Podręcznik Piły łańcuchowe i prowadnice

Transkrypt

1 Podręcznik Piły łańcuchowe i prowadnice

2 Spis treści 1. Wstęp 2 2. Piły łańcuchowe Oilomatic Wprowadzenie Budowa i mechaniczna zasada funkcjonowania Parametry piły łańcuchowej Podziałka piły łańcuchowej Szerokość ogniwa prowadzącego Format numeru katalogowego Typy pił łańcuchowych Oilomatic Podstawowe typy Modele Systematyka nazewnictwa Nazwa skrócona Systematyka nazw skróconych Piły łańcuchowe Oilomatic Rapid Rapid Standard (RC) Rapid Standard X (RCX) Rapid Micro (RM) Rapid Micro 2 (RM2) Rapid Micro X (RMX) Rapid Super (RS) Rapid Super L (RSL) Rapid Duro (RD) Piły łańcuchowe Oilomatic Picco Picco Micro (PM) Picco Micro 1 (PM 1) Picoo Micro Mini (PMN) Oilomatic Picco Micro X (PMX) Piły łańcuchowe o niskiej skłonności do odbić Zasada działania piły łańcuchowej Oilomatic Informacje ogólne Geometria ogniwa tnącego płaszczyzny i kąty Proces skrawania Użytkowanie piły łańcuchowej Montaż piły łańcuchowej Napięcie piły łańcuchowej Docieranie piły łańcuchowej Smarowanie piły łańcuchowej Zasada działania systemu STIHL Oilomatic Olej smarny Ostrzenie Informacje ogólne Przygotowanie piły łańcuchowej do ostrzenia Pilniki i uchwyty Przyrząd do ostrzenia FG Przyrząd do ostrzenia FG Ostrzarka elektryczna HOS Uniwersalna ostrzarka elektryczna USG Kontrola kąta Błędy podczas ostrzenia Naprawa pił łańcuchowych Oilomatic Uwagi wstępne Wymiana ogniw Prowadnice Ematic Wprowadzenie Forma i zasada funkcjonowania Parametry Numery katalogowe Przyłącze Szerokość rowka prowadnicy Format Kodowanie numerów katalogowych Typy Duromatic E Rollomatic E Rollomatic E-Standard Rollomatic E-Light Rollomatic Mini Rollomatic E-Super Zasada STIHL Ematic System STIHL Ematic Naprawa Konserwacja Usuwanie gratów wyrównywanie ścian rowka prowadnicy Prostowanie Poszerzanie rowka prowadnicy Obciskanie rowka prowadnicy Wymiana zwrotnicy gwiaździstej Koło napędowe piły łańcuchowej Konstrukcja i mechaniczna zasada funkcjonowania Warianty Koło profilowane (PKRD) Koło pierścieniowe (RKRD) Kontrola, wymiana Obraz uszkodzeń przyczyny, usuwanie Piły łańcuchowe Oilomatic Ogniwa prowadzące Zęby tnące i ogniwa łączące Ogranicznik zagłębiania Nieprawidłowe kąty ostrza Prowadnice Koła napędowe piły łańcuchowej Akcesoria serwisowe Środki smarne i konserwujące Olej smarny do pił łańcuchowych STIHL Bioplus Syntetyczny olej smarny do pił łańcuchowych STIHL Środek do czyszczenia pił łańcuchowych STIHL Środki pomocnicze i kontrolne Narzędzia i urządzenia do ostrzenia Pilniki do ostrzenia pił łańcuchowych Uchwyty do pilników STIHL Zestawy do ostrzenia STIHL Przyrządy do ostrzenia STIHL Ostrzarki STIHL Narzędzia i urządzenia do konserwacji 56 2

3 1. Wstęp Wydajność pracy z pilarką łańcuchową zależy w głównej mierze od trzech czynników: konstrukcja i moc pilarki łańcuchowej, rodzaj i stan zestawu tnącego (piła łańcuchowa, prowadnica i koło napędu piły łańcuchowej), technika pracy operatora pilarki. Pracę siłową wykonuje piła łańcuchowa, jest to zatem element, który wywiera największy wpływ na wydajność pracy z pilarką. Stąd też duże znaczenie ma poprawne użytkowanie, konserwacja i naprawa zestawu tnącego. Niniejszy podręcznik ma stanowić wytyczną odnośnie odpowiedniego wyboru, poprawnego użytkowania i fachowej konserwacji zestawu tnącego. 2

4 2. Piły łańcuchowe Oilomatic 2.1 Wprowadzenie STIHL produkuje piły łańcuchowe dostosowane do każdego rodzaju i grubości drewna, każdej pilarki i każdego zakresu mocy. Program pił łańcuchowych STIHL jest idealnie dopasowany do każdego rodzaju zastosowania. Wszystkie piły łańcuchowe STIHL są wyposażone w opatentowany system Oilomatic przedłużający ich żywotność. Każda piła łańcuchowa wyprodukowana przez firmę STIHL to piła łańcuchowa Oilomatic. Odpowiednio do szerokości rowka prowadnic STIHL Ematic STIHL produkuje piły łańcuchowe Oilomatic z ogniwami prowadzącymi o szerokości: 1,1; 1,3; 1,5; 1,6; i 2,0 mm. 2.2 Budowa i mechaniczna zasada funkcjonowania Piła łańcuchowa wraz z prowadnicą i kołem napędowym tworzą zestaw tnący. Piły łańcuchowe STIHL to piły trzywarstwowe skonstruowane zawsze w oparciu o taką samą zasadę. Różnią się jednak profilem ogniw tnących (typ piły łańcuchowej) i wymiarami poszczególnych ogniw Przednie (zgodnie z kierunkiem przesuwu piły łańcuchowej) ściany ogniw prowadzących są zaokrąglone, dzięki czemu oczyszczają rowek prowadnicy. Oba zewnętrzne rzędy ogniw tworzą rozmieszczone naprzemiennie ogniwa tnące i ogniwa łączące. Ogniwa tnące (1, (podziałka i szerokość ogniwa prowadzącego). Na zamieszczonym powyżej rysunku przedstawione zostały pojedyncze elementy piły łańcuchowej Oilomatic oraz ich nazewnictwo. Środkowy rząd składa się zawsze z jednakowych ogniw - ogniw prowadzących (4). Ogniwa te przenoszą za pośrednictwem koła napędowego moc napędową silnika na piłę łańcuchową. Jednocześnie ogniwa prowadzące poruszające się w rowku prowadnicy zapewniają boczne prowadzenie piły łańcuchowej. 5) stanowią rzeczywisty element roboczy piły łańcuchowej. Forma i stan krawędzi tnącej ogniwa mają decydujący wpływ na wydajność cięcia. Zlokalizowane przed krawędziami tnącymi ogniw ograniczniki zagłębiania (7) ustalają głębokość zagłębiania krawędzi tnących w drewno. Zgodnie z zasadą konstrukcji piły łańcuchowej STIHL Oilomatic za co 3

5 drugim ogniwem prowadzącym jest umieszczone ogniwo tnące, naprzemiennie prawe i lewe. (W modelach specjalnych Full-Skip i Semi-Skip ogniwa tnące dzieli odpowiednio większa względnie nieregularna odległość) Przeciwlegle do ogniw tnących i na odcinkach pomiędzy ogniwami tnącymi są umieszczone ogniwa łączące (2, 6). Ich konstrukcja jest podobna do korpusu (9) ogniw tnących i razem z nimi tworzy płaszczyznę, po której piła łańcuchowa przesuwa się na prowadnicy. W przypadku pił łańcuchowych o niskiej skłonności do odbić na miejscu standardowego ogniwa łączącego poprzedzającego po przeciwległej stronie ogniwo tnące jest umieszczone ogniwo z trzema garbami (8), które w szczególnie miękki i pozbawiony odbić sposób wprowadza ogniwo tnące w drewno. Wszystkie ogniwa piły łańcuchowej są połączone ze sobą za pomocą nitów, przy czym środkowy rząd elementów piły łańcuchowej (ogniwa prowadzące) jest przegubowy w stosunku do obu rzędów zewnętrznych (ogniwa tnące i ogniwa łączące). Każde ogniwo piły łańcuchowej jest poddawane określonym obciążeniom. Nity i ogniwa prowadzące muszą przy odpowiednim oporze związanym z cięciem przekazywać do łańcucha pełną moc napędową silnika. Siła ta rozkłada się po połowie na ogniwa tnące i ogniwa łączące. 2.3 Parametry piły łańcuchowej Piłę łańcuchową opisują zasadniczo trzy różne parametry: Podziałka stanowi przyporządkowanie piły łańcuchowej do modeli pilarek (klasy mocy). Szerokość ogniwa prowadzącego stanowi przyporządkowanie piły łańcuchowej do prowadnic o określonej szerokości rowka. Długość piły łańcuchowej jest definiowana przez długość prowadnicy i wyrażana w ilości ogniw prowadzących Podziałka piły łańcuchowej Wzajemny stosunek wymiarów poszczególnych ogniw piły łańcuchowej jest stały. Wielkość ogniw tnących i jednocześnie pozostałych ogniw piły łańcuchowej jest ustalana za pomocą podziałki. Do ustalenia podziałki należy zmierzyć odległość dzielącą środek nitu i środek trzeciego z kolei nitu, a następnie podzielić uzyskany wymiar przez dwa. (Pomiary pomiędzy pierwszym i trzecim z kolei nitem są konieczne, gdyż odległość dzieląca otwory jest różna w przypadku ogniw prowadzących i ogniw tnących względnie ogniw łączących.) Wynik stanowi podziałka wyrażona w milimetrach, którą zgodnie z międzynarodowym zwyczajem podaje się również w calach (9,32 mm 3,8 ). Wymiar ten jest wybijany na każdym ogniwie tnącym w okolicy ogranicznika zagłębiania. 4

6 2.3.2 Szerokość ogniwa prowadzącego Szerokość ogniwa prowadzącego to wymiar, który stanowi przyporządkowanie piły łańcuchowej do określonych prowadnic (szerokość rowka prowadnicy). Szerokość ogniwa prowadzącego musi być zgodna z szerokością rowka prowadnicy; stanowi to gwarancję dokładnego dopasowania piły łańcuchowej do danego modelu prowadnicy. Wymiar jest podawany w milimetrach. Ostatnia cyfra odpowiedniego wymiaru jest wybijana na każdym ogniwie prowadzącym piły łańcuchowej. 2.4 Format numeru katalogowego Numer katalogowy pił łańcuchowych Oilomatic STIHL zawiera zakodowane dane na temat podziałki piły łańcuchowej, a także szerokości i ilości ogniw prowadzących. Numer katalogowy składa się z trzech ciągów cyfr o długości 4, 3 i 4 znaków. W pierwszym ciągu cyfr (xxxx......) jest zakodowany typ piły łańcuchowej; dwie pierwsze cyfry ciągu noszą we wszystkich typach pił łańcuchowych wartość 36, 37, 38 lub 39. Dwie kolejne cyfry to numer porządkowy typu piły łańcuchowej. 2.5 Typy pił łańcuchowych Oilomatic Program pił łańcuchowych STIHL obejmuje dwa podstawowe typy o dwóch lub czterech wariantach oraz różne modele specjalne przeznaczone do zastosowań specjalistycznych. XXXX XXX XXXX Typ piły łańcuchowej (forma ogniwa tnącego, podziałka piły łańcuchowej, szerokość ogniwa prowadzącego) Wewnętrzny kod firmowy Ilość ogniw prowadzących Przykład Cztery cyfry ostatniego ciągu cyfr ( xxxx) definiują ilość ogniw prowadzących, a co za tym idzie długość piły łańcuchowej. 5

7 2.5.1 Podstawowe typy Standardowe piły łańcuchowe z konstrukcją ogniw o normalnej wysokości to piły łańcuchowe Oilomatic Rapid. Piły łańcuchowe z ogniwami tnącymi z niską konstrukcją ogniw (niski profil) są przeznaczone do małych pilarek i noszą nazwę Oilomatic Picco Modele Pod względem formy zastosowanych ogniw tnących (profil ogniwa) wyróżniane są różne modele pił łańcuchowych: Piły łańcuchowe o zębach okrągłych = Standard Piły łańcuchowe o zębach typu półdłuto = Micro Piły łańcuchowe o zębach typu dłuto = Super Piły łańcuchowe z metali twardych = Duro Systematyka nazewnictwa Nazwy poszczególnych typów pił łańcuchowych składają się z oznaczenia typu podstawowego oraz modelu (profil zęba). Budowa i podział systematyki pił łańcuchowych STIHL zostały zaprezentowane na poniższym schemacie. STIHL Oilomatic Rapid (R.) Picco (P.) Standard (RC) Micro (RM) Micro (PM) Micro-Mini (PMN) Super (RS) Duro (RD) 6

8 Nazwa skrócona Dla ułatwienia identyfikacji pił łańcuchowych STIHL wraz z ich wszystkimi danymi technicznymi oprócz oznaczeń standardowych stosowany jest również system nazw skróconych. W tym alfanumerycznym systemie każdemu pojęciu i każdej właściwości odpowiada odpowiednia cyfra lub liczba. Nazwa skrócona może wystąpić np.: za opisem STIHL Oilomatic.... Ten system nazewnictwa ma tę zaletę, że zawierające wszystkie informacje oznaczenie piły łańcuchowej jest stosunkowo krótkie Systematyka nazw skróconych X X X X X X X Wersja specjalna Niska skłonność do odbić Model (profil zęba) Typ podstawowy Szerokość ogniwa prowadzącego Podziałka Podziałka 1 = 1/4 = 6,35 mm 2 =.325 = 8,25 mm 3 = 3/8 = 9,32 mm 4 =.404 = 10,26 mm 5 = 1/2 = 12,70 mm 6 = 3/8 Picco = 9,32 mm Szerokość ogniwa prowadzącego 1 = 1,1 mm = = 1,3 mm = = 1,5 mm = = 1,6 mm = = 2,0 mm =.080 Typ podstawowy R = Rapid P = Picco Model (profil ogniwa) C = Chipper (Standard) M = Micro S = Super D = Duro Piła łańcuchowa o niskiej skłonności do odbić 1 = 3-garbowe ogniwo łączące w piłach łańcuchowych Picco 2 = 3-garbowe ogniwo łączące w piłach łańcuchowych Rapid Wersja specjalna F = Full-Skip H = Semi-Skip L = Szlif krawędziowy N = Mini X = Cięcie wzdłużne RMH= Harvester Przykłady nazw skróconych Typ piły 3991: STIHL Oilomatic 36 RM = 3/8 Rapid Micro 1,6 Typ piły 3976: STIHL Oilomatic 25 RM 2 = Rapid Micro 2 1,5 Typ piły 3868: STIHL Oilomatic 36 RS = 3/8 Rapid Super 1,6 Typ piły 3924: STIHL Oilomatic 45 RSF = Rapid Super 1,5 Typ piły 3876: STIHL Oilomatic 63 PM = 3/8 Picco Micro 1,3 Typ piły 3943: STIHL Oilomatic 36 RD = 3/8 Rapid Duro 1,6 7

9 2.5.4 Piły łańcuchowe Oilomatic Rapid Rapid Standard (RC) Rapid Standard X (RCX) Rapid Micro (RM) Rapid Standard to piła łańcuchowa z okrągłym zębem, której konstrukcja sprawdza się już od dziesiątków lat. Jej trwała i odporna konstrukcja pozwala na uzyskanie dobrej wydajności cięcia każdego rodzaju drewna. Wysunięty do przodu ogranicznik zagłębiania zmniejsza skłonność do odbijania i sprawia, że piła pracuje jednostajnie. Krąg użytkowników Rapid Standard to piła przeznaczona w szczególności do zastosowań półprofesjonalnych i dla majsterkowiczów; również dla użytkowników, którzy nie dysponują odpowiednim doświadczeniem w zakresie eksploatacji i konserwacji pił łańcuchowych. Zakresy zastosowania Do wszystkich zakresów prac. Konserwacja piły łańcuchowej Do ostrzenia piły łańcuchowej równie dobrze nadaje się pilnik okrągły z uchwytem, przyrząd do ostrzenia oraz ostrzarka elektryczna. RC toleruje niewielkie błędy związane z nieprawidłowym ostrzeniem. Piła łańcuchowa Rapid Standard X to specjalny model przeznaczony do cięcia wzdłużnego. Szczególnie nadaje się do zastosowania w połączeniu z urządzeniami do cięcia wzdłużnego STIHL LSG 420 i LSG 950 oraz w przenośnym tartaku LOGOSOL. Forma zębów tnących piły RCX jest taka sama jak forma zębów tnących normalnej piły łańcuchowej Rapid Standard, różni się od niej jednak zmienionym kątem natarcia, kątem ostrza oraz odstępem ogranicznika zagłębiania. Piła łańcuchowa RM stanowi kolejny etap rozwoju sprawdzonej piły łańcuchowej Rapid Standard stosowanej z powodzeniem na całym świecie. Wąska i jednocześnie spłaszczona bocznie forma zębów tnących piły RM redukuje opory występujące podczas cięcia zapewniając w ten sposób bardzo dobrą wydajność cięcia każdego rodzaju drewna nawet drewna zamarzniętego. Wysunięty do przodu i wygięty na bok ogranicznik zagłębiania zmniejsza skłonność do odbijania sprawiając, że piła pracuje bardzo jednostajnie. Krąg użytkowników Uniwersalna piła łańcuchowa przeznaczona do pracy w ciężkich warunkach profesjonalnych i półprofesjonalnych w rolnictwie, przemyśle budowlanym i branży leśnej; przeznaczona również dla majsterkowiczów i użytkowników okazjonalnych. Zakresy zastosowania Wycinka, przycinanie na długość i okrzesywanie. Uniwersalne zastosowanie w rolnictwie, budownictwie, jak również w do celów hobbystycznych i okazjonalnych. Konserwacja piły łańcuchowej Do ostrzenia piły łańcuchowej równie dobrze nadaje się pilnik okrągły z uchwytem, przyrząd do ostrzenia oraz ostrzarka elektryczna. Dla zapewnienia jednostajnej pracy piły łańcuchowej przy ostrzeniu należy zachować dokładność. 8

10 Rapid Micro 2 (RM2) Rapid Super (RS) Rapid Super L (RSL) (model specjalny) Rapid Micro 2 to piła łańcuchowa typu Rapid Micro wyposażona dodatkowo w garbowane ogniwo łączące przed każdym ogniwem tnącym. Ogniwo takie redukuje skłonność do odbić Rapid Micro X (RMX) Rapid Micro X to specjalna piła łańcuchowa do cięcia wzdłużnego przeznaczona do stosowania w urządzeniach do cięcia wzdłużnego STIHL LSG 420 i LSG 950 oraz w przenośnym tartaku LOGOSOL. Forma zębów tnących piły RMX jest taka sama jak forma zębów tnących normalnej piły łańcuchowej Rapid Micro, różni się od niej jednak zmienionym kątem natarcia, kątem ostrza oraz odstępem ogranicznika zagłębiania. Piła łańcuchowa Rapid Super o zębach typu dłuto to piła o dużej wydajności przeznaczona przede wszystkim do zastosowań profesjonalnych. Ostre krawędzie i kąt prosty zęba tnącego znacząco redukują opory występujące podczas piłowania, co pozwala na uzyskanie doskonałych efektów szczególnie w przypadku piłowania drewna zamarzniętego i twardego. Wysunięty do przodu ogranicznik zagłębiania zmniejsza ponadto skłonność do odbijania sprawiając, że piła pracuje bardzo jednostajnie. Mimo doskonałej wydajności cięcia piła nie wymaga częstszego ostrzenia niż inne piły łańcuchowe. Krąg użytkowników Spełni najwyższe wymagania stawiane przez profesjonalne zadania w branży leśnej. Zakresy zastosowania Wycinka, przycinanie na długość i okrzesywanie w średnich i dużych zasobach leśnych. Przeznaczona do stosowania z maszynami o średniej lub dużej mocy. Konserwacja piły łańcuchowej Do ostrzenia piły łańcuchowej równie dobrze nadaje się pilnik okrągły z uchwytem, przyrząd do ostrzenia oraz ostrzarka elektryczna. Dla zapewnienia jednostajnej pracy i długiej żywotności piły łańcuchowej podczas ostrzenia należy zachować szczególną dokładność. Piła łańcuchowa Super L to specjalny model piły łańcuchowej z zębami typu dłuto przeznaczony do szczególnych zastosowań. Piła różni się od normalnej piły łańcuchowej Oilomatic Rapid Super szlifem krawędzi tnącej. Ostrze wykonane w formie tak zwanego szlifu krawędziowego przybiera kształt litery L, stąd też oznaczenie typu Super L. Ostrzenie piły łańcuchowej tego typu jest możliwe wyłącznie z zastosowaniem specjalnego pilnika lub specjalnych przyrządów do ostrzenia! Inne modele specjalne łańcucha tnącego Super L to piły Full Skip oraz Semi Skip (Oilomatic Rapid Super LF oraz Oilomatic Rapid Super LH), które w przeciwieństwie do innych pił łańcuchowych charakteryzuje zróżnicowana długość odstępu pomiędzy ogniwami tnącymi. 9

11 Rapid Duro (RD) Piły łańcuchowe Oilomatic Picco Picco Micro (PM) Picco Micro 1 (PM 1) Piła łańcuchowa Rapid Duro z płytkami tnącymi z twardego metalu jest przeznaczona do zastosowań specjalnych w przedsiębiorstwach zajmujących się wyrębem i pracami wyburzeniowymi, straży pożarnej, jednostkach ratownictwa technicznego itp. Jest wykorzystywana np.: do cięcia zanieczyszczonego powstającego podczas zrywki, spławu, w wiatrołomach na terenach piaszczystych, w przypadku drzew ulicznych, w akcjach ratowniczych podczas katastrof naturalnych i pracach wyburzeniowych. Ponadto piła łańcuchowa Rapid Duro nadaje się do twardego drewna, niektórych odmian drzew tropikalnych, do cięcia zanieczyszczonych narośli korzeni itp. Do ostrzenia szczególnie twardych płytek tnących wymagana jest tarcza diamentowa i ostrzarka elektryczna. Charakterystyczną cechą Picco Micro jest niski profil ogniw tnących oraz przedłużony do przodu ogranicznik zagłębiania. Piła łączy w sobie dobrą wydajność cięcia i trwałość charakterystyczną dla Rapid Micro z redukcją skłonności do odbić, którą gwarantuje niski profil ogniw tnących. Picco Micro pracuje bardzo płynnie, a przy tym wykazuje bardzo niewielką skłonność do odbić. Krąg użytkowników Picco Micro to piła przeznaczona dla hobbystów i użytkowników okazjonalnych, a także do zastosowań półprofesjonalnych w rolnictwie i budownictwie. Zakresy zastosowania Okrzesywanie w małych zasobach leśnych; przeznaczona do pracy małymi pilarkami. Idealna do prac hobbystycznych i majsterkowania - do wszystkich zastosowań. Piła łańcuchowa PM ułatwi pracę nawet laikom. Konserwacja piły łańcuchowej Do ostrzenia piły łańcuchowej równie dobrze nadaje się pilnik okrągły z uchwytem, przyrząd do ostrzenia oraz ostrzarka elektryczna. Dla zapewnienia jednostajnej pracy piły łańcuchowej przy ostrzeniu należy zachować dokładność. Picco Micro 1 to piła łańcuchowa typu Picco Micro wyposażona dodatkowo w ogniwo łączące z trzema garbami przed każdym ogniwem tnącym. Ogniwo takie redukuje skłonność do odbić. 10

12 Picco Micro Mini (PMN) Picco Micro Mini to modyfikacja normalnej piły łańcuchowej Picco Micro, w której zastosowano węższy ząb tnącyb oraz zagięty ogranicznik zagłębiania o mniejszym odstępie. Dzięki takiemu rozwiązaniu ilość skrawanego drewna na jednostkę powierzchni jest mniejsza, a co za tym idzie mniejsza jest również wydajność skrawania i moc napędowa, którą trzeba zastosować do osiągnięcia dobrych wyników. PMN to piła łańcuchowa skonstruowana specjalnie z myślą o małych pilarkach o mocy silnika nie przekraczającej 1,2 kw (1,6 KM) Oilomatic Picco Micro X (PMX) Picco Micro X to specjalna piła łańcuchowa do cięcia wzdłużnego przeznaczona specjalnie do stosowania w przenośnym tartaku LOGOSOL. Forma ogniw tnących piły PMX jest taka sama jak forma ogniw tnących normalnej piły łańcuchowej Picco Micro, różni się od niej jednak zmienionym kątem natarcia, kątem ostrza oraz odstępem ogranicznika zagłębiania. 2.6 Piły łańcuchowe o niskiej skłonności do odbić Jedną z najbardziej niebezpiecznych sytuacji, która może wystąpić podczas pracy z pilarką łańcuchową, jest odbicie (kick-back). Odbicie następuje, gdy piła łańcuchowa natrafi na drewno lub twardy przedmiot w rejonie górnej ćwiartki wierzchołka prowadnicy. Sytuacja taka staje się szczególnie niebezpieczna, gdy odbicie następuje w sposób nieoczekiwany i niezamierzony, a siły reakcji zostają uaktywnione lub następują zbyt późno. Dla zminimalizowania tego niebezpiecznego zjawiska w normalnych łańcuchach zwiększono środki redukujące skłonność do odbić tworząc tym samym piły łańcuchowe o ekstremalnie niskiej skłonności do odbić. W przypadku pił łańcuchowych o niskiej skłonności do odbić przed każdym zębem tnącym, po przeciwległej stronie, zamiast zwykłego ogniwa łączącego zostaje umieszczone ogniwo zabezpieczające o nietypowej formie (ogniwo łączące o trzech garbach). Ogniwo takie wprowadza ogniwo tnące w drewno w bardziej miękki i łagodny sposób. Piły łańcuchowe o niskiej skłonności do odbić można rozpoznać po cyfrze umieszczonej za literami skrótowej nazwy typu i modelu: 1 dla pił Picco PM1 2 dla pił Rapid RM2 Piły łańcuchowe PM1 oraz RM2 powinny być preferowane wszędzie tam, gdzie zalecana jest praca wierzchołkiem prowadnicy (np.: chirurgia drzewna, majsterkowanie). Niedoświadczeni użytkownicy stosujący pilarkę łańcuchową okazyjnie mają możliwość podwyższenia bezpieczeństwa przez stosowanie pił łańcuchowych PM1 oraz RM2. 11

13 2.7 Zasada działania piły łańcuchowej Oilomatic Geometria ogniwa Informacje ogólne tnącego płaszczyzny i kąty Działanie każdej piły łańcuchowej Oilomatic, niezależnie od tego, czy jest to model Standard, Micro, Super, czy Duro, przypomina działanie struga. Płaszczyzna pozioma ogniwa tnącego pełni rolę ostrza struga, ogranicznik zagłębiania odpowiada natomiast podstawie oprawki struga. Taka konstrukcja ogniwa tnącego sprawia, że piły łańcuchowe tego typu są zwane również piłami łańcuchowymi o zębach żłobikowych. Sprawność piły łańcuchowej zależy w głównej mierze od trzech powiązanych ze sobą czynników: Siła wynikająca z mocy napędowej (moment obrotowy) silnika pilarki. Siła posuwu wywierana przez operatora pilarki. Forma i stan ogniw tnących (wraz z ogranicznikami zagłębiania). Ogniwa tnące to właściwe elementy robocze piły łańcuchowej, przy czym wydajność cięcia jest w decydujący sposób zależna od formy i stanu ich krawędzi tnących. Dla lepszego zrozumienia tego tematu w dalszej części opisaliśmy formę ogniwa tnącego i związane z nią pojęcia. Ogniwo tnące składa się z korpusu (1), półki (2), oraz ogranicznika zagłębiania (3). Półka ogniwa tnącego utrzymuje na przedniej ścianie pionową krawędź tnącą (4) oraz przebiegającą ukośnie do tyłu poziomą krawędź tnącą (5). Dla uzyskania optymalnej wydajności cięcia zarówno płaszczyźnie poziomej, jak i obu krawędziom tnącym zostały przypisane ściśle określone kąty. Opadająca ukośnie do tyłu płaszczyzna pozioma, skos płaszczyzny poziomej, tworzy kąt przyłożenia, który jest absolutnie niezbędny do zagłębiania się poziomej krawędzi tnącej w drewno. Kąt ten, w zależności od typu piły łańcuchowej, waha się od 7 9 O. Sytuacja wygląda podobnie w przypadku półki ogniwa tnącego, która zwęża się ku tyłowi. Zwężenie to tworzy kąt przyłożenia pionowej krawędzi tnącej, który umożliwia krawędzi bocznej oddzielenie wióra. Kolejne istotne kąty to kąt natarcia, kąt poziomej krawędzi tnącej oraz kąt krawędzi płaszczyzny poziomej (kąt ostrza). Jako kąt natarcia określa się kąt zawarty pomiędzy pionową krawędzią tnącą a płaszczyzną przesuwu ogniwa tnącego (podstawa ogniwa tnącego). Kąt ten ma różną wartość w różnych typach pił łańcuchowych Oilomatic i wynosi dla: Rapid Standard Rapid Micro Rapid Super Rapid Duro Picco Micro RCX, RMX, PMX (cięcie wzdłużne) 85 O 85 O 60 O 65 O 85 O 80 O 12

14 Kąt poziomej krawędzi tnącej wyraża pochylenie poziomej krawędzi tnącej do tyłu. Kąt ten jest również mierzony w stosunku do płaszczyzny przesuwu ogniwa tnącego i wynosi w zależności od typu piły łańcuchowej pomiędzy 50 a 60 O. Pozioma krawędź tnąca jest główną krawędzią tnącą zęba, a co za tym idzie, kąt poziomej krawędzi tnącej jest również najistotniejszym kątem ogniwa tnącego. To właśnie dlatego zachowanie przepisanej wartości tego kąta ma tak istotne znaczenie. Kąt ten jest bardzo trudny do zmierzenia, zostaje jednak automatycznie ustawiony, jeżeli zachowane zostają pozostałe przepisane wartości ogniwa tnącego. Patrząc od góry na ogniwo tnące widać, że płaszczyzna pozioma, a tym samym również pozioma krawędź tnąca, są ukosowane do tyłu. Skos ten pozwala na wykonywanie cięć oszczędzających zarówno siły operatora, jak również materiał. Kąt skosu jest równy kątowi natarcia pionowej krawędzi tnącej i może zostać wyrażony na dwa sposoby: Kąt zawarty pomiędzy poziomą krawędzią tnącą a linią równoległą do prowadnicy zwany kątem ostrza lub kątem krawędzi płaszczyzny poziomej (1) Kąt zawarty między poziomą krawędzią tnącą a linią prostopadłą do prowadnicy zwany kątem ostrza lub kątem nastawczym (2) Oba kąty uzupełniają się tworząc razem kąt o wartości 90 O. Wskazówka W przypadku pił łańcuchowych STIHL Oilomatic generalnie podaje się tylko wartość kąta ostrza (kąta nastawczego). W przypadku poszczególnych typów pił łańcuchowych STIHL Oilomatic kąt ostrza częściowo się różni. Przy normalnej eksploatacji (miękkie, nie zamarznięte drewno) standardowy kąt ostrza dla poszczególnych typów pił łańcuchowych wynosi: W zależności od poszczególnych zastosowań kąt ostrza może ulegać zmianie. Podstawowa zasada Większa wartość kąta ostrza zwiększa wydajność cięcia w przypadku nie zamarzniętego, miękkiego drewna. Mniejsza wartość kąta ostrza prowadzi w przypadku cięcia twardego oraz / lub zamarzniętego drewna do bardziej równomiernej pracy piły łańcuchowej oraz mniejszej ilości występujących wibracji. Należy unikać stosowania skrajnych wartości kąta ostrza większe niż 35 O oraz mniejsze niż 25 O (wyjątek stanowią piły łańcuchowe do cięcia wzdłużnego). Kąt natarcia, kąt ostrza i kąt poziomej krawędzi tnącej podlegają zmianie podczas ostrzenia. Zachowanie przepisanych wartości jest bezwzględnie konieczne w związku z decydującym wpływem tych kątów na zachowanie piły łańcuchowej podczas cięcia. Piły łańcuchowe STIHL Oilomatic są zasadniczo dostarczane ze standardowym ustawieniem kąta ostrza (miękkie, nie zamarznięte drewno). Ogranicznik zagłębiania występuje w każdym ogniwie tnącym przed półką zęba. Różnica wysokości pomiędzy górną krawędzią ogranicznika zagłębiania Rapid Standard Rapid Micro Rapid Super Rapid Duro Picco Micro RCX, RMX, PMX (cięcie wzdłużne) 30 O 30 O 30 O 25 O 30 O 10 O a przednią krawędzią płaszczyzny poziomej nosi nazwę odstępu ogranicznika zagłębiania. 13

15 2.7.3 Proces skrawania Odstęp ogranicznika zagłębiania ustala głębokość wnikania poziomej krawędzi tnącej w drewno (grubość wióra) i ma tym samym wpływ na wydajność cięcia piły łańcuchowej. O wymiarze odstępu ogranicznika zagłębiania decyduje wielkość ogniwa tnącego (podziałka piły łańcuchowej) względnie model piły łańcuchowej. Dla poszczególnych podziałek pił łańcuchowych odstęp ogranicznika zagłębiania wynosi: Podziałka 1/4', oraz 3/8, 3/8 P 0,65mm 3/8 PMN 0,45mm Podziałka ,80mm RMX (cięcie wzdłużne) 1,20mm RMH (Harvester) 1,50mm Ze względu na skos opadającej ku tyłowi płaszczyzny poziomej (kąt przyłożenia) wraz ze skracaniem się półki zmniejsza się również odstęp ogranicznika zagłębiania. W takim przypadku należy zeszlifować ogranicznik zagłębiania do odpowiedniego wymiaru. Analizę procesu skrawania można przeprowadzić na dowolnym ogniwie tnącym. Tor ślizgowy prowadnicy, a tym samym płaszczyzna posuwu ogniwa tnącego przebiega w sposób równoległy w stosunku do dna rzazu. Przy lekkim nacisku na prowadnicę w kierunku prostopadłym w stosunku do kierunku ruchu piły łańcuchowej (w przypadku prawidłowo naostrzonej piły łańcuchowej wystarcza ciężar własny pilarki) za pośrednictwem stopy ogniwa na półkę oddziałuje siła, która przyciska poziomą krawędź tnącą do dna rzazu. Ze względu na kąt przyłożenia oraz ostry kąt krawędzi tnącej pozioma krawędź tnąca podczas ruchu piły łańcuchowej do przodu zagłębia się w drewno. W momencie, gdy płaszczyzna pozioma zagłębi się w drewno tak, że ogranicznik zagłębiania zetknie się z dnem rzazu, krawędź tnąca porusza się dalej równolegle w stosunku do dna rzazu. Jednocześnie uniesiony zostaje wiór o grubości odstępu ogranicznika zagłębiania. Odstęp ogranicznika zagłębiania definiuje więc grubość wiórów. Pionowa krawędź tnąca oddziela wiór od ściany rzazu. W związku z naprzemiennym ułożeniem ogniw tnących w pile łańcuchowej (ogniwo lewe, ogniwo prawe) oddzielanie wiórów po obu stronach rzazu odbywa się w cyklu przebiegu dwóch ogniw tnących. Kąt, pod którym pozioma krawędź tnąca przecina drewno, jest równy kątowi przyłożenia płaszczyzny poziomej. Oznacza to, że im większy kąt przyłożenia, tym większa stromizna cięcia drewna przez ogniwo tnące; zasada ta działa w obie strony. Oddzielony wiór przesuwa się przez zlokalizowany pod płaszczyzną poziomą kanał wiórowy do przestrzeni wiórowej, skąd jest zabierany przez następne ogniwo tnące. Wiór zostaje odrzucony z momentem wysunięcia się ogniwa tnącego z rzazu. 14

16 2.8 Użytkowanie piły łańcuchowej Montaż piły łańcuchowej Montaż piły łańcuchowej przebiega podobnie we wszystkich modelach pilarek STIHL i został dokładnie opisany w odpowiedniej dla danego modelu instrukcji użytkowania. Mimo to przy montażu należy zwracać uwagę na kilka istotnych punktów. Długość piły łańcuchowej (ilość ogniw prowadzących) musi być zgodna z długością prowadnicy, a szerokość ogniw prowadzących musi być odpowiednia do szerokości rowka prowadnicy. Podziałka piły łańcuchowej musi być identyczna z podziałką koła napędowego piły łańcuchowej zlokalizowanego przy jednostce napędowej, a w przypadku prowadnic Rollomatic również z podziałką zwrotnicy gwiaździstej. I wreszcie typ prowadnicy musi być odpowiedni do złącza prowadnicy w jednostce napędowej. Wraz z każdą nową piłą łańcuchową w pilarce należy zamontować również nowe koło napędowe piły łańcuchowej. Koło napędowe piły łańcuchowej wytrzymuje przy normalnej eksploatacji obciążenia związane z pracą z zastosowaniem dwóch pił łańcuchowych, dlatego zaleca się stosowanie zamiennie dwóch pił łańcuchowych na jednym kole napędowym. W ten sposób uzyskamy odpowiednie dopasowanie piły łańcuchowej i jej koła napędowego, a ponadto obie części będą się równomiernie zużywać. Jeżeli natomiast zaczniemy eksploatować nową piłę łańcuchową na zużytym do połowy kole napędowym, to ogniwa prowadzące piły łańcuchowej będą się zużywać zbyt szybko. W ekonomicznej eksploatacji piły łańcuchowej obowiązuje jedna Podstawowa zasada W jednym czasie zużywamy: 1 prowadnicę, 2 koła napędowe piły łańcuchowej oraz 4 piły łańcuchowe Napięcie piły łańcuchowej Napięcie, dotarcie i smarowanie piły łańcuchowej to czynniki, które zarówno razem, jak i każdy z osobna mają decydujący wpływ na żywotność piły łańcuchowej, prowadnicy i koła napędowego piły łańcuchowej. Działania te mają również istotny wpływ na obciążenie i zużycie jednostki napędowej. Prawidłowe napinanie piły łańcuchowej zostało równie dokładnie opisane w instrukcji użytkowania odpowiedniej pilarki łańcuchowej STIHL. Napięcie piły łańcuchowej jest ustawiane w taki sposób, by schłodzona do temperatury pokojowej piła łańcuchowa przylegała do dolnego odcinka prowadnicy i żeby można było ją jednocześnie przesunąć ręką na prowadnicy. W przypadku prowadnic Rollomatic tarcie na zwrotnicy jest zdecydowanie mniejsze, dlatego też piły łańcuchowe pracujące na prowadnicach Rollomatic mogą być napinane mocniej, niż ma to miejsce w przypadku pił łańcuchowych na prowadnicach Duromatic. Ze względu na ostre krawędzie tnące podczas sprawdzania napięcia piły łańcuchowej należy zachować wysoką ostrożność! Należy nosić rękawice ochronne! W czasie cięcia piła łańcuchowa ze względu na występujące tarcie znacznie się rozgrzewa, co powoduje jej wydłużanie, a co za tym idzie napięcie piły zmniejsza się, a łańcuch zwisa na dolnym odcinku prowadnicy. W przypadku eksploatacji w ekstremalnie niskich temperaturach rozgrzana do temperatury roboczej piła łańcuchowa może zwisać tak, że konieczne będzie jej ponowne napięcie. W tym celu należy jednak koniecznie wyłączyć silnik pilarki! Po zakończeniu pracy i unieruchomieniu pilarki w takich warunkach należy pamiętać, by natychmiast poluzować piłę łańcuchową. W przeciwnym razie piła łańcuchowa schładzając się do temperatury otoczenia mogłaby kurcząc się wywołać na prowadnicy tak silne naprężenia, że mogłyby one doprowadzić do zerwania piły oraz uszkodzenia wału korbowego i łożysk. Ponadto w czasie pracy należy często kontrolować napięcie piły łańcuchowej. 15

17 2.8.3 Docieranie piły łańcuchowej Każdy poruszany mechanicznie element, a więc również każda piła łańcuchowa, wymaga w trakcie pierwszego uruchomienia określonego czasu, w którym poszczególne elementy ruchome dopasowują się do siebie nawzajem. Ten przedział czasowy nazywamy docieraniem. Mimo niezwykłej dokładności wykonania każda powierzchnia i każdy otwór wykazuje mikroskopijne nierówności, które zostają wygładzone w fazie docierania. Wybrzuszenia zostają wyrównane, a zagłębienia wypełniają się. W przypadku nowej piły łańcuchowej oznacza to 3 minuty pracy bez obciążenia na połowicznym gazie, pilarka nie powinna w tym czasie ciąć. W tym czasie wygładzone zostają płaszczyzny bieżne ogniw tnących i ogniw łączących względnie zabezpieczających. Podobnie wygładzają się otwory w ogniwach piły łańcuchowej oraz powierzchnie nitów materiał się osadza. W trakcie docierania występuje wyjątkowo duże tarcie, w związku z czym należy zapewnić odpowiednio intensywne, wystarczające smarowanie. W tym celu, w maszynach z regulacją wydajności smarowania system smarowania należy ustawić na maksymalną ilość. Piły łańcuchowe STIHL są poddawane w fazie produkcji rozciąganiu wstępnemu. W tym procesie gotowa piła łańcuchowa jest poddawana działaniu określonej siły rozciągającej materiał przegubów łańcucha osadza się wstępnie w dopuszczalnych ramach. W fazie docierania piła łańcuchowa mimo procesu rozciągania wstępnego ulega rozciągnięciu, dzieje się tak ze względu na dużą ilość przegubów piły łańcuchowej (dwa przeguby na każde ogniwo prowadzące). Po dotarciu piłę łańcuchową należy ponownie napiąć. Ponowne napinanie piły łańcuchowej może zostać przeprowadzone tylko wtedy, gdy silnik nie pracuje, a sama piła łańcuchowa jest chłodna! Smarowanie piły łańcuchowej Oprócz napinania łańcucha oraz jego regularnej i starannej konserwacji (ostrzenie, wymiana uszkodzonych ogniw) smarowanie piły łańcuchowej wywiera największy wpływ na żywotność całego zestawu tnącego (piła łańcuchowa, prowadnica i koło napędowe piły łańcuchowej). Podczas szybkiego przesuwu napiętej piły łańcuchowej po prowadnicy pomiędzy płaszczyznami przesuwu ogniw piły a prowadnicą oraz na przegubach powstaje tarcie. Tarcie to osiąga niezwykle wysoką wartość, gdy tory przesuwu i przeguby są suche. W efekcie wytwarzana jest ogromna ilość ciepła, które bardzo mocno podgrzewa piłę łańcuchową i prowadnicę prowadząc do ich szybkiego zużycia. Aby zredukować do minimum tarcie, którego nie można usunąć całkowicie, należy wytworzyć warstewkę oleju pomiędzy płaszczyznami współpracującymi piły łańcuchowej i prowadnicy oraz na przegubach. Oznacza to więc konieczność smarowania. Siły odśrodkowe występujące podczas rotacji piły łańcuchowej powodują wyrzucanie części oleju. Jednocześnie część oleju z piły łańcuchowej pozostaje również w rzazie, gdzie wsiąka w wióry i razem z nimi jest odprowadzana na zewnątrz. W czasie pracy piły łańcuchowej odpowiednia, wystarczająca ilość oleju musi być nanoszona zarówno na piłę łańcuchową, jak i na prowadnicę. W pilarkach łańcuchowych STIHL smarowanie takie gwarantuje w pełni zautomatyzowana pompa olejowa, której wydajność jest zależna od obrotów silnika, i która kanalikiem olejowym w sposób ciągły dostarcza odpowiednią ilość oleju do przyłącza prowadnicy, a następnie przez otwór olejowy wprowadza olej do rowka prowadnicy. 16

18 Wierzchołki ogniw prowadzących poruszającej się piły łańcuchowej rozdzielają olej na całej długości rowka prowadnicy. Dzięki systemowi Ematic, składającemu się z rowków Oilomatic w ogniwach prowadzących piły łańcuchowej (patrz ) oraz podwyższenie Ematic w prowadnicy (patrz 3.6), proces smarowania staje się wydajniejszy, a wykorzystanie oleju lepsze. Kontrola smarowania piły łańcuchowej Przed rozpoczęciem i regularnie w trakcie pracy z pilarką należy przeprowadzać kontrole smarowania piły łańcuchowej. Prostą możliwość stanowi trzymanie wierzchołka prowadnicy podczas pracy piły łańcuchowej nad jasnym podłożem (pień drzewa, trociny itp.). Aby spełnić te wymogi pilarki łańcuchowe STIHL średniej i dużej mocy zostały wyposażone w pompę olejową z regulacją wydajności smarowania. Niektóre ciężkie pilarki do ścinania drzew zostały ponadto wyposażone w ręczną pompę olejową, za pomocą której można pokryć dodatkowe zapotrzebowanie na olej. Powstawanie dymu podczas cięcia Jeżeli zestaw tnący podczas pracy powoduje powstawanie dymu (nie mylić z białą parą wodną), lub w przypadku, gdy piła łańcuchowa się klinuje, to znaczy to, że elementy tnące zbyt mocno się rozgrzewają. Przyczyną takiego stanu rzeczy może być niewystarczająca ilość oleju. Inne przyczyny mogą stanowić stępiona lub nieprawidłowo naostrzona piła łańcuchowa, albo (w przypadku prowadnic Duromatic) zbyt mocne napięcie piły. Wszystkie trzy czynniki wpływu należy skontrolować i w razie potrzeby skorygować. Połączenie tego systemu z pompą olejową o regulowanej wydajności lub pompą olejową o dużej oszczędności istnieje możliwość znacznej redukcji zużycia oleju. Smarowanie piły łańcuchowej może się odbywać tylko, gdy w zbiorniku jest olej, a pompa olejowa jest sprawna i prawidłowo wyregulowana. Ponadto kanaliki olejowe, otwór olejowy oraz rowek prowadnicy muszą być wolne od zabrudzeń. W przypadku prawidłowego smarowania na podłożu musi się pojawiać coraz większy ślad oleju. Prawidłowe ilościowo smarowanie można sprawdzić na bocznych płaszczyznach piły łańcuchowej, które powinny być zawsze pokryte warstewką oleju. Różne zapotrzebowanie na olej Zapotrzebowanie na olej jest różne w zależności od zastosowania. Długie cięcie, duży przekrój pnia, twarde i suche drewno oraz gruba warstwa kory wymagają bardziej obfitego smarowania. Krótkie rzazy, miękkie i wilgotne drewno wymaga mniejszej ilości oleju. 17

19 Zasada działania systemu STIHL Oilomatic Decydujący wpływ na żywotność piły łańcuchowej ma oprócz napięcia piły łańcuchowej oraz poprawności ostrzenia smarowanie piły łańcuchowej. W tradycyjnym procesie smarowania odpowiednią warstewką oleju zostają pokryte płaszczyzny współpracujące piły łańcuchowej i prowadnicy, do przegubów piły łańcuchowej dociera jednak zbyt mała ilość oleju. Sytuacja taka prowadzi do nadmiernego zużycia przegubów i w efekcie do przesunięć podziałki oraz przedwczesnego zużycia piły łańcuchowej, koła napędowego piły łańcuchowej oraz zwrotnicy gwiaździstej w prowadnicach typu Rollomatic. Niejedna piła łańcuchowa uległa zużyciu ze względu na brak oleju na płaszczyznach przesuwu i przegubach, podczas gdy półki jej ogniw tnących były tylko częściowo zużyte i mogły być jeszcze poddawane wielokrotnemu ostrzeniu. Konstruktorzy firmy STIHL rozwiązali ten problem opracowując opatentowany system piły łańcuchowej STIHL Oilomatic. Smarowanie piły łańcuchowej zgodnie z opatentowaną zasadą STIHL Oilomatic gwarantuje dłuższą żywotność piły łańcuchowej. Piły łańcuchowe STIHL Oilomatic mają następujące zalety: Znacznie wydłużają, jak potwierdzono w testach laboratoryjnych i długotrwałych testach praktycznych, żywotność piły łańcuchowej. W optymalny sposób wykorzystują substancję smarną. Wydłużają żywotność prowadnicy i koła napędowego piły łańcuchowej. Wspólnie z prowadnicą STIHL Ematic oraz pompą olejową o regulowanej wydajności lub oszczędną pompą olejową piła łańcuchowa Oilomatic tworzy System Ematic (patrz 4.). STIHL Ematic to system zapewniający lepsze wykorzystanie i oszczędność oleju. Stosowanie systemu Ematic pozwala na redukcję zużycia oleju aż do 50%. Ematic stanowi tym samym kolejny ważny element ochrony środowiska. W odróżnieniu od zwykłych pił łańcuchowych w każdym ogniwie prowadzącym pił łańcuchowych STIHL Oilomatic narastająco w stosunku do kierunku biegu piły łańcuchowej został umieszczony rowek olejowy. Ze względu na siły bezwładności i siły odśrodkowe występujące na poruszającej się pile łańcuchowej olej z rowka prowadnicy podnosi się i przedostaje do rowka olejowego, skąd jest w kierunku przeciwnym do kierunku przesuwu piły łańcuchowej transportowany na zewnątrz do miejsc, gdzie występuje zapotrzebowanie smarownicze. Miejsca te to: Płaszczyzny bieżne, po których piła łańcuchowa przesuwa się na prowadnicy. Nity, którymi są połączone poszczególne ogniwa piły łańcuchowej (przeguby piły łańcuchowej). 18

20 Olej smarny Ilość oleju potrzebna do wytworzenia filmu olejowego pozwalającego na obniżenie wartości tarcia jest zależna m.in. od składu chemicznego i konsystencji stosowanego środka smarnego. Jakość oleju ma więc decydujący wpływ na skuteczność smarowania piły łańcuchowej, a tym samym na żywotność całego zestawu tnącego. Oprócz najlepszych właściwości smarnych olej do smarowania piły łańcuchowej musi spełniać jeszcze inne kryteria. Dobre właściwości adhezyjne, które sprawiają, że możliwie najmniejsza ilość oleju z filmu olejowego jest odrzucana na zewnątrz ze względu na działanie sił odśrodkowych. Niska temperatura krzepnięcia oleju, która pozwala na utrzymanie płynności nawet przy niskich temperaturach zewnętrznych. Wysoka temperatura zapłonu zapobiegająca zapłonowi oleju pod wpływem ciepła wywoływanego przez tarcie podczas cięcia. Ochrona przed zużyciem pozwalająca zredukować zużycie piły łańcuchowej i prowadnicy do minimum. Dodatek przeciwutleniaczy (w przypadku olejów naturalnych) zapewniający ochronę smarowanych części przed spieczeniem substancji smarnej w przypadku dostępu powietrza. Wysoki poziom jakościowy olejów STIHL spełnia wszystkie wymagane kryteria. Stosowanie tych olejów pozwala osiągnąć najlepsze wyniki odnośnie żywotności zestawu tnącego. Zaleca się wyłączne stosowanie olejów smarnych STIHL. Olej smarny STIHL podlega biodegradacji, co sprawia, że jest przyjazny dla środowiska. Użytkownicy przykładający największą wagę do ochrony środowiska stosują wyłącznie olej STIHL Bioplus. Nie uszlachetniony biologiczny olej smarny jest w przeciwieństwie do oleju STIHL Bioplus zbyt mało odporny na utlenianie. Stosowanie takiego oleju doprowadza już po stosunkowo krótkim okresie użytkowania w warunkach dostępu powietrza do powstawania trudnych do usunięcia spieków oraz powstawania osadów, które mogą doprowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń pompy olejowej pilarki oraz samej piły łańcuchowej. Stosowanie zużytego oleju silnikowego jako środka do smarowania piły łańcuchowej jest niedopuszczalne, a w wielu krajach jest to działanie zabronione na mocy ustawy! Zużyty olej może przy długotrwałym oraz częstym kontakcie ze skórą wywoływać raka skóry! Ponadto zbyt małe właściwości smarne i adhezyjne zużytego oleju prowadzą do przedwczesnego zużywania się zestawu tnącego. Jeśli olej w przypadku stosowania pilarki przy ekstremalnie niskich temperaturach otoczenia krzepnie (staje się tak gęsty, że nie utrzymuje płynności), to wyjątkowo w przypadku olejów alkilowych i mineralnych (nie w przypadku oleju Bioplus) dopuszcza się poprawienie lepkości oleju przez domieszkę nafty. Proporcje mieszanki nie mogą być jednak mniejsze niż 4 : 1 (cztery części oleju i najwyżej jedna część nafty). W przypadku braku specjalnego oleju do smarowania pił łańcuchowych można tymczasowo w wyjątkowych sytuacjach - w zależności od temperatury zewnętrznej zastosować jeden z jednosezonowych olejów do silników wysokoprężnych: Temp. zewnętrzna Olej + 10 O C O C SAE O C O C SAE O C O C SAE 20W lub SAE 10W 19

21 2.9 Ostrzenie Informacje ogólne Każde narzędzie tnące, więc również piła łańcuchowa, zużywa się podczas eksploatacji krawędzie tnące ulegają stępieniu. Wraz z tępieniem się ostrzy nieproporcjonalnie wzrasta poziom siły wymaganej do wykonania cięcia, a tym samym również obciążenie piły łańcuchowej i prowadnicy. Tak więc ogniwa tnące należy ostrzyć. Podstawowa zasada Im wcześniej przeprowadzone zostanie ostrzenie, tym mniej materiału piły łańcuchowej będzie musiało zostać zeszlifowane, a co za tym idzie tym dłuższa będzie żywotność piły łańcuchowej. Kiedy jednak następuje moment, w którym należy naostrzyć piłę łańcuchową? W przypadku narzędzi ręcznych, gdzie siła cięcia wyraża się w sile mięśni, moment ten jest stosunkowo łatwy do ustalenia. Ostrzenie należy przeprowadzić, gdy w wykonanie cięcia trzeba włożyć niewspółmiernie dużą siłę, a samo cięcie i tak nie jest czyste. W przypadku pilarek łańcuchowych sprawa wygląda inaczej. Operator pilarki nie zawsze wyczuwa ową niewspółmiernie wysoką moc, którą musi przekazywać silnik. W tym przypadku kryterium oceny stanowi siła posuwowa. Odpowiednio ostra piła łańcuchowa przy niewielkim nacisku sama wykonuje cięcie. Jeżeli natomiast na pile łańcuchowej trzeba wymuszać cięcie przez wywieranie silnego nacisku na prowadnicę, oznacza to, że krawędzie tnące są tępe lub uszkodzone przez ciało obce. Stan piły łańcuchowej można ponadto rozpoznać po tym, że z rzazu zamiast szerokich i grubych wiórów wypadają drobne trociny. W takim przypadku należy koniecznie naostrzyć piłę łańcuchową. Praca ze stępioną piłą łańcuchową oznacza utratę wydajności, wysoki poziom zużycia paliwa oraz duże zużycie prowadnicy, piły łańcuchowej, koła napędowego piły łańcuchowej i jednostki napędowej. Dodatkowo duże jest również obciążenie operatora, co prowadzi do przedwczesnego zmęczenia i zmniejszenia poziomu bezpieczeństwa pracy. Ostrzenie piły łańcuchowej może być wykonywane na różne sposoby: bezpośrednio na miejscu pracy za pomocą pilnika i uchwytu lub w warsztacie za pomocą specjalnego przyrządu do ostrzenia lub ostrzarki elektrycznej. W przypadku ostrzenia pilnikiem z uchwytem nie można wykluczyć ryzyka niedokładności w zakresie kątów i długości półek. Z tego właśnie względu osoby, które nie mają doświadczenia w ostrzeniu powinny po ok. pięciokrotnym ostrzeniu pilnikiem nadać pile łańcuchowej odpowiednią formę na ostrzarce elektrycznej. Niezależnie od sposobu ostrzenia decydujący wpływ na wydajność cięcia ma staranność, z jaką jest ono przeprowadzane Przygotowanie piły łańcuchowej do ostrzenia Do ostrzenia na urządzeniu stacjonarnym piłę łańcuchową należy zdjąć z prowadnicy i dokładnie oczyścić w benzynie ekstrakcyjnej lub środku do czyszczenia pił łańcuchowych STIHL. Pozwala to zapobiec przyklejaniu się do piły łańcuchowej pyłu szlifierskiego powstającego podczas szlifowania ostrzarką elektryczną. Następnie należy poddać oględzinom ogniwa piły tnącej, w szczególności zaś ogniwa tnące. Uszkodzone ogniwa, szczególnie ogniwa tnące o wyłamanych ostrzach należy wymienić (2.10.2). Na koniec za pomocą suwmiarki należy odnaleźć ogniwo tnące o najkrótszej półce; ogniwo to będzie służyć jako punkt odniesienia podczas ostrzenia pozostałych ogniw. Po naostrzeniu wszystkie półki muszą mieć taką samą długość. Ze względu na skos płaszczyzny poziomej różnice w długości ogniwa będą znajdować odzwierciedlenie także w różnych wysokościach ogniw tnących. 20

22 Różna wysokość ogniw tnących oznacza niejednostajną pracę piły łańcuchowej i powoduje powstawanie pęknięć piły łańcuchowej. Po zakończonym ostrzeniu w ponownej kąpieli czyszczącej usuwane są pozostałości po procesie ostrzenia, a następnie przeprowadzane jest intensywne przesmarowanie w kąpieli olejowej. W przypadku, gdy kąpiel taka nie jest możliwa, należy przed ponownym zastosowaniem za pomocą smarownicy ręcznej dokładnie nasmarować każdy przegub piły łańcuchowej. W przypadku ostrzenia piły łańcuchowej z użyciem pilnika na miejscu zastosowania, gdzie nie ma możliwości dokładnego oczyszczania, opiłki, które wpadły do rowka prowadnicy można usunąć uruchamiając silnik pilarki bez obciążenia i pozwalając mu przez krótką chwilę pracować na pełnym gazie. Opiłki zostają w ten sposób wyrzucone wraz z olejem smarnym. Przy tej okazji należy sprawdzić smarowanie piły łańcuchowej. Sam proces ostrzenia jest taki sam w przypadku wszystkich pił łańcuchowych typu Oilomatic (Standard, Micro, Super). W poszczególnych modelach należy jednak zachować różne kąty, co oznacza konieczność dokonania różnych ustawień Pilniki i uchwyty Ostrzenie z zastosowaniem pilników zostało pomyślane w taki sposób, że pilnik wystaje ponad płaszczyznę poziomą w 1/10 swojej średnicy. Ze względu na różne wymiary półek w różnych podziałkach piły łańcuchowej, dla zachowania wymaganych kątów pionowej i poziomej krawędzi tnącej wymagane jest stosowanie pilników o różnych średnicach. Dopuszcza się stosowanie wyłącznie specjalnych pilników do ostrzenia pił łańcuchowych. Pilniki warsztatowe nie mogą być stosowane do ostrzenia pił łańcuchowych ze względu na ich formę i rodzaj nacięcia. Stosowanie uchwytu do pilnika gwarantuje odpowiednią wysokość ułożenia pilnika na ogniwie tnącym. Dla różnych podziałek pił łańcuchowych dostępne są różne rodzaje uchwytów. W poszczególnych uchwytach wartość kąta ostrza została wybita w formie linii: 30 O dla pił łańcuchowych do cięcia poprzecznego i 10 O dla pił łańcuchowych do cięcia wzdłużnego. Odpowiednio dobrany uchwyt w połączeniu z odpowiednią średnicą pilnika gwarantuje, że pilnik będzie wystawał ponad płaszczyznę poziomą ogniwa tnącego w 1/10 swojej średnicy. Podstawowa zasada: Dla danej podziałki piły łańcuchowej stosujemy jedną średnicę pilnika i ten sam uchwyt dla wszystkich profilów ogniw tnących. Jako ułatwienie ostrzenia dla każdej podziałki piły łańcuchowej są dostępne zestawy do ostrzenia, w których skład oprócz odpowiedniego uchwytu i pilnika okrągłego wchodzi pilnik płaski do obróbki ogranicznika zagłębiania oraz przymiar kątowy, a także instrukcja ostrzenia. Uchwyt do pilnika STIHL 1 = numer katalogowy uchwytu do pilnika 2 = podziałka piły łańcuchowej 3 = średnica pilnika 4 = linia kąta ostrza 30 O 5 = linia kąta ostrza 10 O 21