Mgr Marcin Możdżan PROF. DR HAB. FARM. ANTONI KOTEŁKO ( )

Transkrypt

1 Mgr Marcin Możdżan PROF. DR HAB. FARM. ANTONI KOTEŁKO ( ) Z okazji 25-rocznicy śmierci profesora Antoniego Kotełki, chciałbym wszystkim czytelnikom Kronikarza przybliżyć życiorys i zasługi rektora Akademii Medycznej w Łodzi. Prof. A. Kotełko należał do tych osób, które niechętnie o sobie opowiadały. Był bardzo skromnym człowiekiem. Antoni Kotełko urodził się 11 czerwca 1921 roku w Aleksandrowie koło Łodzi. Był synem Edmunda i Michaliny z Ciesielskich. Do 1939 roku uczęszczał do Miejskiego Gimnazjum Męskiego w Łodzi. W czasie okupacji kontynuował naukę na tajnych kursach. Egzamin dojrzałości zdał w Warszawie w 1942 roku. Następnie studiował na Wydziale Chemicznym Tajnej Politechniki Warszawskiej, gdzie uczęszczał do końca II wojny światowej. Warto w tym miejscu przypomnieć o zamiłowaniu Antoniego Kotełki do przekazywania wiedzy młodszym pokoleniom. Nie zważając na represje hitlerowskie, wraz ze swoją krewną, Stefanią Sztaudynger, nauczał młodzież szkoły średniej w miejscowości Puszcza Mariańska (byłe województwo skierniewickie). KRONIKARZ 387

2 Po wojnie naukę kontynuował na Politechnice Łódzkiej, gdzie w 1947 roku otrzymał dyplom inżyniera chemii, natomiast po 3 latach uzyskał w tejże uczelni stopień naukowy doktora na podstawie rozprawy Synteza niektórych tlenków fenylarsenawych. Od 1947 roku rozpoczął pracę na Wydziale Farmaceutycznym Uniwersytetu Łódzkiego u boku prof. dr Stanisława Kiełbasińskiego w Katedrze i Zakładzie Technologii Środków Farmaceutycznych. Po śmierci prof. St. Kiełbasińskiego, w 1955 roku, Antoni Kotełko objął obowiązki kierownika katedry. Profesor Antoni Kotełko w latach jednocześnie pracował w Łódzkich Zakładach Chemiczno-Faramceutycznych Polfa w dziale produkcji piperazyny i w laboratorium zakładowym. W 1957 roku profesor odbył studia specjalistyczne w Instytucie Farmaceutycznym Uniwersytetu w Bazylei, gdzie zdobywał doświadczenie w zakresie badania związków naturalnych oraz we Frankfurcie nad Menem w 1958 roku, gdzie zajmował się syntezą związków heterocyklicznych. W 1961 roku Antoni Kotełko otrzymał na Wydziale Farmaceutycznym tytuł naukowy docenta, na postawie pracy pt. Studia nad procesami uwodornienia aminonitryli, a 7 lat później został mianowany na profesora nadzwyczajnego, by w 1977 roku otrzymać tytuł profesora zwyczajnego. Antoni Kotełko należał do tych osób, które w sposób znaczący przyczyniły się do rozwoju Wydziału Farmaceutycznego w Łodzi. Profesor był cenionym wykładowcą i doskonałym organizatorem. W 1972 roku odbył wizytę na Uniwersytetach: w Berlinie i Greisswaldzie, a dwa lata później, przebywał w Republice Federalnej Niemiec, gdzie brał udział w posiedzeniach naukowych we Frankfurcie w ramach współpracy z prof. Walterem Reid z Zakładu Chemii Organicznej jak również w Instytucie Maxa Plancka we Freiburgu u prof. Lude Ritz. Do najważniejszych osiągnięć naukowo-badawczych profesora Antoniego Kotełki należą: otrzymanie i zbadanie piperazyny szeregu pochodnych dwóch nieopisanych dotychczas układów heterocyklicznych 7-członowych. opracowanie nowej metody syntezy monoalkilowych pochodnych heksahydro-1,4- diazepiny, a następnie dwupodstawionych jej pochodnych. Należy zwrócić uwagę, że metoda opracowana przez profesora była bardzo wydajna i tania do otrzymania. Na bazie tego mechanizmu otrzymał ponad 40 nowych związków chemicznych potencjalnych leków o działaniu psychotropowym, spazmolitycznym i antyhistaminowym. opracowanie syntezy nowych pochodnych (alkilowych) pierścieni 8 członowych z dwoma atomami azotu. Profesor Antoni Kotełko był także autorem wielu patentów syntezy leków, które zostały przekazane Zakładom Chemiczno-Faramceutycznym Polfa. Wykorzystując predyspozycje organizacyjne, powierzono Profesorowi stanowisko kolejno: dziekana Wydziału Farmaceutycznego AM w Łodzi 1( ), prorektora ds. nauki ( ) i rektora ( ). Dzięki uzyskanym kontaktom naukowym w Bazyleii i Frankfurcie nad Menem, prof. Antoni Kotełko wpłynął niewątpliwie na rozwój prac naukowych ośrodka łódzkiej farmacji. Natomiast jako rektor przyczynił się do podniesienia rangi uczelni w kraju i za granicą. Wiele uwagi poświęcał na nawiązanie kontaktów naukowych, wymianie myśli i poglądów z odwiedzającymi łódzką uczelnię wybitnymi naukowcami z kraju i z zagranicy. Był jednym z pomysłodawców budowy Centrum Kliniczno-Dydaktycznego Akademii Medycznej w Łodzi. Wiedział jak trudne jest to zadanie, ale chciał stworzyć dla łódzkich studentów godziwe warunki nauki. 388 KRONIKARZ

3 Prof. Antoni Kotełko rektorem Akademii Medycznej w Łodzi Profesor był również zwolennikiem współpracy z zakładami przemysłowymi w Łodzi i poza miastem, czego celem miała być poprawa higieniczno-sanitarnych, a także zdrowotnych warunków pracy. W późniejszym czasie została nawiązana współpraca z sąsiednimi województwami: włocławskim, piotrkowskim i sieradzkim. Jego zdolności i umiejętności były także wykorzystywane w skali całego kraju. W latach był członkiem Sekcji Medycznej Rady Głównej Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego i Nauki, zaś od 1972 do ostatnich swoich dni życia - członkiem Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia i Opieki Społecznej. Zaangażowanie prof. Antoniego Kotełki w rozwój nauki w Polsce przyniosło Profesorowi ogromny autorytet na wyższych uczelniach łódzkich, co znalazło odbicie w pełnieniu funkcji przewodniczącego kolegiów rektorów łódzkich uczelni ( ), a w ostatnich latach w funkcji zastępcy przewodniczącego Rady Naukowej przy prezydencie Miasta Łodzi. W latach był przewodniczącym Łódzkiego Komitetu Frontu Jedności Narodu. Antoni Kotełko zreformował studia farmaceutyczne poprzez opracowanie programu nauczania technologii chemicznej środków leczniczych (wykłady i ćwiczenia z technologii środków leczniczych, inżynierii chemicznej i aparatury chemicznej), w związku z rozszerzeniem studiów kierunkowych o specjalizację technologii na ostatnich 2 latach studiów farmaceutycznych. Jego zasługą było również powołanie do życia Zakładu Biosyntezy w obrębie Instytutu Chemii i Technologii Leków, którego głównym zadaniem było przygotowanie studentów do wytwarzania środków leczniczych, głównie antybiotyków na drodze procesów mikrobiologicznych. Profesor cieszył się ogromnym poważaniem, czego dowodem mogą być liczne prace magisterskie, których był promotorem. W Zakładzie Technologii Środków Leczniczych patronowano ponad 80 obronom prac magisterskich, a w instytucie przeprowadzono 9 przewodów doktorskich i 4 habilitacyjnych. Profesor Antoni Kotełko współpracował z ośrodkiem wrocławskim przede wszystkim z prof. Leonardem Kuczyńskim, który - jak wspominał Profesor - na początku jego drogi naukowej służył mu radą i pomocą. KRONIKARZ 389

4 JM Rektor Antoni Kotełko wręcza dyplom doktorski Romanowi Gurynowi Doceniając te zasługi dla rozwoju łódzkiej farmacji, przedstawił senatowi AM prof. L. Kuczyńskiego jako kandydata do tytułu doktora honoris causa. Ziściło się to w dniu 27 października 1981 roku jeszcze za życia prof. Antoniego Kotełki. Kolejną pasją profesora były kwiaty. Hodował je we własnym ogródku, a w domu miał rzadkie okazy. Ta pasja zapewne dawała mu odprężenie i przynosiła relaks w ciężkiej codziennej pracy. Nieliczni, którzy znali Antoniego Kotełkę z tej strony, wiedzieli że był wiceprzewodniczącym Polskiego Towarzystwa Lilii. Kochał lilie, a także tulipany, których miał ponad 4 tysiące odmian, zapakowanych i opisanych każdą z osobna. Prof. Antoni Kotełko za swoją działalność naukową i organizacyjną został uhonorowany wieloma odznaczeniami państwowymi m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski i Złotym Krzyżem Zasługi, a także był laureatem innych nagród: Nagrody I 0 Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej, Nagrody Miasta Łodzi, medalem XXV-lecia AM w Łodzi, Złotym, Srebrnym i Brązowym Medalem za Zasługi dla Obronności Kraju, wyróżniony odznaczeniem resortowym, pośmiertnie odznaczony tytułem i orderem Zasłużonego Nauczyciela PRL. Ponadto podczas pełnienia funkcji rektora, prof. Antoni Kotełko nawiązał ścisłą współpracę z Włocławkiem. Za zasługi dla Włocławka, mieszkańcy i miłośnicy miasta obdarzyli Antoniego Kotełkę zaufaniem, proponując mu stanowisko pierwszego prezesa Włocławskiego Towarzystwa Naukowego. Prof. Antoni Kotełko zmarł 23 listopada 1982 roku i został pochowany na cmentarzu katolickim na Dołach obok swoich rodziców - nauczycieli. Jak wspominał podczas ceremonii pogrzebowej ówczesny rektor AM, prof. Leszek Woźniak, 390 KRONIKARZ

5 Antoni Kotełko był człowiekiem bystrym, inteligentnym, a jednocześnie bardzo skromnym, a nawet nieśmiałym, nade wszystko jednak szlachetnym, niezwykle uczciwym i bezinteresownym. Natomiast według prof. Stefana Groszkowskiego, Zmarły był człowiekiem wybitnym, cechowała go głęboka mądrość, prawość, skromność i pracowitość. Miał wielkie poczucie sprawiedliwości, był wrażliwy na wszelką krzywdę. Na co dzień był osobą dostępną dla wszystkich, cieszył się wielkim poważaniem i autorytetem, dużą wagę przywiązywał do tradycji dobrych obyczajów akademickich. N e k r o l o g i Antoniego Kotełki, Dziennik Łódzki, Głos Robotniczy, 1982, Służba Zdrowia 1982 nr 31 s. 7; Wspomnienia pośmiertne Prof. Antoni Kotełko, Głos Robotniczy, nr 243 z 13 grudnia 1982 r.; Stefan Groszkowski: Przemówienie nad trumną A. Kotełki, 23 listopada 1982; H. Mikołajewska: Antoni Kotełko ( ) wspomnienie pośmiertne ; Henryk Młodecki: Przemówienie nad trumną A. Kotełki, 23 listopada 1982; Henryk Pankiewicz: Dr hab. Antoni Kotełko profesorem zwyczajnym. Farmacja Polska 1978 nr 7 s , portr.; Tenże: Rektor Akademii Medycznej prof. dr hab. Antoni Kotełko laureatem Nagrody Miasta Łodzi. Farmacja Polska 1980 nr 6 s. 371; Tenże: Prof. dr hab. Antoni Kotełko. Farmacja Polska 1983 nr 6 s , portr., bibliogr.; Leszek Woźniak: Przemówienie nad trumną Antoniego Kotełki, 23 listopada 1982; Annales Academiae Medicae Lodzensis 1984/1985 T. 25/26 s , portr.; Skład osobowy i plan studiów na rok akademicki 1983/1984 / Akademia Medyczna w Łodzi. Łódź 1984 s ; Andrzej Kurnatowski: Profesorowie i docenci wydziałów medycznych Uniwersytetu Łódzkiego i Akademii Medycznej w Łodzi Łódź 2003 s , portr. KRONIKARZ 391