mgr Błażej Boch Katedra Postępowania Karnego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski

Transkrypt

1 Postępowanie karne SSP Zajęcia nr 25: Postulat szybkości postępowania. Skarga na przewlekłość. Rzetelny proces karny. Wybrane zagadnienia egzaminacyjne. mgr Błażej Boch Katedra Postępowania Karnego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski

2 Standardy międzynarodowe Oprócz Konstytucji w procesie karnym należy brać pod uwagę konwencje międzynarodowe w szczególności MPPOiP, EKPC i KPP. Por. w szczególności: art. 14 MPPOiP, art. 5 i 6 EKPC, art. 47 KPP

3 art. 6 ust. 1 i 2 EKPC 1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone w całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości. 2. Każdego oskarżonego o popełnienie czynu zagrożonego karą uważa się za niewinnego do czasu udowodnienia mu winy zgodnie z ustawą

4 Art. 6 ust. 3 EKPC Konwencyjny standard minimalny praw procesowych oskarżonego 3. Każdy oskarżony o popełnienie czynu zagrożonego karą ma co najmniej prawo do: a) niezwłocznego otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego zrozumiałym o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarżeniu; b) posiadania odpowiedniego czasu i możliwości do przygotowania obrony; c) bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę, a jeśli nie ma wystarczających środków na pokrycie kosztów obrony, do bezpłatnego korzystania z pomocy obrońcy wyznaczonego z urzędu, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości; d) przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia oraz żądania obecności i przesłuchania świadków obrony na takich samych warunkach jak świadków oskarżenia; e) korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie rozumie lub nie mówi językiem używanym w sądzie.

5 Sprawność postępowania (rozstrzygnięcie sprawy w rozsądnym terminie) Art. 2 2! zasada prawdy materialnej Instytucje w k.p.k. służące przyspieszeniu postępowania to m.in.: - Porozumienia procesowe - Mediacja - Terminy procesowe - Tryby szczególne (przyspieszone, nakazowe) - Możliwość sporządzenia protokołu ograniczonego Kryteria oceny rozsądnego terminu trwania postępowania według ETPC 1. Złożoność sprawy 2. Wielość czynności dowodowych 3. Postawa organów właściwych do rozpoznania sprawy 4. Zachowanie oskarżonego w procesie (np. celowe przedłużanie postępowania 5. Stopień uciążliwości postępowania dla oskarżonego

6 Sprawiedliwość proceduralna jak cel procesu Obok celów z art. 2 celem procesu karnego jest osiągnięcie stanu sprawiedliwości proceduralnej Sprawiedliwość proceduralna osoba przeciwko której lub na rzecz której toczy się proces powinna być przekonana, że organy procesowe zrobiły wszystko, aby prawu stało się zadość, postępując w stosunku do niej zgodnie z prawem, sumiennie i w najlepszej woli. S. Waltoś, P. Hofmański, Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2013, s

7 Doktrynalne cele procesu karnego Sprawiedliwość karnomaterialna Do odpowiedzialności karnej może zostać pociągnięty jedynie sprawca przestępstwa. Konieczne jest dokonanie prawidłowej kwalifikacji czynu oskarżonego Sprawiedliwość proceduralna Obok celów z art. 2 celem procesu karnego jest osiągnięcie stanu sprawiedliwości proceduralnej Sprawiedliwość proceduralna osoba przeciwko której lub na rzecz której toczy się proces powinna być przekonana, że organy procesowe zrobiły wszystko, aby prawu stało się zadość, postępując w stosunku do niej zgodnie z prawem, sumiennie i w najlepszej woli. S. Waltoś, P. Hofmański, Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2013, s

8 Skarga na przewlekłość postępowania Źródło: Ustawa z dnia 17 czerwca 2004r. (t.j. Dz. U. z 2018r., poz. 75) o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Ustawa ta dotyczy zarówno postępowania karnego, jak i cywilnego, czy też sądowoadministracyjnego i egzekucyjnego.

9 Zakres przedmiotowy art. 1 Ustawa reguluje zasady i tryb wnoszenia oraz rozpoznawania skargi strony, której prawo do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki zostało naruszone na skutek: działania lub bezczynności sądu lub prokuratora prowadzącego/nadzorującego postępowanie przygotowawcze.

10 Przesłanki wniesienia skargi art. 2 postępowanie zmierzające do wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość postępowania) odpowiednio do ww. stosuje się do postępowania przygotowawczego strona wnosi skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki

11 Kryteria oceny przewlekłości art. 2 ust. 2 terminowość i prawidłowość podejmowanych czynności; łączny dotychczasowy czas postępowania od jego wszczęcia do chwili rozpoznania skargi, niezależnie od tego na jakim etapie skarga została wniesiona; charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień; zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania

12 Uprawnieni do wniesienia skargi art. 3 postępowanie o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe strona; postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary strona lub wnioskodawca; postępowanie karne strona oraz pokrzywdzony, nawet jeśli nie jest stroną; postępowanie w sprawach o wykroczenia - strona

13 Organ właściwy do rozpoznania skargi art. 4 Reguła: sąd przełożony nad sądem, przed którym toczy się postępowanie. Jeśli skarga dotyczy postępowania przed sądem rejonowym i sądem okręgowym w całości sąd apelacyjny. Jeśli skarga dotyczy postępowania przed sądem okręgowym i sądem apelacyjnym w całości sąd apelacyjny. Jeśli skarga dotyczy postępowania przed sądem apelacyjnym lub Sądem Najwyższym Sąd Najwyższy. Jeśli skarga dotyczy postępowania przygotowawczego w całości sąd przełożony nad sądem, który byłby właściwy rzeczowo do rozpoznania sprawy. Jeśli skarga dotyczy przewlekłości postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe lub postępowania karnego, które toczy się przed sądem sąd właściwy według przepisów art. 4 ust. 1-2 jest właściwy do rozpoznania skargi w zakresie przewlekłości postępowania przygotowawczego

14 Wniesienie skargi art. 5 skargę wnosi się w toku postępowania w sprawie! składa się ją do sądu, przed którym toczy się postępowanie w postępowaniu przygotowawczym składa się do prokuratora prowadzącego lub nadzorującego to postępowanie

15 Wymogi formalne skargi art. 6 powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego; opłata: 200 zł; obligatoryjnie: żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania w sprawie, której skarga dotyczy; przytoczenie okoliczności uzasadniających żądanie; fakultatywnie: żądanie wydania sądowi rozpoznającemu sprawę albo prokuratorowi prowadzącemu lub nadzorującemu postępowanie przygotowawcze zalecenia podjęcia w wyznaczonym terminie odpowiednich czynności; żądanie zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej

16 Rozpoznanie skargi Skład: trzech sędziów. Stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu zażaleniowym obowiązujące w postępowaniu, którego skarga dotyczy. Sąd powinien wydać orzeczenie w terminie 2 miesięcy od daty złożenia skargi. Skarga nie spełnia wymogów formalnych odrzucenie bez wzywania do uzupełnienia braków. Skarga wniesiona przez nieuprawnionego lub niedopuszczalna odrzucenie. Skarga niezasadna oddalenie. Skarga zasadna sąd, uwzględniając skargę stwierdza, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania.

17 Uwzględnienie skargi stwierdzenie, że nastąpiła przewlekłość postępowania; na żądanie skarżącego lub z urzędu sąd zaleca podjęcie odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie, chyba że wydanie zaleceń jest oczywiście zbędne nie mogą one wkraczać w zakres oceny faktycznej i prawnej sprawy; na żądanie skarżącego sąd przyznaje od Skarbu Państwa sumę pieniężną w wysokości od 2000 do złotych

18 RZETELNY PROCES KARNY

19 Pojęcie rzetelnego procesu Wywodzi się z regulacji międzynarodowych art. 6 EKPC, art. 14 MPPOiP oraz art. 45 Konstytucji. Prezentowane są różne stanowiska, wyjaśniające czym jest rzetelny proces. 1. Jest to w zasadzie synteza zasad (cech) procesu, które mają na celu zabezpieczenie praw i obowiązków jego uczestników. Według tego rozumienia, zasada rzetelności procesowej to zasada zasad, z której wynikają pozostałe; skierowana jest ona przede wszystkim do organów procesowych. 2. Konstrukcja rzetelnego procesu to pewien model postępowania, będący przejawem współczesnej tendencji jego rozwoju, odnoszący się do nadrzędnych wartości zarówno o charakterze prawnym jak i pozaprawnym. W takim ujęciu wszystkie zasady i instytucje procesowe powinny być zgodne z modelowym założeniem rzetelności, a w przypadku ewentualnych rozbieżności, postuluje się ich zmianę. (prof. Wiliński)

20 Definicja rzetelnego procesu Najczęściej definiuje się rzetelny proces poprzez wyszczególnienie cech postępowania: Prof. Świda zasada prawa do rzetelnego procesu obejmuje prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpoznania zasadności każdego oskarżenia w toczącej się sprawie, w rozsądnym terminie, przez niezawisły i bezstronny sąd. Prof. Waltoś zgodnie z zasadą uczciwego procesu, organ powinien prowadzić postępowanie tratując lojalnie jego uczestników, respektować ich poczucie godności, informować o obowiązkach i uprawnieniach, dążyć do szybkiego rozstrzygnięcia sprawy oraz, w razie kolizji zasad procesowych, wybierać takie rozwiązanie, które jest najbardziej przyzwoite w jego rozumieniu.

21 Zasady procesowe składające się na pojęcie rzetelnego procesu 1. Postępowanie musi się toczyć przed niezawisłym (gwarancja odnosząca się do osoby sędziego), niezależnym (gwarancja odnosząca się do sądu jako instytucji) bezstronnym i ustanowionym przez ustawę, właściwym sądem. 2. Równouprawnienie stron postępowania (zasada równości broni) 3. Zasada informacji prawnej (procesowej) uczestnicy muszą być informowani w toku postępowania o ich prawach i obowiązkach w toku postępowania 4. Rozstrzygniecie sprawy w rozsądnym terminie (zasada sprawności (szybkości) postępowania). 5. Zasada jawności (wewnętrznej dla stron i zewnętrznej dla publiczności) postępowania 6. Zagwarantowanie oskarżonemu prawa do obrony 7. Zasada bezpośredniości 8. Zasada domniemania niewinności i in dubio pro reo 9. Zasada kontroli orzeczeń (prawo do wniesienia środka zaskarżenia) 10. Zakaz powtórnego sądzenia i karania za ten sam czyn (zasada ne bis in idem).

22 Rzetelny proces jako pojęcie nie do końca sprecyzowane Warunki rzetelnego procesu nie są katalogiem zamkniętym. W swoich orzeczeniach ETPCz, interpretując art. 6 EKPC, wskazuje na coraz to nowe gwarancje jakie powinny zostać spełnione w rzetelnym procesie np. prawo do odszkodowania czy rzetelność w zakresie ponoszenia kosztów procesu. Wymóg rzetelnego postępowania nie odnosi się tylko do postępowania przed sądem. Nie można uznać procesu za prowadzonego w sposób zgodny z modelowym założeniem rzetelności, jeżeli na wcześniejszym jego etapie w postępowaniu przygotowawczym zostało np. naruszone prawo do obrony. Należy jednak uwzględnić specyfikę tej części procesu w zakresie np. ograniczonej jawności zewnętrznej czy dostępu do informacji.

23 Rzetelność procesu karnego a postępowanie przygotowawcze Nawet jeśli podstawowym celem Artykułu 6 Konwencji, w odniesieniu do postępowań karnych, jest zapewnienie sprawiedliwego procesu przez sąd właściwy do rozpoznania sprawy karnej, to nie wynika z tego, że Artykuł ten nie ma zastosowania w postępowaniu przygotowawczym. Tak więc Artykuł 6, a zwłaszcza jego paragraf 3, może być właściwy zanim sprawa zostanie przekazana do sądu, w zakresie, w jakim rzetelność procesu może zostać poważnie zakłócona przez początkowe niezastosowanie się do jego postanowień Wyrok ETPC w sprawie Imbrioscia p. Szwajcarii, r., 36

24 Warunki rzetelnego procesu Rzetelność postępowania sądowego musi znajdować odzwierciedlenie w: organizacji sądownictwa zasadach postępowania karnego. Organizacja sądownictwa, która pozwala na uznanie procesu za rzetelny: 1. sąd musi być ustanowiony ustawą zakaz powoływania sądów ad hoc oraz wymóg ustawowego ustalenia jurysdykcji sądu w danej sprawie; wymóg odnosi się także do procedury wyznaczania składu orzekającego, określenia składu orzekającego, umocowania sędziów oraz wskazania przesłanek ich wyłączenia (i możliwości stron składania wniosków o wyłączenie); 2. niezawisłość w EKPC niezawisłość odnosi się do sądu jako instytucji (w polskiej literaturze. Konstytucji niezależność sądu) oraz do sędziego jako osoby orzekającej; ważne są 3 elementy niezawisłości: długość kadencji sędziego, sposób ich mianowania; istnienie mechanizmów zabezpieczających przed naciskami zewnętrznymi (odrębność m.in. od władzy wykonawczej) 3. bezstronność Celem jest budowanie społecznego zaufania do wymiaru sprawiedliwości. Organ orzekający nie może być postrzegany jak funkcjonariusz wykonujący polecenia przełożonych

25 Baka p. Węgrom Wyrok Wielkiej Izby ETPC z r. Jednocześnie Trybunał podkreśla, że mając na uwadze w szczególności rosnące znaczenie trójpodziału władzy i zabezpieczenia niezależności sądownictwa, wszelkie ingerencje w wolność wyrażania opinii przez sędziów na stanowisku takim jak stanowisko skarżącego wymagają uważnej analizy ze strony Trybunału. Ponadto kwestie dotyczące funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości wchodzą w zakres interesu publicznego, nad którym debata zazwyczaj objęta jest wysokim poziomem ochrony na podstawie art. 10. Nawet jeżeli kwestia, której dotyczy debata, ma implikacje polityczne, nie jest to wystarczającym powodem ku temu, aby zabraniać sędziemu wypowiadania się w danej sprawie. Kwestie dotyczące trójpodziału władzy mogą wiązać się w społeczeństwie demokratycznym z bardzo ważnymi zagadnieniami, o których społeczeństwo ma zasadne prawo być informowane i które wchodzą w zakres debaty politycznej 166. W kontekście art. 10 Konwencji Trybunał musi uwzględnić okoliczności i ogólny kontekst, w których padły dane wypowiedzi. Musi przyjrzeć się zaskarżonej ingerencji w świetle całej sprawy zwracając szczególną uwagę na stanowisko zajmowane przez skarżącego, jego wypowiedzi i kontekst, w jakim padły Trybunał przypomina również o mrożącym efekcie, jaki groźba sankcji wywiera na wykonywanie prawa do wolności wyrażania opinii, w szczególności w przypadku innych sędziów chcących uczestniczyć w debacie publicznej poświęconej wymiarowi sprawiedliwości i sądownictwu. Skutek ten, który działa na szkodę społeczeństwa jako całości, jest również czynnikiem dotyczącym proporcjonalności sankcji lub nałożonego środka karnego.

26 Warunki rzetelnego procesu wprost wyrażone w EKPC 1. Jawność postępowania (publiczność procesu) jawność zewnętrzna; jawność postępowania przed sądem i jawność ogłoszenia wyroku 2. Rozstrzygnięcie sprawy w rozsądnym terminie 3. Domniemanie niewinności naruszone także wtedy, gdy oskarżony będzie zobowiązany do wytłumaczenia okoliczności sprawy, mimo że brak jest dowodów dla niego niekorzystnych (odwrócenie reguły in dubio pro reo) 4. Prawo do informacji o przyczynach oskarżenia należy informować także o zmianach zarzutu, żeby osoba przeciwko której prowadzone jest postępowanie nie była zaskoczona zmianą kierunku postępowania 5. Odpowiedni czas na przygotowanie się do obrony ważny element to efektywny dostęp do materiału dowodowego (jawność wewnętrzna) 6. Prawo do korzystania z pomocy obrońcy

27 Warunki rzetelnego procesu wprost wyrażone w EKPC 7.Obecność przy przesłuchaniu świadków nie jest to uprawnienie o charakterze bezwzględnym (absolutnym) jeden z warunków respektowania równości broni w procesie należy zapewnić oskarżonemu, by był obecny podczas przesłuchania wszystkich świadków, chyba że jest to utrudnione lub niemożliwe. W takich okolicznościach należy zapewnić możliwość ustosunkowania się do złożonych zeznań; niekiedy niemożność przesłuchania świadków może wynikać z niechęci świadków do osobistego stawiennictwa będącego skutkiem szczególnych okoliczności sprawy np. świadek jest małoletni, przestępstwo jest szczególnie wrażliwe; istnieją obawy o bezpieczeństwo świadka (problem świadek anonimowy i wiarygodność świadka anonimowego) 8. Prawo do korzystania z pomocy tłumacza nie trzeba tłumaczyć wszystkich akt sprawy, ale tylko te materiały, które są niezbędne dla zapewnienia rzetelności postępowania. W przypadku rozprawy można poprzestać na ustnym tłumaczeniu.

28 Schatschaschwili p. Niemcom Wyrok Wielkiej Izby ETPC z r. Artykuł 6 3 (d) ustanawia zasadę, zgodnie z którą zanim oskarżony zostanie skazany, co do zasady wszystkie dowody na jego niekorzyść muszą zostać przeprowadzone w jego obecności na jawnej rozprawie w celu przedstawienia argumentów przeciwnych (wyrok ETPC (Wielka Izba) w sprawie Al-Khawaja i Tahery p. Zjednoczonemu Królestwu). Użycie jako dowodu zeznań złożonych na etapie dochodzenia policyjnego oraz przed sędzią śledczym nie jest samo w sobie sprzeczne z Artykułem 6 1 i 3 (d), pod warunkiem, że zostały zachowane prawa do obrony. Zgodnie z zasadami ustalonymi w wyroku Al-Khawaja i Tahery koniecznym jest badanie zgodności z Artykułem 6 1 i 3 (d) Konwencji postępowania, w którym zostały użyte jako dowód zeznania złożone przez świadka, który nie był obecny na rozprawie w trzech etapach: (i) czy zaistniał ważny powód nieobecności świadka, a co za tym idzie, dopuszczenia jako dowodu niezweryfikowanych zeznań nieobecnego świadka; (ii) czy dowód z zeznań nieobecnego świadka był jedyną lub decydującą podstawą skazania oskarżonego (iii) czy zaistniały wystarczające czynniki równoważące, w tym silne gwarancje proceduralne, rekompensujące obronie utrudnienia spowodowane w rezultacie dopuszczenia niezweryfikowanych dowodów oraz zapewniające, że cały proces był sprawiedliwy

29 Warunki rzetelnego procesu niewyrażone wprost w EKPC 1. Prawo dostępu do sądu mniej istotne w sprawach karnych, ale warto pamiętać o pokrzywdzonym (dostępie pokrzywdzonego) do sądu, tj. prawie do zainicjowania postępowania w sprawach karnych. zob. wyrok ETPC w sprawie Khaylo p. Ukrainie ( r.); EKPC nie przyznaje pokrzywdzonemu prawa do prywatnej zemsty w sprawach karnych ani actio popularis 2. Równość broni każdej ze stron należy zapewnić rozsądną sposobność przedstawienia sprawy nie stawiając jej w położeniu wyraźnie i istotnie gorszym wobec jej przeciwnika; ważna słuszna równowaga między stronami; nie powinno się traktować oskarżonego w sposób zmniejszający jego odporność fizyczną i psychiczną 3. Kontradyktoryjność postępowania przed sądem oskarżyciel i oskarżony muszą mieć możliwość uzyskania informacji na temat materiału dowodowego, skomentowania go i odniesienia się do wypowiedzi drugiej strony; strony postępowania sądowego muszą zostać rzeczywiście wysłuchane równość broni w dostępie do materiału dowodowego jest warunkiem kontradyktoryjności (jawność wewnętrzna), ale nie jest to uprawnienie o charakterze absolutnym i można ograniczyć dostęp do informacji, np. gdyby ich ujawnienie prowadziło do ujawnienia tajnych metod pracy policji. Ograniczenia muszą być niezbędne

30 Inne elementy rzetelności postępowania 1. Prawo do milczenia nie można wywodzić z milczenia oskarżonego negatywnych dla niego konsekwencji 2. Zasada ne bis in idem (art. 4 protokołu 7 do EKPC) 3. Prawo do odwołania się (art. 2 protokołu 7 do EKPC)

31 Dowody. Postępowanie dowodowe w EKPC

32 Po co dowody w procesie? Z uwagi na obowiązującą zasadę prawdy materialnej, zgodnie z którą podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne. Aby organ procesowy mógł wydać określoną decyzję (rozstrzygnięcie) musi najpierw poznać sytuację faktyczną a wyłącznymi środkami poznania sytuacji faktycznej są dowody. Udowodnienie taki stan, w którym fakt przeciwny dowodzonemu wydaje się niemożliwy lub wysoce nieprawdopodobny. Aspekt obiektywny - dowody zebrane w sprawie mają być na tyle przekonujące, aby przeciętnie wykształcony i rozsądny człowiek po zapoznaniu się z nimi uznał fakt za udowodniony Aspekt subiektywny - osoba dokonująca oceny zebranych w sprawie dowodów jest całkowicie pewna, że nie istnieje żadna inna możliwość jej wyjaśnienia

33 Kiedy nie trzeba udowodnić okoliczności faktycznych? Obowiązek udowodnienia określonych faktów odnosi się jedynie do ustaleń niekorzystnych dla oskarżonego (por. art. 5 2). Decyzje procesowe są wydawane, kiedy okoliczność nie jest udowodniona, a stopień prawdopodobieństwa jej zaistnienia nie jest wysoki (np. postanowienie o wszczęciu śledztwa art. 303) Niekiedy wystarczające jest uprawdopodobnienie np. przy stosowaniu środków zapobiegawczych Ważne surogaty dowodzenia! notoryjność urzędowa i powszechna (art. 168) oczywistość uprawdopodobnienie domniemania procesowe prawne i faktyczne

34 Pojęcie dowodu Jedno z najbardziej wieloznacznych pojęć w procedurze karnej. K.p.k. posługuje się nim na wiele sposobów. Dowód to m.in. wyjaśnienia oskarżonego (tytuł rozdziału 20), osoba świadka (tytuły rozdziałów 20 i 21), otwarcie i oględziny zwłok (tytuł rozdziału 23) ciało człowieka (art. 208 k.p.k.), przesłuchanie (art. 171 k.p.k.). Dowód to każdy dopuszczalny przez prawo karne procesowe środek służący ustaleniu okoliczności mających znaczenie dla rozstrzygnięcia. T. Grzegorczyk, J. Tylman

35 Pojęcie dowodu 1. Źródło dowodowe źródło informacji o faktach; 2. Środek dowodowy informacje płynące ze źródła dowodowego; 3. Fakt dowodowy okoliczność udowodniona za pomocą określonych źródeł i środków dowodowych, która sama w sobie stanowi teraz dowód na istnienie lub nieistnienie innej dowodzonej okoliczności np. alibi oskarżonego 4. Czynność dowodowa np. okazanie 5. Samo postępowanie dowodowe 6. Ostateczny wynik procesu myślowego ukształtowany na podstawie dowodów we wcześniejszych znaczeniach; uzyskanie przez organ procesowy przekonania co do zaistnienia danej okoliczności

36 Zasady postępowania dowodowego w EKPC Kontradyktoryjność Równość broni Dostęp do materiału dowodowego Dokonując oceny rzetelności postępowania, ETPC musi zbadać, czy dowody zostały zebrane w sposób rzetelny. ETPC bada bezprawność pozyskania dowodów oraz jeżeli w grę wchodzi naruszenie innego prawa zagwarantowanego w EKPC istotę tego naruszenia.

37 ETPC a dowody Status procesowy określonych źródeł lub środków dowodowych nie został wprost unormowana w art. 6 EKPC, a w konsekwencji rozstrzygnięcie tej materii jest domeną ustawodawstwa oraz organów krajowych stosujących prawo. Rolą ETPC nie jest ani abstrakcyjna, ani też konkretna ocena krajowego ustawodawstwa oraz sposobu jego stosowania przez organy wymiaru sprawiedliwości. Zadaniem Trybunału jest ustalenie, czy w sprawie przezeń rozpatrywanej doszło na naruszenia któregoś z praw lub wolności wynikających z EKPC. Trybunał podkreśla, że ocenia postępowanie przed organami krajowymi traktowane jako całość, włączając w to sposób zbierania dowodów, i ustala czy było ono rzetelne, a więc odpowiadało wymogom uregulowanym w art. 6 EKPC.

38 Dowód nielegalny a dowód uzyskany w sposób sprzeczny z ustawą DOWÓD NIELEGALNY zebrane wbrew zakazom dowodowym wprowadzenie oraz wykorzystanie w procesie karnym informacji uzyskanej w następstwie naruszenia konkretnego przepisu ustawy procesowej DOWÓD UZYSKANY W SPOSÓB SPRZECZNY Z USTAWĄ pojęcie szersze od dowodu nielegalnego dowód uzyskany w sposób sprzeczny z warunkami jego uzyskania określonymi w ustawie, ale nie jest to dowód nielegalny dowód uzyskany w następstwie czynności przeprowadzenia czynności dowodowej w sposób sprzeczny z ustawą dowód uzyskany w sposób niekonstytucyjny sprzeczność polega na naruszeniu warunków dopuszczalności danej czynności np. przekroczenie granic podmiotowych, przedmiotowych, temporalnych, braku autoryzacji przez organ)

39 Dowody bezpośrednio i pośrednio nielegalne Dowodem może być wszystko, co nie zostało wprost zakazane Chodzi o stworzenie organom procesowym możliwie szerokich możliwości poznania prawdy w procesie. Wadliwość jednej czynności dowodowej nie oznacza automatycznie niedopuszczalności (wadliwości innej). Dowody bezpośrednio nielegalne uzyskane w wyniku naruszenia prawa Dowody pośrednio nielegalne dowody uzyskane legalnie, ale w wyniku nielegalnego powzięcia informacji o ich istnieniu Niektóre dowody uzyskane z naruszeniem wymogów ustawowych mogą zostać przeprowadzone, a uchybienia proceduralne, w zależności od wagi i rodzaju mogą obniżać lub zniwelować wiarygodność dowodu.

40 EKPC i minimalny standard rzetelności postępowania dowodowego Z art. 6 EKPC nie wynikają wprost reguły dopuszczalności dowodów. Kwestie związane z dowodami zasadniczo należą do kompetencji prawa krajowego. Reguły dotyczące dopuszczalności dowodów można jednak wywnioskować z innych postanowień EKPC w szczególności z art. 3 EKPC (niedopuszczalność nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania) oraz art. 8 EKPC (prawo do poszanowania życia prywatnego).

41 Konwencyjny minimalny standard rzetelności postępowania dowodowego niedopuszczalność dowodowego wykorzystania oświadczeń uzyskanych od osobowego źródła dowodowego bezpośrednio przy użyciu tortur lub nieludzkiego lub poniżającego traktowania; niedopuszczalność wykorzystania dowodów innych niż wyjaśnienia lub zeznania (np. dowodów rzeczowych) uzyskanych bezpośrednio wskutek zastosowania tortur; niedopuszczalność wykorzystania dowodów uzyskanych wskutek wadliwie przeprowadzonej transakcji pozornej, która polegała na podżeganiu oskarżonego do popełnienia czynu zabronionego

42 Konwencyjne zakazy dowodowe Zakazy dowodowe sensu stricto dowody, które jeżeli zostaną wykorzystane w procesie karnym, automatycznie sprawiają, że postępowanie jest nierzetelne, bez faktycznego wpływu dowodu na poczynione ustalenia faktyczne. Zakazy dowodowe sensu largo pozyskanie dowodu narusza prawa zagwarantowane w Konwencji, co nie przesądza automatycznie o nierzetelności postępowania (naruszeniu art. 6 Konwencji), jeżeli dowód został wykorzystany. O rzetelności lub nierzetelności postępowania decyduje nie to, że dowód został dopuszczony, ale to, jaki miał wpływ na dokonanie ustaleń faktycznych, a także czy oskarżony miał możliwość kwestionowania wadliwych dowodów

43 Zakazy dowodowe sensu stricto 1. Niedopuszczalność dowodowego wykorzystania oświadczeń uzyskanych od osobowego źródła dowodowego w wyniku tortur (art. 3 EKPC) 2. Niedopuszczalność dowodowego wykorzystania oświadczeń uzyskanych od osobowego źródła dowodowego w wyniku nieludzkiego lub poniżającego traktowania (art. 3 EKPC) 3. Niedopuszczalność wykorzystania dowodów innych niż wyjaśnienia lub zeznania (dowodów rzeczowych) uzyskanych bezpośrednio wskutek zastosowania tortur (art. 3 EKPC) 4. Niedopuszczalność wykorzystania dowodów uzyskanych wskutek wadliwie przeprowadzonej transakcji pozornej, która polegała na podżeganiu oskarżonego do popełnienia czynu zabronionego (art. 8 EKPC)

44 Zakazy dowodowe sensu largo O naruszeniu/nienaruszeniu rzetelności postępowania decyduje waga wadliwego dowodu dla ustaleń faktycznych. Do naruszenia art. 6 EKPC dochodzi, jeżeli dowód wadliwy był głównym lub jedynym dowodem obciążającym. Zakazy dowodowe sensu largo to zakaz dokonywania ustaleń kluczowych dla rozstrzygnięcia o przedmiocie procesu na podstawie dowodów uzyskanych z naruszeniem art. 3, 6 lub 8 EKPC zakazy warunkowe. 1. Niedopuszczalność (co do zasady) wykorzystania dowodów rzeczowych bezpośrednio pozyskanych wskutek nieludzkiego lub poniżającego traktowania 2. Niedopuszczalność (co do zasady) wykorzystania w postępowaniu karnym dowodów pozyskanych pośrednio wskutek nieludzkiego lub poniżającego traktowania 3. Względna dopuszczalność wykorzystania w postępowaniu karnym dowodów pozyskanych z naruszeniem prawa do prywatności (art. 8 EKPC) lub wymogów proceduralnych ich przeprowadzenia

45 WYBRANE ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE

46 1. Aksjologia procesu karnego Aksjologię tworzy zbiór wartości zrelatywizowanych do wartości ocennych, zawartych implicite lub explicite w danym systemie prawa oraz do zasad i ocen, do których system prawa odsyła. Zbiór taki jest moralnym zapleczem prawa, w europejskiej kulturze prawnej istotnym czynnikiem owego moralnego zaplecza prawa są prawa człowieka. Podstawy aksjologiczne i treściowe systemu prawa wyznacza Konstytucja RP, która: formułuje system wartości, na których opiera się porządek prawny; za pomocą zasad prawa, wyznaczając kierunek prawodawstwa, interpretacji przepisów oraz kierunek stosowania prawa.

47 1. Aksjologia procesu karnego Bezpośrednie odwołanie do zasady sprawiedliwości społecznej art. 2, 175 ust. 1, 177 Konstytucji RP (odwołanie do pojęcia sprawiedliwości w ujęciu konwencjonalnym). Aksjologiczną podstawę procesu karnego stanowią więc: sprawiedliwość, prawda, wolność i przyrodzona godność człowieka uznanie tych wartości za fundamentalne powoduje konieczność ukształtowania procesu karnego w taki sposób, aby zapewniał respektowanie i ochronę tych wartości. Przyrodzona godność człowieka musi być chroniona w sposób zupełny i bezwarunkowy. Pozostałe wartości, tj. sprawiedliwość, prawa i wolność, nie mają charakteru absolutnego i mogą podlegać ograniczeniom, stosownie do kryteriów przewidzianych w zasadzie proporcjonalności.

48 1. Aksjologia procesu karnego Sprawiedliwość procesu sądowego, określona w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, odnosi się do tzw. sprawiedliwości proceduralnej. Sprawiedliwy proces to taki, w którym występują elementy gwarancyjne uprawnień stron postępowania. W procesie karnym realizacja konstytucyjnej sprawiedliwości proceduralnej polega więc na takim ukształtowaniu przepisów postępowania, by w sposób najskuteczniejszy z możliwych zapewniała możliwość osiągnięcia sprawiedliwego rozstrzygnięcia.

49 1. Aksjologia procesu karnego Sprawiedliwość i prawa spełniają funkcję organizującą proces karny: w płaszczyźnie normatywnej, jako podstawowe wartości procesu karnego, determinują model, strukturę i organizację procesu karnego oraz treść przepisów prawa karnego procesowego; cały proces karny ma być ukształtowany tak, aby rozpoznanie sprawy i jej rozstrzygnięcie było oparte na prawdziwych ustaleniach faktycznych oraz sprawiedliwie; rozstrzygnięcie sprawy ma być sprawiedliwe, a rozpoznanie sprawy rzetelne. Sprawiedliwość i prawa jako wartości procesu karnego spełniają funkcję organizującą proces wokół tych wartości.

50 2. Istota procesu karnego W nauce prawa karnego procesowego nie ma zgody co do tego, którym cechom procesu należy nadać zasadnicze znaczenie, uznając je za wskazujące na istotę procesu karnego. Swego czasu duże znaczenie uzyskała koncepcja (teoria) procesu karnego jako stosunku prawnego. Jej twórcą jest O. Bülow. Według tej teorii proces karny jest stosunkiem prawnym, który zawiązuje się w zasadzie pomiędzy sądem a stronami

51 2. Istota procesu karnego Wyrażano także stanowisko, że w procesie karnym istnieją trzy podmioty: prokurator jako organ oskarżenia publicznego; oskarżony; sędzia (sąd). Występowanie ww. podmiotów w procesie powoduje zawiązywanie się pomiędzy nimi określonych stosunków, stąd też proces karny określano trójstronnym. Oprócz wymienionych (głównych) podmiotów oraz istniejących między nimi stosunków w procesie występują także inne osoby, pomiędzy którymi nawiązują się dalsze stosunku, których treścią są wzajemne prawa i obowiązki. Według tej teorii istotą procesu karnego jest zatem ustalenie przez właściwy organ, w przewidzianym przez ustawę trybie, czy miało miejsce naruszenie norm prawa karnego materialnego, czy uczynił to oskarżony i czy ponosi odpowiedzialność za swój czyn. Występowanie ww. podmiotów w procesie powoduje zawiązywanie się pomiędzy nimi określonych stosunków, stąd też proces karny określano trójstronnym. Oprócz wymienionych (głównych) podmiotów oraz istniejących między nimi stosunków w procesie występują także inne osoby, pomiędzy którymi nawiązują się dalsze stosunku, których treścią są wzajemne prawa i obowiązki. Według tej teorii istotą procesu karnego jest zatem ustalenie przez właściwy organ, w przewidzianym przez ustawę trybie, czy miało miejsce naruszenie norm prawa karnego materialnego, czy uczynił to oskarżony i czy ponosi odpowiedzialność za swój czyn.

52 2. Istota procesu karnego Konstrukcja trójpodmiotowa jest właściwa dla procesu skargowego. Kumulacja funkcji oskarżania i rozstrzygania w obrębie uprawnień jednego podmiotu (sądu lub oskarżyciela), a zatem konstrukcja dwupodmiotowa, jest właściwa dla procesu inkwizycyjnego. Istoty procesu karnego poszukiwano także w systemie gwarancji procesowych, opierając się na przeciwstawieniu interesu prywatnego interesowi społecznemu. Zgodnie z tą koncepcją proces karny jest zbiorem gwarancji praw oskarżonego, sposobem ochrony praw jednostki. Teoria ta opiera się na założeniu, że wszyscy ludzie są równi, a jednostka posiada interes odrębny od interesu państwa. W razie popełnienia przestępstwa zachodzi konflikt między jednostką, a społeczeństwem, uosobionym przez państwo.

53 2. Istota procesu karnego Na gruncie krytyki teorii procesu jako stosunku prawnego, powstała teoria procesu jako sytuacji prawnej. Zgodnie z tą teorią istnieje założenie, że proces karny zostaje poddany analizie nie pod kątem widzenia układu i rozwoju stosunków prawnych (procesowych), lecz pod kątem widzenia sytuacji prawnej, w jakiej dany proces się znajduje. Owo położenie prawne stanowi uzasadniony przez prawo stosunek osoby do orzeczenia sądu. Według tej koncepcji w procesie karnym nie chodzi o rzeczywiste prawa stron, ale o nadzieję korzyści, jaką może przynieść wyrok sądowy. Sytuacja prawna stron stanowi sytuację prawną, ale tylko wtedy, gdy sąd jest związany czynnościami dowodowymi. W przeciwnym wypadku mówi się o faktycznym, a nie prawnym oczekiwaniu na wyrok.

54 2. Istota procesu karnego Próbą wyjaśnienia istoty procesu karnego jest też ujmowanie go jako formy realizacji prawa karnego materialnego. Proces karny jest tutaj traktowany jako wzorzec ustalony przez prawo, a więc jako prawo formalne. Wymieniona koncepcja sprowadza zatem proces karny do roli podrzędnej, o charakterze technicznym i wykonawczym w stosunku do prawa materialnego. Powstały również koncepcje mieszane, które z jednej strony zakładają istnienie ścisłego związku między prawem procesowym a materialnym, z drugiej zaś stwierdzają samodzielność procesu wobec prawa materialnego, gdyż stosunek procesowy ma byt samoistny, niezależny od bytu stosunku karnomaterialnego.

55 2. Istota procesu karnego Istoty procesu karnego poszukuje się też w idei sprawiedliwości naprawczej, która opiera się na założeniu, że ofiara przestępstwa jest we współczesnym społeczeństwie podwójnie pokrzywdzona przez sprawcę i przez państwo, gdyż jej konflikt został skradziony przez państwo. Proces karny powinien zatem, w myśl tej koncepcji, być ukierunkowany na ustalenie zasad naprawienia szkody i zadośćuczynienia krzywdzie. Sprawiedliwość naprawcza opiera się na trzech filarach: prawie ofiary do rekompensaty; zobowiązaniu sprawcy do odpowiedzialności i naprawienia wyrządzonej krzywdy; uczestnictwie stron i społeczności lokalnej w procesie prowadzącym do restytucji przez sprawcę szkody wyrządzonej ofierze.

56 13. Granice procesu karnego Podręcznik. Wskazówki egzaminacyjne.

57 Zasady procesowe udzielanie odpowiedzi wskazujemy definicję danej zasady (tzn. mówimy na czym polega dana zasada, czego dotyczy); wskazujemy czy zasada jest konstytucyjna/pozakonstytucyjna oraz czy jest prawnie zdefiniowana czy nie; omawiamy cechy charakterystyczne danej zasady; należy wskazać do kogo skierowana jest dana zasada (kogo wiąże); wskazujemy na uregulowania w polskim procesie karnym będącym przejawem danej zasady; wskazujemy czy od zasady przewidziane są wyjątki, a jeśli tak to mówimy jakie; w zależności od zasady można poruszyć inne kwestie, w tym sporne np. czy zasada obiektywizmu wiąże prokuratora na etapie postępowania sądowego albo czy zasada prawdy materialnej może być uznana za cel procesu karnego

58 28. Oportunistyczne instytucje procesu karnego umorzenie absorpcyjne art. 11 k.p.k., ustawa o świadku koronnym, art k.p.k., art. 62a ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii Odstępstwa od zasady legalizmu nie stanowią tryby konsensualne!

59 29. Instytucje konsensualnego zakończenia proces karnego art k.p.k., art k.p.k., art. 338a k.p.k., art. 387 k.p.k.

60 38. Czynności zabezpieczające ślady i Wskazówki egzaminacyjne. dowody przestępstwa

61 69. Dowody niekonwencjonalne i dowody wrażliwe W materiałach dydaktycznych będzie osobna prezentacja.

62 77. Domniemania procesowe Wskazówki egzaminacyjne. Zagadnienie to należy rozumieć szeroko. Należy oczywiście wyjaśnić pojęcie domniemania i podzielić je na domniemania prawne wzruszalne i niewzruszalne oraz wspomnieć o domniemaniach faktycznych. Ważne jest, aby w zagadnieniu tym wspomnieć o tym, że przez cały tok postępowania karnego towarzyszy nam domniemanie popełnienia przestępstwa o ile zatem w stosunku do podejrzanego/oskarżonego mamy aż do prawomocnego wyroku skazującego domniemanie niewinności, o tyle co do samego czynu mamy domniemanie, że został on popełniony i stanowił przestępstwo. W tym kontekście należy zwrócić uwagę i krótko opisać najważniejsze rodzaje stopni prawdopodobieństwa popełnienia czynu zabronionego (co również stanowi domniemanie).

63 77. Domniemania procesowe Domniemanie popełnienia przestępstwa: a) uzasadnione przypuszczenie przy zatrzymaniu art. 244 k.p.k. (warto też zaznaczyć, że na gruncie EKPC mamy mowę o uzasadnionym podejrzeniu a nie przypuszczeniu art. 6 ust. 3 lit. c EKPC); b) uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa jako przesłanka pozwalająca na wszczęcie postępowania karnego art. 303 k.p.k.; c) dostateczne podejrzenie, że czyn popełniła określona osoba art. 313 k.p.k.; d) duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo jako ogólna przesłanka stosowania środków zapobiegawczych art. 249 k.p.k.; e) stopień prawdopodobieństwa wymagany w momencie wnoszenia aktu oskarżenia nie został określony w k.p.k., wydaje się jednak, że musi być większy niż w momencie wszczynania postępowania czy też stawiania podejrzanemu zarzutów, najlepiej przyjąć, że musi to być również duże prawdopodobieństwo takie jak w art. 249 k.p.k.; f) pewność, że dana osoba popełniła przestępstwo w momencie wydania wyroku skazującego.

64 81. Podsłuch telefoniczny w toku czynności operacyjno-rozpoznawczych w ustawie o Policji oraz 86. Wprowadzanie do procesu karnego informacji z czynności operacyjnorozpoznawczych. Problem tzw. następczej zgody sądu Wskazówki egzaminacyjne + załączniki!!! Ustawa o Policji! Problematyka art. 168b k.p.k.!!!

65 93. Postępowanie Habeas Corpus Wskazówki egzaminacyjne.

66 109. Czynności niepowtarzalne w postępowaniu przygotowawczym Był referat na ten temat. W zagadnieniu tym należy przede wszystkim wskazać jakie to są czynności niepowtarzalne i dlaczego, kto ma prawo w nich uczestniczyć, w jaki sposób i podać przykłady.

67 115. Cofnięcie aktu oskarżenia Zasada skargowości - art k.p.k. Skarga - wniosek podmiotu bezpośrednio zainteresowanego wszczęciem stosownego postępowania Rodzaje skarg: zasadnicze, etapowe, incydentalne AO jako skarga zasadnicza Skarga uprawnionego oskarżyciela zakreśla granice postępowania sądowego; Problem tożsamości czynu- granice oskarżenia wyznacza zdarzenie historyczne, na którym oparte jest oskarżenie- nie opis czynu, ani jego kwalifikacja prawna! Z chwilą wniesienia aktu oskarżenia prokurator traci uprawnienia do modyfikowania opisu, jak i kwalifikacji prawnej czynu, ale może cofnąć akt oskarżenia lub złożyć wniosek o zmianę opisu lub kwalifikacji prawnej czynu bez wychodzenia poza granice oskarżenia!- z chwilą skierowania aktu oskarżenia do sądu prokurator nie przestaje być dysponentem skargi!

68 115. Cofnięcie aktu oskarżenia Oskarżyciel publiczny może cofnąć akt oskarżenia do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej.- nie jest wymagana zgoda oskarżonego. W toku przewodu sądowego - jedynie za zgodą oskarżonego! Niedopuszczalne jest cofnięcie aktu oskarżenia po zamknięciu przewodu sądowego przed sądem I instancji, a także w postępowaniu przed sądem II instancji. Niedopuszczalne- po uchyleniu wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

69 115. Cofnięcie aktu oskarżenia Cofnięcie aktu oskarżenia brak skargi uprawnionego oskarżyciela art pkt 9 k.p.k. Ponowne wniesienie aktu oskarżenia przeciwko tej samej osobie o ten sam czyn jest niedopuszczalne. Wniesienie aktu oskarżenia jest czynnością odwołalną, a jego cofnięcie wywołuje taki stan, jakby skargi w ogóle nie wniesiono. Przestaje ona funkcjonować procesowo i nie wywołuje skutków prawnych jako oświadczenie woli. Kodeks nie przesądza formy właściwej dla cofnięcia aktu oskarżenia, co oznacza, że w rachubę wchodzi zarówno oświadczenie ustne do protokołu, jak i oświadczenie pisemne.

70 115. Cofnięcie aktu oskarżenia Występował w charakterze oskarżyciela posiłkowego ubocznego A co z pokrzywdzonym? Nie występował w charakterze oskarżyciela posiłkowego ubocznego cofnięcie aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego nie pozbawia go uprawnień oskarżyciela piłkowego; może on oświadczyć, że popiera akt oskarżenia i wówczas staje się on samodzielnym oskarżycielem popierającym skargę. w terminie 14 dni od powiadomienia go o cofnięciu przez oskarżyciela publicznego aktu oskarżenia oświadczyć, że przystępuje do postępowania jako oskarżyciel posiłkowy i w dalszym toku postępowania występuje już jako oskarżyciel posiłkowy subsydiarny.

71 120. Posiedzenia wyrokowe Posiedzenie w przedmiocie rozpoznania wniosku o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy (art. 335 k.p.k. i art. 343 k.p.k.) Posiedzenie w przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania (art. 336, k.p.k.) Posiedzenie w przedmiocie dobrowolnego poddania się odpowiedzialności karnej (art. 338a k.p.k. i art. 343a k.p.k.) Posiedzenie w przedmiocie wydania wyroku nakazowego rozdział 53. k.p.k.

72 125. Redukcja postępowania dowodowego na rozprawie głównej art. 387 k.p.k. art. 388 k.p.k.

73 126. Wezwanie oskarżyciela publicznego do przedstawienia określonych dowodów. Wniosek prokuratora złożony przed wydaniem wyroku o przekazanie mu sprawy w celu uzupełnienia śledztwa lub dochodzenia Wskazówki egzaminacyjne

74 128. Istota i cechy modeli środków odwoławczych Podręcznik, strony Model apelacyjny (reformatoryjny) Model rewizyjny Model mieszany

75 135. Rodzaje rozstrzygnięć organu odwoławczego orzeczenie aprobacyjne utrzymanie w mocy zaskarżonego orzeczenia; orzeczenia reformatoryjne zmieniające zaskarżone orzeczenie i orzekające odmiennie co do istoty sprawy orzeczenie kasatoryjne uchylające zaskarżone orzeczenie + orzeczenie następcze: umorzenie postępowania, przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, *tryb przyspieszony przekazanie sprawy prokuratorowi w celu prowadzenia postępowania przygotowawczego na zasadach ogólnych w przypadku zażalenia wskazuje się, że wyjątkowo możliwe jest wydanie postanowienia uchylającego zaskarżone bez orzeczenia następczego, np. uchylenie postanowienia o zastosowaniu TA

76 143. Postępowanie w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyny zabronione pod groźbą kary Prezentacja z poprzednich zajęć (jako jeden z trybów szczególnych) Osobna ustawa!

77 Doktryna Salduz Dopuszczalność dowodowego wykorzystania samoobciążających wyjaśnień złożonych przez oskarżonego na wczesnym etapie postępowania zanim uzyskał on możliwość skonsultowania się z obrońcą. Z art., 6 EKPC należy wywodzić prawo do zapewnienia podejrzanemu dostępu do obrońcy od pierwszego przesłuchania go przez policję, chyba że w konkretnej sprawie zachodzą okoliczności przemawiające za potrzebą ograniczenia tego prawa. Prawo oskarżonego będzie naruszone, jeżeli samoobciążające wyjaśnienia złożone w czasie przesłuchania podejrzanego bez zapewnienia mu dostępu do obrońcy zostaną użyte dla wydania wyroku skazującego. Naruszenie prawa do korzystania z pomocy obrońcy nie oznacza automatycznej nierzetelności postępowania, ale ETPC bada, jakie znaczenie miał ten dowód dla wydania wyroku.