 H 4 Cl o-krezol C 7 H 8 O o-ksylen 1,2-dimetylobenzen C 8 H oktan n-oktan C 8 H o-toluidyna 131 p-chlorofenol 2-aminotoluen, 2-metyloanilina, 2-amino-1-metylobenzen 1-chloro-4- hydroksybenzen C 7 H 9 N C 6 H 5 ClO p-dichlorobenzen 1,4-dichlorobenzen C 6 H 4 Cl pirydyna C 5 H 5 N p-ksylen 1,4-dimetylobenzen C 8 H propan n-propan C 3 H propylobenzen C 9 H p-toluidyna 138 styren 4-aminotoluen, 4-metyloanilina, 4-amino-1-metylobenzen winylobenzen, fenyloetylen C 7 H 9 N C 8 H tetrachlorek węgla tetrachlorometan CCl tetrachloroetylen tetrachloroeten C 2 Cl tetrahydrofuran C 4 H 8 O tlenek etylenu oksiran C 2 H 4 O tlenek propylenu 1,2-epoksypropan C 3 H 6 O toluen metylobenzen, fenylometan C 7 H trichloroetylen 1,1,2 trichloroeten C 2 HCl trietyloamina n,n-dietyloetanoamina C 6 H 15 N trifenylofosfina C 18 H 15 P » K A S H U E K O B i Z E «14