Ocena właściwości użytkowych i trwałości elementów ochron osobistych - rękawic strażackich

Transkrypt

1 PIENIAK Daniel 1 OGRODNIK Paweł 1 KAMOCKA-BRONISZ Renata 1 Ocena właściwości użytkowych i trwałości elementów ochron osobistych - rękawic strażackich WSTĘP Strażacy pełniący służbę w jednostkach ochrony przeciwpożarowej prowadzą działania ratownicze zarówno w czasie pożarów jak i innych miejscowych zagrożeń. W trakcie realizacji czynności zawodowych są oni narażeni na praktycznie wszystkie możliwe zagrożenia pochodzące od środowiska wynikające z rodzaju miejsca w jakim prowadzone są czynności ratownicze. Należy podkreślić że w czasie prowadzenia działań ratowniczo-gaśniczych strażacy najczęściej przebywają w warunkach uciążliwych i szkodliwych dla organizmu człowieka[1]. Wykonanie powierzonych zadań w środowisku niebezpiecznym i szkodliwym bez zastosowania zabezpieczeń jest praktycznie niemożliwe. Zabezpieczenia te nazywa się indywidualnymi środkami ochrony lub w skrócie ochronami osobistymi. Przy tak szerokim wachlarzu czynników niebezpiecznych bardzo istotnym problemem staje się wyposażenie go we właściwy zestaw ochron osobistych o odpowiednich parametrach. Odzież ochronna dla strażaka, jako wyrób należący do grupy środków ochrony indywidualnej, podlega wytycznym i aktom prawnym obowiązującym we wszystkich krajach Unii Europejskiej [2,3]. Ponadto powinna ona zostać tak zaprojektowana i wykonana aby jej użytkownik przy zapewnieniu odpowiedniej ochrony mógł prowadzić w miarę możliwości swobodnie czynności ratownicze. Odzież ochronna nie może krępować ruchów jednocześnie umożliwiając prowadzenia działań ratowniczo-gaśniczych na wysokości. Ważnym aspektem jest również odpowiedni dobór odzieży jeżeli chodzi o jej rozmiar i indywidualne dopasowanie do każdego ratownika. Jednocześnie ubiór powinien spełniać szereg wymagań dotyczących komfortu cieplnego, paroprzepuszczalności a także odporności na działanie mechaniczne. Bezpieczeństwo strażaka podczas akcji ratowniczogaśniczej zapewnia między innymi właściwe stosowanie środków ochrony indywidualnej. Jednym z nich są rękawice specjalne mające na celu zabezpieczyć ręce strażaka przed urazami mechanicznymi, szkodliwym działaniem substancji chemicznych, np. zasadami, kwasami, rozpuszczalnikami a także przed wysokimi i niskimi temperaturami, promieniowaniem podczerwonym, prądem elektrycznym, czynnikami biologicznymi, np. wirusami HIV, HBS itp. oraz wieloma innymi zagrożeniami. Rękawice przeznaczone do ochrony rąk strażaków podczas prowadzenia działań ratowniczo-gaśniczych z uwagi na różnorodność wykonywanych czynności muszą odznaczać się odpowiednią wytrzymałością mechaniczną, odpornością termiczną, podwyższoną wodoszczelnością i innymi wymaganiami ogólnymi. Rękawice takie mogą być oznakowane elementami z taśm odblaskowych koloru srebrnego i fluoroscencyjnego żółtego. Z punktu widzenia ratownika istotny jest stan techniczny rękawic ochronnych. Uszkodzenia powstające w procesie eksploatacji mogą prowadzić do ograniczenia skuteczności ochrony. Jednocześnie istotna jest trwałość wyrobów tego typu. 1. METODA BADAŃ Badania własne przeprowadzono jako ankietowe wśród 131 strażaków pełniących służbę w systemie zmianowym w jednostkach ratowniczo gaśniczych Państwowej Straży Pożarnej. Średnia czas służby ankietowanych wynosił 7,02 roku, średni wiek ankietowanego to 29,03 roku. Częstość interwencji wyższą niż jedna na służbę wskazało 80 ankietowanych. Można zatem uznać, że większość ankietowanych należą do mało i średnio doświadczonych strażaków. 1 Szkoła Główna Służby Pożarniczej w Warszawie, Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Pożarowego, Katedra Techniki Pożarniczej. Ul. Słowackiego 52/ Warszawa, dpieniak@sgsp.edu.pl, ogrodnik@sgsp.edu.pl, rkamocka@sgsp.edu.pl 1254

2 Ze względu na niemożność poświęcenia długiego okresu czasu strażaków na wypełnianie ankiet, pytania w ankiecie dotyczyły tylko głównych cech użytkowych ocenianych ochron. Treść pytań była konsultowana z osobami o długim stażu służby. W tabeli 1 przedstawiono zestawienie rękawic strażackich poddanych ocenie przez użytkowników, wyróżniono producentów, modele nr dopuszczenia przez CNBOP oraz liczność par i udział procentowy rękawic w badanej populacji. Na tym etapie największy problem stanowiła niemożność rozpoznania przez ankietowanych producenta i modelu użytkowanych rękawic, co prawdopodobnie miało wpływ na uzyskane wyniki. Tab. 1. Zestawienie rękawic strażackich poddanych ocenie l.p. Producent Model Nr dopuszczenia przez CNBOP- PIB [świadectwa CNBOP] Liczność grupy Udział procentowy [%] 1 NIEZNANY ,15 2 HOLIK INTERNATIONAL S.R.O. JOSEPHINE II 1400/ ,31 3 P.P.H.U. SUBOR RS 0831/ ,46 4 LEBON - POLSKA GSP PLUS 0740/ ,69 5 GALASKÓR SP. Z O.O. GLS-001M 1415/ ,92 6 ASKO GMBH PATRON FIRE 1719/ ,08 7 KADIMEX S.A. KOMFORTECO 2054/ ,08 8 P.P.H. KEWA - ECO FIRE-MAX 1931/ ,31 2. WYNIKI BADAŃ WŁASNYCH W tabeli 2 przedstawiono pytania zawarte w ankiecie przeprowadzonej wśród strażakówratowników pełniących służbę w jednostkach ratowniczo-gaśniczych PSP wraz z odpowiedzi respondentów. W tabeli uwzględniono: pytania, odpowiedzi, udział procentowy ankietowanych wybierających poszczególną odpowiedź oraz modele rękawic, które zostały najlepiej i najgorzej ocenione przez ankietowanych. Odpowiedzi do pytania pierwszego zostały przedstawione w formie wykresu (rysunek 1), do pytania drugiego, w formie tabeli (tabela1). Rys. 1. Szereg rozdzielczy wyników czasu użytkowania rękawic bojowych wszystkich modeli 1255

3 Tab. 2. Pytania ankietowe i wyniki ankiety l.p. Pytanie Forma odpowiedzi rękawice bojowe mają odpowiednią masę? Udział procentowy [%] Najlepiej oceniane Najgorzej oceniane Ile lat użytkuje Pan/Pani obecnie posiadane rękawice bojowe? liczność lat Rys Proszę podać nazwę producenta i model używanych przez Pana/Panią Nazwa producenta Tab rękawic bojowych? Czy uważa Pan/Pani, że używane Tak 63 przez Pana/Panią rękawice bojowe KEWA, Nie 37 spełniają wymogi estetyczne? Galaskór Odczuwam wyraźne obciążenie, gdy je 28 założę rękawice są odporne na starcie i przesiąkanie powierzchni roboczej? rękawice są odporne na przebicie? Czy drobne uszkodzenia mechaniczne użytkowanych przez Pana/Panią rękawic łatwo się powiększają? rękawice są odporne na rozdarcie? Czy wykonując czynności ratownicze odczuwa Pan/Pani przenikanie ciepła poprzez rękawice? Czy kiedykolwiek zaobserwował Pan/Pani uszkodzenia rękawic strażackich jako efekt oddziaływania płomienia? Odczuwam obciążenie po pewnym czasie Nie odczuwam ciężaru rękawic bojowych Są bardzo odporne i trwałe Powierzchnia robocza szybko ulega przetarciu Powierzchnia robocza szybko ściera się i przesiąka Tylko przesiąkają 15 Powierzchnia robocza ściera się 15 Nie 7 Raczej nie 37 Raczej tak 47 Tak 9 Nie 17 Raczej nie 44 Raczej tak 26 TAK 13 Są odporne na rozdarcie i trwałe Łatwo ulegają rozdarciu na szwach Ulegają powierzchniowemu rozdarciu podczas akcji ratowniczo-gaśniczej Lebon, Patron Fire, Nieznany Glaskór, Holik Nieznany, Glaskór Glaskór, Holik, Lebon Galaskór, Lebon, Tak 45 Glaskór, Nie 55 Subor 25 Tak 21 Lebon, Holik, Galaskór Kadimex, Subor, Holik Subor, Holik, Galaskór Nieznane, Subor Subor, Kadimex Subor, KEWA Subor, KEWA KEWA, Kadimex, Lebon Holik, Kadimex, KEWA, Patron Fire Masa rękawic odczuwalna jest po pewnym czasie użytkowania przez 72% ankietowanych. Aż 28 % respondentów odczuwa wyraźne obciążenie po samym założeniu omawianego środka ochrony osobistej. Duża część - 38% ankietowanych uważa, że powierzchnia robocza rękawic jest trwała oraz odporna na starcie i przesiąkanie. Większa ilość respondentów ma jednak inne zdanie na ten temat: 1256

4 według 12% uczestników ankiety rękawice szybko ulegają przetarciu a 50% respondentów uważa, że powierzchnia robocza środka ochrony rąk ściera się i/lub przesiąka. Odporność na przebicie jest kwestią sporną dla respondentów, co może wynikać z faktu, iż 84% ankietowanych nie potrafiło jednoznacznie ocenić branej pod uwagę cechy rękawic. Prawie połowa uczestników, 44%, uważa, że rękawice raczej nie są lub nie są odporne na przebicie a 56% ankietowanych uważa przeciwnie. Większość ankietowanych, 61%, uważa, że drobne uszkodzenia raczej nie lub nie powiększają się w sposób łatwy. Łatwość powiększania się uszkodzeń mechanicznych została stwierdzona przez 39% ankietowanych. Odpowiedzi respondentów dotyczące odporności na rozdarcie były zróżnicowane. 53% ankietowanych uważa, że rękawice są trwałe pod tym względem a reszta uczestników sądziła, że łatwo ulegają rozdarciu na szwach lub rozdarciu powierzchniowemu podczas realizacji zadań ratowniczo-gaśniczych. Zdolność do nieprzenikania ciepła przez omawiany środek ochrony osobistej została stwierdzona przez 55% ankietowanych. 45% respondentów odczuwa przenikanie ciepła przez rękawice podczas wykonywania czynności gaśniczych. Większość ankietowanych, 79%, nie zauważyło aby rękawice zostały uszkodzone na skutek oddziaływania płomienia. Na podstawie ocen modeli rękawic, znajdujących się w tabeli 2, sporządzono ranking 3 najlepiej i najgorzej ocenianych modeli. W zależności od kolejności występowania danego modelu w ocenie przyznawano odpowiednio 3, 2 lub 1 punkt na plusie ocena pozytywna, na minusie ocena negatywna. Wyniki rankingu zostały przedstawione w tabeli 3. Tab. 3. Ranking najlepiej i najgorzej ocenianych modeli rękawic bojowych przez ankietowanych Model rękawic Ocena pozytywna Ocena negatywna Ocena ogólna (Nieznany) 1,2 3 0 Josephine II 1,1,2 1,2,2-1 RS 1 2,3,2,3,3,3-15 GSP PLUS 3,1,3 1 6 GLS-001M 1,2,1,2,2,2, Patron Fire 3,2,3,3,3,3, KomfortEco - 3,2,2,3-10 Fire-Max 2 2,1,3,2-6 Najlepiej ocenione przez strażaków-ratowników zostały rękawice, niemieckiego producenta ASKO GmbH, Patron Fire. Wykonane są one ze skóry cielęcej typu nappa, odpornej na wysokie temperatury, garbowanej, nie kurczącej się. Rękawice te są również wiatroszczelne, wodoszczelne, przepuszczające powietrze i odporne na substancje chemiczne. Dostępne są w wersji krótkiej i długiej z mankietem. Rękawice Patron Fire uzyskały świadectwo dopuszczenia przez CNBOP w 2013 roku. Cena rękawic wynosi ok. 250 zł. Dobrze oceniane przez użytkowników zostały rękawice polskiej firmy GALASKÓR sp. z o.o. model GLS-001M. Rękawice wykonane są z impregnowanego materiału Nomex-Delta i z Kevlaru pokrytego powłoką karbonowo-silikonową. Środek ochrony osobistej odporny jest na działanie wysokich temperatur i uszkodzenia mechaniczne, jest wodoszczelny przepuszczający powietrze. Omawiany model rękawic został dopuszczony przez CNBOP w 2012 roku. Cena produktu GLS-001M wynosi ok. 240 zł. Pozytywnie ocenione zostały również rękawice GSP PLUS firmy LEBON Polska. Rękawice wykonane są z licowanej skóry bydlęcej, ognioochronnej. Rękawice posiadają dużą odporność mechaniczną, chronią ręce przed wirusami i substancjami chemicznymi oraz przenikaniem wilgoci, wody i krwi. Ten środek ochrony uzyskał świadectwo dopuszczenia przez CNBOP w 2010 roku, cena rękawic wynosi ok. 150 zł. Najgorzej ocenione przez ankietowanych zostały rękawice RS polskiej firmy P.P.H.U. SUBOR. Dostępne są dwa modele rękawic RS, RS-01 i RS-02, odpowiednio bez i z mankietem. Rękawice wykonane są głównie z tkaniny aramidowej typu Nomex oraz z tkaniny silikonowej. Cechują się odpornością na uszkodzenia mechaniczne i termiczne, chronią ręce przed bezpośrednim kontaktem ze środkami chemicznymi i z czynnikami atmosferycznymi. Posiadają świadectwo dopuszczenia przez CNBOP od 2010 roku. Cena rękawic zależności od modelu i wynosi ok zł. Nisko ocenione 1257

5 zostały również rękawice firmy KADIMEX S.A., model KomfortEco. Są to czterowarstwowe rękawice skórzane. Zapobiegają przed przedostaniem się do wnętrza rękawic wody, substancji chemicznych i bakterii. Przepuszczają powietrze oraz odprowadzają wilgoć z wnętrza rękawic. Świadectwo dopuszczenia przez CNBOP otrzymały w 2014 roku. Cena produktu KomfortEco wynosi ok. 120 zł. Nie najlepiej ocenione przez respondentów zostały również rękawice Fire-Max firmy P.P.H. KEWA Eco. Wykonane są z licowanej skóry bydlęcej. Cechują się odpornością mechaniczną i termiczną, są wodoszczelne, przepuszczające powietrze. Chronią ręce przed bezpośrednim kontaktem z krwią i wilgocią. Uzyskały dopuszczenie przez CNBOP 2014, cena rękawic wynosi ok. 150 zł. PODSUMOWANIE I WNIOSKI Na rynku dostępna jest szeroka gama rękawic bojowych dla strażaków-ratowników. Certyfikat CNBOP-PIB dopuszczający rękawice bojowe do użytkowania w jednostkach ratowniczo-gaśniczych PSP posiada 12 producentów. Rękawice różnią się materiałem z którego są wykonane, wyglądem, długością, okresem posiadania świadectwa dopuszczenia przez CNBOP oraz ceną. Wszystkie modele środków ochrony osobistej mają takie same zastosowanie i, jak podają producenci, cechują się odpornością mechaniczną i termiczną. Z ankiety przeprowadzonej wśród strażaków-ratowników wynika, że rękawice eksploatowane są głównie do 3 lat. Prawdopodobnie spowodowane jest to niewystarczającą odpornością mechaniczną. Większa ilość ankietowanych uważa, że powierzchnia robocza rękawic nie jest trwała oraz odporna na ścieranie i przesiąkanie. Prawie połowa respondentów sądzi również, że rękawice nie są odporne na przekłucie, łatwo ulegają rozdarciu powierzchniowemu lub na szwach oraz że drobne uszkodzenia powiększają się w sposób łatwy. Rękawice według większości ankietowanych nie uszkadzają się na skutek oddziaływania ciepła, jednak prawie połowa respondentów odczuwa przenikanie ciepła podczas działań ratowniczych. Liczność uczestników ankiety posiadających dany model rękawic związana jest z okresem wydania świadectwa dopuszczenia przez CNBOP. Największą grupę ankietowanych stanowiły osoby posiadające rękawice, których model dopuszczony był do użytkowania od 2012 roku. Okres ten nie wpływa jednak na jakość produktu. Modele środków ochrony osobistej dopuszczone w 2014 roku do eksploatacji najprawdopodobniej miały wyróżniać się stosunkowo niską ceną a nie lepszymi właściwościami użytkowymi. Dokonanie oceny poszczególnych modeli rękawic przez ankietowanych umożliwia praktyczną ewaluację produktów dostępnych na rynku. Ranking sporządzony przez autorów, najlepiej i najgorzej ocenianych modeli środków ochrony osobistej, może pomóc strażakowi-ratownikowi w wyborze modelu rękawic. Streszczenie Środki ochrony osobistej, w tym rękawice strażackie, należą do grupy środków stanowiących bezpośrednią ochronę strażaka-ratownika przed zagrożeniami występującymi w działaniach ratowniczo-gaśniczych. Ochrony tego typu powinny spełniać minimalne wymagania określone w normach technicznych m.in. PN-EN659:2010 i PN-EN407:2007. Ze względu na służbę strażaków w warunkach specjalnych i częściowo nieprzewidywalnych, jakość powinna być potwierdzona przez użytkowników w warunkach eksploatacji. Ochronny rąk wykorzystywane w jednostkach PSP, powinny spełniać wysokie wymagania użytkowników w zakresie odporności na działanie narażeń mechanicznych i termicznych. Ważna jest również trwałość ochrony. Celem pracy była ocena, oparta na wynikach badań ankietowych, istotnych właściwości użytkowych i trwałości ochron osobistych. The evaluation of utility properties and durability of personal protections fire gloves Abstract Personal protections, including fire gloves, belong to the group of assets of direct protection of rescuer and 1258

6 fire-fighter against hazards present during rescue and fire-fighting actions. Such protections should fulfil minimum requirements defined in the technical standards e.g. PN-EN659:2010 and PN-EN407:2007. Due to fire-fighters service in special and partly unpredictable conditions, a quality should be confirmed by users at operating conditions. Hands protections used in State Fire Brigades should fulfil strict requirements of the users with regards to resistance to mechanical and thermal exposures. Durability of the protection is also important. The objective of this paper was evaluation based on survey results of the crucial utility properties and durability of the personal protections. BIBLIOGRAFIA 1. Gil D., Wyposażenie osobiste i ochronne strażaka, Bydgoszcz Czerwienko D., Lemańska K., Pastuszka Ł., Technologia materiałów na ubrania strażackie, Bezpieczeństwo i Technika Pożarnicza 2012, nr Guzewski P., Ubiory ochronne, Poznań