Dział Moduł Strona. Wstęp 5. I 1. Związki chemiczne budujące organizmy żywe Pozyskiwanie i wykorzystywanie energii w organizmach żywych 9

Transkrypt

1 biologia

2 PeWNiak gimnazjalny biologia odpowiedzi spis treści Dział Moduł Strona Wstęp 5 I 1. Związki chemiczne budujące organizmy żywe 8 2. Pozyskiwanie i wykorzystywanie energii w organizmach żywych 9 3. Budowa i funkcjonowanie komórki 10 Lista kontrolna 11 II 4. Klasyfikowanie organizmów: wirusy, bakterie, protisty, grzyby, porosty Rośliny zarodnikowe Rośliny nasienne 14 Lista kontrolna 15 III 7. Zwierzęta bezkręgowe Zwierzęta bezkręgowe Kręgowce zmiennocieplne Kręgowce stałocieplne 19 Lista kontrolna 20 IV 11. Ekologia Budowa i funkcjonowanie organizmu roślinnego 22 Lista kontrolna 23 V 13. Tkanki zwierzęce Człowiek: układ pokarmowy Człowiek: układ oddechowy Człowiek: układ krążenia Człowiek: układ wydalniczy i skóra 28 Lista kontrolna 29 VI 18. Człowiek: układ nerwowy Człowiek: narządy zmysłów Człowiek: układ ruchu Człowiek: układ rozrodczy 33 Lista kontrolna 34 3

3 VII 22. Człowiek: układ dokrewny Człowiek: układ odpornościowy Stan zdrowia i choroby 37 Lista kontrolna 38 VIII 25. Genetyka: podstawowe pojęcia genetyki Genetyka: kod genetyczny i jego odczytywanie Genetyka: dziedziczenie cech Genetyka: mutacje Ewolucja życia Globalne i lokalne problemy środowiska 44 Lista kontrolna 45 Odpowiedzi do zadań 46 Zestawy egzaminacyjne 47 Klucze do zestawów egzaminacyjnych 48 4

4 PeWNiak gimnazjalny biologia odpowiedzi wstęp Gimnazjalisto! Przed Tobą egzamin kończący naukę w gimnazjum. Egzamin składa się z trzech części: humanistycznej, matematyczno- -przyrodniczej oraz z języka obcego nowożytnego. Część matematyczno-przyrodnicza podzielona jest na dwa odrębne arkusze: matematyczny i przyrodniczy. Wiadomości i umiejętności biologiczne sprawdzane są w zadaniach wchodzących w skład arkusza przyrodniczego. Ten etap egzaminu trwa 60 minut, zatem na rozwiązanie zadań z biologii masz około 15 minut. Zadania z luką uzupełnienie zdania, tekstu, schematu, zestawienia poprzez wstawienie w odpowiednie miejsca wyrazów, określeń, liter czy cyfr wybranych z kilku podanych. Zadania na dobieranie przyporządkowanie lub uporządkowanie w określonej kolejności pary elementów wybranych ze wskazanych zbiorów (np. wyrazów, wyrażeń, rysunków, symboli) według podanych kryteriów. Zadania typu prawda/fałsz ocenienie prawdziwości podanych zadań lub stwierdzeń najczęściej poprzez zaznaczenie odpowiednio P prawda, F fałsz lub T tak, N nie. Zadania z biologii Przygotowany zestaw zadań ma sprawdzić, w jakim stopniu potrafisz: korzystać z różnych źródeł informacji biologicznej identyfikować związki i zależności oraz wyjaśniać zjawiska i procesy stosować wiedzę i umiejętności w praktyce. Typy zadań Zadania z biologii mają wyłącznie formę zamkniętą. Są zróżnicowane pod względem sprawdzanych wiadomości i umiejętności, poziomu trudności, a także sposobu udzielania odpowiedzi. Polegają najczęściej na dopasowaniu gotowych elementów. Mogą opierać się na informacjach odczytywanych z tabel i tekstów źródłowych oraz ze schematów i rysunków. Często odwołują się do doświadczeń i obserwacji biologicznych. Zadania wielokrotnego wyboru z jedną poprawną odpowiedzią wybór jednej poprawnej odpowiedzi z kilku możliwych, często na podstawie informacji wprowadzającej do zadania (np. tabeli, wykresu, diagramu, tekstu). Zadania wielokrotnego wyboru wybór kilku poprawnych odpowiedzi z kilku zaproponowanych, często na podstawie informacji wprowadzającej do zadania. Strategie egzaminacyjne i kryteria oceniania Pamiętaj, aby przy rozwiązywaniu zadań dokładnie czytać polecenia i zapisywać odpowiedzi w przeznaczonych na to miejscach, w formie wymaganej w treści polecenia. W tym celu podczas czytania polecenia zwróć uwagę na zdania zawierające czasowniki operacyjne (np. wybierz, zaznacz, wstaw, dokończ, dopasuj) precyzyjnie określające właściwy sposób wykonania zadania. Zadania zamknięte zapewniają obiektywizm punktowania i są oceniane według jednolitych kryteriów. Przy ocenie przyznaje się tylko pełne punkty. Brak odpowiedzi, błędna odpowiedź lub zaznaczenie większej liczby odpowiedzi niż wskazano w poleceniu ocenia się na 0 (zero) punktów. Pamiętaj, aby wybierać tyle elementów, ile wymaga polecenie. Zadania z biologii i punkty, które możesz uzyskać za ich prawidłowe rozwiązanie, stanowią 25% egzaminu przyrodniczego. Bardzo ważne jest kontrolowanie czasu w trakcie pisania egzaminu, zacznij więc od tych zadań, na które znasz odpowiedzi. Zadania zgromadzone w tej książce pomogą Ci powtórzyć i usystematyzować wiedzę biologiczną. Pozwolą Ci też oswoić się ze specyficzną formą zadań egzaminacyjnych i poznać techniki ich rozwiązywania. Życzymy powodzenia na egzaminie. Autorzy i Wydawnictwo 5

5 zadania

6 1 Związki chemiczne budujące organizmy żywe 1. Materiał do zadania 1 Do budowy komórki potrzebne są różne pierwiastki. Najważniejszymi z nich, tworzącymi wszystkie związki organiczne, są węgiel, wodór i tlen. W białkach i kwasach nukleinowych występuje dodatkowo azot. Siarka występuje w białkach, a fosfor zawarty jest tylko w kwasach nukleinowych. Wszystkie wymienione pierwiastki zwane są inaczej biogennymi. (0 1) Na podstawie podanych informacji zaznacz nazwę związku organicznego, którego cząsteczka zawiera wszystkie wymienione pierwiastki biogenne oprócz siarki. A. tłuszcz C. DNA B. przeciwciało D. glukoza Materiał do zadania 2 Uczniowie postanowili udowodnić, że węgiel pełni kluczową rolę dla istnienia życia. W tym celu przygotowali trzy zestawy doświadczalne, jak pokazano na schemacie. W pierwszej probówce ogrzewali cztery suszone grzyby, w drugiej dziesięć suchych ziaren pszenicy, w trzeciej plasterek suszonego mięsa. W każdym z zestawów woda wapienna zmętniała w kontakcie z wydzielającym się gazem. 4. Nazwa części rośliny Średnia zawartość wody (w %) młode liście 90 dojrzałe liście 72 zielone łodygi 75 zdrewniałe łodygi 60 nasiona 10 Na podstawie danych z tabeli oceń prawdziwość informacji. Wybierz P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub F jeśli jest fałszywa. Im starsza część rośliny, tym więcej wody w jej komórkach do procesów życiowych. P F Organy rośliny zdolne do przeprowadzania procesu fotosyntezy mają więcej wody niż te, które nie P F mają takiej zdolności. (0 2) W poniższych zdaniach podano informacje o funkcjach podstawowych grup związków chemicznych. Które to grupy? Wybierz je spośród podanych A-F. A. węglowodany B. białka. C. tłuszcze Są najbardziej zróżnicowaną grupą pod względem pełnionych funkcji. Przechowują informację genetyczną o budowie białek komórki. D. kwasy nukleinowe. E. witaminy F. sole mineralne A B C D E F A B C D E F (0 1) Oceń prawidłowość uwag na temat zestawu doświadczalnego. Wybierz T (tak), jeśli uwaga jest uzasadniona, lub N (nie) jeśli jest nieuzasadniona. Podczas ogrzewania wydziela się CO 2, który powoduje zmętnienie wody wapiennej. Dłuższe ogrzewanie spowoduje zwęglenie próbek, co dowodzi powszechnego występowania węgla w komórkach grzybów, roślin i zwierząt. (0 1) Tabela przedstawia procentową zawartość wody w różnych częściach roślin. T T N N 5. Materiał do zadania 5 Białka zbudowane są z aminokwasów i dzielą się na białka proste oraz złożone. W komórkach organizmów żywych tworzą rusztowania komórek, tkanek i narządów oraz biorą udział w skurczu włókien mięśniowych (aktyny i miozyny). Niektóre z nich (np. insulina) regulują procesy wzrostu i rozwoju organizmu, inne (np. przeciwciała) biorą udział w zwalczaniu patogenów. Bardzo ważną rolę odgrywa hemoglobina, która łączy się nietrwale z tlenem i dostarcza go do komórek. Białka enzymatyczne trawią pokarmy w przewodzie pokarmowym. (0 1) Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A albo B i uzasadnienie 1 lub 2. Na podstawie powyższego tekstu można stwierdzić, że białka pełnią funkcję A. energetyczną B. regulacyjną ponieważ 1. odpowiadają za skurcze włókien mięśniowych. 2. niektóre z nich są hormonami. 8 liczba punktów możliwa do uzyskania 6 Twoja liczba punktów

7 PeWNiak gimnazjalny biologia zadania 2 Pozyskiwanie i wykorzystywanie energii w organizmach żywych 1. (0 1) Poniżej przedstawiono słowny zapis procesu związanego z przemianami energii w komórce. 4. (0 1) Na zajęciach koła biologicznego uczniowie postanowili zbadać, jaki gaz powstaje podczas pieczenia ciasta drożdżowego. W tym celu przygotowali zestaw doświadczalny, którego schemat przedstawili na poniższym rysunku Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A albo B i uzasadnienie 1 lub 2. W przedstawionym równaniu A. z prostych związków nieorganicznych B. z prostych związków organicznych powstaje Materiał do zadania 2 1. złożony związek organiczny. 2. złożony związek nieorganiczny. Fotosynteza to najważniejszy proces na Ziemi, dzięki któremu organizmy cudzożywne uzyskują cukry, białka i tłuszcze oraz cenny gaz oddechowy. Produkt główny tego procesu zapewnia roślinom wzrost, przez co tworzy schronienie dla małych i dużych zwierząt. Rośliny utrzymują stężenie dwutlenku węgla w atmosferze na mniej więcej stałym poziomie, ponieważ potrzebują go do procesu fotosyntezy. Dodatkowo człowiek czerpie zyski z uprawy i sprzedaży roślin. (0 1) Na podstawie tekstu oceń prawdziwość informacji. Wybierz T (tak), jeśli uwaga jest uzasadniona, lub N (nie) jeśli jest nieuzasadniona. To fotosynteza sprawia, że rośliny są głównymi producentami związków nieorganicznych i tlenu. T N Zmniejszenie liczebności roślin może prowadzić do efektu cieplarnianego, którego przyczyną jest T N wzrost stężenia dwutlenku węgla w atmosferze. (0 1) Fermentacja mlekowa to jeden z rodzajów oddychania beztlenowego umożliwiającego komórkom uzyskanie energii. Wybierz zestaw, w którym wymieniono komórki zdolne do przeprowadzania fermentacji mlekowej. A. komórki mięśni szkieletowych i bakterie mlekowe B. komórki mózgu i drożdże C. komórki mięśni szkieletowych i drożdże D. komórki mózgu i bakterie mlekowe 5. Oceń prawidłowość uwag na temat zestawu doświadczalnego i wyników doświadczenia. Wybierz T (tak), jeśli uwaga jest uzasadniona, lub N (nie) jeśli jest nieuzasadniona. Do zlewki z drożdżami uczniowie powinni dodać słodkiej wody, aby zaobserwować powstawanie pęcherzyków gazu. Woda wapienna zmieni kolor na różowy, co będzie świadczyć o powstaniu dwutlenku węgla w zlewce z drożdżami. (0 1) Czynniki niezbędne do życia organizmu zależą od tego, czy organizm jest samożywny czy cudzożywny. Poniżej zamieszczono przykłady cech organizmów samożywnych i cudzożywnych. 1. Zawiera w komórkach chloroplasty. 2. Energię do życia uzyskuje z oddychania tlenowego lub beztlenowego. 3. Pobiera węgiel do budowy własnych związków organicznych z CO Azot potrzebny do budowy białek i kwasów nukleinowych pozyskuje z trawienia. 5. Jest zdolny do przyswajania energii słońca i magazynowania jej w związkach organicznych. 6. W swoich komórkach nie ma chlorofilu. Które zdania są prawdziwe dla organizmu cudzożywnego? A. 1, 2, 3 B. 4, 5, 6 C. 1, 3, 5 D. 2, 4, 6 T T N N liczba punktów możliwa do uzyskania 5 Twoja liczba punktów 9

8 3 Budowa i funkcjonowanie komórki 1. (0 1) Na ilustracji przedstawiono budowę pewnej komórki. 5. (0 1) Barwniki fotosyntetyczne (chlorofil lub ksantofil) znajdują się w komórce w A. cytoplazmie. C. chloroplastach. B. mitochondriach. D. wakuoli. Materiał do zadania 6 2. Na podstawie informacji przedstawionych graficznie oceń prawdziwość uwag. Wybierz T (tak), jeśli uwaga jest uzasadniona, lub N (nie) jeśli jest nieuzasadniona. Jest to komórka bakterii. T N Strzałką wskazano mitochondrium. T N (0 2) Na poniższym rysunku przedstawiono bardzo ważną zdolność komórek, dzięki której organizmy mogą się rozmnażać, rosnąć i regenerować uszkodzone tkanki. 6. W niej znajdują się organelle komórkowe, jak np. mitochondrium i chloroplast. Odpowiada za transport substancji w komórce, gdyż składa się głównie z wody (uniwersalnego rozpuszczalnika) i ma zdolność do ruchu (cyrkulacyjnego, rotacyjnego lub pulsacyjnego). (0 1) Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B i uzasadnienie 1 albo 2. Opis dotyczy A. cytoplazmy ponieważ 1. to w niej obok mitochondrium i chloroplastu występują wakuole. B. wakuoli 2. w 80% jest wypełniona wodą i rozpuszczonymi w niej substancjami. 7. (0 1) Na schemacie przedstawiono budowę komórki. Oceń prawdziwość podanych informacji. Wybierz P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub F jeśli jest fałszywa. Schemat przedstawia podziały komórek. P F Materiał genetyczny komórki jest przechowywany w jądrze komórkowym. p F (0 1) Zaznacz opis tej funkcji, której nie pełni jądro komórki. A. Wytwarzanie i magazynowanie energii. B. Sterowanie podziałami komórki. C. Przechowywanie informacji genetycznej. D. Kontrola produkcji określonych białek. (0 1) Dokończ zdanie. Mitochondria odpowiadają za proces A. oddychania. C. fotosyntezy. B. fermentacji. D. chemosyntezy. Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A, B albo C i uzasadnienie 1, 2 lub 3. Schemat przedstawia komórkę A. roślinną 1. komórka ta ma błonę komórkową ponieważ i nie występują w niej chloroplasty. B. zwierzęcą 2. komórka ta ma ścianę komórkową, ale brak w niej chloroplastów. C. grzyba 3. komórka ta zawiera ścianę komórkową i chloroplasty. 10 liczba punktów możliwa do uzyskania 8 Twoja liczba punktów

9 PeWNiak gimnazjalny biologia zadania 4 Klasyfikowanie organizmów: wirusy, bakterie, protisty, grzyby, porosty (0 1) Oceń prawdziwość informacji uzasadniających potrzebę klasyfikowania organizmów. Wybierz T (tak), jeśli uwaga jest uzasadniona, lub N (nie) jeśli jest nieuzasadniona. Klasyfikowanie organizmów pozwala stwierdzić, czy liczba gatunków roślin, grzybów i zwierząt rośnie, maleje czy nie zmienia się w T N środowisku. Katalogowanie organizmów umożliwia określenie wieku gatunków zagrożonych wyginięciem. (0 1) Badania terenowe wymagają od przyrodników posługiwania się książkowymi kluczami do oznaczania grzybów, roślin i zwierząt. Klucze skonstruowane są na zasadzie przeciwieństwa cech (występowanie cechy lub jej brak). Poniżej przedstawiono przykład prostego klucza do oznaczania pospolitych gatunków ptaków występujących w miejskich ogrodach. 1. Ptak wielkości gołębia lub większy idź do punktu 2 2. Pióra czarne na całym ciele, jasna nasada dzioba gawron 2*. Pióra czarne, tylko na karku szare kawka 1*. Ptak mniejszy niż gołąb idź do punktu 3 3. na głowie czarna czapka idź do punktu 4 3*. na głowie brak czarnej czapki idź do punktu 5 4. jaskrawoczerwony brzuch gil 4*. pierś żółta z czarnym krawatem sikorka 5. dwie białe pręgi na skrzydłach zięba 5*. czarna plama na jasnym policzku wróbel T N Odżywianie A. trawienie pokarmu B. przeżuwanie pokarmu C. przyswajanie aminokwasów D. dostarczanie do komórek składników pokarmowych Oddychanie wymiana gazowa przyswajanie CO 2 przyswajanie O 2 uwalnianie energii w mitochondrium Wydalanie usuwanie stolca usuwanie mocznika z komórek wydychanie CO 2 oddawanie nadmiaru H 2 O do środowiska Wzrost i rozwój podziały komórek dzielenie się komórek wydawanie na świat potomstwa wzrost objętości komórek (0 1) Organizmy jedno- i wielokomórkowe mają zdolność do ruchu i reakcji na bodźce pochodzące ze środowiska. Zaznacz literę A, jeśli opis dotyczy ruchu, lub literę B, jeśli dotyczy reakcji na bodźce. Pozwala niektórym bakteriom, pierwotniakom i zwierzętom znaleźć partnera do rozrodu, pożywienie do wzrostu i rozwoju, umożliwia ucieczkę przed drapieżnikiem. Umożliwia bakteriom, protistom, roślinom, grzybom i zwierzętom dostosowanie czynności życiowych do zmieniających się warunków środowiska. (0 1) Na schemacie przedstawiono podział poprzeczny organizmu jednokomórkowego. A A B B Oceń prawdziwość informacji, które można odczytać z tego klucza. Wybierz T (tak), jeśli uwaga jest uzasadniona, lub N (nie) jeśli jest nieuzasadniona. 3. Gil to mały ptak, mniejszy niż gołąb, z jaskrawoczerwonymi piórami na brzuchu i czarną czapką na głowie. Wróbel jest podobnej wielkości jak zięba, na głowie ma pióra w kolorze czarnym i czarną plamę na jasnym policzku. (0 1) Wybierz zestaw, w którym prawidłowo przyporządkowano nazwę czynności życiowej do odpowiedniego procesu. T T N N Zaznacz literę P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub literę F, jeśli jest fałszywa. Komórki pantofelka mogą dzielić się i tworzyć organizmy potomne, aby utrzymać przy życiu P F gatunek. Pantofelek to organizm, którego komórki są zdolne do rozmnażania. P F liczba punktów możliwa do uzyskania 5 Twoja liczba punktów 11

10 Lista kontrolna moduły 1 4 Znam... próba 1 próba 2 próba 3 1. zasady systemu klasyfikacji biologicznej. 2. siedem podstawowych jednostek taksonomicznych. 3. czynności życiowe organizmu jednokomórkowego i wielokomórkowego. 4. znaczenie odżywiania dla organizmu jednokomórkowego i wielokomórkowego. 5. sens oddychania dla organizmu jednokomórkowego i wielokomórkowego. 6. istotę wydalania dla organizmu jednokomórkowego i wielokomórkowego. 7. rolę ruchu dla organizmu jednokomórkowego i wielokomórkowego. 8. znaczenie reakcji na bodźce dla organizmu jednokomórkowego i wielokomórkowego. 9. sens rozmnażania dla organizmu jednokomórkowego i wielokomórkowego. 10. istotę wzrostu i rozwoju dla organizmu jednokomórkowego i wielokomórkowego. 11. cechy umożliwiające zaklasyfikowanie organizmu do grzybów. Potrafię uzasadnić potrzebę klasyfikowania organizmów. 13. wyjaśnić na przykładzie zasadę podwójnego nazewnictwa. 14. posługiwać się prostym kluczem do oznaczania organizmów. 15. przedstawić podstawowe czynności życiowe organizmu jednokomórkowego na przykładzie wybranego protista samożywnego (np. eugleny) i cudzożywnego (np. pantofelka). 16. określić miejsca występowania bakterii, protistów i grzybów, w tym grzybów porostowych 17. wyjaśnić znaczenie bakterii, protistów i grzybów w przyrodzie i dla człowieka. Rozpoznaję cechy, którymi wirusy różnią się od organizmów zbudowanych z komórek. 19. przedstawicieli protistów samożywnych i cudzożywnych na schemacie lub na podstawie opisu. 20. nieznany organizm jako przedstawiciela grzybów na podstawie obecności cech charakterystycznych dla tej grupy organizmów. 12

11 odpowiedzi do zadań

12 1 1. C 2. T T 3. F P B; 4.2. D 5. B, A, 1 2. N T 3. A 4. T N 5. D 3 1. N T 2. P P 3. A 4. A 5. C 6. A, 1 7. C, T N 2. T N 3. D 4. A, B 5. P F 16

13 zestawy egzaminacyjne

14 1 zestaw Materiał do zadania 1. Płyn Lugola służy do wykrywania skrobi. Po dodaniu niewielkiej ilości płynu Lugola do kleiku skrobiowego powstaje ciemnoniebieskie zabarwienie świadczące o obecności skrobi. Enzym amylaza ślinowa, rozkładający skrobię, efektywnie działa w temperaturze ludzkiego ciała, w środowisku obojętnym. Uczniowie, znając powyższe informacje, przygotowali dwie probówki A i B, z taką samą ilością kleiku skrobiowego. Probówka A Probówka B Dodali amylazę ślinową, następnie ogrzewali probówkę w dłoni nie wstawili probówkę do pojem- Dodali amylazę ślinową, następ- przez 7 minut. Po tym czasie dodali jedną kroplę płynu Lugola. czasie dodali jedną kroplę płynu nika z lodem na 7 minut. Po tym Lugola. zadanie 3. (0 2) Oceń, czy podane niżej cechy są charakterystyczne dla grzybów. Wybierz odpowiedź T (tak) albo N (nie) i jej uzasadnienie spośród oznaczonych literami A albo B Niektóre grzyby są pasożytami T N ponieważ A B 3.2. Niektóre grzyby są saprofitami T N ponieważ A B A. żyją kosztem tkanek martwego organizmu. B. żyją kosztem tkanek żywego organizmu. Materiał do zadania 4. Wspólną cechą tej grupy organizmów jest wytwarzanie zarodników, które służą do rozmnażania bezpłciowego. Rozmnażanie płciowe uzależnione jest od obecności wody. Ciało ich może mieć postać ulistnionej łodyżki lub zielonej, blaszkowatej plechy przytwierdzonej do podłoża za pomocą chwytników. Nigdy nie wytwarzają korzeni. zadanie 1. (0 2) 1.1. Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A albo B i uzasadnienie 1 lub 2. Po dodaniu kropli płynu Lugola ciemnoniebieskie zabarwienie nie wystąpiło w probówce A probówce B ponieważ 1. płyn Lugola został dodany do próbówki, w której nie było już skrobi, tylko produkt jej trawienia. 2. płyn Lugola został dodany do próbówki, w której amylaza ślinowa była nieaktywna Zaznacz wniosek, który mogli sformułować uczniowie na podstawie tak przeprowadzonego doświadczenia. A. Temperatura wpływa na szybkość trawienia skrobi przez amylazę ślinową. B. Aktywność amylazy ślinowej zależy do temperatury. C. Odczyn środowiska wpływa na szybkość trawienia skrobi przez amylazę ślinową. D. Aktywność amylazy ślinowej zależy od odczynu środowiska. zadanie 2. (0 1) Uzupełnij poniższe zdania, zaznaczając odpowiedzi wybrane spośród A D w taki sposób, aby każde z poniższych zdań było prawdziwe. Za odporność w organizmie człowieka odpowiadają m.in. przeciwciała. Organizm wytwarza je w wyniku podania A / B. Surowica odpornościowa zawiera C / D. A. surowica odpornościowa C. przeciwciała B. szczepionka D. osłabione lub zabite drobnoustroje zadanie 4. (0 1) Powyższy opis dotyczy A. mchów. D. paproci. B. widłaków. E. roślin nagozalążkowych. C. skrzypów. Materiał do zadania 5. Hemofilia jest chorobą sprzężoną z płcią. Allel h warunkujący wystąpienie choroby jest recesywny i znajduje się na chromosomie płciowym X. Warunkiem wystąpienia choroby u kobiet jest obecność w komórkach dwóch alleli recesywnych h, natomiast u mężczyzn jednego allelu h, ze względu na to, że w komórkach płci męskiej jest tylko jeden chromosom X. zadanie 5. (0 1) Zaznacz genotypy rodziców dziewczynki chorej na hemofilię. A. Ojciec X h Y jest chory, matka X H X H jest zdrowa. B. Ojciec X H Y jest zdrowy, matka X H X h jest nosicielką. C. Ojciec X H Y jest zdrowy, matka X H X H jest zdrowa. D. Ojciec X h Y jest chory, matka X H X h jest nosicielką. zadanie 6. (0 1) Poniżej wymieniono elementy, o które konkurują między sobą osobniki należące do tego samego lub różnych gatunków zwierząt. Przedmiotem konkurencji wyłącznie wewnątrzgatunkowej jest konkurencja o A. terytorium. B. pokarm. C. dominację w stadzie. D. dostęp do wody.

15 PeWNiak gimnazjalny biologia zestawy zestaw2 zadanie 1. (0 2) Uczniowie klasy I gimnazjum otrzymali instrukcję wykonania doświadczenia, które sprawdza skład chemiczny kości. Uczniowie wiedzą, że fosforany wapnia i magnezu nadają kościom twardość, a osseina i kolagen elastyczność. W domu każdy z nich ma przygotować dwa zestawy doświadczalne (przedstawione obok) i pozostawić je na siedem dni w szafce pod zlewem Dokończ zdanie tak, aby otrzymać prawdziwe informacje. Wybierz odpowiedź A albo B. Próbą badawczą w przeprowadzonym doświadczeniu był A. zestaw z wodą. B. zestaw z octem Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A albo B i uzasadnienie 1 lub 2. Kość po siedmiu dniach moczenia w wodzie będzie krucha w occie stanie się sprężysta ponieważ 1. zostaną wypłukane sole mineralne. 2. zostanie rozpuszczone białko (osseina). Materiał do zadania 2. Na rysunku pokazano przekrój podłużny serca i kolejne fazy jego pracy. zadanie 3. (0 1) Zdrowie człowieka jest stale narażone na zakażenia, np. przez wirusy, bakterie i pierwotniaki, które wywołują charakterystyczne choroby. Wskaż zdanie fałszywe. Wybierz odpowiedź spośród podanych. A. Grypę i różyczkę wywołują wirusy. B. AIDS to wynik wniknięcia wirusa HIV do krwi. C. Malaria to skutek zakażenia pierwotniakiem. D. Świnka to choroba bakteryjna. zadanie 4. (0 1) Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A albo B i uzasadnienie 1 lub 2. Brzoza jest organizmem samożywnym cudzożywnym ponieważ 1. zawiera mitochondria i potrafi oddychać tlenowo. 2. zawiera chloroplasty i potrafi przeprowadzać fotosyntezę. zadanie 5. (0 1) W komórkach diploidalnych mogą znajdować się różne kombinacje alleli. Dwa identyczne allele występują u homozygot, natomiast dwa różne u heterozygot. Mukowiscydoza to choroba uwarunkowana allelem recesywnym występującym w autosomach (pary identycznych chromosomów niezależnie od płci). Na podstawie tekstu oceń prawdziwość informacji. Wybierz P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub F jeśli jest fałszywa. Nosiciele mukowiscydozy są heterozygotami. P F Mężczyźni nie mogą być nosicielami allelu mukowiscydozy. P F zadanie 6. (0 1) Najbliższym zwierzęcym przodkiem człowieka jest szympans, a Karol Darwin był pierwszym naukowcem, który odważył się zaklasyfikować człowieka do królestwa zwierząt i wskazał na podobieństwa ludzi i małp człekokształtnych. Poniżej wymieszano przykłady cech typowych dla małp człekokształtnych i swoistych cech ludzkich. zadanie 2. (0 1) Uzupełnij zdania. Wybierz odpowiedzi spośród A-D. W czasie skurczu komór zastawki przedsionkowo-komorowe pozostają A / B. W czasie pauzy ściany przedsionków i komór C / D. A. otwarte B. zamknięte C. rozluźniają się D. kurczą się 1. Przeciwstawny duży palec (kciuk) u ręki. 2. Zredukowane owłosienie ciała. 3. Paznokcie chroniące opuszki palców. 4. Mniejsza część twarzowa czaszki od mózgoczaszki. 5. Oczy położone blisko siebie, z przodu czaszki. 6. Wyraźny podbródek. Dokończ zdanie tak, aby otrzymać zdanie prawdziwe. Cechy wspólne dla człowieka i małp człekokształtnych podano w przykładach A. 1, 3, 5. B. 2, 4, 6. C. 4, 5, 6. D. 1, 2, 3. 21

16 zestawy Klucz odpowiedzi i punktowania zadań Zestaw egzaminacyjny 1. Zestaw egzaminacyjny 2. Numer zadania Poprawna odpowiedź Punktacja Zasady przyznawania punktów Numer zadania Poprawna odpowiedź Punktacja Zasady przyznawania punktów A, B B, C T, B T, A 4. A D C 0-1 każda poprawna odpowiedź 1 p. każda błędna odpowiedź lub jej brak 0 p B 1.2. B, B, C D A, P F A 0-1 każda poprawna odpowiedź 1 p. każda błędna odpowiedź lub jej brak 0 p.