język publikacji streszczenie streszczenie

Transkrypt

1 tytuł czasopisma tytuł artykułu (polski) Sejsmika 4D tytuł artykułu (angielski) Praca INiG The role of nr 166 4d seismics najefektywniejszein the tasks narzędzie of co2 monitorowaniasequestration i weryfikacji w zadaniach sekwestracji CO2 nazwiska autorów Halina Jędrzejowska- Tyczkowska miejsce zatrudnienia Instytut Nafty i Gazu język publikacji polski streszczenie streszczenie polskie angielskie W pracy The desired przedstawionocharacteristics podstawowe of a reservoir założenia for the longterm storage i definicje charakteryzujące of CO2 metodykę sejsmiki 4D. Zaprezentowano również, na podstawie bibliografii światowej, liczne przykłady zastosowania tej technologii do rozwiązywania skomplikowanych [Melzer and Davis, 2010] are large capacity, sufficient injectivity, and zonal confinement. In addition, the target reservoir should have adequate depth for the CO2 to zadań remain in the geologicznych, dense phase szczególnie (~1500 m) w zakresie be minimally dokładnego faulted, opisu fractured or obiektów folded, and złożowych, be laterally jak też w harmonious. zakresie CO2 can inżynierii be stored in złożowej oil and gas oraz reservoirs optymalnego (active or zagospodarowania, depleted) rok strony liczba Plik PDF poz.bibliografii, inne 2010 s. 81 bibliogr. 47, tab. 2, rys. 117

2 eksploatacji i sczerpania złóż węglowodorów. Opisano podstawowe procedury i ich sekwencje, umożliwiające interpretację danych sejsmicznych, w sensie własności fizycznych i parametrów zbiornikowych oraz due to petrofizycznych. uncertainties Wypunktowano najważniejszą rolę sejsmiki 4D w zakresie eksploatacji złóż, a mianowicie przedstawienia dynamicznego modelu złoża, z możliwością wiarygodnej ekstrapolacji parametrów w czasie i przestrzeni. Sejsmika 4D stanowi też deep saline aquifers unminable coals beds, or salt caverns. One of the most important goals of CO2 monitoring is the correct estimation of the mass of in situ stored CO2. The problem to resolve is very difficult on both data and model parameters. Those uncertainties can be reduced by application the relation between density, porosity and seismic compressional and shear waves velocities, as well as dependency

3 podstawowe źródło informacji wejściowej dla procedur symulacji złożowej (np. typu Eclipse) i co może jeszcze ważniejsze pozwala weryfikować wyniki tychże symulacji. Ponadto przedstawiono rolę sejsmiki 4D w scenariuszu sekwestracji dwutlenku węgla. Ostatnio pojawiła się jeszcze jedna domena zastosowań tej technologii do obserwowania różnic w ośrodku geologicznym wywołanych przede wszystkim ingerencją of seismic impedance and saturation. Carbon, Capture and Storage it isn t only problem of technology; it is very heavy societal problem. From one side, energy consumption defines standard and comfort of our life. From other side we are obliged to find solutions which allows us to secure of safety future for next generation. In this moment we come back to technology the main objective of presented publication.

4 człowieka. Jest to zastosowanie sejsmiki 4D do obserwowania zmian w ośrodku geologicznym, zachodzących na skutek wyboru pewnych formacji jako składowiska ditlenku węgla. Wzajemna reakcja: ośrodek geologiczny ditlenek węgla, w pewnym stopniu jest rozpoznany w ramach przemysłowych, wtórnych metod eksploatacji węglowodorów. Jednakże typowe podziemne magazynowanie CO2, a więc zatłaczanie, rozprzestrzenianie się w

5 ośrodku i co najważniejsze przeciwdziałanie ewentualnym ucieczkom, stawia przed sejsmiką 4D jako metodyką monitorowania składowisk gazów cieplarnianych nowe, nieco różne od już rozpoznanych w eksploatacji węglowodorów wyzwania, których zakres i skala w znacznym stopniu jest jeszcze wielką niewiadomą. Jest to dziedzina, w którą człowiek dopiero wkracza. Zaprezentowano również propozycję, z konieczności

6 Praca INiG nr 167 Dobór związków Selection of surfactants in powierzchniowo-physicaczynnych and w procesach chemical oil purification fizykochemicznegoprocess in oczyszczania Dariusz Bęben Instytut Nafty i Gazu polski bardzo ogólną, projektu sejsmiki 4D dla modelowego ośrodka geologicznego z określoną do składowania CO2 formacją, wykorzystując w tworzeniu modelu informacje geologicznogeofizyczne, zebrane i opracowane w pierwszej fazie projektu Rozpoznanie formacji i struktur do bezpiecznego geologicznego składowania CO2 wraz z programem ich monitorowania. Wpływ związków powierzchniowoczynnych na rozdział w układach woda-ropa The effect of surfactants on waterpetroleum systems distribution has not been 2010 s. 125 bibliogr. 74, tab. 63, rys. 43

7 rop naftowych na niżu polskim the polish lowlands naftowa nie został dotychczas dostatecznie zbadany. Celem niniejszej pracy jest dokładniejsze zbadanie obecności oraz zmiany stężenia wybranych ZPCz jonowych oraz niejonowych, na równowagi w układach woda-ropa naftowa i ich dobór. Do zrealizowania tego celu zaplanowano szczegółowo: wybór ZPCz o różnej budowie chemicznej, doświadczalne wyznaczenie ilości ZPCz dodawanego do układu woda-ropa naftowa, badania examined sufficiently yet. The goal of presented paper is more detailed examination of the presence and concentration changes in selected ionic and non-ionic surfactants with reference to the balance of waterpetroleum systems and their selection. In order to achieve the goal, some detailed planning was made: selection of surfactants of different chemical structure, experimental determination of the amount of

8 laboratoryjne parametrów fizykochemicznych zachodzących w procesie eksploatacji przy użyciu różnych związków powierzchniowo czynnych. W pracy dokonano analizy wyników badań laboratoryjnych i prób przemysłowych w celu dobru ZPCz w procesie oczyszczania rop naftowych na Niżu Polskim. Metody rozdziału wykorzystuje się do ekstrakcji związków organicznych oraz nieorganicznych. Metoda rozdziału ma przewagę m.in. nad surfactant added to water petroleum system, laboratory examination of physical and chemical parameters in exploitation process using different surfactants. The paper presents the analysis of laboratory test result along with industrial test in order to select the surfactant for petroleum purification process in the Polish lowlands. The distribution methods are used for extraction of organic and non-organic compounds. The

9 destylacją, ponieważ nie wymaga zmiany stanu skupienia substancji. Ekstrakcja ciecz-ciecz w obecności związków powierzchniowoczynnych jest obecnie nowoczesną metodą rozdziału, o szczególnie dużym znaczeniu. Dzięki istnieniu w tym układzie ekstrakcyjnym mikroemulsji (układ makroskopowo-significancehomogeniczny, Owing to the mikroskopowoheterogeniczny), in this existence, utworzonych extraction przy udziale system, of demulgatorów, microemulsion zwiększa się(macroscopic- wymiany microscopic- powierzchniahomogeneous, masy i heterogenic obniża system), napięcie międzyfazowe, co w distribution method has an advantage over distillation, among other things, as it does not require changing the state of matter of the substance. The extraction fluid-fluid in the presence of surfactants is presently a modern distribution method, of particularly great created in the presence of

10 konsekwencji zwiększa szybkość i efektywność procesu. Niekorzystnym efektem zastosowania związków powierzchniowoczynnych oraz ich niewłaściwego doboru może być powstawanie trwałych emulsji, utrudniających ich rozdzielenie. Demulgatory mają różnorodne zastosowania, a zwiększająca się ich produkcja i zużycie dowodzą, iż wciąż istnieje zapotrzebowanie na te związki chemiczne. Jednocześnie oczekuje się, aby procesy, w których wykorzystuje demulsifiers, the surface of mass exchange increases and interphacial tension decreases, which consequently increases the speed and effectiveness of the process. An unfavourable effect of using surfactants and their inappropriate selection may be the appearance of durable emulsions difficult to separate. Demulsifiers have various applications, and their increasing production and consumption prove that there is still a demand

11 się demulgatory, były przyjazne dlasimultaneously, człowieka i it is expected środowiska. that the Z pewnością processes wielofunkcyjnośćwhich use surfaktantów jest ich atutem i celowe jest naukowe badanie zjawisk zachodzących z ich udziałem. Przykłady przemysłowych for these chemical compounds. demulsifiers were friendly for man and the environment. Certainly the multifunctional use of surfactants is their asset and it would be The paper presents i practical to laboratoryjnychexamine the aplikacji z phenomena udziałem which occur mikroemulsji in their związków presence. powierzchniowoczynnych przedstawiono examples of w pracy. industrial and Najważniejszym laboratory obecnie applications obszarem using zastosowań surfactant demulgatorówmicroemulsions. jest przemysł At present, wydobywczy the most ropy essential naftowej. area of Klasyczną demulsifier

12 metodą, polegającą na przemyciu złoża czystą solanką, udaje się wydobyć około 60% zalegającej ropy naftowej. Po wprowadzeniu do złoża roztworu demulgatora i w efekcie po obniżeniu napięcia has been międzyfazowegointroduced to pomiędzy ropą naftową a skałą od wartości mn/m do wartości około 10 3 mn/m maleją siły adhezji i mogą zostać uwolnione dodatkowe porcje ropy naftowej. Związek powierzchniowoczynny obecny w układzie tworzy application is petroleum extraction. Using the classic method consisting in washing the deposit with pure brine, about 60% of petroleum can be extracted. When demulsifier solution the deposit and after lowering the interphacial tension between petroleum and rock decreases from values mn/ m to about 10 3 mn/m the adhesion forces decrease and extra petroleum portions may be released. The

13 Praca INiG nr 168 Gaz ziemny w unii europejskiej stan obecny: Natural gas in European union present Katarzyna Steczko, Andrzej Froński Instytut Nafty i Gazu mikroemulsję in situ pomiędzy ropą i solanką, która swobodnie migruje przez pory istniejące w skale. Niekorzystnym efektem może być nadmierne zasolenie, co w konsekwencji może powodować strącanie się naładowanych surfaktantów i destabilizację mikroemulsji. destabilization Konieczny of jest zatem odpowiedni dobór stężenia demulgatora doprowadzanego do złoża. polski Przedmiotem pracy było wykonanie surfactant present in the system creates microemulsion in situ between the oil and brine which migrates freely through the pores in the rock. As a result, excessive salinity may be an unfavourable effect which may lead to precipitation of charged surfactants and microemulsion. Therefore, an appropriate selection of demulsifier concentration introduced to the deposit is essential. The Raport was elaboration of analysis 2010 s. 113 bibliogr. 18, tab. 59, rys. 13

14 zasoby, wydobycie, zużycie, import, eksport analiza zapotrzebowania w perspektywie do 2030 r. Kierunki i możliwości dostaw gazu w perspektywie do 2030 r. situation: resources, production, import, export, analysis of demand up to 2030 year, directions and possibilities of gas supply to 2030 year analizy of European zapotrzebowania Union Unii demand Europejskiej for natural na gaz gas till year ziemny w 2030 and perspektywie definition of 2030 sources and roku oraz possibilities określenie of it's supply kierunków i to European możliwości Union. The dostaw tego Report covers: determination nośnika energii do Unii Europejskiej. Wykonana analiza obejmuje: określenie obecnej struktury energii pierwotnej Unii Europejskiej, w tym roli wydobycia własnego oraz struktury importu, prognozę zapotrzebowania Unii Europejskiej na energię pierwotną, ze szczególnym of present structure of primary energy in European Union including the role of indigenous production and import, prognosis of European Union primary energy demand with special consideration of that of natural gas, direction of European Union supply in period

15 Praca INiG nr 169 Ilościowe i jakościowe efekty Quantitative and qualitative Robert Bartoń Instytut Nafty i Gazu polski uwzględnieniem , gazu including ziemnego, existing and kierunki planned gas dostaw transmission do Unii pipes and Europejskiej gas transport w okresie in liquid 2010 form (LNG), 2030, w tym summary istniejące i giving a planowane conclusion połączenia concerning gazociągowe oraz transport gazu w formie skroplonej (LNG), podsumowanie, z konkluzją dotyczącą możliwości zapewnienia odpowiadających potrzebom dostaw gazu ziemnego do Unii Europejskiej przy wykorzystaniu istniejącej i planowanej infrastruktury transportowej. the possibility of needed amount of natural gas supply to European Union using existing and planned gas infrastructure. W publikacji This zaprezentowanodissertation koncepcję used the 2011 s. 124 bibliogr. 85, tab. 24, rys. 92

16 zwiększenia rozdzielczości sekcji sejsmicznej w interpretacji geologicznej danych sejsmicznych, jako wynik uwzględnienia effects of increasing resolution of seismic sections in the geological interpretation of seismic data as a result of the pomiarów measurements pionowego in regard profilowania to vertical sejsmicznegoseismic profiling zwiększenia concept of rozdzielczości increasing zarejestrowanego the resolution pola of recorded falowego seismic sejsmiki surface powierzchniowej, wave field by wprowadzając do tras sekcji sejsmicznej częstotliwości wyższe (dekonwolucja, standaryzacja), pochodzące(deconvolution, z pomiarówstandardization), pionowego derived from profilowaniameasurements sejsmicznego of the PPS oraz Vertical profilowania Seismic akustycznego PA, Profiling VSP na podstawie analizy charakterystyk spektrum the analyses amplitudowoczęstotliwościowego. characteristics of the Odtworzenie wysokich częstotliwości w widmie tras sejsmicznych jest bardzo istotne, ponieważ ta część widma jest najintensywniej introducing higher frequencies into the traces of seismic section and Acoustic Profiling PA, based on of amplitudefrequency spectrum. Reproduction of high frequencies in the spectrum of seismic paths is very important,

17 pochłaniana w procesie propagacji fali sprężystej. Równocześnie ta część widma odpowiedzialnaelastic wave jest za propagation. rozdzielczość At the same metody time this sejsmicznej part of the i szczegółowośćspectrum is odtworzenia budowy geologicznej. Potwierdzona przykładami praktycznych zastosowań, metodyka ta stanowi użyteczne narzędzie interpretacji geofizycznej i geologicznej, szczególnie w rejonach gdzie źródłowe dane sejsmiczne nie spełniają koniecznych i because this is the mostly intense part of the spectrum absorbed in the process of responsible for the resolution of seismic methods and detailed restoration of the geological formation. Proposed and confirmed with examples of practical applications, the methodology is a useful tool for the interpretation wystarczających of wymogów geophysical dla and szczegółowego geological

18 Praca INiG nr 170 Międzynarodowa Konferencja Naukowo- Techniczna GEOPETROL 2010: Nowe metody i technologie zagospodarowania złóż i wydobycia węglowodorów w warunkach lądowych i morskich New Methods and Technology in Development and Production of Oil and Gas - Onshore and Offshore wydanie konferencyjne Praca INiG Rentgenowska X-ray Praca Instytut nr 171 mikrotomografia computer zbiorowa pod Nafty i Gazu komputerowa microtomographykierunkiem w badaniu in examination Jadwigi Zalewskiej odwzorowania structure, budowy especially in ośrodka areas where geologicznegoseismic data (uskoki i sources do mikrouskoki, not meet the wyklinowania, necessary zmiany litologicznofacjalne, strefy obiektów złożowych). and sufficient conditions for the detailed imaging of geological structures (faults and microfaults, pinch-out, changes in lithologicfacies, zones of deposit). polski s polski W dziedzinie charakterystyki skał zbiornikowych, tomografia X-ray computer tomography (CT) has been found 2010 s. 264

19 skał of carbonate węglanowych rocks rentgenowska (CT) stała się interesującą techniką badawczą, po raz pierwszy rocks zademonstrowaną characterization, przez demonstrated Wellington a for the first i Vinegar a time by [1987]. Od Wellington tego czasu and Vinegar światowy [1987]. The przemysł world oil naftowy industry wykorzystuje employs the metodę CT method CT jako since this skuteczne time as narzędzie do effective tool for analyzing analizowania rdzeni wiertniczych, zapewniające nieniszczący sposób badania skał i obrazowania ich budowy wewnętrznej, ze interesting testing technique within domain of reservoir of core plugs, providing nondestructive rock testing method, displaying their internal structure, with particular szczególnym consideration uwzględnieniem charakteru given to the pore struktury structure porowej. nature. X-ray Rentgenowska computed mikrotomografia microtomography

20 komputerowa generuje trójwymiarowy obraz przestrzeni porowej badanej próbki skały, co pozwala na dokładne pomiary i analizę układu przestrzennego porów. Na podstawie wyników badań micro-ct możemy uzyskać m.in. informacje dotyczące porowatości (objętość, struktura, lokalizacja, wielkość porów), liczby i długości kanalików porowych oraz połączeń między nimi, a także struktury sieci generates threedimensional representation of examined rock sample pore space, which enables accurate measurements and analysis of spatial pore arrangement. Based on micro-ct examination results various information can be obtained, to include porosity (volume, structure, location, pore sizes), number and length of pore throats and connections between them, pore network structure, and their influence on

21 porów i ich wpływu na przepuszczalność. Celem opracowania było zaprezentowanie potencjału techniki badawczej micro-ct w dziedzinie badania skał zbiornikowych oraz ukazanie możliwości metody w różnych dyscyplinach nauk geologicznych, ze szczególnym uwzględnieniemgiven to the zastosowania carbonate jej do rocks badania skał węglanowych. Praca składa się z ośmiu rozdziałów, w których omówiono podstawy fizyczne metody, sposób generowania trójwymiarowych permeability. The aim of the study was to present micro-ct examination technique in reservoir rocks examining domain, as well as presentation of the method capacities in various disciplines of geological sciences, with particular attention examination potential of the method. The work consists of eight chapters, covering physical grounds of the method, the way of three-

22 obrazów, a także przygotowywanie ich do dalszej analizy. Przeprowadzono analizę własności zbiornikowych skał węglanowych z wykorzystaniem mikrotomografii rentgenowskiej. Badania wykonanomicrotomography. na próbkach The tests has skał been carried reprezentującychout on rock poziom samples dolomitu representing głównego Main z rejonu Dolomite monokliny horizon from przedsudeckiej. Dla każdej z nich wyznaczono porowatość micro-ct, dystrybucję porów w objętości próbki oraz charakter sieci porowej w niej z pełną analizą dimensional pictures generation, as well as their preparation for further analysis. Analysis of carbonate rocks reservoir properties has been carried out by means of X-ray region of the Fore- Sudetian Monocline. Micro-CT porosity, pore distribution within the sample volume and pore network nature have been determined

23 możliwości komunikowania się wydzielonych grup porów między sobą. intercommunication Zaobserwowano, possibility. It że próbki was noticed, dolomitu that Main głównego są Dolomite zróżnicowane samples are pod diversified względem as regards tekstury, texture, struktury i structure, charakteru porosity porowatości, nature, and a dodatkowo additionally charakteryzują they are się znacznym zaangażowaniem procesów diagenezy; szczególnie cementacji i dolomityzacji. Zbyt wiele zmiennych związanych z petrografią badanych skał spowodowało konieczność zastosowania bardzo schematycznego podziału mikrofacjalnego, for each of them, with full analysis of separated pore groups characterized with significant advance of diagenesis processes, especially cementation and dolomitization. Too many variables, connected with petrography of examined rocks resulted in necessity of very schematic

24 uwzględniającegomicrofacial teksturę, division use, stopień taking into przeobrażenia account oraz the texture, obserwowaną degree porowatość of rocks wyróżniono alteration 5 grup skał and zbiornikowych. observed Wykonane porosity analizy 5 groups wskazują of reservoir na znaczną rocks użyteczność mikrotomografii rentgenowskiej dla określenia właściwości zbiornikowych skał węglanowych, have been discerned. Completed analyses indicate significant usability of X-ray computed pozwalającmicrotomography na for carbonate jakościową rocks i ilościową reservoir ocenę properties dystrybucji determination. porów opartą nie na jednostkowym It enable qualitative and pomiarze quantitative porowatości, assessment ale na of pore analizie distribution obrazu 3D, based not wygenerowanegon the single na podstawie porosity trzech measurement,

25 tysięcy radiogramów próbki z dokładnością równą rozdzielczości obrazu, czyli 1 woksela (= 216 µm3). Metodą micro-ct dokonano rekonstrukcji wizualizacji szczelin w przestrzeni 3D próbek, pokazując ich przebieg, Reconstruction szerokość i of fissures rozwartość. visualization W ten within 3D sposób space of scharakteryzowano samples has naturalne szczeliny występujące w 20 próbkach skał węglanowych, różniących się litologią i sklasyfikowanych jako: wapienie, wapienie dolomityczne i dolomity. Spośród but on the analysis of 3D representation generated on the grounds of three thousand radiograms of the sample with accuracy equalling to the image resolution, that is 1 voxel (= 216 µm3). been done by means of micro- CT method, showing their course, width and aperture. In such manner the natural fissures occurring in 20 samples of carbonate rocks, having different

26 tych trzech litologii, najlepsze parametry obrazowania posiadały szczeliny występujące w wapieniach, gdzie płaszczyzny były bardzo dobrze widoczne i zostały wyraźnie had the best wyeksponowane. representation Otrzymane parameters, wyniki mają where the istotne fracture znaczenie planes had w ocenie i very good zrozumieniu visibility geometrii and have porowej skał zbiornikowych, w aspekcie prawidłowej charakterystyki parametrów zbiornikowych, co może mieć znaczący wpływ na poprawność obliczeń zasobów złóż węglowodorów. lithologies and classified as limestones, dolostones and dolomites, have been characterized. From among of these three lithologies, the fractures present in limestones been clearly exhibited. The results obtained have very significant importance for assessment and understanding of reservoir rocks pore geometry in aspect

27 Na podkreślenie zasługuje fakt, że lepsze walory obrazowania przestrzeni porowej ma metoda micro-ct w porównaniu z możliwościami badawczymi metody mikroskopowej, która w przypadku większości próbek (12) nie wykazała występowaniarepresentation szczelin. Porównując wyniki badań uzyskanych metodą micro- CT i NMR stwierdzono, że obie metody należą do najbardziej skutecznych metod poznania złożonych własności petrofizycznych of proper reservoir parameters characterization, which may have meaningful influence on the correctness of hydrocarbon reservoir reserves computations. It is worth to emphasize, that micro- CT method has better pore space features as compared to microscope method examination possibilities, which in most of the samples (12) did not reveal fissures occurrence. Comparison of micro-ct and NMR method examination results led to

28 skał i każda z nich daje wyniki niemożliwe do uzyskania konwencjonalnymi metodami laboratoryjnymi, a komplementarne działanie tych metod może prowadzić do Each of them yields results dokładniejszej that are charakterystyki impossible parametrów zbiornikowych skał. W niniejszej pracy nakreślono także problem numerycznej symulacji przepływu płynu przez skałę na podstawie danych micro-ct. Omówiono podstawowe fizyczne równania przepływu płynu, metodykę wykonania conclusion, that both the methods are one of the most effective ways of complex petrophysical rock properties learning. to obtain by means of conventional laboratory methods. Their complementary action may lead to more correct characterization of reservoir rocks parameters. The problem of numerical simulation of fluid flow through a rock on the grounds of micro- CT data has been

29 modelu do obliczeń oraz pokazano wstępne wyniki. Na podstawie obliczonych wartości prędkości i powierzchni porów obliczono przepuszczalność analizowanych próbek i porównano ją z wynikami pomiaru przepuszczalności gazowej. Rezultaty uzyskane obydwiema metodami okazały się zbieżne. Zasygnalizowano także możliwość badania metodą mikrotomografii rentgenowskiej kanalików robaczkowych powstających w procesie kasowania próbek skał węglanowych. outlined. Basic physical equations of fluid flow, method of computational model creation and initial results obtained have also been shown. On the grounds of calculated velocity and pore surface area values, permeability of examined samples was calculated and compared with gas permeability measurement results. The results obtained by means of both methods proved to be convergent. Examination possibility of worm channels

30 Wykonane badania umożliwiły przeprowadzenie szeregu obserwacji w zakresie efektywności microtomography działania method was kwasu w signaled. The szczególności completed na obrazach test enabled trójwymiarowych, execution przedstawionych of several w postaci observations filmów. W in scope of końcowej acid action części effectiveness, opracowania przedstawiono niektóre z możliwości zastosowań metody mikrotomografii rentgenowskiej w przemyśle naftowym (według publikacji różnych generated in process of carbonate rock samples acidizing with X-ray computed in particular on threedimensional images presented in the form of motion pictures. In the final part of the study, some of X-ray computed autorów), microtomography które obecnie applications jeszcze within oil nie są industry realizowane have been w INiG, presented on a których the grounds tematyka of various wyznacza authors

31 kierunki dalszych prac i zostanie podjęta w najbliższym czasie. Metoda mikrotomografii rentgenowskiej jest unikalną i atrakcyjną metodą badawczą, ale mimo jej ogromnego potencjału mało znaną i rzadko stosowaną w krajowym środowisku naukowym i przemysłowym (z wyłączeniem medycyny). Autorzy mają nadzieję, że poprzez zaprezentowanie możliwości stosowania tej metody w geologii naftowej i w innych dziedzinach nauki, treści publications, which are not realized in INiG yet, but which subject area determines directions of further works and will be undertaken in the near future. The X-ray microtomography method is unique and attractive research method, which despite its huge potential is not widely known and applied in domestic scientific and industrial environment (excluding medicine domain). The authors hope, that by presentation of the method utilization

32 Praca INiG nr 172 Konferencja EURO OIL FUEL 2010: Biokomponenty w paliwach do silników Diesla wpływ na emisje i Biocomponents konferencyjne wydanie in Diesel fuels impact on emission and ageing of engine oil zawarte w tej publikacji przybliżą osobom zawodowo trudniącym się poszukiwaniem i eksploatacją złóż węglowodorów tematykę analizowania obrazów micro-ct w aspekcie właściwości petrofizycznych skał. possibilities within both oil geology, and another science domains, the subjects contained in this publication will enable closer acquaint of micro- CT images analyses subject area in aspect of petrophysical rock properties to persons which undertake hydrocarbon reservoirs prospection and exploitation by profession. polski s. 179

33 Praca INiG nr 173 Praca INiG nr 174 starzenie oleju silnikowego Konferencja Naukowo- Techniczna FORGAZ 2010: Pomiar ilości i jakości gazu Technologie wydanie konferencyjne Landfill Piotr Klimek, energetycznegogas Energy wykorzystaniatechnologies gazu składowiskowego Jerzy Dudek, Grzegorz Kołodziejak, Joanna Zaleska- Bartosz, Joanna Niemczewska Instytut Nafty i Gazu polski s. 196 polski, angielski Publikacja została opracowana w toku prac nad projektem realizowanym w Instytucie Nafty i Gazu w Krakowie w ramach międzynarodowego Partnerstwa Methane to Markets Partnership (M2M) This handbook has been developed during the project work carried out at the Oil and Gas Institute in Kraków (Instytut Nafty i Gazu) as part of the international Methane to Markets (M2) ustanowionegopartnership, z inicjatywy initiated by Stanów the USA and Zjednoczonych presently i embracing skupiającego 33 countries. obecnie 33 The primary państwa. objective Celem of the nadrzędnym Partnership Partnerstwa is to reduce jest światowe global obniżenie methane emisji emissions 2010 s. 172 bibliogr. 45, tab. 13, rys. 22

34 metanu poprzez wdrażanie efektywnych ekonomicznie sposobów odzysku metanu z różnych obszarów działalności gospodarczej i wykorzystania go jako źródła czystej energii. Niniejsza publikacja to kompendium wiedzy z zakresu praktycznych sposobów wykorzystania energii zawartej w gazie składowiskowym. Intencją autorów jest przedstawienie sposobów through implementation of economically feasible methods of methane collection in various areas of business activity, and its beneficial use as a source of energy. This handbook intends to address, in a comprehensive manner, the practical methods of using the energy trapped in landfill gas. The authors intension is to present landfill gas utilization methods, starting from heat pozwalającychproduction to na technology- on zagospodarowaniebased gazu combined składowiskowego, heat and począwszy power

35 od wytwarzania energii cieplnej a skończywszy na technologiach opartych o wytwarzanie energii elektrycznej i cieplnej w skojarzeniu. Charakterystyka poszczególnych technologii przedstawiona jest w sposób przystępny i poparty licznymi przykładami instalacji będących w eksploatacji. Istotnym elementem publikacji jest określenie możliwych wariantów realizacji inwestycji oraz przedstawienie elementów uproszczonej analizy ekonomicznej, generation. Characteristic of each technology is presented in an accessible way and supported by examples of installation in operation. An important part of publication is to determining a project s possible development options of the investments and to provide elements of economic analysis, allowing to make a proper decision of landfill gas energy technologies. This paper was developed on the basis of, inter alia, LFG Energy

36 pozwalającej na podjęcie właściwego wyboru technologii energetycznego wykorzystania gazu składowiskowego. Prace nad publikacją prowadzono między innymi w oparciu o LFG Energy Project Development Handbook opracowany przez Amerykańską Agencję Ochrony Środowiska (US Environmental Protection Agency). Project Development Handbook of the US Environmental Protection Agency.