PAN TADEUSZ REMIX 2015 PAKIET EDUKACYJNY DLA SZKÓŁ POLSKICH SPIS TREŚCI:

Transkrypt

1 PAN TADEUSZ REMIX 2015 SPIS TREŚCI: PAKIET EDUKACYJNY DLA SZKÓŁ POLSKICH 1. ROMANTYZM- KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA EPOKI 2. ŻYCIORYS ADAMA MICKIEWICZA 3. CHARAKTERYSTYKA POSTACI W PANU TADEUSZU 4. STRESZCZENIE DZIEŁA 5. AKTORZY O PRACY NAD ADAPTACJĄ DZIEŁA A. MICKIEWICZA 6. ZDJĘCIA Z PRZEDSTAWIENIA 7. KOMIKS 8. QUIZ

2 ROMANTYZM Epoka literacka, która w Europie przypada na okres między Wielką Rewolucją Francuską ( ) a Wiosną Ludów ( ). Za datę rozpoczęcia romantyzmu w Polsce przyjmuje się 1822 rok wydanie I tomu poezji Adama Mickiewicza, a koniec epoki wyznacza data powstania styczniowego w 1863 roku. Romantyzm objął wszystkie sfery ludzkiej świadomości i twórczości sztukę, politykę, ideologię, filozofię, obyczaje. Romantyzm polski był związany z przemianami wewnątrz społeczeństwa. W polskich utworach tej epoki była poruszana sprawa wolności i niepodległości narodu, nowy model patriotyzmu. Sytuacja polityczna w tym czasie była dramatyczna, ponieważ Polska praktycznie nie istniała jako państwo. Utraciła swą niepodległość w wyniku trzech zaborów. Silne państwa sąsiedzkie (Rosja, Prusy oraz Austro- -Węgry) zagarnęły ziemie należące do Polski, dzieląc się nimi. W wyniku zaborów przestały istnieć polskie instytucje, urzędy, szkoły, a język polski był zakazany. Rolą literatury i sztuki było przede wszystkim przypominanie Polakom o ich narodowości, oistnieniu polskiej kultury, tradycji i historii. Wielu poetów i artystów wyjechało w tym czasie za granicę (głównym ośrodkiem emigracyjnym był Paryż), by tam tworzyć i podtrzymywać ducha narodu polskiego. Główni twórcy romantyzmu polskiego to: Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Zygmunt Krasiński, Cyprian Kamil Norwid, Fryderyk Chopin.

3 ADAM MICKIEWICZ Najwybitniejszy twórca romantyczny, poeta, publicysta, działacz polityczny, wizjoner. Urodził się w 1798 roku, zmarł w 1855 roku. Urodził się w Nowogródku na Litwie i zawsze ten kraj uważał za swoją ojczyznę ( patrz: Inwokacja do Pana Tadeusza ). Studiował w Uniwersytecie Wileńskim, potem uczył się w szkole powiatowej w Kownie. Był jednym z założycieli i aktywnym działaczem tajnego patriotycznego Towarzystwa Filomatów, za co został aresztowany wraz z grupą przyjaciół i uwięziony w klasztorze Bazylianów w Wilnie ( ). Lata spędził w centralnej Rosji, w Odessie, Moskwie i Petersburgu. W 1829 roku wyjechał w podróż po Europie. Zwiedzał Niemcy, Szwajcarię i Włochy. Po wybuchu powstania listopadowego w 1830 roku bezskutecznie usiłował wrócić do kraju. Od 1832 roku mieszkał w Paryżu, z przerwą na pobyt w Lozannie (1839), gdzie wykładał literaturę łacińską, oraz w Rzymie (1848). Życie poety w Paryżu było trudne. Brakowało mu stałych źródeł dochodu. Środowisko emigracyjne rozsadzały spory polityczne. Przez pewien czas Mickiewicz uczestniczył w życiu publicznym, współpracował m.in. z Towarzystwem Literackim i Towarzystwem Narodowym Polskim. W 1833 roku był redaktorem i publicystą Pielgrzyma Polskiego. Przyjaźnił się m.in. z ks. H.F.R. de Lamennais m, Ch. de Montalembertem, G. Sand. W 1834 roku ożenił się z Celiną Szymanowską, co pogłębiło jego kłopoty życiowe: urodziło się sześcioro dzieci, a żona zapadła na chorobę umysłową. Mickiewicz odsunął się od działalności publicznej aż do 1840 roku, kiedy objął nowo powstałą Katedrę Literatur Słowiańskich w Collège de France. Podczas pobytu w Rzymie w 1848 roku Mickiewicz utworzył Legion Polski na służbie walczącej Lombardii. Jego cele i pogram wyłożył w tekście Skład zasad. Ostatnią akcją patriotyczną poety była próba sformowania Legionów Polskich do walki z Rosją po przystąpieniu Francji do wojny krymskiej. W tym celu przybył do Stambułu we wrześniu 1855 roku, gdzie niespodziewanie zmarł. Został pochowany we Francji na polskim cmentarzu w Montmorency. W 1900 roku trumnę uroczyście przeniesiono do sarkofagu w katedrze wawelskiej. Mickiewicz pozostawił ogromną i zróżnicowaną spuściznę literacką obejmującą lirykę, poematy epickie, dramaty, publicystykę. W 1822 roku wydał Poezje, t. I, które uznaje się za początek polskiego romantyzmu. W przedmowie sformułował nowy program literatury

4 odwołującej się do wierzeń i wyobrażeń ludowych, świata uczuć i wyobraźni. Stworzył również wzór bohatera romantycznego ( Konrad Wallenrod, Grażyna, Dziady ). Bohater romantyczny to patriota i buntownik, nieszczęśliwy kochanek, który się nie waha oddać życie za swoją ojczyznę i zdolny jest do popełnienia zbrodni w imię wyższych celów. Uwikłany jest w sprzeczne systemy wartości, jest sam, często odrzucony i niezrozumiały. W Paryżu Mickiewicz napisał i opublikował w 1834 roku bodaj najważniejsze swoje dzieło: Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem. Wykorzystując m.in. tradycje powieści historycznej, powieści poetyckiej, eposu, poematu opisowego, stworzył poemat narodowy jedyny w swoim rodzaju, nie mający odpowiednika w literaturze. Posługując się różnorodnymi konwencjami, używając liryzmu, patosu, ironii, realizmu, odtworzył świat szlachty litewskiej w przededniu nadejścia armii napoleońskiej. Barwny korowód sarmatów, skłóconych często i intrygujących jednoczy się w poemacie w poczuciu więzi patriotycznej w nadziei na rychłe odzyskanie wolności. Jednym z głównych bohaterów poematu jest otoczony tajemnicą ksiądz Robak, emisariusz napoleoński, w przeszłości jak się okazuje szlachecki zawadiaka odkupujący grzechy młodości służbą ojczyźnie. Zakończenie poematu przepojone jest radością i nadzieją, której jak autor już wiedział historia nie potwierdziła. Dzieło miało służyć pokrzepieniu serc w oczekiwaniu na lepszą przyszłość. Twórczość Mickiewicza wywarła trwały wpływ na polską kulturę: na świadomość zbiorową, literaturę i sztukę. Przez dwa wieki była stałym elementem edukacji literackiej i wychowania patriotycznego. Jego poezja oddziaływała na język i wyobraźnię, znalazła nawet miejsce w mowie potocznej. Literatura XIX i XX wieku pełna jest metafor, cytatów i aluzji do dzieł Mickiewicza. Inspirował m.in. takich twórców jak Juliusz Słowacki, Bolesław Prus, Stanisław Wyspiański, Stefan Żeromski. Do dziś nawiązują do niego współcześni poeci, jak np. Czesław Miłosz czy Tadeusz Różewicz. Konrad z Dziadów stał się archetypem polskiego bohatera tragicznego. Utwór był wyzwaniem dla najlepszych polskich teatrów, a Wielka Improwizacja dla najwybitniejszych aktorów. Każda inscenizacja jest wydarzeniem kulturalnym (najważniejsze spektakle: Stanisław Wyspiański Kraków 1901; Leon Schiller Lwów 1932, Warszawa 1934; Kazimierz Dejmek Warszawa 1967; Konrad Swinarski Kraków W 2000 roku w Brukseli Andrzej Seweryn wystawił fragmenty w języku francuskim). Podejmowano również próby przekładu Pana Tadeusza na język teatru i filmu. W formie żywych obrazów wystawił go Mieczysław Kotlarczyk (Kraków 1945). Adam Hanuszkiewicz stworzył serial telewizyjny ( ). W 1928 roku nakręcił film Ryszard Ordyński, a w 2000 roku Andrzej Wajda. Film Wajdy zyskał duże uznanie w kinie światowym. Najsłynniejsze pomniki Mickiewicza znajdują się obecnie w Warszawie (projekt: Cyprian Godebski), w Krakowie (projekt: Teodor Rygier), w Poznaniu (projekt: Bazyli Wójtowicz, Czesław Woźniak) i w Paryżu (projekt: Emile Antoine Bourdelle). Duży wpływ wywierały także poglądy filozoficzne i społeczne Mickiewicza. Szczególne połączenie religijności, romantycznego nacjonalizmu i radykalizmu społecznego sprawiało, że powoływały się na niego różne ugrupowania polityczne od lewicowych do skrajnie

5 prawicowych. Jego mesjanizm słowiański miał duże znaczenie dla kształtowania się świadomości narodowej w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, pozbawionych własnej państwowości. W aktualnych dyskusjach o kształcie przyszłej zjednoczonej Europy przywoływany jest Mickiewicz jako prekursor wizji federacji wolnych narodów i obywateli oraz twórca idei ojczyzny jako wspólnoty zbudowanej na poczuciu więzi kulturowej i systemie wartości. Wątki te są obecne w wydanej w Paryżu w 2001 roku księdze zbiorowej Le Verbe et l Histoire. Mickiewicz la France et l'europe. Liczne pamiątki po Mickiewiczu znajdują się w Bibliotece Polskiej w Paryżu, w której syn poety, Władysław, założył w 1903 roku muzeum jego pamięci. Źródło: kulturalnapolska.com INWOKACJA PAN TADEUSZ Litwo! Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie. Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie, Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie. Panno Święta, co jasnej bronisz Częstochowy I w Ostrej świecisz Bramie! Ty, co gród zamkowy Nowogródzki ochraniasz z jego wiernym ludem! Jak mnie dziecko do zdrowia powróciłaś cudem (Gdy od płaczącej matki pod Twoją opiekę Ofiarowany, martwą podniosłem powiekę I zaraz mogłem pieszo do Twych świątyń progu Iść za wrócone życie podziękować Bogu), Tak nas powrócisz cudem na Ojczyzny łono. Tymczasem przenoś moję duszę utęsknioną Do tych pagórków leśnych, do tych łąk zielonych, Szeroko nad błękitnym Niemnem rozciągnionych; Do tych pól malowanych zbożem rozmaitem, Wyzłacanych pszenicą, posrebrzanych żytem; Gdzie bursztynowy świerzop, gryka jak śnieg biała, Gdzie panieńskim rumieńcem dzięcielina pała, A wszystko przepasane, jakby wstęgą, miedzą Zieloną, na niej z rzadka ciche grusze siedzą.

6 STRESZCZENIE PANA TADEUSZA KSIĘGA I GOSPODARSTWO Wprowadza nas w opowieść, która będzie nie tylko piękna, ale również rozrywkowa i pełna przygód. Główny bohater Tadeusz wraca do domu po długiej nieobecności. Z tej okazji jego opiekun i pan w Soplicowie, Sędzia, wydaje ucztę. Tadeusz zostaje poinformowany o sporze, jaki zaistniał między rodami Sopliców i Horeszków. Spór się toczy o stary zamek odziedziczony po Stolniku, ostatnim z Horeszków. Poznaje też historię swojej rodziny. Tuż po powrocie Tadeusz się orientuje, że ktoś mieszka w jego pokoju. Przelotnie zauważa piękną, młodą dziewczynę, która natychmiast znika. Tadeusz nie widzi dokładnie jej twarzy, ale zauważa jednak na tyle, aby się nią zachwycić. Wieczorem, podczas kolacji, zjawia się niespodziewanie Telimena i widząc urodziwego chłopaka, zaczyna go uwodzić. Tadeusz myśli, że to jego tajemnicza nieznajoma. Dowiaduje się też o tworzeniu Polskich Legionów we Włoszech i o tym, że do Polski będą stamtąd przyjeżdżać specjalni wysłannicy i że jednym z nich ma być ksiądz Robak. KSIĘGA II ZAMEK Do zamku przyjeżdża ostatni z Horeszków Hrabia. Zmęczony sporem jest gotów sprzedać zamek Soplicom. Zmienia jednak zdanie po rozmowie z Gerwazym, od którego się dowiaduje, że jego znakomity przodek, Stolnik, został zamordowany przez Jacka Soplicę. KSIĘGA III UMIZGI W czasie konnej przejażdżki Hrabia napotyka na opiekującą się wiejską dziatwą Zosię. Pełen zachwytu porównuje ją do nimfy. Zosia prosi go o pomoc w zagarnięciu rozpanoszonego domowego ptactwa, dlatego rozczarowany Hrabia bierze ją za zwykłą gęsiarkę*.sędzia idzie do lasu, gdzie spotyka spacerującą Telimenę. Chce z nią omówić swoje plany dotyczące związku Tadeusza i Zosi. Telimena, której wpadł w oko Tadeusz, słucha go niechętnie, ale zachowuje pozory. Dołącza do nich Tadeusz, a Telimena po kryjomu daje mu kartkę i klucz od swojej sypialni. KSIĘGA IV DYPLOMATYKA I ŁOWY Trwa polowanie. Jednocześnie w karczmie Jankiela ksiądz Robak stara się przekonać mężczyzn, by się przyłączyli do wojsk napoleońskich i walki za ojczyznę. Nagonka na niedźwiedzia trwa. Nikomu nie udaje się go ustrzelić, nawet Tadeusz i Hrabia chybiają, na skutek czego niedźwiedź atakuje. Ratuje ich ksiądz Robak, jednym celnym strzałem powalając zwierzę. Polowanie kończy słynna gra Wojskiego na rogu.

7 KSIĘGA V KŁÓTNIA Telimena chce przedstawić gościom Zosię, dlatego organizuje przyjęcie. Tadeusz spotyka młodą dziewczynę ponownie i rozumie, jak mylnie ocenił sytuację. Wprawia go to w zły humor i kłóci się z Telimeną. W lesie obłażą Telimenę mrówki, więc Tadeusz spieszy jej z pomocą, co na chwilę godzi zwaśnionych kochanków. Jednak na krótko, ponieważ Tadeusz zaczyna porównywać Zosię z Telimeną, zauważa urodę jednej i braki w urodzie drugiej. Podczas uczty przypominają się uczestnikom dawne urazy i dochodzi do poważnej sprzeczki. Horeszkowie postanawiają zbrojnie odzyskać zamek. KSIĘGA VI ZAŚCIANEK Spór o zamek trwa. Następuje wymiana skarg i listów. Pojawia się ksiądz Robak i usiłuje wytłumaczyć wzburzonej szlachcie, że istnieje sprawa ważniejsza narodowa. Sędzia zgadza się na zakończenie konfliktu pod warunkiem przeprosin ze strony Hrabiego. KSIĘGA VII RADA Hrabia jedzie do sąsiedniego zaścianka Dobrzyńskich. Szlachta się naradza. Nie ma zgody, ale ostatecznie decydują się na atak na Soplicę. KSIĘGA VIII ZAJAZD Sędzia żegna gości. Tadeusz podgląda i podsłuchuje jego rozmowę z księdzem Robakiem. Panowie ściskają się i płaczą, ponieważ ten drugi postanowił wyznać bratu swoją tajemnicę. Ksiądz Robak stara się uspokoić wzburzoną szlachtę. Tadeusz informuje stryja o swoim planie wyjazdu, na co nie dostaje aprobaty i dochodzi między nimi do kłótni. Wzburzony Tadeusz spotyka Telimenę. Podczas kłótni zrywają ze sobą. Tadeusz chce popełnić samobójstwo, czemu zapobiega Hrabia. W ten sposób zajazd rozpoczyna się od schwytania Tadeusza. W niewolę zostają wzięci mieszkańcy dworu. Ze względu na obecność dam, Hrabia obiecuje, że nie dojdzie do rozlewu krwi. Napastnicy rozpoczynają biesiadę, upijają się i zapadają w głęboki, pijacki sen. KSIĘGA IX BITWA Budzi się związana i zakneblowana szlachta. Soplicowie poradzili sobie tak dzielnie, ponieważ pomagała im okoliczna szlachta i stacjonujący w pobliżu oddział wojsk rosyjskich majora Płuta i kapitana Rykowa. Sędzia chce ugody, ale Płuta się nie zgadza i żąda okupu od

8 głowy. Szczęśliwie zjawia się ksiądz Robak, jak zwykle w porę, i proponuje kolejną ucztę z okazji zakończenia szlacheckiej samowoli. Tymczasem Płuta, dobrze podpity, poszczypuje Telimenę, za co dostaje w twarz od Tadeusza. Rozpętuje się regularna bitwa z Moskalami, ponieważ księdzu Robakowi udaje się uwolnić spętaną szlachtę i spić rosyjskich żołnierzy. Dzięki sprytowi Wojskiego Polacy okazują się silniejsi. Wojski proponuje rozejm. W ten oto sposób kończy się ostatni zajazd na Litwie. KSIĘGA X EMIGRACJA. JACEK Mieszkańcy Soplicowa dogadują się z Rykowem, który obiecuje nie donosić o zdarzeniu władzom. Gerwazy zabija Rykowa, przyznaje się do swego czynu, który społeczność mu wybacza, ponieważ działał pro publico bono. Część mężczyzn szykuje się do wyjazdu, w tym również Tadeusz. Sędzia mówi mu, że wyraża zgodę na jego małżeństwo z Zosią. Następuje sentymentalne pożegnanie. Zosia daje Tadeuszowi obrazek ze świętym patronem narzeczonych. Zaręczają się dwie pary, bowiem Hrabia i Telimena także byli po słowie. Ksiądz Robak nie może wyjechać. Jest ciężko ranny, umierający. Przed śmiercią spowiada się ze swoich grzechów i opowiada historię swojej miłości do Ewy i sporu ze Stolnikiem. Jednakże z Moskalami w zmowie nie był. On wybacza i jemu wybaczają. Umiera spokojny, a w chwili jego śmierci nadchodzi wieść, że Napoleon wypowiedział Rosji wojnę. KSIĘGA XI ROK 1812 Do Soplicowa przyjeżdżają polscy żołnierze walczący w armii napoleońskiej, a na ich czele generał Dąbrowski. Na cześć żołnierzy zostaje wydane przyjęcie na dworze, a po jego zakończeniu wszyscy udają się na spoczynek. Następny dzień przynosi kolejną ucztę, tym razem powodem do świętowania są zaręczyny. Wszyscy witają Tadeusza i Zosię jako pierwszą parę. Drugą parę stanowi Tekla, córka Wojskiego, i Asesor. Brakuje trzeciej pary, ponieważ Rejent zgubił w ogrodzie, podczas polowania na zająca, pierścionek, a panna nie zdążyła się uszykować. KSIĘGA XII KOCHAJMY SIĘ! Wojski czyni honory domu. Pojawia się Rejent i Telimena, która ostatecznie jego wybrała na męża. Hrabia robi jej wyrzuty. Tadeusz i Zosia postanawiają uwłaszczyć, czyli uszlachcić, swoich poddanych, co zawsze było celem i marzeniem Tadeusza. W dniu wesela usługują swoim gościom. Zosia prosi Jankiela, aby zagrał. Żyd improwizuje piękną muzyczną opowieść o losach ojczyzny, po czym następuje wzruszająca scena między nim a generałem. Finałowy polonez. *Fragment pominięty w adaptacji scenicznej

9 CHARAKTERYSTYKA POSTACI PAN TADEUSZ Nasz główny bohater. Został wychowany przez Sędziego Soplicę, ale naprawdę jest synem Jacka Soplicy, którego znamy jako księdza Robaka (jest to wielką tajemnicą i wiedzą o niej tylko bracia Soplicowie). Tadeusz ma dwadzieścia lat, jest urodziwy, wykształcony, dobrze wychowany. Uosobienie szlacheckich cnót. Jeszcze młody, więc trochę naiwny. Ta naiwność o mały włos nie sprowadza go na manowce, a raczej w ramiona pięknej i dużo starszej Telimeny. Jednakże dopiero po poznaniu Zosi dowiaduje się, co to prawdziwa miłość i pozostaje jej wierny. Podczas służby w armii dojrzewają jego poglądy na społeczeństwo i jego celem staje się uwłaszczenie chłopów. ZOSIA Horeszkówna. Dziewczyna bardzo młoda i piękna, starannie wychowana przez Telimenę i w nią zapatrzona. Telimena starała się wychować ją na pannę szalenie delikatną i wytworną, z manierami dworskimi, ale Zosia, jak na złość, uwielbiała wieś, wiejskie życie i przyrodę. Poznaje Tadeusza i zakochuje się w nim. Miłość czyni ją doroślejszą i świadomą swoich przyszłych obowiązków jako jego żony, którą, po wielu przeszkodach i perypetiach, wreszcie zostaje. SĘDZIA SOPLICA Pan w Soplicowie. Opiekun Tadeusza. Brat Jacka Soplicy vel księdza Robaka. Tylko oni znają tajemnicę z przeszłości księdza Robaka. Sędzia to wielki patriota, pielęgnuje stare obyczaje i cnoty szlacheckie. Dużą wagę przywiązuje do grzeczności, dobrej formy. TELIMENA Opiekunka Zosi. Za szczyt elegancji uważa życie w Petersburgu, gdzie wszystko jest dla niej wzorem do naśladowania. Niemłoda już pani (w każdym razie według ówczesnych poglądów), ale wciąż bardzo atrakcyjna. Rozpaczliwie szuka męża. Uwodzi kolejno Tadeusza i Hrabiego, aby ostatecznie zdecydować się na Rejenta, który okazał się najpewniejszą opcją. JACEK SOPLICA KSIĄDZ ROBAK Najbardziej złożona postać poematu. Brat Sędziego, ojciec Tadeusza. Tadeusz jest jego synem z niechcianego małżeństwa, ponieważ jedyną miłością jego życia była Ewa Horeszko, której nie pozwolono mu poślubić, a która później urodziła Zosię. W przeszłości dokonał

10 zabójstwa, za co ogłoszono go zdrajcą. Dla odkupienia swoich win został mnichem, bernardynem, i przyjął nazwisko Robak. Całkowicie odmienił swój wizerunek i postanowił całym swoim życiem służyć ojczyźnie. Losy syna i Zosi śledzi z daleka. Spowiedzi ze swojego życia dokonuje tuż przed śmiercią. Wyznaje swoją tajemnicę nigdy nie był zdrajcą. Wszyscy dowiadują się prawdy. Wybaczają mu. Umiera spokojny. HRABIA Z rodu Horeszków. Przygarnięty przez nich, wychowany bardzo starannie, wykształcony za granicą. Wyrasta jednak na dziwaka różniącego się od miejscowych obyczajami i wyglądem. Toczy z Sędzią spór o stary zamek. Ulega urokom Telimeny, ale ostatecznie rozstaje się z nią i żeni z córką Podkomorzego. PODKOMORZY Nie należy do rodu Sopliców. Jest ich starym przyjacielem. Postać ogólnie szanowana. Jeden z najważniejszych gości Sędziego. Strażnik tradycji szlacheckich. Postać szalenie barwna i pełna uroku. GERWAZY I PROTAZY * Dwaj wierni słudzy skłóconych rodów, Gerwazy Horeszków, Protazy Sopliców. Bardzo lojalni wobec swoich. Serdecznie się nawzajem nie znoszą. Jednocześnie są szalenie sympatyczni i zabawni, pełni pomysłów i ludowej mądrości. Pod koniec poematu, na skutek wzajemnych przeprosin, wyjaśnień i ogólnej szczęśliwości, oczywiście się godzą. *Postać pominięta w adaptacji scenicznej

11 AKTORZY O PRACY NAD PANEM TADEUSZEM WOJTEK PIEKARSKI AKTOR I REŻYSER PRZEDSTAWIENIA Dlaczego zdecydował się Pan na przygotowanie i adaptację Pana Tadeusza? Już wcześniej widziałem niektóre sceny z Pana Tadeusza w teatrze i sam nie raz inscenizowałem fragmenty tego utworu. Za każdym razem tekst ten czarował mnie przepięknym wierszem, wspaniałą charakterystyką postaci, a przede wszystkim niezwykłą teatralnością dialogu. Dlatego też chciałem spróbować w naszej Scenie Poetyckiej zmierzyć się z całością utworu. Oczywiście zdawałem sobie sprawę, że konieczny jest skrót i adaptacja utworu. Muszę przyznać, że długo się zastanawiałem na wyborem odpowiednich wątków i połączeniem ich w miarę zwartą akcję. Kluczem mojego wyboru były relacje między postaciami dzieła. Nie ma więc w tej adaptacji pięknych opisów przyrody, nie ma polowania, grzybobrania, nie ma nawet słynnego koncertu Jankiela. A co jest? Przekonacie się sami. Zapraszam do teatru. Tytuł spektaklu to Pan Tadeusz. Remix Dlaczego»remix«? Co to oznacza? Remix to termin muzyczny i oznacza utwór muzyczny, który powstał po przerobieniu innego dzieła. Właśnie w taki sposób podeszliśmy do adaptacji tego arcydzieła. Zachowaliśmy wierność tekstowi, ale podeszliśmy do niego z perspektywy współczesnego człowieka. Inscenizacja i kostiumy są nowatorskie, aktorzy zachowują się swobodnie, przebierają się na oczach widzów. To trochę zabawa w teatr. Tu klasyka miesza się ze współczesnością.

12 Pan Tadeusz jest napisany trzynastozgłoskowcem. Czy to ułatwia, czy utrudnia aktorom recytację i zapamiętanie tekstu? Pan Tadeusz jest napisany pięknym trzynastozgłoskowcem, tzn. w każdym wersie jest dokładnie trzynaście sylab. Po pierwszych siedmiu sylabach jest krótka pauza, tzw. średniówka, a po niej kolejne sześć sylab, które kończą frazę. Nadaje to całemu utworowi majestatycznie harmonijny rytm. Myślę, że to pomaga w opanowaniu tekstu. Chyba aktorowi jest łatwiej opanować wiersz rytmiczny. ADAM HYPKI AKTOR (W PRZEDSTAWIENIU GRA TADEUSZA) Nigdy w życiu nie przypuszczałem, że w wieku czterdziestu pięciu lat dostanę do zagrania rolę dwudziestoletniego młodziana! Taka szansa przyszła wraz z projektem Pan Tadeusz. Remix Mój Pan Tadeusz to aktor na emigracji w Londynie, który opowiada historię znanego bohatera z polskiej literatury romantyzmu. Nie wcielam się całkowicie w postać Tadeusza, ponieważ starałem się zbudować zarys postaci, wybierając pewne jej cechy: rodzaj młodzieńczej naiwności, wrażliwości, łatwości popadania w skrajne emocje raz się zakochuje w pięknej nieznajomej, innym razem jest śmiertelnie obrażony. Tadeusz cały czas grozi, że wyjeżdża: w rozmowach ze stryjem, z Telimeną, z Zosią! To jego sposób na kłopoty. Pracowałem nad wyrazem twarzy: szeroko otwarte oczy, zainteresowanie światem, zaciekawienie tym, co mnie spotka. Fizycznie moja postać ma wyprostowaną sylwetkę, prężny żołnierski krok, stan gotowości. Próbuję spojrzeć na tę postać z perspektywy współczesnej osoby, dlatego nie przebieram się w strój szlachecki z epoki, tylko korzystam z symboli: biała koszula reprezentuje romantycznego bohatera, nawiązuje do znanych rycin i wyobrażenia o Panu Tadeuszu. Biel jest symbolem niewinności, czystości intencji, niezapisanej kartki młodzian dopiero wchodzi w dorosłe życie. Brązowe spodnie i skórzane półbuty nawiązują do jego myśliwskich zamiłowań. Żeby wyglądać nieco młodziej, dyrektor artystyczna Sceny Poetyckiej, Helena

13 Kaut-Howson, zmusiła mnie do nałożenia pianki koloryzującej, obiecując, że się zmywa. Na szczęście miała rację! DAMIAN DUDKIEWICZ AKTOR (W PRZEDSTAWIENIU GRA HRABIEGO I KAPITANA RYKOWA) Dwie postaci, które gram w przedstawieniu są bardzo charakterystyczne i zupełnie do siebie niepodobne. Hrabia ma wysokie mniemanie na swój temat, jest prawdziwym romantykiem, który kocha przyrodę i architekturę, lubi rysować. Jest ekscentrykiem, ma specyficzny sposób bycia, poruszania się i ubierania (zazwyczaj nosi cylinder i biały szal), podkochuje się w Telimenie. Natomiast Rykow jest prostym żołnierzem, który lubi sobie powalczyć, wypić, pojeść. Jest typem cwaniaka, ale ma dobre serce. Chce zwolnić więźniów i dlatego prowadzi dyskusję ze swoim przełożonym. Hrabia i Rykow różnią się nie tylko cechami charakteru mają inną powierzchowność, inaczej się zachowują. To bardzo ciekawe doświadczenie grać dwie postaci w jednym przedstawieniu i zmieniać głos, chód, wyraz twarzy i sposób grania. Hrabia ma na przykład niższy głos i rosyjski akcent. Jest dumny i wyprostowany. Grając Rykowa, zakładam inne nakrycie głowy, inaczej się zachowuję, inaczej poruszam. JOANNA KAŃSKA AKTORKA (W PRZEDSTAWIENIU GRA TELIMENĘ)

14 Kiedy po raz pierwszy się dowiedziałam, że mam zagrać Telimenę, ogarnęła mnie panika i strach. Przecież to jest poważna literatura, utwór pisany wierszem, z którym się zmagały wielkie aktorki scen teatralnych i polskiego kina (nie wszystkie z dobrymi wynikami). Tam jest rym, rytm i średniówka! Jak z tym wszystkim sobie poradzić, żeby tekst brzmiał prawdziwie i naturalnie? Początki nie były łatwe, ale w miarę uczenia się tekstu, byłam coraz bardziej swobodna i miałam większą przyjemność bawić się tym materiałem. W końcu doszłam do wniosku, że po pierwsze nie będę zwracać wielkiej uwagi na to, jak ten poemat jest napisany, ponieważ jest to tak dobry wiersz, że sam się obroni, po drugie będę grała normalną kobietę, która bardzo, ale to bardzo chce wyjść za mąż (przecież byli to tacy sami ludzie jak my, chociaż używali trochę innego zasobu słów). Zastosowałam też radę starszej koleżanki (także aktorki): Uczyń słowa twoimi przyjaciółmi. Mam nadzieję, że rezultat będzie się Wam tak bardzo podobał, jak bardzo ja mam przyjemność z grania tej roli. Zdjęcia z przedstawienia

15 QUIZ 1. Inicjał A. przed nazwiskiem Mickiewicz oznacza imię: a. Andrzej b. Antoni c. Adam d. Artur 2. Litwo! Ojczyzno moja kto wypowiada te słowa? a. Tadeusz b. Jacek c. Hrabia d. autor epopei

16 3. Czym się kończy Pan Tadeusz A. Mickiewicza? a. prologiem b. epilogiem c. pieśnią d. przygotowaniem 4. Ile lat miał Tadeusz? a. 16 b. 39 c. 20 d W jakich latach się rozgrywa akcja utworu? a b c d Która z kobiet nie jest bohaterką Pana Tadeusza? a. Ewa b. Zosia c. Patrycja d. Telimena 7. Osoba, na której cześć Tadeusz Soplica otrzymał swoje imię, to: a. Tadeusz Rejtan b. Tadeusz Zawadzki c. Tadeusz Różewicz d. Tadeusz Kościuszko 8. Kto w Panu Tadeuszu świetnie gra na rogu? a. Tadeusz b. Hrabia c. Wojski d. Telimena 9. Wskaż zdanie nieprawdziwe: a. Pan Tadeusz to książka o powstaniu listopadowym. b. Pan Tadeusz to książka o sprawach narodowych. c. Pan Tadeusz to książka o sporze między dwoma rodami. d. Pan Tadeusz to książka o tęsknocie emigranta za ojczyzną. 10. Gdzie się rozgrywa akcja Pana Tadeusza? a. w Krakowie b. w Soplicowie c. w Wilnie d. w Petersburgu