AKTYWNOŚĆ DOBOWA CHRZĄSZCZY DIABROTICA VIRGIFERA LE CONTE NA KUKURYDZY CUKROWEJ (ZEA MAYS VAR. SACCHARATA) W LATACH

Transkrypt

1 AKTYWNOŚĆ DOBOWA CHRZĄSZCZY DIABROTICA VIRGIFERA LE CONTE NA KUKURYDZY CUKROWEJ (ZEA MAYS VAR. SACCHARATA) W LATACH PAWEŁ K. BEREŚ 1, ZDZISŁAW KANIUCZAK 1, RAFAŁ SIONEK 2 1 Instytut Ochrony Roślin Państwowy Instytut Badawczy Terenowa Stacja Doświadczalna Langiewicza 28, Rzeszów p.beres@iorpib.poznan.pl 2 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa Langiewicza 28, Rzeszów I. WSTĘP Zachodnia kukurydziana stonka korzeniowa (Diabrotica virgifera Le Conte) występuje w Polsce od 2005 roku (Sahajdak i wsp. 2006). Pomimo natychmiastowego podjęcia przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa działań fitosanitarnych zmierzających do zlikwidowania pierwszych ognisk szkodnika, nie udało się powstrzymać jego ekspansji. W kolejnych latach chrząszcze D. virgifera rozszerzyły zasięg swojego występowania o kolejne województwa (Konefał i wsp. 2007; Konefał i Bereś 2009). Z racji tego, że najprawdopodobniej nie uda się całkowicie zwalczyć tego gatunku w Polsce, konieczne jest wypracowanie takiego postępowania, które pozwoli ograniczyć straty ekonomiczne, jakie z czasem powstaną w następstwie żerowania larw oraz chrząszczy. Aktualnie dominującym na plantacjach kukurydzy stadium rozwojowym D. virgifera są chrząszcze. Podejmowane działania zwalczające osobniki dorosłe mają głównie na celu ograniczenie liczby samic składających jaja, co umożliwia obniżenie populacji szkodnika w kolejnych latach. Jest to bardzo ważne z uwagi na wysoką płodność gatunku. Jak podaje bowiem Chiang (1973) jedna samica może złożyć nawet ponad jaj. Celem badań było określenie aktywności dobowej chrząszczy D. virgifera na kukurydzy cukrowej pod kątem możliwości wyznaczenia optymalnej godziny, w jakiej należałoby prowadzić obserwacje polowe nad tym gatunkiem oraz wykonać zabieg zwalczający. II. MATERIAŁ I METODY Badania wykonano w latach na kukurydzy cukrowej odmiany Candle uprawianej na powierzchni 0,06 ha w Terliczce koło Rzeszowa.

2 Dzienna aktywność chrząszczy Diabrotica virgifera Le Conte 99 W celu określenia optymalnego terminu wykonania badań nad aktywnością dobową chrząszczy począwszy od czerwca aż do końca okresu wegetacji kukurydzy prowadzono 2 3 razy w tygodniu obserwacje nad dynamiką występowania szkodnika na plantacji. Podstawowe analizy rozpoczynano z chwilą stwierdzenia wyraźnego i stałego wzrostu populacji D. virgifera. W okresie licznego występowania chrząszczy obserwacje nad ich dzienną aktywnością wykonywano pięć razy w ciągu doby w godzinach: 6:00, 9:00, 12:00, 15:00 oraz 18:00. W tym celu każdorazowo metodą przemarszu dokładnie przeglądano po 100 kolejnych roślin w pięciu miejscach plantacji (razem 500) notując liczebność imago na roślinach oraz miejsca najliczniejszego występowania. III. WYNIKI I ICH OMÓWIENIE Wyniki dotyczące dziennej aktywności chrząszczy D. virgifera uzyskane w latach prezentują tabele 1 4. W okresie prowadzenia badań warunki meteorologiczne sprzyjały lotom chrząszczy oraz zasiedlaniu roślin kukurydzy. Nie stwierdzono występowania w tym czasie opadów deszczu, silnego wiatru ani innych niekorzystnych warunków pogodowych, które mogłyby istotnie zakłócić rozwój populacji szkodnika. W latach okres najliczniejszego występowania chrząszczy na roślinach kukurydzy przypadał od trzeciej dekady lipca do połowy sierpnia, gdy kukurydza była Tabela 1. Dzienna aktywność chrząszczy D. virgifera w 2006 roku Table 1. Daily activity of D. virgifera beetles in ,0 10,0 3,0 6,0 21, ,0 13,0 2,0 11,0 29, ,0 8,0 7,0 3,0 19, ,0 17,0 5,0 9,0 30, ,0 9,0 8,0 10,0 27, ,0 25,0 11,0 13,0 40, ,0 21,0 16,0 4,0 31, ,0 28,0 9,0 15,0 22, ,0 16,0 5,0 7,0 24, ,0 7,0 2,0 8,0 19, ,0 14,0 10,0 5,0 10, ,0 8,0 4,0 2,0 12, ,0 12,0 7,0 5,0 8, ,0 6,0 6,0 4,0 9,0 7,0 26,0 13,0 14,0 40,0

3 100 Tabela 2. Dzienna aktywność chrząszczy D. virgifera w 2007 roku Table 2. Daily activity of D. virgifera beetles in ,0 21,0 4,0 11,0 30, ,0 29,0 9,0 10,0 41, ,0 17,0 7,0 16,0 46, ,0 24,0 12,0 27,0 53, ,0 35,0 10,0 21,0 67, ,0 27,0 8,0 17,0 79, ,0 39,0 13,0 28,0 80, ,0 15,0 5,0 16,0 29, ,0 12,0 4,0 7,0 23, ,0 16,0 8,0 12,0 34, ,0 19,0 11,0 13,0 30,0 5,0 23,0 8,0 17,0 47,0 Tabela 3. Dzienna aktywność chrząszczy D. virgifera w 2008 roku Table 3. Daily activity of D. virgifera beetles in ,0 49,0 20,0 18,0 77, ,0 51,0 29,0 21,0 80, ,0 61,0 34,0 39,0 75, ,0 40,0 21,0 24,0 77, ,0 39,0 13,0 34,0 60, ,0 58,0 19,0 27,0 52, ,0 31,0 27,0 16,0 66, ,0 49,0 31,0 38,0 74, ,0 41,0 25,0 25,0 70, ,0 59,0 13,0 27,0 63, ,0 29,0 21,0 33,0 57, ,0 48,0 15,0 28,0 60, ,0 36,0 17,0 21,0 62, ,0 59,0 20,0 33,0 55,0 8,0 26,0 12,0 16,0 38,0

4 Dzienna aktywność chrząszczy Diabrotica virgifera Le Conte 101 Tabela 4. Dzienna aktywność chrząszczy D. virgifera w 2009 roku Table 4. Daily activity of D. virgifera beetles in ,0 41,0 36,0 21,0 58, ,0 38,0 19,0 21,0 49, ,0 58,0 17,0 19,0 53, ,0 25,0 16,0 8,0 37, ,0 35,0 21,0 14,0 46, ,0 41,0 23,0 28,0 47, ,0 37,0 14,0 17,0 59, ,0 53,0 9,0 26,0 65, ,0 28,0 13,0 21,0 55, ,0 48,0 17,0 19,0 71, ,0 51,0 20,0 15,0 99, ,0 49,0 12,0 23,0 75, ,0 36,0 18,0 14,0 58, ,0 47,0 10,0 9,0 53,0 7,0 29,0 12,0 12,0 40,0 w fazie BBCH (Adamczewski i Matysiak 2002). Podobny okres najliczniejszego występowania szkodnika zanotowali w Rumunii Pălăgesiu i wsp. (2001). Wykonane w tym czasie obserwacje wykazały, że najwyższa liczebność osobników dorosłych D. virgifera na roślinach kukurydzy występuje po godzinie 9.00 rano oraz po wieczorem. Podobną zależność zaobserwowali na Słowacji Varga i Cagan (2005), którzy najwięcej chrząszczy notowali o godzinie przed południem oraz o wieczorem. W badaniach własnych szczególnie wysoka aktywność chrząszczy stonki kukurydzianej występowała po Potwierdzają to również badania Chianga (1973). Jak podaje powyższy autor za Ball (1957) może to być związane z procesem składania jaj przez szkodnika, który jest najintensywniejszy wieczorem. W okresie najwyższej aktywności chrząszcze D. virgifera były bardzo ruchliwe i spotykano je na niemal wszystkich nadziemnych częściach roślin, a w szczególności w okolicach pochew liściowych oraz na blaszkach liści, gdzie gromadził się pyłek, a także na świeżych znamionach kolb. Najniższa aktywność imago notowana była o godzinie 6.00 rano, co było najprawdopodobniej związane ze stosunkowo niską temperaturą panującą w tym czasie oraz obecnością rosy. Obserwowane o tej godzinie chrząszcze były mało ruchliwe i ukryte głównie w okolicach pochew liściowych w najniższych partiach roślin. Również o godzinie liczebność osobników dorosłych na roślinach była stosunkowo niska, co z kolei mogło wynikać z wysokiej temperatury utrzymującej się w łanie i ukrywaniem się chrząszczy w zacienionych miejscach. W tym to okresie ich obecność stwierdzana

5 102 była głównie na blaszkach liściowych w środkowych piętrach roślin oraz pomiędzy znamionami kolb. Podsumowując należy stwierdzić, że chrząszcze D. virgifera najaktywniejsze były o godzinie 9.00 rano oraz po wieczorem. W tych godzinach należałoby zalecić wykonywanie bezpośrednich obserwacji roślin pod kątem obecności tego gatunku w zasiewach kukurydzy. Również jest to najlepszy czas na wykonanie zabiegów chemicznego zwalczania chrząszczy, które w szczególności powinny być wykonywane pod wieczór, gdy liczebność szkodnika jest najwyższa i gdy żeruje on prawie na wszystkich nadziemnych częściach roślin. IV. LITERATURA Adamczewski K., Matysiak K Kukurydza Zea mays L. s W: Klucz do Określania Faz Rozwojowych Roślin Jedno- i Dwuliściennych w Skali BBCH [K. Adamczewski, K. Matysiak tłumaczenie i adaptacja]. Wyd. I., Inst. Ochr. Roślin, 134 ss. Ball H.J On the biology and egg laying habits of the Western corn rootworm. J. Econ. Entomol. 50: Chiang H.C Bionomics of the Northern and Western corn rootworms. Annu. Rev. Entomol. 18: Konefał T., Bereś P.K Diabrotica virgifera Le Conte in Poland in and regulations in the control of the pest in J. Plant Protection Res. 49 (1): Konefał T., Buzon D., Bereś P.K Drugi rok występowania Diabrotica virgifera Le Conte w Polsce stan aktualny i nowe doświadczenia w zwalczaniu szkodnika. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 47 (1): Pălăgesiu I., Grozea I., Hăncu M Evolution of the pest Diabrotica virgifera virgifera Le Conte in the Times district. p In: Proceedings XXI IWGO Conference, VIII Diabrotica Subgroup Meeting, Padva, Italy, 27 October 3 November 2001, Italy, 438 pp. Sahajdak A., Bereś P.K., Konefał T Diabrotica virgifera Le Conte a new threat to maize crops in Poland and measures taken against the pest. J. Plant Protection Res. 46 (2): Varga C., Cagan L Biology of Western corn rootworm in Central Slovakia. IWGO Newsletter XXVI/2, p. 22. PAWEŁ K. BEREŚ, ZDZISŁAW KANIUCZAK, RAFAŁ SIONEK DAILY ACTIVITY OF BEETLES OF DIABROTICA VIRGIFERA LE CONTE ON SWEET CORN (ZEA MAYS VAR. SACCHARATA) IN SUMMARY The research was performed on sweet corn, Candle variety, in Terliczka near Rzeszow, in In the period from the third decade of July to mid August, when the number of Diabrotica virgifera beetles was the highest, their daily activity on plants was observed at 6.00 a.m.; 9.00 a.m.; 12.00; 3.00 p.m. and 6.00 p.m. On the basis of performed research it was found that the activity of beetles D. virgifera is the highest at 9:00 a.m. and 6:00 p.m. Thus, observations of the beetles chemical control, as well as observations related to that pest s presence in crops, should be performed at that time. Key words: Diabrotica virgivera Le Conte, sweet corn, daily activity