Analiza wybranych zmiennych determinujących występowanie zaburzeń nastroju po porodzie

Transkrypt

1 Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2014, Tom 20, Nr 4, PRACA ORYGINALNA Analiza wybranych zmiennych determinujących wystęowanie zaburzeń nastroju o orodzie Marzena Kaźmierczak 1, Małgorzata Gierszewska 1, Grażyna Gebuza 1, Estera Mieczkowska 1, Mariola Banaszkiewicz 2 1 Pracownia Podstaw Oieki Położniczej, Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Koernika w Toruniu 2 Zakład Kształcenia Podylomowego Pielęgniarek, Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Koernika w Toruniu Kaźmierczak M, Gierszewska M, Gebuza G, Mieczkowska E, Banaszkiewicz M. Analiza wybranych zmiennych determinujących wystęowanie zaburzeń nastroju o orodzie. Med Og Nauk Zdr. 2014; 20(4): doi: / Streszczenie Cel racy. Ocena nasilenia zaburzeń nastroju u ołożnic w 1. tygodniu o orodzie oraz ustalenie wływu czynników ołożniczo-ginekologicznych determinujących wystęowanie rzygnębienia oorodowego. Materiał i metody. Do badania włączono 285 ołożnic średnio w 3. dobie ołogu, które urodziły w Szitalu Uniwersyteckim nr 2 w Bydgoszczy. Do oceny ryzyka zaburzeń nastroju o orodzie wykorzystano Edynburską Skalę Deresji Poorodowej. Za wskaźnik zaburzeń nastroju rzyjęto 12 unktów w 30-stoniowej skali. Wyniki. Wynik 12 unktów w Edynburskiej Skali Deresji Poorodowej uzyskało 23,2% ołożnic. Nie stwierdzono istotnej różnicy wystęowania zaburzeń nastroju ze względu na: zesół naięcia rzedmiesiączkowego, rodność, rzebieg ciąży, sosób ukończenia ciąży, rodzaj wskazań do cięcia cesarskiego. Poród rzedwczesny różnicuje ryzyko wystęowania rzygnębienia oorodowego (<0,05). Wnioski. 1. W 1. tygodniu o orodzie co czwarta ołożnica narażona jest na ryzyko wystąienia zaburzeń nastroju. 2. Zmienne ołożniczo-ginekologiczne takie jak: zesół naięcia rzedmiesiączkowego, rodność, rzebieg ciąży, sosób ukończenia ciąży, rodzaj wskazań do cięcia cesarskiego nie miały istotnego wływu na ryzyko wystąienia zaburzeń nastroju o orodzie. 3. Poród rzedwczesny zwiększa ryzyko wystąienia rzygnębienia oorodowego. Słowa kluczowe ołóg, zaburzenia nastroju, rzygnębienie oorodowe, Edynburska Skala Deresji Poorodowej WPROWADZENIE Okres ołogu jest czasem największego ryzyka wystąienia zaburzeń sychicznych w życiu kobiety. Zjawisko to zaobserwowano już w czasach starożytnych, a oisy stanów deresyjnych można znaleźć w dziełach Hiokratesa ( Corus hiocratecum, Aforyzmy ) [1]. Ten sławny filozof starożytnej Grecji twierdził, że zdrowie i choroba są zależne od wzajemnie owiązanych ze sobą działań człowieka i środowiska. Na obraz każdej choroby wływają takie czynniki jak: obyczaje, system wartości, klimat, dieta, styl życia, wiek, osobowość. Wiele z tych historycznych rzemyśleń i sostrzeżeń nadal znajduje uznanie w kręgach racowników ochrony zdrowia. W okresie minionych 10 lat wzrosła liczba ublikacji naukowych, ale również artykułów w codziennej rasie i magazynach kobiecych, wywiadów w rogramach telewizyjnych i radiowych, które traktują o zaburzeniach sychicznych kobiet o orodzie. Jednak nadal konieczne jest uowszechnianie wiedzy o tym zaburzeniu i jego negatywnych nastęstwach dla matki, dziecka i jej rodziny. Wyczerujący rzegląd iśmiennictwa oświęconego deresji okresu orodu i oorodowego oublikowali w latach 80. XX wieku Hokins i wsółracownicy, którzy o krytycznej analizie 110 rac badawczych wyodrębnili trzy ostacie Adres do koresondencji: Marzena Kaźmierczak, Pracownia Podstaw Oieki Położniczej, Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Koernika w Toruniu, ul. Łukasiewicza 1 marzena.kazmierczak@cm.umk.l Nadesłano: 24 czerwca 2014 roku; Zaakcetowano do druku: 1 lica 2014 roku klinicznych stanów deresyjnych omawianego okresu. Są to: rzygnębienie oorodowe (lub baby blues), oorodowe sychozy deresyjne oraz zesoły deresyjne o różnym nasileniu. Wymienione zaburzenia różnią się między sobą rodzajem i nasileniem objawów, a także czasem ojawienia i okresem trwania [2]. Około 80% kobiet w ołogu doświadcza wahań nastroju zwanego deresją dnia trzeciego lub baby blues. Przygnębienie oorodowe uznawane jest za najłagodniejszą ostać oorodowych zaburzeń nastroju. Wystęuje w ciągu ierwszych dni o orodzie, a największe nasilenie objawów rzyada między 3. a 5. dobą ołogu [3]. Baby blues towarzyszy obniżenie nastroju, labilność emocjonalna, oczucie stałego zmęczenia, łaczliwość, naięcie, drażliwość, trudności z koncentracją uwagi [4]. Objawy utrzymują się do 2 tygodni. Przygnębienie oorodowe nie wymaga leczenia. Ponieważ jednak wystąienie baby blues jest czynnikiem ryzyka rozwoju deresji oorodowej, to zasadność traktowania tego zesołu jako zjawiska fizjologicznego budzi wątliwości [4, 5]. Deresję oorodową (DP) definiuje się jako eizod dużej deresji, który wystąił w ciągu czterech (wg klasyfikacji DSM-IV-TR) lub sześciu (wg ICD-10) tygodni o orodzie [5]. Jak odają wyniki ublikowanych badań, deresja oorodowa wystęuje z częstością 15 20% [6] i charakteryzuje się: obniżeniem nastroju, anhedonią, lękiem o dziecko, natrętnymi myślami o możliwości zrobienia dziecku krzywdy, negatywną oceną własnych kometencji w roli matki i związanym z tym oczuciem winy oraz osłabieniem koncentracji

2 Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2014, Tom 20, Nr uwagi [7]. Badania rzerowadzone rzez Howarda i wsółracowników donoszą, że u 4% kobiet z rozoznaniem deresji oorodowej myśli samobójcze wystęują czasami lub dość często, a 9% acjentek doświadczyło takich myśli rzynajmniej raz [8]. Psychoza oorodowa (PP) jest sychiatrycznym stanem nagłym, cechującym się znaczną gwałtownością objawów oraz bardzo szybkim narastaniem ich nasilenia. Zaburzenie to charakteryzuje się wystęowaniem: dezorganizacji myślenia, urojeń ksobnych, rześladowczych lub dziwacznych, omamów wzrokowych, dotykowych lub węchowych, brakiem wglądu, labilnością afektywną, uośledzeniem czynności oznawczych oraz egosyntonicznymi myślami i tendencjami dzieciobójczymi, których nastęstwem jest oełnienie dzieciobójstwa rzez ok. 4% kobiet z PP [5]. Zaburzenie to wystęuje z częstością 0,1 0,2% [9]. Psychoza oorodowa o obrazie maniakalnym może rozwinąć się w ciągu ierwszych dwóch tygodni ołogu, ale jej ryzyko ozostaje wysokie rzez kilka miesięcy. Rozoznanie PP jest obligatoryjnym wskazaniem do hositalizacji [5]. Prawidłowa ciąża i rawidłowo rzebiegający oród nie są same w sobie rzyczyną zaburzeń deresyjnych, mogą natomiast wiązać się z ryzykiem ojawienia się różnych czynników, które wywołują zaburzenia sychiczne. Lista ołożniczych czynników ryzyka obejmuje między innymi: negatywne doświadczenia związane z orzednim orodem, traumatyczne doświadczenia związane w wcześniejszymi ciążami (oronienia) [10] oraz ciąża wysokiego ryzyka [7]. Problem zaburzeń deresyjnych o orodzie dotyczył, według niektórych autorów, częściej wieloródek [11]. Inni odają, że wyższy wskaźnik w Edynburskiej Skali Deresji Poorodowej uzyskały ierwiastki [12]. Szukając owiązań między zaburzeniami sychicznymi o orodzie a czynnikami ołożniczo-ginekologicznymi, wielu naukowców rozatrywało hiotezę dotyczącą związku zesołu naięcia rzedmiesiączkowego z oorodowymi zaburzeniami nastroju [13, 14]. Wczesna identyfikacja otencjalnego ryzyka dla oorodowych zaburzeń nastroju owinna obejmować ocenę socjodemograficzną, osobowości, historię sychiatryczną kobiety i ostatnie wydarzenia w życiu, a także dawne i obecne czynniki ołożniczo-ginekologiczne [15]. CEL PRACY Ocena nasilenia zaburzeń nastroju u ołożnic w 1. tygodniu o orodzie oraz ustalenie wływu czynników ołożniczo- -ginekologicznych determinujących wystęowanie rzygnębienia oorodowego. MATERIAŁ I METODY Do badania włączono 285 kobiet, które urodziły w Szitalu Uniwersyteckim nr 2 w Bydgoszczy. Badania realizowano w latach 2010/2011 o uzyskaniu zgody Komisji Bioetycznej. Położnice wyraziły isemną zgodę na rzerowadzenie badania. Narzędziem badawczym była: Edynburska Skala Deresji Poorodowej (EPDS-Edinburgh Postnatal Deression Scale), kwestionariusz ankiety własnej konstrukcji oraz dokumentacja medyczna. Do badania zakwalifikowano ołożnice w drugiej dobie o orodzie drogami natury i trzeciej dobie o cięciu cesarskim. Średnio doba wyełnienia kwestionariuszy ankiet wynosiła 3 dni. Kwestionariusz ankiety własnej konstrukcji zawierał ytania metryczkowe, dotyczące danych socjodemograficznych (wiek, wykształcenie, stan cywilny, sytuacja ekonomiczna). Na odstawie dokumentacji medycznej zebrano dane z rzebiegu ciąży i orodu: rodność (ierwiastka, wieloródka), rzebieg ciąży (ciąża o rawidłowym rzebiegu, ciąża o odwyższonym ryzyku, ciąża wysokiego ryzyka), sosób ukończenia ciąży (oród fizjologiczny, oeracyjny), rodzaj wskazań do cięcia cesarskiego (elektywne, nagłe) i termin trwania ciąży (oród rzedwczesny, ciąża donoszona). Edynburska Skala Deresji Poorodowej (EPDS) została oracowana rzez Johna L. Cox a i ws. w 1987 roku, w Livingston i Edynburgu [16]. Skala składa się z 10 krótkich ytań; na każde z nich kobieta odowiada samodzielnie, wybierając jedną z możliwych odowiedzi, najleiej charakteryzującą jej odczucia w ciągu ostatnich 7 dni. Należy jednak amiętać, że wysoki wynik nie jest diagnozą deresji oorodowej, gdyż ostateczna diagnoza zależy oczywiście od badania lekarskiego i kryteriów diagnostycznych [17]. EPDS nie zastęuje badania klinicznego, ale ozwala z dużą trafnością wyodrębnić osoby narażone na zwiększone ryzyko wystąienia oorodowych zaburzeń nastroju. W badaniu rzyjęto nastęujące zmienne niezależne (czynniki ołożniczo-ginekologiczne): zesół naięcia rzedmiesiączkowego, rodność, rzebieg ciąży, czas trwania ciąży, sosób ukończenia ciąży, rodzaj wskazań do cięcia cesarskiego. Analiza badań została rzerowadzona z wykorzystaniem możliwości rogramu Microsoft Office Excel 2000 oraz akietu rogramów do obliczeń statystycznych STATISTICA v.10. Jako miarodajny rzy weryfikacji ostawionych hiotez został rzyjęty oziom istotności =0,05, dla którego odano wartości krytyczne. WYNIKI Wiek badanej róby kobiet mieścił się rzedziale lat, ze średnią równą 28,55 i SD=4,81. Najwięcej kobiet było z wykształceniem wyższym (44,6%) i średnim (36,1%). Zdecydowana większość, bo niemal 90% ołożnic w momencie badania ozostawała w związkach. Najczęściej były to związki małżeńskie, które deklarowało 75,1% ogółu badanych. Zauważalna grua ołożnic (13,0%) deklarowała onadto ozostawanie w związkach nieformalnych. Co dziesiąta resondentka rzyznała, iż ma kłooty finansowe. Analizy klinicznej ołożnic dokonano na odstawie dokumentacji medycznej. Nieznaczna większość ołożnic to ierwiastki (51,6%), wieloródki stanowiły 48,4% badanych. 84,5% ciąż badanych kobiet zakończyło się orodem o czasie. Zanotowano 15,5% orodów rzedwczesnych. U 35,1% acjentek ciążę zakończono drogą cesarskiego cięcia. Nieco onad ołowa z nich odbyła się ze wskazań nagłych (54,1%); lanowych 45,9%. Drogami natury urodziło 64,9% kobiet. Ciążę wysokiego ryzyka odnotowano u 31,6% kobiet, a czynnikami ryzyka, które stanowiły stoień zagrożenia dla zdrowia matki i dziecka w czasie ciąży były między innymi: rzedwczesne odłynięcie łynu owodniowego, oród rzedwczesny, łożysko rzodujące, wielowodzie, małowodzie, stan rzedrzucawkowy, cukrzyca tyu 1, konflikt serologiczny, wady wrodzone u łodu i inne oważne

3 392 Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2014, Tom 20, Nr 4 choroby matki. Ciążę o odwyższonym ryzyku stwierdzono u 24,2% kobiet. Do czynników owstałych i ujawnionych w czasie ciąży zaliczono między innymi: ciążę wielołodową, nadciśnienie indukowane ciążą, cholestazę ciężarnych, cukrzycę tyu 2, cukrzycę ciążową, wady rozwojowe noworodka, stan o cięciu cesarskim. Prawidłowy rzebieg ciąży odnotowano u 44,2% kobiet. Ponad ołowa kobiet (56,1%) odała w kwestionariuszu ankiety, że odczuwa dolegliwości związane z PMS, natomiast 43,9% kobiet nie zgłaszała takich dolegliwości. Za wskaźnik zaburzeń nastroju w 1. tygodniu o orodzie rzyjęto uzyskanie rzez badaną 12 unktów w 30-stoniowej skali EPDS. Pomiaru zmiennej zależnej dokonano średnio w 3. dobie ołogu (SD=1,339). Dane uzyskane na odstawie omiaru ozwalają stwierdzić, że badanym zaburzeniem było rzygnębienie oorodowe, którego nasilenie objawów rzyada między 3. a 5. dniem o orodzie. Analiza otrzymanych danych wskazuje, że średnia wartość uzyskana za omocą skali EPDS wyniosła 8,15 z S/D=5,357, mediana 8. Minimalna unktacja, jaką uzyskała badana róba, wynosiła 0, a maksymalna 24. Wykazano, że rzygnębienie oorodowe w badanej róbie dotyczyło 23,2% ołożnic. Dalsza analiza dotyczyła ustalenia, czy wystąienie rzygnębienia oorodowego różnicują wybrane zmienne ołożniczo-ginekologiczne. Dokonano orównania wartości średnich oziomów zaburzeń nastroju ze względu na wystęowanie objawów zesołu naięcia rzedmiesiączkowego, ale nie wykazano istotnej różnicy (=0,09). Jednak na oziomie istotności 0,09 (ryzykując oełnienie błędu w 9 rzyadkach ze 100) można stwierdzić, że średni oziom zaburzeń nastroju był wyższy u kobiet z PMS (tabela 1). Tabela 1. Średnie wartości oziomów zaburzeń nastroju wg skali EPDS ze względu na wystęowanie objawów PMS Poziom zaburzeń nastroju Test z (z kr =1.96) PMS Badaną róbę kobiet odzielono na dwie gruy: ierwiastki i wieloródki. W wyniku analizy statystycznej nie stwierdzono istotnej różnicy między średnimi oziomami zaburzeń nastroju w orównywanych gruach (=0,38) (tabela 2). Badana róba była odzielona na trzy gruy od względem rzebiegu ciąży: ciąża rawidłowa, ciąża o odwyższonym ryzyku, ciąża wysokiego ryzyka. W każdej gruie oliczono wartości średnie i odchylenia standardowe. W celu orównania wartości średnich zastosowano test jednoczynnikowej analizy wariancji ANOVA. Za omocą testu nie stwierdzono istotnych różnic między średnimi oziomami obniżonego nastroju w orównywanych gruach wartość obliczonej F-statystyki 0,87 jest mniejsza od wartości krytycznej 3,03, =0,42 (tabela 3). Badaną róbę odzielono na dwie gruy względem czasu trwania ciąży oród w terminie i oród rzedwczesny. Za tak nie n średnia SD z (ns) Tabela 2. Średnie wartości oziomów zaburzeń nastroju wg skali EPDS ze względu na rodność kobiet Poziom zaburzeń nastroju Test z (z kr =1.96) Pierwiastki Rodność Wieloródki n średnia SD z (ns) Tabela 3. Średnie wartości oziomów zaburzeń nastroju wg skali EPDS ze względu na rzebieg ciąży Poziom zaburzeń nastroju rawidłowa Test Bartletta (c 2 =5.99) kr 0.61 (ns) c Test ANOVA (F kr =3.03) Ciąża o odwyższonym ryzyku wysokiego ryzyka n średnia SD F (ns) omocą testu t-studenta ustalono, że średni oziom zaburzeń nastroju w gruie kobiet, u których ciąża zakończyła się orodem rzedwczesnym, był istotnie wyższy niż u kobiet, u których ciąża zakończyła się w terminie (<0,05) (tabela 4). Mimo że liczbowo średni oziom zaburzeń nastroju był wyższy w gruie kobiet, u których ciążę zakończono drogą cesarskiego cięcia, nie uzyskano istotnej różnicy między średnimi w orównywanych gruach (=0,24) (tabela 5). Nie stwierdzono istotnej różnicy między średnimi w orównywanych gruach dotyczących orównania wartości Tabela 4. Średnie wartości oziomów zaburzeń nastroju wg skali EPDS ze względu na czas trwania ciąży Poziom zaburzeń nastroju Test normalności Shairo-Wilka Test F Snedecora (F kr =1.43) Test t Studenta (t kr =1.97) Poród rzedwczesny Czas trwania ciąży Poród w terminie n mediana 9 7 średnia SD W W kr normalność tak - F (ns) t 2.01 <0.05

4 Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2014, Tom 20, Nr Tabela 5. Średnie wartości oziomów zaburzeń nastroju wg skali EPDS ze względu na sosób ukończenia ciąży Poziom zaburzeń nastroju Test z (z kr =1.96) Tabela 6. Średnie wartości oziomów zaburzeń nastroju wg skali EPDS ze względu na rodzaj wskazań do cięcia cesarskiego Poziom zaburzeń nastroju Test normalności Shairo-Wilka Test F Snedecora (F kr =1.63) Test t Studenta (t kr =1.98) średnich zaburzeń nastroju ze względu na rodzaj wskazań do cięcia cesarskiego (=0,91) (tabela 6). DYSKUSJA Rodzaj wskazań do c.c. lanowe nagłe n max mediana 10 9 średnia SD W W kr normalność tak - F (ns) t 0.12 Sosób ukończenia ciąży Cesarskie cięcie Poród fizjologiczny n średnia SD z (ns) 0.91 (ns) Dane uzyskane na odstawie omiaru według skali EPDS ozwalają stwierdzić, że badanym zaburzeniem było rzygnębienie oorodowe, które dotyczyło 23,2% kobiet. Jest to wynik mieszczący się w szerokim rzedziale doniesień innych autorów zarówno olskich, jak i światowych. Według różnych badaczy częstość wystęowania baby blues waha się od 15% do 85% [11, 18]. Według badań Borysewicz, częstość wystęowania baby blues oszacowano na 19% [17]. Kosińska-Kaczyńska i ws.[3] stwierdzili objawy rzygnębienia oorodowego u 38,4% ołożnic. Wyniki badań własnych odowiadają wynikom rzerowadzonym rzez zesół Reronia. U 42 ołożnic (21%) uzyskano ozytywne wyniki w skali EPDS [11]. Autorzy z Poznania oszacowali częstość wystęowania zaburzeń sychicznych u 22,5% ołożnic [19]. Według Łukasika i ws., aż 49,5% badanych kobiet w ierwszym tygodniu ołogu manifestowało objawy oorodowych zaburzeń afektywnych, w tym 31% rzygnębienie oorodowe [20]. Analiza badań rzerowadzona rzez Fórmaniaka i zesół okazuje, że stan rzygnębienia oorodowego deklarowało 84% ołożnic o orodzie drogami natury i 86% o cięciu cesarskim [21]. Uzyskane wyniki badań własnych odowiadają wynikom uzyskanym na świecie [22, 23]. Natomiast srzecznych wyników dostarczyły badania rzerowadzone w Meksyku, które wskazały na niską częstość wystęowania rzygnębienia oorodowego (1,8%) [24]. Niemieckie kobiety doświadczają baby blues z częstością 55,2% [18]. Wysoki wskaźnik częstości wystęowania zjawiska rzygnębienia oorodowego rezentują również badania szwedzkie (64%) [25]. Rozważania dotyczące możliwego obniżenia nastroju u kobiet o orodzie skłaniają do ytania o czynniki, które warunkują omawiane zaburzenie. Zmienne ołożniczo- -ginekologiczne uwzględnione w analizie badań własnych są ściśle związane z rzebiegiem ciąży i orodu. Dla kobiet będących ierwszy raz w ciąży sytuacja oczekiwania narodzin dziecka jest zuełnie nowa. Pojawiający się nieokój jest uwarunkowany nieewnością wynikającą z nieznanej sytuacji oraz obowiązków związanych z nową rolą sołeczną. Kolejny zaś oród, mimo że jest znaną sytuacją, może być również stresujący, gdyż zależy od doświadczeń orzednich orodów [1]. Potwierdzonym czynnikiem ryzyka zaburzeń nastroju o orodzie jest wielorództwo [11]. Jednak w badaniu własnym, mimo że liczbowo średni oziom zaburzeń nastroju był wyższy w gruie ierwiastek, nie stwierdzono istotnej statystycznie różnicy między średnimi w orównywanych gruach. Rodność nie miała istotnego wływu na liczbę uzyskanych unktów w skali EPDS również w badaniach Kosińskiej-Kaczyńskiej i ws. [3]. W badaniach Satoh i ws. [12] wskazuje się na związek między urodzeniem ierwszego dziecka a wystąieniem zaburzeń nastroju o orodzie. W rzyadku wystąienia ciąży wysokiego ryzyka, która stanowi somatyczne zagrożenie dla ciąży ojawiają się takie emocje jak lęk i oczucie zagrożenia. W czasie trwania ciąży wysokiego ryzyka częściej dochodzi do wcześniejszego orodu, czego konsekwencją może być zły stan zdrowia dziecka, a to z kolei może rowadzić do rozwoju zaburzeń sychicznych o orodzie. Analizując rzebieg ciąży, należy zauważyć, że nie stwierdzono istotnych różnic między oziomami zaburzeń nastroju w gruie kobiet z ciążą o rzebiegu rawidłowym, ciążą o odwyższonym ryzyku i ciążą wysokiego ryzyka. Powikłania tyowe dla okresu ciąży miały wływ na rozwój obniżonego nastroju w badaniach Kosińskiej-Kaczyńskiej [3]. W materiale własnym ustalono, że średni oziom zaburzeń nastroju w gruie kobiet, u których ciąża zakończyła się rzed terminem orodu różni się istotnie od gruy kobiet, u których ciąża zakończyła się o czasie. Srzeczne wyniki odają badania Czarneckiej i Jaszczak [19]. Przeżycia matki związane z orodem są zależne od tego, czy odbył się on drogami natury, czy rzez cesarskie cięcie. Dla niektórych kobiet oród drogami natury może okazać się traumą. W rzyadku ojawienia się komlikacji orodowych wystęuje konieczność orodu drogą cesarskiego cięcia. Poród oeracyjny kobieta może otraktować jako orażkę, ale nie zawsze tak się dzieje. Może okazać się, że cięcie cesarskie ełniło rolę ochronną rzed obniżonym nastrojem o orodzie, gdyż źródłem lęku rzed orodem najczęściej jest ból oraz obawa o zdrowie i życie dziecka. W materiale własnym nie stwierdzono istotnej różnicy między średnimi oziomami zaburzeń nastroju ze względu na sosób ukończenia ciąży. Kosińska-Kaczyńska w swoich badaniach również nie otwierdza wływu zakończenia ciąży drogą oeracyjną na rozwój obniżonego nastroju o orodzie [3]. W owszechnym rozumieniu, kobiety chcą mieć wykonane

5 394 Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2014, Tom 20, Nr 4 cesarskie cięcie, gdyż odczuwają lęk rzed orodem drogami natury, rzed bólem, o stan zdrowia dziecka. Mają również świadomość tego, że często zabieg ten niesie ratunek dla życia jej samej i dziecka, rzez to czują się bezieczne. W badaniach własnych nie stwierdzono istotnej różnicy między oziomem zaburzeń nastroju w gruie kobiet zakwalifikowanych do cesarskiego cięcia ze wskazań nagłych lub lanowych. W licznych badaniach naukowych oszukiwano związku między objawami zesołu naięcia rzedmiesiączkowego (PMS) a wystęowaniem oorodowych zaburzeń nastroju [13, 14]. W badaniach własnych na oziomie istotności 0,09 (ryzykując oełnienie błędu w 9 rzyadkach ze 100) należałoby stwierdzić, że średni oziom zaburzeń nastroju był wyższy u kobiet, które odczuwały objawy PMS, jednak nie stwierdzono znamiennej statystycznie różnicy. Prawdoodobieństwo wystęowania zaburzeń nastroju o orodzie wydaje się nie zależeć od czynników ołożniczo- -ginekologicznych, gdyż w materiale własnym większość hiotez nie znalazła otwierdzenia. Ze względu na ryzyko óźniejszego rozwoju deresji oorodowej w ierwszych dniach ołogu należy obserwować ołożnice i zwracać uwagę na wystęowanie objawów rzygnębienia oorodowego, gdyż, jak dowodzą badania naukowe, deresja oorodowa jest kontynuacją zaburzeń, które ojawiają się w ierwszych dniach o orodzie [18]. Mimo że większość czynników wływających na zwiększone ryzyko zaburzeń nastroju o orodzie była już sygnalizowana w literaturze, nadal nie oświęca się im wystarczającej uwagi w rofilaktyce. Przyczyna ta jest złożona i nie zależy wyłącznie od działań ochrony zdrowia. Zaobieganie wystęowaniu zaburzeń nastroju o orodzie obejmuje rzeciwdziałanie wszelkim czynnikom, które mogą wiązać się z wystęowaniem zaburzenia, wraz ze wzmacnianiem czynników ochronnych. Większość czynników ochronnych ma charakter sołeczny, ozamedyczny i wiąże się z sytuacją osobistą kobiety, dobrą relacją z ojcem dziecka, z własną matką, z innymi ludźmi, a także oczuciem bezieczeństwa, w tym finansowego. Wśród czynników determinujących zdrowie sychiczne jedynie 10 20% ma związek z tzw. medycyną narawczą, a rawie 75% ze stylem życia człowieka i jego miejscem w środowisku sołecznym. Zmniejszenie sołecznej izolacji, wzmacnianie więzi rodzinnych, wsólnotowych, sieci wsarcia są ważnymi elementami sychorofilaktyki. Czynnikami medycznymi, które mogą zaobiegać zaburzeniom sychicznym w okresie oorodowym są: edukacja na temat antykoncecji, rawidłowe rowadzenie ciąży, orodu i oieka o orodzie nad matką i jej dzieckiem. Do metod rewencyjnych zaliczyć należy: szkolenie ersonelu medycznego (ołożnych, ielęgniarek, ołożników, neonatologów i lekarzy ierwszego kontaktu) [4]. WNIOSKI 1. W 1. tygodniu o orodzie co czwarta ołożnica narażona była na ryzyko wystąienia zaburzeń nastroju. 2. Zmienne ołożniczo-ginekologiczne takie jak: zesół naięcia rzedmiesiączkowego, rodność, rzebieg ciąży, sosób ukończenia ciąży, rodzaj wskazań do cięcia cesarskiego nie miały istotnego wływu na ryzyko wystąienia zaburzeń nastroju o orodzie. 3. Poród rzedwczesny zwiększa ryzyko wystąienia rzygnębienia oorodowego. PIŚMIENNICTWO 1. Wasilewska-Pordes M. Deresja orodowa u kobiet. Wyd. Radamsa, Kraków Hokins J, Marcus M, Cambell SB. Postartum deression: a critical review. Psychol Bull. 1984; 95(3): Kosińska-Kaczyńska K, Horosz E, Wielgoś M, Szymusik I. Zaburzenia afektywne u ołożnic w ierwszym tygodniu o orodzie analiza rozowszechnienia i czynników ryzyka. Ginekol Pol. 2008; 79: Koszewska I. O deresji w ciąży i o orodzie. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa Jaeschke R, Siwek M, Dudek D. Poorodowe zaburzenia nastroju udate Neurosychiatria i Neurosychologia 2012; 7(3): Banti S, Mauri M, Oo A, Borri C, Rambello C, Ramaccotti D, i ws. From the third month of regnancy to 1 year ostartum. Prevalence, incidence, recurrence, and new onset of deression. Results from the erinatal deression-research & screening unit study. Comr. Psychiatry 2011; 52(4): Kossakowska-Petrycka K, Walęcka-Matyja K. Psychologiczne uwarunkowania wystąienia deresji oorodowej u kobiet w ciąży o rzebiegu rawidłowym i ciąży wysokiego ryzyka. Ginekol Pol. 2007; 78: Howard LM, Flach C, Mehay A, Shar D, Tylee A. The revalence of suicidal ideation identified by the Edinburgh Postnatal Deression Scale in ostartum women in rimary care: findings from the RESPOND trial. BMC Pregnancy and Childbirth. 2011; 11: Sit D, Rothschild AJ, Wisner KL. A review of ostartum sychosis. J Womens Health (Larchmt) 2006; 15(4): Blackmore ER, Côté-Arsenault D, Tang W, Glover V, Evans J, Golding J, i ws. Previous renatal loss as a redictor of erinatal deression and anxiety. Br J Psychiatry 2011; 198(5): Reroń A, Gierat B, Huras H. Ocena częstotliwości wystęowania deresji oorodowej. Gin Prakt. 2004; 12(3): Satoh A, Kitamiya C, Kudoh H, Watanabe M, Menzawa K, Sasaki H. Factors associated with late ost-artum deression in Jaan. Jn. J. Nurs Sci. 2009; 6(1): Limosin F, Ades J. Psychiatric and sychological asects of remenstrual syndrome. Encehale 2001; 27(6): Garcia-Esteve L, Navarro P, Ascaso C, Torres, Aquado J, Gelabert E, i ws. Family caregiver role and remenstrual syndrome as associated factors for ostnatal deression. Arch. Womens Ment Health 2008; 11(3): Johnstone SJ, Boyce PM, Hickey AR, Morris-Yatees AD, Harris MG. Obstetric risk factors for ostnatal deression in urban and rural community samles. Aust. N. Z. J. Psychiatry 2001; 35(1): Cox JL, Holden JM, Sagovsky R. Detection of ostnatal deression. Develoment of the 10-item Edinburgh Postnatal Deression Scale. Br J Psychiatry 1987; 150: Borysewicz K. Edynburska Skala Deresji Poorodowej. Post Psychiat Neurol. 2000; 9: Reck C, Stehle E, Reinig K, Mundt C. Maternity blues as a redictor of DSM-IV deression and anxiety disorders in the first three months ostartum. J Affect Disord. 2009; 113(1 2): Czarnecka M, Jaszczak M. The revalence and risk factors of deression in women ostartum. Archives of Perinatal. Medicine 2006; 12(3): Łukasik A, Błaszczyk K, Wojcieszyn M, Belowska A. Charakterystyka zaburzeń afektywnych u ołożnic w 1 tygodniu ołogu. Ginekol Pol. 2003; 74(10): Fórmaniak J, Kotzbach R, Jaroch A. Analiza wływu sosobu ukończenia ciąży na stan sychiczny acjentek. Perinat Neonat Ginekol. 2008; 1(2): Sakumoto K, Masamoto H, Kanazawa K. Post-artum maternity blues as a reflection of newborn nursing care in Jaan. Int J Gynaecol Obstet. 2002; 78(1): Teissedre F, Chabrol H. A study of the Edinburgh Postnatal Deression Scale (EPDS) on 859 mothers: detection of mothers at risk for ostartum deression. Encehale 2004; 30(4): Romero-Gutièrrez G, Dueňas-de la Rossa EM, Regalado-Cedillo CA, Ponce-Ponce de Leon. Prevalence of maternal sadness and its associated factors. Ginecol Obstet. Mex.2010; 78(1): Edhborg M. Comarisons of different instruments to measure blues and to redict deressive symtoms 2 months ostartum: a study of new mothers and fathers. Scand J Caring Sci. 2008; 22(2):

6 Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2014, Tom 20, Nr Analysis of selected variables determining the occurrence of ostartum deression Summary Objective. Evaluation of the intensity of mood disorders a week after childbirth, and determination of the effect of obstetricgynaecological factors determining the occurrence of ostartum deression. Material and methods. The study involved 285 women who gave birth in University Hosital No. 2 in Bydgoszcz and was conducted on the third ostartum day. The Edinburgh Postnatal Deression Scale (EPDS) was used to assess the risk of the occurrence of ostartum mood disorders. The value 12 oints on a 30-oint scale was assumed to be an indicator of deressive disorders. Results. During the first week after childbirth, 23.2% of the lying-in mothers obtained the value of 12 oints according to the EPDS scale. No significant difference in the occurrence of mood disorders was found with resect to the following: remenstrual syndrome, arity, course of regnancy, tye of regnancy termination, and tyes of indications to Caesarean section. Differences were observed between reterm labour and the risk of occurrence of baby blues (<0.05). Conclusions: 1. In the first week after childbirth, every fourth woman is exosed to the risk of occurrence of mood disorders. 2. Gynaecological-obstetric variables, such as: remenstrual syndrome, arity, course of regnancy, termination of regnancy, regnancy tye, way the regnancy terminated, and tyes of indications to Caesarean section, had an insignificant effect on the risk of the occurrence of ostartum deression. 3. Preterm labour increases the risk of occurrence of baby blues. Key words uererium, mood disorders, ostartum deression, Edinburgh Postnatal Deression Scale