Prawne i finansowe skutki upadłości wykonawców w projektach infrastrukturalnych

Transkrypt

1 INFRASTRUKTURA I SRODOWISKO NARODOWA STRATEGIA SPÓJNOSCI UNIA EUROPEJSKA FUNDUSZ UNIA EUROPEJSKA SPÓJNOŚCI Szkolenie dla beneficjentów I osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko Prawne i finansowe skutki upadłości wykonawców w projektach infrastrukturalnych Marcin Krzemiński radca prawny, syndyk Katarzyna Ronikier Dolańska radca prawny Zegrze, 28 listopada 2012 r., 5 grudnia 2012 r.

2 Podstawowe źródła prawa oraz literatura Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. z 2009, Nr 175, poz ze zm.) Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Z 1964, Nr 16, poz. 93 ze zm.) S. Gurgul, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, Warszawa 2011 A. Jakubecki, F. Zedler, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, Warszawa 2011 P. Janda Sposoby zaspokajania roszczeń w postępowaniu upadłościowym obejmującym likwidację majątku upadłego, Warszawa 2007 B. Jochemczyk, Zawarcie i zatwierdzenie układu w postępowaniu układowym, Warszawa 2011

3 Czym jest upadłość? Upadłość w sensie prawnym - oznacza procedurę wszczynaną w razie niewypłacalności dłużnika, polegającą na wspólnym dochodzeniu roszczeń przez wszystkich jego wierzycieli. Upadłość często określa się mianem tzw. egzekucji uniwersalnej bowiem jest ona prowadzona na rzecz wszystkich wierzycieli i obejmuje cały majątek dłużnika. Upadłość ma charakter totalny tzn. dotyczy całej sytuacji prawnej upadłego i poddana jest reżimowi ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. z 2009, Nr 175, poz ze zm.) (puin).

4 Upadłość wpływa bezpośrednio na sytuację prawną wszystkich podmiotów uczestniczących w procesie budowlanym:

5 Upadłość jednego z konsorcjantów, np. Konsorcjanta 2 wpływa bezpośrednio na sytuację prawną: a) Konsorcjanta 1 b) Inwestora c) Podwykonawców d) Banku faktora Powyższe powoduje także istotne zaburzenia nie tylko w relacjach prawnych upadłego Konsorcjana z jego bezpośrednimi kontrahentami, ale także pomiędzy innymi podmiotami uczestniczącymi w procesie budowlanym

6 Postawienie problemu: Prawne i finansowe skutki upadłości wykonawców w projektach infrastrukturalnych Upadłość Generalnego Wykonawcy (lub jednego z konsorcjantów) wpływa bezpośrednio na pozycję prawną i finansową Inwestora względem: a) Generalnego Wykonawcy (lub jednego z Konsorcjantów) b) Podwykonawców c) Banku - faktora d) Instytucji Wdrażającej Powyższe rodzi konieczność ustalenia podstaw prawnych rządzących wzajemnymi relacjami pomiędzy wskazanymi wyżej podmiotami

7 Ramy czasowe problemu - upadłość wykonawcy a sytuacja prawna Inwestora (Beneficjenta) na różnych etapach realizacji projektów infrastrukturalnych: 1) etap zawierania umowy (procedura udzielenia zamówienia publicznego a upadłość starającego się o udzielenie zamówienia) 2) wpływ upadłości wykonawcy na obowiązywanie umowy Inwestora z Generalnym Wykonawcą 3) wpływ upadłości na rozliczenie kontraktu przez Inwestora (Beneficjenta) z Generalnym Wykonawcą, podwykonawcami, Bankiem (faktorem) oraz Instytucją Wdrażającą (ustalenie wzajemnych roszczeń, podjęcie decyzji i ocena ryzyk, procedura rozliczeniowa)

8 Upadłość a procedura udzielania zamówień publicznych - cel postępowania o zamówienie publiczne zawarcie niepodlegającej unieważnieniu i ważnej umowy (skuteczne udzielenie zamówienia) podmiotowi, który daje rękojmię należytego jej wykonania - obowiązek wykluczenia wykonawcy, którego upadłość ogłoszono, z wyjątkiem wykonawcy, który po ogłoszeniu upadłości zawarł układ zatwierdzony prawomocnym postanowieniem sądu, jeżeli układ nie przewiduje zaspokojenia wierzycieli przez likwidację, majątku upadłego (art. 24 ust. 1 pkt 2 Pzp wyjątek: art. 138 c ust. 1 pkt 5 Pzp)

9 Dokumenty mające wykazać brak podstaw do wykluczenia: a) aktualny odpis z właściwego rejestru wystawiony nie wcześniej niż 6 miesięcy przed upływem terminu składania ofert/wniosków, a w stosunku do osób fizycznych oświadczenie (par. 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia w sprawie dokumentów) b) wykonawcy zagraniczni - dokumenty wystawione w kraju siedziby/miejsca zamieszkania wykonawcy potwierdzające, że nie otwarto likwidacji i upadłości nie ogłoszono, a gdy takich dokumentów nie wydaje się dokument zawierający oświadczenie złożone przed notariuszem/właściwym organem sądowym/ administracyjnym/ organem samorządu zawodowego lub gospodarczego (par. 4 ust. 1 pkt 1 lit. a oraz par. 4 ust. 3 rozporządzenia w sprawie dokumentów)

10 wyrok KIO z 26 lutego 2012 r. (sygn. akt KIO/UZP/ 120/10) wyrok KIO z 3 lipca 2012 r. (sygn. akt KIO 1275/12) wyrok KIO z 14 sierpnia 2012 r. (sygn. akt KIO 1609/12) wyrok KIO z 18 października 2012 r. (sygn. akt KIO 2117/12)

11 Rodzaje postępowań upadłościowych

12 Zakres podmiotowy ustawy kogo dotyczy upadłość - przedsiębiorcy / przedsiębiorcy którzy zakończyli prowadzenie działalności gosp./ zmarli przedsiębiorcy - spółki z o.o. i spółki akcyjne nieprowadzące działalności gospodarczej - wspólnicy osobowych spółek handlowych, ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem - wspólnicy spółki partnerskiej

13 Przesłanki ogłoszenia upadłości - niewypłacalność osoby fizycznej - jeśli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych - osoby prawne albo jednostki organizacyjne nieposiadająca osobowości prawnej którym ustawa przyznaje zdolność prawną - jeśli nie wykonują swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych lub zobowiązania przekroczą wartość ich majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco wykonują te zobowiązania

14 Likwidacja czy układ Upadłość likwidacyjna jej celem jest spieniężenie majątku dłużnika (który nazywany jest masą upadłości) i podzielenie uzyskanych środków pomiędzy wierzycieli. Upadłość układowa zasadniczo zakłada przeprowadzenie restrukturyzacji zobowiązań upadłego, a w dalszej kolejności kontynuowanie przez niego działalności gospodarczej. Upadłość z możliwością zawarcia układu ogłasza się wówczas, gdy zostanie uprawdopodobnione, że w drodze układu wierzyciele zostaną zaspokojeni w wyższym stopniu, niż zostaliby zaspokojeni po przeprowadzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku dłużnika.

15 Upadłości układowej nie prowadzi się, gdy z uwagi na dotychczasowe zachowanie się dłużnika nie ma pewności, że układ będzie wykonany (chyba że propozycje układowe przewidują układ likwidacyjny) Na każdym etapie sąd może zmienić sposób prowadzenia postępowania upadłościowego z upadłości układowej na likwidacyjną i odwrotnie.

16 Organy postępowania upadłościowego: 1) sąd 2) sędzia komisarz 3) syndyk 4) nadzorca sądowy 5) zarządca Sąd O ogłoszeniu upadłości orzeka sąd w składzie trzech sędziów w trakcie postępowania upadłościowego sąd upadłościowy orzeka w składzie jednego sędziego zawodowego (zasada) lub trzech sędziów zawodowych (będzie to miało znaczenie przy trybach zaskarżania).

17 Sędzia komisarz Po ogłoszeniu upadłości czynności postępowania upadłościowego wykonuje sędzia-komisarz tj.: - kieruje tokiem postępowania - sprawuje nadzór nad czynnościami syndyka, nadzorcy sądowego i zarządcą - oznacza czynności, których syndykowi, nadzorcy albo zarządcy nie wolno wykonywać bez jego zezwolenia lub bez zgody rady wierzycieli - zwraca uwagę na popełnione przez nich uchybienia

18 Syndyk, nadzorca sądowy, zarządca Syndyka powołuje się w razie ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego. Nadzorcę sądowego powołuje się w razie ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu. Zarządcę powołuje się w razie ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu, gdy odebrano zarząd majątkiem upadłemu. Zarządcę ustanawia się także wtedy, gdy ustanowiono nad częścią majątku zarząd własny upadłego. W sprawach objętych tym zarządem zarządca pełni czynności zastrzeżone dla nadzorcy sądowego.

19 Wierzyciele Wierzycielem w rozumieniu ustawy jest każdy uprawniony do zaspokojenia z masy upadłości, choćby wierzytelność nie wymagała zgłoszenia. Interesy wierzycieli mogą być realizowane i chronione poprzez: - indywidualne czynności poszczególnych wierzycieli - zgromadzenie wierzycieli - radę wierzycieli

20 Zgromadzenie wierzycieli Zgromadzenie wierzycieli jest organem postępowania upadłościowego powołanym do spełniania pewnych funkcji w ogólnym interesie wszystkich wierzycieli. Najważniejsze kompetencje: - wyłączenie mienia z masy upadłości (art. 63 pkt3, art. 199 ust. 2) - orzekanie o zmianie składu rady wierzycieli na wniosek wierzycieli złożony w trybie art zawarcie układu (art. 281 i n.) - zmiany układu (art. 298 i n.)

21 Rada wierzycieli Rada wierzycieli jest zasadniczo organem fakultatywnym i może zostać ustanowiona przez sędziego komisarza, który powołuje jej członków. Na wniosek wierzycieli mających przynajmniej piątą część ogólnej sumy wierzytelności, które zostały uznane lub uprawdopodobnione, sędzia-komisarz jest obowiązany ustanowić radę wierzycieli.

22 Najważniejsze kompetencje Rady Wierzycieli: W postępowaniu obejmującym likwidację majątku upadłego zezwolenia rady wierzycieli wymagają następujące czynności: - dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa przez syndyka, jeżeli ma trwać dłużej niż trzy miesiące od dnia ogłoszenia upadłości; - odstąpienie od sprzedaży przedsiębiorstwa jako całości; - sprzedaż praw i wierzytelności; - zaciąganie pożyczek lub kredytów oraz obciążenie majątku upadłego ograniczonymi prawami rzeczowymi; - wykonanie umowy wzajemnej zawartej przez upadłego albo odstąpienie od takiej umowy oraz wykonanie lub odstąpienie od umowy zawartej przez upadłego, do której stosuje się odpowiednio przepisy art. 98 i 99; - uznanie, zrzeczenie się i zawarcie ugody co do roszczeń spornych oraz poddanie sporu rozstrzygnięciu sądu polubownego.

23 Gdy nie ma Rady Wierzycieli: Jeżeli powyższe czynności muszą być dokonane niezwłocznie i dotyczą wartości nieprzewyższającej dziesięciu tysięcy złotych, syndyk, nadzorca sądowy albo zarządca mogą je wykonać bez zezwolenia rady. Jeżeli rada wierzycieli nie została ustanowiona, czynności zastrzeżone dla rady wierzycieli podejmuje sędzia-komisarz. Sędzia-komisarz wykonuje także czynności zastrzeżone dla rady wierzycieli, jeżeli rada nie wykona ich w terminie wyznaczonym przez sędziego-komisarza.

24 Najważniejsze kompetencje Rady Wierzycieli: W postępowaniu z możliwością zawarcia układu zezwolenia rady wierzycieli wymagają następujące czynności: - obciążenie przez upadłego albo zarządcę składników masy upadłości hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym i hipoteką morską w celu zabezpieczenia wierzytelności nieobjętej układem; - obciążenie przez zarządcę składników masy innymi prawami; - zaciąganie przez zarządcę kredytów i pożyczek.

25 Podsumowanie Upadłość likwidacyjna na rachunek upadłego działa syndyk, który do dokonania pewnych czynności potrzebuje zgody rady wierzycieli, a gdy jej nie ma lub gdy nie podejmuje ona czynności wymagana jest zgoda sędziego komisarza. Upadłość układowa mamy tu możliwe 2 sytuacje: - pozostawiono zarząd własny upadłemu działa upadły za zgodą nadzorcy sądowego - odebrano zarząd upadłemu działa zarządca

26 Wpływ upadłości na stosunki zobowiązaniowe upadłego Upadłość głęboko wkracza w stosunki obligacyjne których stroną jest upadły, a ich modyfikacja możliwa jest zasadniczo przy uwzględnieniu regulacji szczególnych zawartych w puin. Nieważne są postanowienia umowy zastrzegające na wypadek ogłoszenia upadłości zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego, którego stroną jest upadły (art. 83 puin) (np (e) czerwonej, żółtej i srebrnej książki FIDIC).

27 Wcześniej: Istotna zmiana art. 84 (ust. 1) puin po ogłoszeniu upadłości zmiana lub wygaśnięcie stosunku prawnego, którego stroną jest upadły, są możliwe tylko według przepisów ustawy, a czynność prawna dokonana z naruszeniem ustawy jest bezskuteczna wobec masy upadłości, nawet jeżeli umowa stron przewiduje inny skutek. Obecnie: postanowienie umowy, której stroną jest upadły, uniemożliwiające albo utrudniające osiągnięcie celu postępowania upadłościowego jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości

28 Upadłość układowa a umowa o roboty budowlane W postępowaniu upadłościowym z możliwością zawarcia układu zasadą jest dopuszczalność wypowiadania umów przez wierzycieli za wyjątkiem umów enumeratywnie wymienionych w art. 90 puin (najem i dzierżawa nieruchomości, leasing, ubezpieczenia majątkowe, rachunek bankowy, licencje). Ograniczenie możliwości wypowiadania przez wierzycieli powyższych umów zawarte w art. 90 puin nie dotyczy samego upadłego. Sytuacja prawna wierzycieli uzależniona jest od tego, czy ich wierzytelności objęte są układem czy też nie.

29 Wierzytelności objęte układem Układ obejmuje wierzytelności upadłego powstałe przed ogłoszeniem upadłości oraz wierzytelności zależne od warunku, jeśli warunek ziścił się w czasie wykonywania układu (art. 272 puin). Ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu powoduje, iż od dnia ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu do dnia uprawomocnienia się postanowienia o zatwierdzeniu układu albo o umorzeniu postępowania, upadły albo zarządca nie mogą spełniać świadczeń wynikających z wierzytelności, które z mocy prawa są objęte układem (art. 87 puin).

30 Wierzytelności nieobjęte układem Wierzytelności zabezpieczone hipoteką, zastawem czy zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym i hipoteką morską, a także wierzytelności zabezpieczone przeniesieniem na wierzyciela własności rzeczy, wierzytelności lub innego prawa co do zasady nie są objęte układem. Wierzyciel może zgodzić się jednak na objęcie układem (art. 273 ust. 2 i 3). Tak długo, jak zgoda taka nie zostanie wyrażona, upadły albo zarządca obowiązani są spełniać świadczenia wynikające z tych zobowiązań. W takim wypadku zakaz ustanowiony w art. 87 tych wierzytelności nie dotyczy. Zakaz spłaty tych wierzytelności powstaje dopiero wtedy, gdy wierzyciele ci wyrażą zgodę na objęcie układem swych wierzytelności w sposób bezwarunkowy i nieodwołalny (art. 273 ust. 2).

31 Upadłość likwidacyjna a umowa o roboty budowlane Prawo syndyka do odstąpienia od umowy lub żądania spełnienia świadczenia Jeżeli w dniu ogłoszenia upadłości zobowiązania z umowy wzajemnej nie zostały wykonane w całości lub w części, syndyk może wykonać zobowiązanie upadłego i zażądać od drugiej strony spełnienia świadczenia wzajemnego lub od umowy odstąpić (zgoda RW lub SK).

32 Uprawnienie do odstąpienia od umowy powstanie tylko wówczas, gdy nie dojdzie do wykonania w całości lub w części swoich zobowiązań przez obie strony umowy wzajemnej (obu zobowiązań). Uprawnienie do odstąpienia powstanie w wypadku, gdy dojdzie do całkowitego niewykonania zobowiązań. Uprawnienie syndyka do odstąpienia od umowy wzajemnej nie powstanie, gdy zobowiązania z tej umowy zostaną wykonane całkowicie (co prowadzi do wygaśnięcia stosunku zobowiązaniowego). Uprawnienie syndyka do odstąpienia od umowy wzajemnej nie powstanie, gdy jedna ze stron spełniła swoje świadczenie w całości.

33 Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 20 października 2011 r. IV CSK 47/2011 Izba Cywilna Biuletyn Sądu Najwyższego 2012/2 Uprawnienie syndyka przewidziane w art. 98 ust. 1 Pr.u.n. nie jest działaniem za stronę, czy też w imieniu upadłego; w grę wchodzi tu oświadczenie organu sądowego powołanego do przeprowadzenia egzekucji uniwersalnej, jaką jest postępowanie upadłościowe z opcją likwidacyjną. Zarówno charakter, jak i cel szczególnych uprawnień syndyka uzasadniają stanowisko, że odstąpienie przez syndyka od umowy wzajemnej wywołuje nie tylko skutek obligacyjny, lecz również rzeczowy.

34 Prawa strony gdy syndyk żąda wykonania umowy Druga strona, która ma obowiązek spełnić świadczenie wcześniej, może wstrzymać się ze spełnieniem świadczenia, do czasu spełnienia lub zabezpieczenia świadczenia wzajemnego. Prawo to drugiej stronie nie przysługuje, jeżeli w czasie zawarcia umowy wiedziała lub wiedzieć powinna o istnieniu podstaw do ogłoszenia upadłości. Umowa obowiązuje w takim samym zakresie jak przed ogłoszeniem upadłości Syndyk powinien na bieżąco realizować płatności zgodnie z art. 343 ust. 1 puin

35 Sytuacja strony w przypadku odstąpienia przez syndyka od umowy Jeżeli syndyk odstępuje od umowy, druga strona nie ma prawa do zwrotu spełnionego świadczenia, chociażby świadczenie to znajdowało się w masie upadłości. Strona może dochodzić w postępowaniu upadłościowym należności z tytułu wykonania zobowiązania i poniesionych strat, zgłaszając te wierzytelności sędziemu-komisarzowi.

36 Wykonywanie w postępowaniu przez stronę wypłacalną uprawnień nabytych przed ogłoszeniem upadłości Czy strona wypłacalna, która nabyła przed ogłoszeniem upadłości prawo odstąpienia od umowy, bądź gdy przysługuje jej umowne prawo odstąpienia, będzie mogła to uczynić w toczącym się postępowaniu upadłościowym? Art. 84 ust. 1 puin postanowienie umowy, której stroną jest upadły, uniemożliwiające albo utrudniające osiągnięcie celu postępowania upadłościowego jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości.

37 Upadłość a umowne i ustawowe prawo odstąpienia od umowy Kontrahent upadłego z umowy wzajemnej, który jeszcze przed wszczęciem postępowania nabył ustawowe prawo do odstąpienia od umowy (na podstawie art. 491, 492 zdanie drugie czy art. 493 k.c.), będzie mógł w postępowaniu wykonać swoje uprawnienie, o ile wcześniej syndyk zwiąże masę umową upadłego (art. 98 ust. 1 p.u.n.). Umowne prawo odstąpienia od umowy, może być uznane za postanowienie bezskuteczne w stosunku do masy, jako uniemożliwiające albo utrudniające realizację celu postępowania (art. 84 ust. 1 puin). Można jednak odstąpić od umowy po nabyciu ustawowego prawa odstąpienia od umowy na zasadach ogólnych (art. 491, 492 zdanie drugie, 493 k.c.).

38 Ogłoszenie upadłości wykonawcy a wymagalność roszczeń kontrahentów Zobowiązania pieniężne upadłego, których termin płatności świadczenia jeszcze nie nastąpił, stają się wymagalne z dniem ogłoszenia upadłości. Ogłoszenie upadłości wykonawcy a zobowiązania niepieniężne Zobowiązania majątkowe niepieniężne zmieniają się z dniem ogłoszenia upadłości na zobowiązania pieniężne i z tym dniem stają się płatne, chociażby termin ich wykonania jeszcze nie nastąpił.

39 Dochodzenie roszczeń w postępowaniu upadłościowym obejmującym likwidację majątku upadłego Zgłoszenie wierzytelności Wierzyciel osobisty upadłego, który chce uczestniczyć w postępowaniu upadłościowym, jeżeli niezbędne jest ustalenie jego wierzytelności, powinien w terminie oznaczonym w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości zgłosić sędziemu-komisarzowi swoją wierzytelność. Uprawnienie do zgłoszenia wierzytelności przysługuje wierzycielowi ponadto, gdy jego wierzytelność była zabezpieczona rzeczowo. Jeżeli wierzyciel nie zgłosi takiej wierzytelności, będzie ona umieszczona na liście wierzytelności z urzędu.

40 Zgłoszenie wierzytelności Zgłoszenia wierzytelności dokonuje się na piśmie w dwóch egzemplarzach. Do pisma zgłaszający wierzytelność dołącza oryginał lub notarialnie poświadczony odpis dokumentu uzasadniającego zgłoszenie. Poświadczenia odpisów może dokonać także radca prawny lub adwokat, będący pełnomocnikiem wierzyciela, który zgłasza wierzytelność - forma pisemna - dwa egzemplarze - oryginał lub notarialny odpis dokumentu uzasadniającego zgłoszenie - termin: wyznaczony w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości - zgłaszamy do Sędziego Komisarza

41 W zgłoszeniu wierzytelności należy podać: - dane identyfikujące wierzyciela; - określenie wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi oraz wartość wierzytelności niepieniężnej; - dowody stwierdzające istnienie wierzytelności; - kategorię, do której wierzytelność ma być zaliczona; - zabezpieczenia związane z wierzytelnością oraz oświadczenie wierzyciela, w jakiej prawdopodobnie sumie wierzytelność nie będzie zaspokojona z przedmiotu zabezpieczenia; - w razie zgłoszenia wierzytelności, w stosunku do której upadły nie jest dłużnikiem osobistym, przedmiot zabezpieczenia, z którego wierzytelność podlega zaspokojeniu; - stan sprawy, jeżeli co do wierzytelności toczy się jakieś postępowaniea sądowe lub administracyjne; - jeżeli wierzyciel jest wspólnikiem albo akcjonariuszem spółki będącej upadłym ilość posiadanych udziałów albo akcji oraz ich rodzaj.

42 Spóźnione zgłoszenie wierzytelności Jeżeli wierzytelność została zgłoszona przez wierzyciela po upływie terminu wyznaczonego do zgłaszania wierzytelności, bez względu na przyczynę opóźnienia, czynności już dokonane w postępowaniu upadłościowym są skuteczne wobec tego wierzyciela, a jego uznaną wierzytelność uwzględnia się tylko w planach podziału funduszów masy upadłości sporządzonych po jej uznaniu. Koszty postępowania upadłościowego wynikłe ze zgłoszenia wierzytelności przez wierzyciela po upływie terminu wyznaczonego do zgłaszania wierzytelności, nawet jeżeli opóźnienie powstało bez winy wierzyciela, ponosi wierzyciel, który zgłosił wierzytelność po terminie (zaliczka i zwrot).

43 Zaskarżanie listy wierzytelności - sprzeciw Syndyk, nadzorca sądowy albo zarządca przekazuje listę wierzytelności sędziemu - komisarzowi, który o jej sporządzeniu ogłosi przez obwieszczenie i ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (przeglądanie listy w sekretariacie). W terminie dwóch tygodni od dnia obwieszczenia i ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym o przekazaniu listy wierzytelności sędziemu - komisarzowi, każdy wierzyciel umieszczony na liście może złożyć do sędziego-komisarza sprzeciw co do uznania wierzytelności, a co do odmowy uznania - ten, któremu odmówiono uznania zgłoszonej wierzytelności

44 Rozpoznanie sprzeciwu Sprzeciw rozpoznaje sędzia-komisarz na rozprawie. Na rozprawę wzywa syndyka, nadzorcę sądowego albo zarządcę, upadłego oraz wierzyciela, który złożył sprzeciw, i wierzyciela, którego wierzytelności sprzeciw dotyczy. Niestawiennictwo tych osób nie wstrzymuje wydania postanowienia. Zażalenie Na postanowienie sędziego-komisarza przysługuje zażalenie. Zażalenie jest składane do sądu upadłościowego. Ponowne zgłoszenie wierzytelności Brak możliwości ponownego zgłoszenia tej samej wierzytelności (odrzucenie lub oddalenie)

45 Plan podziału Syndyk sporządza i składa sędziemu-komisarzowi plan podziału funduszów masy upadłości, w którym określa m.in. sumę podlegającą podziałowi (sędzia komisarz zmiany i poprawki) Sędzia-komisarz zawiadamia upadłego i członków rady wierzycieli oraz ogłasza przez obwieszczenie i ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, że plan podziału można przeglądać w sekretariacie sądu i w terminie dwóch tygodni od dnia obwieszczenia wnosić zarzuty przeciwko planowi podziału. Zarzuty przeciwko planowi podziału rozpoznaje sędzia-komisarz, który w razie potrzeby wysłucha osoby, których praw dotyczą zarzuty. Na postanowienie sędziego-komisarza przysługuje zażalenie.

46 Dochodzenie wierzytelności objętych układem Wierzytelności podlegają zgłoszeniu (brak kosztów, termin, zgłoszenie spóźnione). Wierzytelności wynikające z robót budowlanych mają charakter majątkowy, ale często niepieniężny (np. wierzytelność inwestora o wybudowanie obiektu). W zgłoszeniu wierzytelności należy więc wskazać wierzytelność określając świadczenie oraz podać jego wartość. O sposobie zaspokojenia wierzytelności rozstrzygają postanowienia układu, który może np. przewidywać przekształcenie ich w zobowiązania pieniężne.

47 Odsetki w postępowaniu upadłościowym Z masy upadłości mogą być zaspokojone odsetki od wierzytelności, należne od upadłego, za okres do dnia ogłoszenia upadłości. Powyższe nie dotyczy odsetek od wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo (hipoteką, wpisem w rejestrze, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym albo hipoteką morską). Odsetki te mogą być zaspokojone tylko z przedmiotu zabezpieczenia. kategoria czwarta - odsetki za ostatni rok przed datą ogłoszenia upadłości kategoria piąta - odsetki, które nie należą do wyższych kategorii w kolejności, w jakiej podlega zaspokojeniu kapitał

48 Potrącenie Nie mogą być umorzone przez potrącenie: (...) 4) wierzytelności, co do których potrącenie jest wyłączone przez przepisy szczególne art. 505 kc Potrącenie a upadłość likwidacyjna Potrącenie wierzytelności upadłego z wierzytelnością wierzyciela jest dopuszczalne, jeżeli obie wierzytelności istniały w dniu ogłoszenia upadłości, chociażby termin wymagalności jednej z nich jeszcze nie nastąpił. Do potrącenia przedstawia się całkowitą sumę wierzytelności upadłego, a wierzytelność wierzyciela tylko w wysokości wierzytelności głównej wraz z odsetkami naliczonymi do dnia ogłoszenia upadłości.

49 Potrącenie nie jest dopuszczalne, jeżeli dłużnik upadłego nabył wierzytelność w drodze przelewu lub indosu po ogłoszeniu upadłości albo nabył ją w ciągu ostatniego roku przed dniem ogłoszenia upadłości, wiedząc o istnieniu podstawy do ogłoszenia upadłości. Potrącenie jest dopuszczalne, jeżeli nabywca stał się wierzycielem upadłego wskutek spłacenia jego długu, za który odpowiadał osobiście albo określonymi przedmiotami majątkowymi, i jeżeli nabywca w czasie, gdy przyjął odpowiedzialność za dług upadłego, nie wiedział o istnieniu podstaw do ogłoszenia upadłości. Potrącenie jest zawsze dopuszczalne, jeżeli przyjęcie odpowiedzialności nastąpiło na rok przed dniem ogłoszenia upadłości. art. 94 puin

50 Potrącenie nie jest dopuszczalne, jeżeli wierzyciel stał się dłużnikiem upadłego po dniu ogłoszenia upadłości (art. 95 puin). Wierzyciel, który chce skorzystać z prawa potrącenia, składa o tym oświadczenie nie później niż przy zgłoszeniu wierzytelności (art. 96).

51 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 2011 r., V CSK 311/10, Rej. 2011, nr 6, s. 172) Artykuły ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (jedn. tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz ze zm.) nie naruszają zasady, że potrącenie jest wykonywane przez oświadczenie woli złożone drugiej stronie (art. 499 zdanie pierwsze k.c.). SN uznał, iż nie ma przeszkód, aby w postępowaniu wytoczonym przez syndyka wierzyciel, któremu odmówiono skorzystania z prawa potrącenia w postępowaniu upadłościowym, podjął obronę opartą na twierdzeniu, że oświadczenie, jakie złożył w postępowaniu upadłościowym, było jednak skuteczne i doprowadziło do umorzenia obydwu wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej.

52 Potrącenie a upadłość układowa W czasie trwania postępowania aż do jego umorzenia lub zakończenia albo zmiany postanowienia o ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu na postanowienie o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego, potrącenie wzajemnych wierzytelności między upadłym i wierzycielem nie jest dopuszczalne, jeżeli wierzyciel: 1) stał się dłużnikiem upadłego po ogłoszeniu upadłości; 2) będąc dłużnikiem upadłego, stał się po ogłoszeniu upadłości jego wierzycielem przez nabycie wierzytelności w drodze przelewu lub indosu wierzytelności powstałej przed ogłoszeniem upadłości.

53 Potrącenie wzajemnych wierzytelności jest jednak dopuszczalne, jeżeli nabycie wierzytelności nastąpiło wskutek zapłaty długu, za który nabywca odpowiadał osobiście albo pewnymi przedmiotami majątkowymi, i jeżeli odpowiedzialność nabywcy za dług powstała przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

54 Upadłość a odpowiedzialność w procesie budowlanym za roszczenie podwykonawcy Pojęcie i źródła solidarności Kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (solidarność dłużników). Aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani (art. 366 kc) Zobowiązanie jest solidarne, jeżeli to wynika z ustawy lub z czynności prawnej (art. 369 kc)

55 Solidarna odpowiedzialność z art. 647(1) 1. W umowie o roboty budowlane, o której mowa w art. 647, zawartej między inwestorem a wykonawcą (generalnym wykonawcą), strony ustalają zakres robót, które wykonawca będzie wykonywał osobiście lub za pomocą podwykonawców. 2. Do zawarcia przez wykonawcę umowy o roboty budowlane z podwykonawcą jest wymagana zgoda inwestora. Jeżeli inwestor, w terminie 14 dni od przedstawienia mu przez wykonawcę umowy z podwykonawcą lub jej projektu, wraz z częścią dokumentacji dotyczącą wykonania robót określonych w umowie lub projekcie, nie zgłosi na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń, uważa się, że wyraził zgodę na zawarcie umowy.

56 Solidarna odpowiedzialność z art. 647(1) 1. W umowie o roboty budowlane, o której mowa w art. 647, zawartej między inwestorem a wykonawcą (generalnym wykonawcą), strony ustalają zakres robót, które wykonawca będzie wykonywał osobiście lub za pomocą podwykonawców. 2. Do zawarcia przez wykonawcę umowy o roboty budowlane z podwykonawcą jest wymagana zgoda inwestora. Jeżeli inwestor, w terminie 14 dni od przedstawienia mu przez wykonawcę umowy z podwykonawcą lub jej projektu, wraz z częścią dokumentacji dotyczącą wykonania robót określonych w umowie lub projekcie, nie zgłosi na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń, uważa się, że wyraził zgodę na zawarcie umowy.

57 3. Do zawarcia przez podwykonawcę umowy z dalszym podwykonawcą jest wymagana zgoda inwestora i wykonawcy. Przepis 2 zdanie drugie stosuje się odpowiednio. 4. Umowy, o których mowa w 2 i 3, powinny być dokonane w formie pisemnej pod rygorem nieważności. 5. Zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę. 6. Odmienne postanowienia umów, o których mowa w niniejszym artykule, są nieważne.

58 Schemat solidarności Zobowiązani solidarnie są: - względem podwykonawcy: Konsorcjant 1 zlecający roboty oraz Inwestor

59 Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 17 października 2008 r. I CSK 106/2008, OSNC 2009/C poz. 64 Wynikającą z art. 647[1] 5 kc ochroną są objęci zarówno podwykonawcy spełniający swoje usługi na podstawie umowy o roboty budowlane, jak i podwykonawcy spełniający swoje usługi na podstawie umowy o dzieło. Z odwołania się w omawianym przepisie do robót budowlanych wykonanych przez podwykonawcę należy wywieść jedynie wymaganie, aby rezultat świadczenia podwykonawcy spełnionego na podstawie umowy z wykonawcą składał się na obiekt stanowiący przedmiot świadczenia wykonawcy w ramach zawartej z inwestorem umowy o roboty budowlane. Nie są natomiast niewątpliwie umowami o podwykonawstwo w rozumieniu art. 647[1] 5 kc umowy zawierane przez wykonawcę z dostawcą maszyn i urządzeń potrzebnych do wykonania robót budowlanych, jak też umowy zawierane przez wykonawcę z dostawcą materiałów budowlanych.