Podkarpacki Program Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata

Transkrypt

1 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO DEPARTAMENT OCHRONY ZDROWIA I POLITYKI SPOŁECZNEJ Podkarpacki Program Ochrony Zdrowia na lata Rzeszów 2012

2 2 SPIS TREŚCI 1. Wstęp.3 2. Zdrowie psychiczne w dokumentach międzynarodowych i krajowych Opieka psychiatryczna w województwie Ambulatoryjna opieka psychiatryczna Stacjonarna opieka psychiatryczna Opieka psychiatryczna w powiatach Infrastruktura pomocy społecznej dla osób z zaburzeniami psychicznymi Kierunki działania w opiece psychiatrycznej i środowiskowej Cele główne i szczegółowe programu ochrony zdrowia psychicznego na lata Finansowanie opieki psychiatrycznej Zarządzanie programem Streszczenie.77

3 3 1. Wstęp W Podkarpackim Programie Ochrony Zdrowia na lata zostały zawarte działania w zakresie ochrony zdrowia psychicznego ludności województwa podkarpackiego. Program jest wyrazem znaczenia, jakie samorząd województwa podkarpackiego przykłada do wprowadzenia nowoczesnego modelu opieki psychiatrycznej i zapewnienia dostępności do niej mieszkańcom. Program uwzględnia założenia zamieszczone w : Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2010 r. w sprawie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia (Dz. U. z 2010 r. Nr 24, poz.128) - podkreślające znaczenie upowszechnienia środowiskowego modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej, raporcie Światowej Organizacji Zdrowia Zdrowie psychiczne: nowe rozumienie, nowa nadzieja, dokumentach Unii Europejskiej, zwłaszcza w ogłoszonej przez Komisję Europejską Zielonej Księdze. Podkarpacki program został opracowany przez zespół powołany 30 marca 2011 r. uchwałą Zarządu Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie. Program ochrony zdrowia psychicznego jest dokumentem wieloletnim, obejmującym swoim zasięgiem obszar województwa podkarpackiego. W przedmiotowym dokumencie w pierwszych rozdziałach została opisana i zdiagnozowana sytuacja w ochronie zdrowia psychicznego. Przedstawione zostały krajowe akty prawne ochrony zdrowia psychicznego i dokumenty międzynarodowe poświęcone zdrowiu psychicznemu, infrastruktura ambulatoryjna i stacjonarna opieki psychiatrycznej oraz pomocy społecznej dla osób z zaburzeniami psychicznymi, zasoby kadrowe oraz statystyki leczonych. W drugiej części pracy zaprezentowano kierunki działania w psychiatrii na najbliższe lata, opracowano zadania główne i szczegółowe, prognozowane ich finansowanie i zarządzanie programem. Zasadnym jest ustalenie wysokości środków finansowych na realizację programu, jego monitorowanie i poddanie permanentnej ewaluacji w oparciu o przygotowane wskaźniki. Wskazane jest też wyznaczenie podmiotów odpowiedzialnych za realizację i nadzór nad programem. Podkarpacki Program Ochrony Zdrowia ma na celu długoletnie kreowanie rozwoju polityki ochrony zdrowia psychicznego na obszarze województwa podkarpackiego.

4 4 2. Zdrowie psychiczne w dokumentach międzynarodowych i krajowych Dokumentem Światowej Organizacji Zdrowia odnoszącym się do kwestii zdrowia psychicznego jest opublikowany w październiku 2001 r. raport Zdrowie psychiczne: nowe rozumienie, nowa nadzieja. Raport przedstawia współczesne spojrzenie na problematykę zdrowia psychicznego i chorób psychicznych: - przybliża kluczowe stwierdzenie o interakcjach biologicznych, psychologicznych i socjalnych czynników w rozwoju chorób psychicznych i zaburzeń zachowania, - podkreśla powszechny charakter zaburzeń neuropsychiatrycznych, które na przestrzeni życia osobniczego dotykają co czwartą osobę, - dostarcza współczesnej wiedzy o sposobach rozwiązywania problemów ochrony zdrowia psychicznego głównie poprzez opiekę środowiskową, - zajmuje się zasadami kształtowania polityki zdrowia psychicznego w ramach ogólnej polityki zdrowotnej oraz problematyką usług zdrowotnych, - zawiera dziesięć kluczowych rekomendacji w zakresie ochrony zdrowia psychicznego: - zapewnienie leczenia w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, - zabezpieczenie dostępu do leków psychotropowych, - świadczenie opieki w ramach wspólnot lokalnych, - edukowanie opinii publicznej, -angażowanie w programy wspólnoty lokalne, rodziny i osoby indywidualne, - ustalanie narodowej polityki, programów i prawa, - rozwijanie zasobów ludzkich, - tworzenie sieci powiązań między sektorami w celu ochrony zdrowia, - monitorowanie na poziomie lokalnym wskaźników zdrowia psychicznego, - wspieranie badań naukowych. Zasadniczym dokumentem Unii Europejskiej, w którym umieszczono zapisy dotyczące ochrony zdrowia jest art. 152 (ex art.129) Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Zgodnie z tym artykułem wysoki poziom ochrony zdrowia ludzkiego winien zostać zapewniony w definiowaniu i wdrażaniu każdej wspólnotowej polityki i aktywności. Działania wspólnoty winny uzupełniać narodowe polityki zdrowotne, w pełni respektując odpowiedzialność krajów członkowskich za organizację opieki zdrowotnej, prewencję chorób oraz eliminowanie zagrożeń dla zdrowia.

5 5 W rezolucji z 18 listopada 1999 r. Rada Unii Europejskiej zwróciła się do: 1) krajów członkowskich o: - zwrócenie szczególnej uwagi na zdrowie psychiczne oraz wzmocnienie jego promocji w ramach polityki zdrowotnej, - gromadzenie danych o odpowiedniej jakości i dzielenie się nimi z innymi krajami oraz Komisją Europejską, - rozwinięcie i wdrożenie działań na rzecz promocji zdrowia psychicznego oraz prewencji chorób psychicznych, wymiany przykładów dobrej praktyki, realizowanie wspólnych projektów, - wpieranie badań naukowych w zakresie chorób psychicznych oraz promocji zdrowia psychicznego. 2) Komisji Europejskiej o: - rozważenie włączenia problematyki zdrowia psychicznego do przyszłej strategii zdrowia publicznego, m.in. w zakresie wymiany informacji, przykładów dobrej praktyki oraz tworzenia sieci, - rozwinięcie i wdrożenie komponentu zdrowia psychicznego jako części wspólnotowego systemu monitoringu ochrony zdrowia oraz generowanie raportów w tym zakresie, - analizowanie wpływu oddziaływania wspólnoty na zdrowie psychiczne, np. w zakresie edukacji, spraw socjalnych, zatrudnienia, polityki wobec młodzieży, - rozważenie potrzeby przygotowania rekomendacji Rady w zakresie promocji zdrowia psychicznego kierowanych do krajów członkowskich. Na spotkaniu Rady Unii Europejskiej w Luksemburgu w dniach 2-3 czerwca 2003 r. przyjęto wnioski w sprawie zwalczania naznaczania i dyskryminacji w odniesieniu do zdrowia psychicznego. Rada Unii Europejskiej zwróciła się do: 1) państw członkowskich o: - nadanie właściwej wagi wpływowi problemów związanych ze stygmatyzacją i dyskryminacją w wyniku chorób psychicznych we wszystkich grupach wiekowych oraz zapewnienie sprawnego rozpoznawania niniejszych problemów poprzez podjęcie działań ukierunkowanych na redukcję ryzyka społecznego wykluczenia; - gromadzenie danych o odpowiedniej jakości na temat ekonomicznych i społecznych konsekwencji stygmatyzacji ze względu na choroby psychiczne; - podjęcie działań służących zwalczaniu stygmatyzacji. Promowanie społecznej integracji poprzez partnerstwo i dialog ze wszystkimi uczestnikami w celu wspierania zintegrowanej oraz skoordynowanej polityki;

6 6 2) Komisji Europejskiej o: - nadanie należnego znaczenia rozwijaniu współpracy we wszystkich odpowiednich programach i działaniach wspólnotowych w szczególności w sprawach zatrudniania, niedyskryminacji, opieki społecznej, edukacji i zdrowia, w celu redukcji stygmatyzacji oraz dyskryminacji ze względu na chorobę psychiczną; - podjęcie działań mających na celu ułatwienie wymiany informacji i obustronnych wniosków w kontekście wewnętrznych programów zapewniających ochronę osobom z problemami psychicznymi oraz zwalczanie naznaczania i dyskryminacji a także promocję społecznej integracji osób chorych psychicznie. Komisja Europejska w październiku 2005 r. ogłosiła Zieloną Księgę w sprawie poprawy zdrowia psychicznego ludności - proponującą strategię zdrowia psychicznego dla krajów Unii Europejskiej. Zgodnie z zapisami Zielonej Księgi najważniejszymi zadaniami dla reformowania polityki ochrony zdrowia psychicznego w krajach UE są: - wspieranie zdrowia psychicznego wszystkich ludzi, promocja zdrowia psychicznego, zapobieganie złemu stanowi zdrowia psychicznego, działania profilaktyczne, - podejmowanie działań profilaktycznych wobec grup narażonych na zagrożenia dla zdrowia psychicznego, - poprawa jakości życia ludzi chorych i niepełnosprawnych psychicznie, poprzez integrację społeczną oraz ochronę ich praw i godności, - opracowanie zasad budowania systemu informacji, współpracy w zakresie badań naukowych i upowszechnienia wiedzy na temat zdrowia psychicznego miedzy krajami UE. W czerwcu 2008 r. Komisja Europejska zorganizowała w Brukseli konferencję w sprawie zdrowia psychicznego oraz ustanowienia Europejskiego Paktu na rzecz Zdrowia i Dobrostanu. Pakt wzywa do działania w duchu partnerstwa, zwraca uwagę na korzyści zdrowotne, społeczne i gospodarcze wynikające z dobrego stanu zdrowia psychicznego ludności oraz na potrzebę przezwyciężenia niewiedzy i uprzedzeń związanych z chorobami psychicznymi. Sygnatariusze europejskiego paktu zobowiązali się do wspólnego działania na rzecz poprawy stanu zdrowia psychicznego w Europie i wypracowania wspólnych zaleceń dotyczących działań w następujących obszarach ochrony zdrowia psychicznego: - zapobiegania samobójstwom i depresji, - zdrowia psychicznego wśród młodzieży,

7 7 - zdrowia psychicznego w środowisku zawodowym, - zdrowia psychicznego ludzi starszych, - zwalczania uprzedzeń i wykluczenia społecznego. Europejski pakt umożliwia instytucjom UE, rządom krajowym, regionom i różnym organizacjom podejmowanie wspólnych działań na rzecz poprawy poziomu zdrowia psychicznego. Realizowany jest on przede wszystkim poprzez konferencje tematyczne. Spotkania są okazją do budowania partnerstwa na rzecz zdrowia psychicznego, upowszechniania najlepszych praktyk oraz przedstawiania dotychczasowych osiągnięć w tej dziedzinie. W Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w art. 68 ust. 1 znajduje się zapis mówiący o tym, że każdy ma prawo do ochrony zdrowia. Treść tego artykułu dotyczy również ochrony zdrowia psychicznego. Podstawowym aktem prawnym zawierającym najważniejsze obszary działalności w ochronie zdrowia psychicznego jest Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 111, poz.535, z późn. zm.). Zakres merytoryczny ustawy obejmuje: - prawa pacjentów szpitali psychiatrycznych, - prawa mieszkańców domów pomocy społecznej, - ochronę praw pacjentów i zdrowia psychicznego, - zastosowanie przymusu bezpośredniego, - postępowanie lecznicze w stosunku do osoby leczonej za jej zgodą, - postępowanie lecznicze wobec pacjenta leczonego bez jego zgody, - postępowanie przed sądem opiekuńczym w sprawach określonych w ustawie, - ochronę tajemnicy, - ochronę karnoprawną. Przepisy ogólne zamieszczone w pierwszym rozdziale ustawy wyznaczają dwa główne kierunki działań: -promocję zdrowia psychicznego, zapobieganie zaburzeniom psychicznym, kształtowanie właściwych postaw społecznych wobec osób z zaburzeniami psychicznymi i przeciwdziałanie ich dyskryminacji, -zapewnienie osobom z zaburzeniami psychicznymi opieki zdrowotnej oraz innych form pomocy niezbędnych dla życia w środowisku rodzinnym i społecznym.

8 8 W art. 4 ustawy zostały określone działania zapobiegawcze, które należy podejmować wobec dzieci, młodzieży, dorosłych znajdujących się w sytuacjach stwarzających zagrożenie dla zdrowia psychicznego. Z kolei w art. 5 zamieszczono opis nowoczesnego modelu opieki zdrowotnej. Ustawa stanowi gwarancję ochrony praw obywatelskich osób z zaburzeniami psychicznymi, w tym szczególnie praw pacjentów hospitalizowanych. Uregulowania prawne dotyczące uzależnień zawarte zostały w Ustawie z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. Nr 35, poz.230, z późn. zm.) oraz Ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485, z późn. zm.). Działania szczegółowe dla poszczególnych podmiotów realizujących zadania z ochrony zdrowia psychicznego określa Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2010 r. w sprawie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia (Dz. U. z 2010 r. Nr 24, poz. 128).

9 9 3. Opieka psychiatryczna w województwie W niniejszym rozdziale zostały przedstawione podstawowe dane dotyczące opieki psychiatrycznej na terenie województwa podkarpackiego w latach W opracowaniu uwzględniono infrastrukturę psychiatrycznej opieki zdrowotnej, personel medyczny udzielający świadczeń oraz leczonych mieszkańców województwa. Psychiatryczna opieka zdrowotna została ukazana z podziałem na ambulatoryjną, stacjonarną i w powiatach. Dla lepszej prezentacji dane przedstawiono w formie tabelarycznej i wykresów. Wskaźniki wojewódzkie przedstawione na przestrzeni czterech ostatnich lat pozwalają dokładnie ukazać zmiany zachodzące w poszczególnych rodzajach opieki psychiatrycznej. Podstawą opracowania publikacji były dane Głównego Urzędu Statystycznego dotyczące sytuacji demograficznej w województwie i sprawozdawczość resortowa Ministra Zdrowia, a w szczególności druki: - MZ - 12 tj. sprawozdanie o działalności i pracujących w ambulatoryjnej, specjalistycznej opiece zdrowotnej, - MZ - 15 tj. sprawozdanie z działalności jednostki lecznictwa ambulatoryjnego dla osób z zaburzeniami psychicznymi, osób uzależnionych od alkoholu oraz innych substancji psychoaktywnych, - MZ - 19 tj. sprawozdanie z działalności zespołu/oddziału leczenia środowiskowego - domowego, - MZ - 29 tj. sprawozdanie o działalności szpitala ogólnego, - MZ - 30 tj. sprawozdanie zakładu psychiatrycznej opieki stacjonarnej. Wszystkie wskaźniki dla 2011 r. prezentowane w opracowaniu zostały obliczone na podstawie stanu ludności na r..

10 Ambulatoryjna opieka psychiatryczna Na dzień 31 grudnia 2011 r. na terenie województwa podkarpackiego funkcjonowały 84 poradnie w opiece ambulatoryjnej, w tym: 44 poradnie zdrowia psychicznego, 9 poradni zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży, 21 poradni leczenia uzależnień od alkoholu, 3 poradnie terapii uzależnienia od środków psychoaktywnych oraz 7 poradni psychologicznych. Dane uwzględniają poradnie składające sprawozdania MZ 15, stąd brakuje informacji o liczbie porad udzielonych w jednostkach podlegających pod ministerstwa oraz centralne organy administracji rządowej. (tj. poradni zdrowia psychicznego i psychologicznej w Wojskowej Specjalistycznej Przychodni Lekarskiej SP ZOZ w Rzeszowie oraz poradni zdrowia psychicznego w 114 Szpitalu Wojskowym z przychodnią SP ZOZ w Przemyślu). Na przestrzeni czterech ostatnich lat liczba poradni kształtowała się na podobnym poziomie. Należy zwrócić uwagę na systematyczny wzrost liczby poradni dla dzieci i młodzieży oraz spadek w 2011 r. liczby poradni psychologicznych. Pomimo niewielkich zmian liczby jednostek świadczących opiekę z zakresu psychiatrii, w porównaniu do 2008 r. znacząco wzrosła liczba udzielonych porad w porównaniu do 2008 r. 11,7% i liczba leczonych pacjentów 9,1%. Występujący trend wzrostowy w ostatnich latach stracił impet w 2011 r., gdyż tylko nieznacznie wzrosła liczba udzielanych porad i liczba pacjentów, odpowiednio 0,4% i 1,4%. Analizując udzielone porady z podziałem na wybrane grupy zawodowe można zauważyć wzrost porad psychologów w poradniach zdrowia psychicznego oraz terapeutów w poradniach leczenia uzależnień.

11 11 Tabela 1. Poradnie zdrowia psychicznego dla dorosłych. Rok ogółem 1 dzień Liczba poradni czynnych w tygodniu 2 dni 3 dni 4 dni 5-6 dni Liczba udzielonych porad ogółem lekarza psychologa innego terapeuty Źródło: MZ-15 Tabela 2. Poradnie zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży. Rok ogółem 1 dzień Liczba poradni czynnych w tygodniu 2 dni 3 dni 4 dni 5-6 dni Liczba udzielonych porad ogółem lekarza psychologa innego terapeuty Źródło: MZ-15 Tabela 3. Poradnie leczenia uzależnień. Rok ogółem 1 dzień Liczba poradni czynnych w tygodniu 2 dni 3 dni 4 dni 5-6 dni Liczba udzielonych porad ogółem lekarza psychologa innego terapeuty Źródło: MZ-15

12 12 Tabela 4. Poradnie terapii uzależnienia od substancji psychoaktywnych. Rok ogółem 1 dzień Liczba poradni czynnych w tygodniu 2 dni 3 dni 4 dni 5-6 dni Liczba udzielonych porad ogółem lekarza psychologa innego terapeuty Źródło: MZ-15 Tabela 5. Poradnie psychologiczne. Rok ogółem 1 dzień Liczba poradni czynnych w tygodniu 2 dni 3 dni 4 dni 5-6 dni Liczba udzielonych porad ogółem lekarza psychologa innego terapeuty Źródło: MZ-15 W ostatnich czterech latach liczba leczonych pacjentów z powodu zaburzeń psychicznych w opiece ambulatoryjnej wzrosła o 9,1%. Zaobserwowano więcej zaburzeń psychicznych u kobiet 12,3%, niż u mężczyzn 5,9%. Wskaźniki chorobowości liczone na 100 tys. ludności wzrosły z 3898,1 w 2008 r. do 4246,3 w 2011 r. Największy przyrost zanotowano w przypadku zaburzeń niepsychotycznych bez uzależnień 11,3% (tj. według

13 13 klasyfikacji rozpoznań ICD 10 zaburzeń z grupy F00, F01, F02, F04, F07, F08, F09, F40, F99). Spadek w porównaniu do 2008 r. odnotowano w przypadku zaburzeń spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych, w tym przede wszystkim niepsychotycznych 20,9%. Spośród pacjentów z zaburzeniami leczonymi w 2011 r (26,7%) to pacjenci pierwszorazowi. Większość pacjentów pierwszorazowych liczonych wskaźnikiem zachorowalności na 100 tys. ludności stanowili mężczyźni 1207,4. Wskaźnik kobiet leczonych po raz pierwszy wynosił W związku z coraz częstszymi zachorowaniami mężczyzn istnieje duże prawdopodobieństwo, że w przyszłości różnica chorobowości obu płci będzie zmniejszać się. Tabela 6. Leczeni z zaburzeniami psychicznymi - liczby bezwzględne. Rok Leczeni ogółem Leczeni po raz pierwszy razem mężczyźni kobiety razem mężczyźni kobiety Źródło: MZ-15 Tabela 7. Leczeni z zaburzeniami psychicznymi - wskaźniki na 100 tys. ludności. Rok Leczeni ogółem Leczeni po raz pierwszy razem mężczyźni kobiety razem mężczyźni kobiety ,3 4112,5 4374,3 1135,1 1207,4 1066, ,8 4081,8 4285,3 1011,1 1074,6 950, ,6 3993,6 3936,9 1041,2 1129,1 957, ,1 3894,1 3901,9 983,8 1041,1 929,0 Źródło: MZ-15

14 14 Tabela 8. Leczeni z powodu zaburzeń psychicznych w latach Rozpoznanie Ogółem liczby bezwzględne Rok Zmiana leczonych w % 2008/2010 Zm. wsk. leczonych w % 2008/2010 Zmiana leczonych w % 2010/2011 Zm. wsk. leczonych w % 2010/ ,6 x 1,4 x Ogółem wskaźniki 3898,1 3964,6 4185,8 4246,3 x 7,4 x 1,4 Zaburzenia psychotyczne Zaburzenia niepsychotyczne w tym upośledzenia umysłowe Zaburzenia spowodowane używaniem alkoholu w tym zaburzenia psychotyczne Zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych w tym zaburzenia psychotyczne Źródło: MZ ,4 1762,7 1843,0 1927,0 x 3,1 x 4,6 2000,1 2071,1 2297,5 2226,5 x 14,9 x 3,1 207,0 207,4 217,9 228,6 x 5,3 x 4,9 424,6 448,8 426,9 460,1 x 0,5 x 7,8 14,1 13,1 14,7 14,0 x 4,5 x 4,8 46,4 36,9 35,9 36,7 x 22,6 x 2,2 0,3 1,2 0,6 1,4 x 100,0 x 133,3 Wykres 1. Leczeni z zaburzeniami psychicznymi. Wskaźniki na 100 tys. ludności ,1 3964,6 4185,8 4246,3 983, , , , rok 2009 rok 2010 rok 2011 rok Ogółem Pierwszorazowi

15 Niepsychotyczne Psychotyczne 15 Tabela 9. Leczeni z zaburzeniami psychicznymi bez uzależnień. Rozpoznanie Ogółem - liczby bezwzględne Ogółem wskaźniki Leczeni ogółem Leczeni po raz pierwszy rok rok ,6 3348,2 3677,8 3749,5 733,3 761,3 760,5 893,0 Ogółem 1773,0 1748,4 1827,7 1912,9 303,0 311,3 286,1 346,1 Mężczyźni 1565,6 1553,0 1590,7 1673,2 254,4 275,8 250,4 302,5 Kobiety 1971,3 1935,3 2054,4 2142,8 349,4 345,1 320,3 387,8 Ogółem 1543,5 1599,8 1850,1 1780,3 430,4 450,0 474,4 537,2 Mężczyźni 1449,9 1518,1 1673,2 1567,8 410,3 419,8 425,3 494,7 Kobiety 1633,0 1678,0 2019,4 1983,7 449,6 478,9 521,4 576,0 Źródło: MZ-15 W strukturze zaburzeń psychicznych bez uzależnień przewagę stanowiły zaburzenia psychotyczne - 51,8%. Podział pomiędzy zaburzeniami psychotycznymi a niepsychotycznymi jest coraz bardziej wyrównany. Czynnikiem zacierającym różnicę pomiędzy wspomnianymi rodzajami zaburzeń psychicznych jest coraz większy wskaźnik zachorowań na zaburzenia niepsychotyczne. Wskaźnik rejestrowanych rozpowszechnień zachorowań wzrósł od 2008 r. o 13,0%, z czego 7,9% stanowił przyrost zaburzeń psychotycznych a 15,3% niepsychotycznych. Udział pacjentów pierwszorazowych z zaburzeniami niepsychotycznymi stanowił 30,2% ogółu zaburzeń, z kolei w psychozach udział ten jest znacznie mniejszy i wynosił 18,1%. Większymi wskaźnikami chorobowości i zachorowalności charakteryzują się kobiety.

16 16 Wykres 2. Leczeni z zaburzeniami psychotycznymi bez uzależnień. Wskaźniki na 100 tys. ludności mężczyźni (po lewej) i kobiety (po prawej) , , , , ,3 1935,3 2054,4 2142, ,4 275,8 250,4 302, ,4 345,1 320,3 387, rok 2009 rok 2010 rok 2011 rok rok 2009 rok 2010 rok 2011 rok Ogółem Pierwszorazowi Ogółem Pierwszorazowi Wykres 3. Leczeni z zaburzeniami niepsychotycznymi bez uzależnień. Wskaźniki na 100 tys. ludności mężczyźni (po lewej) i kobiety (po prawej) , , , , , , , , ,3 419,8 425,3 494, ,6 478,9 521,4 576, rok 2009 rok 2010 rok 2011 rok rok 2009 rok 2010 rok 2011 rok Ogółem Pierwszorazowi Ogółem Pierwszorazowi

17 Niepsychotyczne Psychotyczne 17 Tabela 10. Leczeni z zaburzeniami psychicznymi z uzależnieniami. Rozpoznanie Ogółem - liczby bezwzględne Ogółem wskaźniki Leczeni ogółem Leczeni po raz pierwszy rok rok ,0 485,7 462,8 496,8 198,2 239,1 223,3 241,6 Ogółem 14,3 14,4 15,3 15,4 4,4 4,1 4,4 3,6 Mężczyźni 24,3 21,5 25,6 26,9 8,1 6,0 7,0 5,5 Kobiety 4,8 7,5 5,5 4,3 0,8 2,2 1,9 1,8 Ogółem 456,6 471,3 447,4 481,4 193,8 235,1 218,9 238,0 Mężczyźni 773,3 784,9 749,0 801,8 330,6 393,4 365,4 394,6 Kobiety 153,9 171,4 158,9 174,9 63,1 83,6 78,7 88,2 Źródło: MZ-15 Wykres 4. Leczeni z zaburzeniami psychicznymi z uzależnieniami. Wskaźniki na 100 tys. ludności ,0 485,7 496,8 462,8 239,1 241,6 223,3 197, rok 2009 rok 2010 rok 2011 rok Ogółem Pierwszorazowi

18 18 Nierównomierny rozkład zaburzeń psychicznych zauważyć można u leczonych z uzależnień. W tej grupie chorób zdecydowanie przeważają zaburzenia niepsychotyczne. Na przestrzeni ostatnich lat nie odnotowano znaczących zmian wskaźnika chorobowości. Wskaźnik ten oscyluje w granicach około 7%, w przedziale 462,8 496,8. Na uwagę zasługuje dynamika wzrostu wskaźnika zapadalności na zaburzenia niepsychotyczne, która od 2008 r. wyniosła 22,8%. Dynamika zaburzeń niepsychotycznych może mieć przełożenie na wzrost wskaźników chorobowości w przyszłych latach. W przypadku zaburzeń psychicznych z uzależnieniami, wskaźniki chorobowości i zachorowalności u mężczyzn w porównaniu do kobiet są wyższe nawet sześciokrotnie. Wykres 5. Leczeni z zaburzeniami psychotycznymi z uzależnieniami. Wskaźniki na 100 tys. ludności mężczyźni (po lewej) i kobiety (po prawej) ,3 21,5 25,6 26, ,1 6,0 7,0 5, ,8 0,8 7,5 5,5 4,3 2,2 1,9 1, rok 2009 rok 2010 rok 2011 rok Ogółem Pierwszorazowi rok 2009 rok 2010 rok 2011 rok Ogółem Pierwszorazowi Wykres 6. Leczeni z zaburzeniami niepsychotycznymi z uzależnieniami. Wskaźniki na 100 tys. ludności mężczyźni (po lewej) i kobiety (po prawej) ,3 784,9 801,8 749,0 393,4 394,6 330,6 365, rok 2009 rok 2010 rok 2011 rok Ogółem Pierwszorazowi ,9 171,4 158,9 174,9 63,1 83,6 78,7 88, rok 2009 rok 2010 rok 2011 rok Ogółem Pierwszorazowi

19 3077,3 3321,4 3408,9 3525,3 3894,1 3993,6 3901,9 5082,2 4887,6 4081,8 3936,9 5287,4 5268,6 4112,5 4285,3 4374,3 19 Tabela 11. Leczeni z zaburzeniami psychicznymi według miejsca zamieszkania. Miejsce zamieszkania i płeć Rok Ogółem liczby bezwzględne Ogółem - wskaźniki 3898,1 3964,6 4185,8 4246,3 Zamieszkali w mieście liczby bezwzględne Zamieszkali w mieście - wskaźniki 5082,2 4887,6 5287,4 5268,6 Zamieszkali na wsi liczby bezwzględne Zamieszkali na wsi wskaźniki 3077,3 3321,4 3408,9 3525,3 Źródło: MZ-15 W 2008 r. ze względu na strukturę miejsca zamieszkania pacjentów z zaburzeniami psychicznymi leczonymi w opiece ambulatoryjnej chorzy zamieszkali w mieście stanowili 53,4%. W ostatnich czterech latach większą dynamikę wzrostu wskaźnika rejestrowanych rozpowszechnień zachorowań zanotowano u pacjentów zamieszkałych na wsi 13,9%. W mieście dynamika wzrostu wynosiła 4,9%. Różnica w chorobowości pacjentów z zaburzeniami psychicznymi według miejsca zamieszkania jest coraz mniejsza. Wskaźniki chorobowości większe wartości przyjmują dla pacjentów zamieszkałych w mieście. Wykres 7. Leczeni z zaburzeniami psychicznymi według miejsce zamieszkania i płci. Wskaźniki na 100 tys. ludności Miasto Wieś Mężczyźni Kobiety 2008 rok 2009 rok 2010 rok 2011 rok

20 20 Tabela 12. Leczeni z zaburzeniami psychicznymi według wieku. Wiek Poniżej 29 lat liczby bezwzględne Przedział wiekowy liczby bezwzględne Powyżej 65 lat liczby bezwzględne Rok Poniżej 29 lat - wskaźniki 2039,2 2232,6 2649,5 2558,2 Przedział wiekowy wskaźniki 5790,8 5603,6 5618,3 5839,5 Powyżej 65 lat - wskaźniki 3172,2 3571,7 3769,6 3721,3 Źródło: MZ-15 Najliczniejszą grupę pacjentów z zaburzeniami psychicznymi - 64,3% stanowili chorzy w przedziale wiekowym lat. Na przestrzeni czterech ostatnich lat ich liczba jest na zbliżonym poziomie. Jej wahania oscylują wokół 4%. Największy wzrost zanotowano w grupie pacjentów poniżej 29 roku życia. W porównaniu do 2008 r. pacjentów w tym przedziale wiekowym przybyło 21,7%. W przypadku pacjentów pierwszorazowych, wszystkie wyodrębnione w tabelach grupy charakteryzują się zbliżonym wzrostem liczby zachorowań. Najniższy wzrost zachorowań w ostatnich latach występuje u pacjentów w przedziale wiekowym lat. Stanowią oni 14,4%. Najwyższy wzrost pacjentów z zaburzeniami psychicznymi 20,5% wystąpił u pacjentów powyżej 65 roku życia.

21 21 Wykres 8. Leczeni z zaburzeniami psychicznymi według wieku. Wskaźniki na 100 tys. ludności ,3 5790,8 5839,5 5603, ,5 2232,6 2558,2 2039,2 3769,6 3571,7 3721,3 3172, rok 2009 rok 2010 rok 2011 rok Tabela 13. Leczeni po raz pierwszy z zaburzeniami psychicznymi według wieku. Wiek Poniżej 29 lat liczby bezwzględne Przedział wiekowy liczby bezwzględne Powyżej 65 lat liczby bezwzględne Rok Poniżej 29 lat - wskaźniki 734,6 741,8 838,8 875,3 Przedział wiekowy wskaźniki 1272,8 1339,5 1226,4 1427,5 Powyżej 65 lat - wskaźniki 754,5 915,7 767,7 900,1 Źródło: MZ-15

22 22 Wykres 9. Leczeni z zaburzeniami psychicznymi - przedział wiekowy Wskaźniki na 100 tys. ludności ,2 2232,6 2649,5 2558, ,6 741,8 838,8 875, rok 2009 rok 2010 rok 2011 rok Ogółem Pierwszorazowi Wykres 10. Leczeni z zaburzeniami psychicznymi - przedział wiekowy Wskaźniki na 100 tys. ludności ,8 5603,6 5618,3 5839, ,8 1339,5 1226,4 1427, rok 2009 rok 2010 rok 2011 rok Ogółem Pierwszorazowi Wykres 11. Leczeni z zaburzeniami psychicznymi - przedział wiekowy powyżej 65. Wskaźniki na 100 tys. ludności ,7 3769,6 3721,3 3172,2 754,5 915,7 767,7 900, rok 2009 rok 2010 rok 2011 rok Ogółem Pierwszorazowi

23 23 Tabela 14. Opieka ambulatoryjna personel medyczny z podziałem na rodzaje poradni. Zawody ogółem Udzielający świadczeń w ramach umowy o pracę w ramach umowy cywilnoprawnej 2010 r r r r r r. Wszystkie poradnie Lekarze Psychiatrzy I st Psychiatrzy II st.* Pielęgniarki Psycholodzy Specjaliści terapii uzależnień Instruktorzy terapii uzależnień Terapeuci zajęciowi Poradnie zdrowia psychicznego Lekarze Psychiatrzy I st Psychiatrzy II st.* Pielęgniarki Psycholodzy Specjaliści terapii uzależnień Instruktorzy terapii uzależnień Terapeuci zajęciowi Poradnie leczenia uzależnień Lekarze Psychiatrzy I st Psychiatrzy II st.* Pielęgniarki Psycholodzy Specjaliści terapii uzależnień Instruktorzy terapii uzależnień Terapeuci zajęciowi * razem ze specjalistami, którzy uzyskali specjalizację w nowym trybie jednostopniowym. Źródło: MZ-15.

24 24 Przy analizie stanu personelu medycznego udzielającego świadczeń w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej należy zwrócić uwagę, że wielu specjalistów udziela porad w kilku jednostkach. W tabeli niektórzy specjaliści wykazywani są wiele razy, stąd dane nie odzwierciedlają rzeczywistej liczby personelu. Rozpoznanie Ogółem - liczby bezwzględne Tabela 15. Środowiskowa opieka psychiatryczna. Leczeni ogółem rok Leczeni po raz pierwszy rok Ogółem wskaźniki 1,6 1,2 14,8 0,5 0,2 13,3 Źródło: MZ-19 Środowiskowa opieka psychiatryczna jest mało rozpowszechnioną metodą leczenia na terenie województwa podkarpackiego, stąd liczby pacjentów objętych tym rodzajem opieki psychiatrycznej są znikome w porównaniu do ogółu leczonych. Od 2009 r. dwa zakłady świadczyły opiekę środowiskową NZOZ Centrum Zdrowia Psychomed w powiecie kolbuszowskim i NZOZ Podkarpackie Centrum Leczenia Psychiatrycznego, Ekspertyz Sądowych i Medycyny Seksualnej w Rzeszowie. W 2011 r. w związku z przekształceniami w opiece psychiatrycznej czterokrotnie wzrosła liczba jednostek służby zdrowia posiadająca w ramach udzielanych świadczeń środowiskowy model opieki psychiatrycznej. W tabeli przedstawione zostały zakłady, które 31 grudnia 2011 r. świadczyły opiekę środowiskową w województwie podkarpackim.

25 25 Tabela 16. Zakłady opieki zdrowotnej świadczące opiekę środowiskową. Stan w dniu Nazwa jednostki służby zdrowia Podkarpacki Ośrodek Onkologiczny im. Ks. B. Markiewicza, Szpital Specjalistyczny w Brzozowie Specjalistyczny Psychiatryczny ZOZ im. Prof. A. Kępińskiego w Jarosławiu NZOZ Chir Med NZOZ Centrum Zdrowia Psychomed NZOZ ESS Med NZOZ JUSTMED PSYCHIATRIA NZOZ Podkarpackie Centrum Leczenia Psychiatrycznego, Ekspertyz Sądowych i Medycyny Seksualnej w Rzeszowie NZOZ ANIMA CENTRUM PSYCHIATRII Miejsce położenia zakładu powiat brzozowski powiat jarosławski powiat jasielski powiat kolbuszowski powiat kolbuszowski Rzeszów Rzeszów Rzeszów Źródło : POW NFZ w Rzeszowie Stacjonarna opieka psychiatryczna Na początku rozdziału przedstawiono stopień zabezpieczenia psychiatrycznej opieki zdrowotnej na terenie województwa podkarpackiego, w tym liczby łóżek na oddziałach psychiatrycznych i neurologicznych w zakładach stacjonarnej opieki zdrowotnej oraz personel medyczny udzielający świadczeń. Opisano strukturę pacjentów z zaburzeniami psychicznymi hospitalizowanymi w szpitalach psychiatrycznych i na oddziałach psychiatrycznych oraz neurologicznych w szpitalach ogólnych. Podobnie jak w przypadku opieki ambulatoryjnej dokonany został podział na leczonych z zaburzeniami bez uzależnień oraz pacjentów uzależnionych od alkoholu i substancji psychoaktywnych. W tej części zaprezentowano także działalność dziennych oddziałów psychiatrycznych z liczbą dostępnych miejsc. Według stanu na 31 grudnia 2011 r. w województwie podkarpackim funkcjonowało

26 26 5 zakładów stacjonarnej psychiatrycznej opieki zdrowotnej oraz 9 szpitali ogólnych posiadających w swojej strukturze oddziały psychiatryczne. Tabela 17. Łóżka oddziały psychiatryczne. Rodzaj zakładu Rok Łóżka ogółem liczby bezwzględne Ogółem Szpitale psychiatryczne Szpitale ogólne Łóżka ogółem odsetki Ogółem 100,0 100,0 100,0 100,0 Szpitale psychiatryczne 58,5 55,9 58,7 58,1 Szpitale ogólne 41,5 44,1 41,3 41,9 Źródło: MZ-29, MZ-30 W stacjonarnej opiece psychiatrycznej zauważyć można co roku systematyczny spadek liczby łóżek. W porównaniu do 2008 r. liczba łóżek zmalała o 52, co stanowi 3,8%. W szpitalach psychiatrycznych liczba łóżek zmniejszyła się o 35 a w szpitalach ogólnych o 17. Stosunek liczby łóżek w szpitalach psychiatrycznych do liczby łóżek w szpitalach ogólnych na przestrzeni ostatnich lat pozostawał bez zmian i oscylował w granicach 42% - 58%.

27 27 Wykres 12. Łóżka oddziały psychiatryczne w opiece stacjonarnej rok 2009 rok 2010 rok 2011 rok rok 2009 rok 2010 rok 2011 rok Szpitale psychiatryczne Szpitale ogólne Tabela 18. Łóżka w oddziałach neurologicznych. Rodzaj zakładu Rok Łóżka ogółem liczby bezwzględne Ogółem Szpitale psychiatryczne Szpitale ogólne Łóżka ogółem odsetki Ogółem 100,0 100,0 100,0 100,0 Szpitale psychiatryczne 4, Szpitale ogólne 95,1 100,0 100,0 100,0 Źródło: MZ-29, MZ-30 W oddziałach neurologicznych w ostatnich latach odnotowano duży wzrost liczby hospitalizowanych pacjentów z zaburzeniami. W 2011 r. uwzględnione zostały dane przekazane przez Szpital MSW w Rzeszowie - jednostkę podlegającą pod inny resort. Leczyło się tam 1775 pacjentów. Liczba leczonych w Szpitalu MSW stanowiła ponad połowę wzrostu leczonych osób w dwóch ostatnich latach. Przy założeniu, że liczba leczonych pacjentów w jednostce nie ulegała w ostatnich kilku latach znaczącym zmianom, należy odnotować, że począwszy od 2009 r. występował regularny, około 7,5% przyrost liczby

28 28 leczonych na oddziałach neurologicznych. Warto też wspomnieć o dwóch oddziałach udarowych działających na terenie województwa. W 2011 r. z oddziału neurologicznego w Szpitalu MSW w Rzeszowie został wyodrębniony oddział udarowy z liczbą 20 łóżek a w Szpitalu Powiatowym w Mielcu powstał oddział dysponujący 16 łóżkami. Liczba pacjentów w tych jednostkach w 2011 r. wynosiła 1005 osób. Tabela 19. Leczeni na oddziałach neurologicznych. Rozpoznanie Ogółem liczby bezwzględne Ogółem wskaźniki Rok Zmiana leczonych w % 2008/2010 Zm. wsk. leczonych w % 2008/2010 Zmiana leczonych w % 2010/2011 Zm. wsk. leczonych w % 2010/ ,0 x 16,2 x 935,7 913,1 980,3 1139,4 x 4,8 x 16,2 Źródło: MZ-29, MZ-30 Tabela 20. Personel medyczny udzielający świadczeń na oddziałach stacjonarnej opieki psychiatrycznej. Zawody Udzielający świadczeń ogółem 2010 r r. Lekarze* Pielęgniarki* Psycholodzy Specjaliści terapii uzależnień Instruktorzy terapii uzależnień 9 9 Terapeuci zajęciowi * Personel medyczny udzielający świadczeń w szpitalach psychiatrycznych oraz szpitalach ogólnych. Źródło: MZ-29, MZ-30

29 29 Tabela 21. Leczeni z powodu zaburzeń psychicznych w latach Rozpoznanie Rok Zmiana leczonych w % 2008/2010 Zm. wsk. leczonych w % 2008/2010 Zmiana leczonych w % 2010/2011 Zm. wsk. leczonych w % 2010/2011 Ogółem liczby bezwzględne ,4 x 4,0 x Ogółem wskaźniki 703,8 704,4 657,7 683,8 x 6,6 x 4,0 Zaburzenia bez uzależnień Zaburzenia spowodowane używaniem alkoholu Zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych 504,4 503,5 450,1 432,0 x 10,8 x 4,0 197,5 198,9 205,4 250,1 x 4,0 x 21,8 1,9 2,0 2,2 1,7 x 17,7 x 22,7 Źródło: MZ-29, MZ-30 Porównując 2009 r. i 2010 r. można zaobserwować spadek hospitalizowanych pacjentów o 2,8%. Należy zwrócić uwagę na systematyczny spadek wartości wskaźnika dla hospitalizowanych z zaburzeniami bez uzależnień oraz wzrost w 2011 r. o 21,8% pacjentów z zaburzeniami spowodowanymi używaniem alkoholu. Wykres 13. Leczeni z zaburzeniami psychicznymi z podziałem na rodzaje zaburzeń. Wskaźniki na 100 tys. ludności ,8 704,4 504,4 503,5 657,7 683,8 450,1 432, ,4 200,9 207,6 251, rok 2009 rok 2010 rok 2011 rok Zaburzenia ogółem Zaburzenia bez uzależnień Zaburzenia z uzależnieniami Dzienne oddziały psychiatryczne usytuowane były w szpitalach psychiatrycznych, szpitalach ogólnych oraz w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej. Liczba leczonych pacjentów w opiece dziennej wzrastała wraz z tworzeniem nowych zakładów świadczących ten rodzaj

30 z tego wg usytuowania oddz. w tym wg rodzaju oddz. 30 opieki. Miało to odzwierciedlenie w danych z 2011 r. Wzrost liczby miejsc o 61,2% miał przełożenie na 28,9% wzrost liczby leczonych pacjentów, głównie w opiece ambulatoryjnej. Coraz więcej przyjęć pacjentów w opiece ambulatoryjnej skutkuje mniejszą liczbą leczonych na oddziałach w szpitalach psychiatrycznych i ogólnych. Tabela 22. Leczeni z zaburzeniami psychicznymi na oddziałach dziennych. Rozpoznanie Ogółem liczby bezwzględne Rok Zmiana leczonych w % 2008/2010 Zm. wsk. leczonych w % 2008/2010 Zmiana leczonych w % 2010/2011 Zm. wsk. leczonych w % 2010/ ,9 x 28,6 x Ogółem wskaźniki 35,2 57,3 54,9 70,5 x 44,7 x 28,4 oddziały dzienne psychiatryczne ogólne oddziały terapii uzależnienia od alkoholu 26,4 47,4 43,2 54,8 x 63,5 x 26,9 1,2 1,8 3,7 7,9 x 195,6 x 113,5 Ogółem wskaźniki 35,2 57,3 54,9 70,5 x 44,7 x 28,4 w szpitalach psychiatrycznych w szpitalach ogólnych w opiece ambulatoryjnej Źródło: MZ-12, MZ-29, MZ-30 8,8 9,8 9,4 9,0 x 6,3 x 4,3 26,4 43,4 41,6 41,9 x 57,5 x 0,7-4,0 3,9 19,7 x 100,0 x 405,1

31 31 Wykres 14. Leczeni na dziennych oddziałach psychiatrycznych. Wskaźniki na 100 tys. ludności ,3 70,5 53,2 54,9 51,0 50, ,2 35, ,0 3,9 19, rok 2009 rok 2010 rok 2011 rok ogółem w opiece stacjonarnej w opiece amulatoryjnej Tabela 23. Miejsca oddziały dzienne. Rodzaj zakładu Rok Miejsca ogółem liczby bezwzględne Ogółem Szpitale psychiatryczne Szpitale ogólne Opieka ambulatoryjna Miejsca ogółem odsetki Ogółem 100,0 100,0 100,0 100,0 Szpitale psychiatryczne 23,4 18,3 18,0 12,1 Szpitale ogólne 76,6 64,1 65,5 51,3 Opieka ambulatoryjna - 17,6 12,2 36,6 Źródło: MZ-12, MZ-29, MZ-30

32 32 W 2012 r. Podkarpacki Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia w Rzeszowie zakontraktował świadczenia w zakresie opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień u świadczeniodawców przedstawionych w poniższej tabeli. Tabela 24. Jednostki opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień z którymi POW NFZ w Rzeszowie zawarł kontrakty na świadczenia lecznicze w 2012 r. Lp. NAZWA MIASTO ULICA ŚWIADCZENIODAWCY (SIEDZIBA) 1. Centrum Zdrowia Kolbuszowa Ludwika Ruczki 1 Psychomed - Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej 2. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej. Podkarpackie Centrum Zdrowia. Spółka Cywilna NAZWA ŚWIADCZENIA Poradnia Zdrowia Przemyśl 3-go Maja 59 Poradnia Zdrowia 3. JUSTMED - PSYCHIATRIA NZOZ Rzeszów Zenitowa 2 Poradnia Zdrowia 4. NZOZ ANIMA - Centrum Psychiatrii Rzeszów Grabskiego 8/15 Poradnia Zdrowia 5. Szpital Wojewódzki Nr 2 im. Św. Jadwigi Królowej Rzeszów Lwowska 60 Poradnia Zdrowia w Rzeszowie 6. Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej Lesko Kazimierza Wielkiego 4 Poradnia Zdrowia w Lesku 7. Centrum Medyczne w Łańcucie Łańcut Paderewskiego 5 Poradnia Zdrowia 8. Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej Sanok 800-lecia 26 Poradnia Zdrowia w Sanoku 9. Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej Leżajsk Leśna 22 Poradnia Zdrowia w Leżajsku 10. Zespół Opieki Zdrowotnej w Dębicy Dębica Krakowska 91 Poradnia Zdrowia 11. SPECMED sp. z o. o. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej. Zespół Przychodni i Poradni Specjalistycznych Krosno Lewakowskiego 27b Poradnia Zdrowia

33 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej OPTOMED 13. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej. Poradnia Zdrowia 14. Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej 15. Wojskowa Specjalistyczna Przychodnia Lekarska. Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Rzeszowie Sędziszów Małopolski Jana Pawła II 9 Poradnia Zdrowia Łańcut Matejki 17 Poradnia Zdrowia Stalowa Wola Kwiatkowskiego 2 Poradnia Zdrowia Rzeszów Langiewicza 4 Poradnia Zdrowia 16. Szpital Specjalistyczny w Brzozowie. Podkarpacki Ośrodek Onkologiczny im. Ks. B. Markiewicza 17. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Neuromedic 18. Specjalistyczna Przychodnia Lekarska. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej. Małgorzata Henrik- Głowacka 19. Szpital Specjalistyczny w Jaśle 20. Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej w Nowej Dębie 21. Przychodnia Specjalistyczna w Tarnobrzegu 22. Samodzielny Publiczny Gminny Zakład Opieki Zdrowotnej w Jedliczu 23. Specjalistyczny Psychiatryczny Zespół Opieki Zdrowotnej Brzozów Ks. J. Bielawskiego 18 Poradnia Zdrowia Przeworsk Szpitalna 20 Poradnia Zdrowia Nisko 3-go Maja 32a Poradnia Zdrowia Jasło Lwowska 22 Poradnia Zdrowia Nowa Dęba M. C. Poradnia Zdrowia Skłodowskiej 1a Tarnobrzeg Mickiewicza 34 Poradnia Zdrowia Jedlicze Traugutta 3 Poradnia Zdrowia Jarosław Kościuszki 18 Poradnia Zdrowia

34 34 im. Profesora Antoniego Kępińskiego w Jarosławiu 24. Wojewódzki Szpital Podkarpacki im. Jana Pawła II w Krośnie 25. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej. Poradnia Zdrowia s. c. 26. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej GEMINI 27. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej BE - MED Poradnia Psychiatryczna Szpital Wojskowy z Przychodnią. Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Przemyślu 29. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Chir - Med 30. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej SYNAPSA 31. Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w Rzeszowie Krosno Korczyńska 57 Poradnia Zdrowia Mielec M. Curie Skłodowskiej 10 Poradnia Zdrowia Jasło Baczyńskiego 15 Poradnia Zdrowia Sanok Kiczury 16 Poradnia Zdrowia Przemyśl Słowackiego 85 Poradnia Zdrowia Jasło Jana Pawła II 35 Poradnia Zdrowia Strzyżów Witosa 2 Poradnia Zdrowia Rzeszów Krakowska 16 Poradnia Zdrowia 32. Zakład Opieki Zdrowotnej Ropczyce Ks. Kard. St. Wyszyńskiego 54 Poradnia Zdrowia 33. Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej Nr 1 Rzeszów Czackiego 2 Poradnia Zdrowia

35 Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej Powiatowy Szpital Specjalistyczny w Stalowej Woli 35. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej ESS Med. lek. med. Ewa Szypuła - Stąpor 36. Podkarpackie Centrum Leczenia Psychiatrycznego, Ekspertyz Sądowych i Medycyny Seksualnej w Rzeszowie 37. NZOZ Specjalistyczna Poradnia Zdrowia 38. Zespół Opieki Zdrowotnej Nr Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Centrum Medyczne MEDYK 40. Zakład Opieki Zdrowotnej R-36 Sp. z o.o. w Lubaczowie 41. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Homo Homini Spółka z o.o. 42. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej LUMED 43. Wojewódzki Zespół Specjalistyczny w Rzeszowie 44. Zespół Opieki Zdrowotnej Nr Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Fryderyka Chopina w Rzeszowie Stalowa Wola Kolbuszowa Dolna Rzeszów Staszica 4 Tyszkiewiczów 5 Tarnobrzeg 1Maja 11 Poradnia Zdrowia Poradnia Zdrowia Naruszewicza 15/1 Poradnia Zdrowia Poradnia Zdrowia Rzeszów Batorego 9 Poradnia Zdrowia Rzeszów Szopena 1 Poradnia Zdrowia Lubaczów Kopernika 14 Poradnia Zdrowia Rzeszów Marszałkowska 9 Poradnia Zdrowia Lubaczów Kościuszki 16 Poradnia Zdrowia Rzeszów Warzywna 3 Poradnia Zdrowia Rzeszów Batorego 9 Poradnia Zdrowia Rzeszów Chopina 2 Poradnia Zdrowia

36 Wojewódzki Podkarpacki Szpital Psychiatryczny w Żurawicy 47. NZOZ ANIMA Centrum Psychiatrii 48. Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej Nr 1 w Rzeszowie 49. Zespół Opieki Zdrowotnej Nr Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej ESS Med. lek. med. Ewa Szypuła - Stąpor 51. Centrum Medyczne w Łańcucie 52. Wojewódzki Podkarpacki Szpital Psychiatryczny w Żurawicy 53. Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej Nr 1 w Rzeszowie 54. Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Żurawica Różana 9 Poradnia Zdrowia Rzeszów Grabskiego 8/15 Poradnia Zdrowia dla Dzieci i Młodzieży Rzeszów Czackiego 2 Poradnia Zdrowia dla Dzieci i Młodzieży Rzeszów Batorego 9 Poradnia Zdrowia dla Dzieci i Młodzieży Kolbuszowa Dolna Tyszkiewiczów 5 Poradnia Zdrowia dla Dzieci i Młodzieży Łańcut Paderewskiego 5 Poradnia Zdrowia dla Dzieci i Młodzieży Żurawica Różana 9 Poradnia Zdrowia dla Dzieci i Młodzieży Rzeszów Czackiego 2 Poradnia Autyzmu Dzieci Nowa Dęba M. C. Skłodowskiej 1a Poradnia Leczenia Uzależnień Zdrowotnej w Nowej Dębie 55. Niepubliczny Zakład Kolbuszowa Tyszkiewiczów 5 Poradnia Leczenia Uzależnień Opieki Zdrowotnej Dolna ESS Med. lek. med. Ewa Szypuła - Stąpor 56. Samodzielny Publiczny Sanok 800-lecia 26 Poradnia Leczenia Uzależnień Zespół Opieki Zdrowotnej w Sanoku 57. Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej 58. Szpital Specjalistyczny w Jaśle Przeworsk Szpitalna 16 Poradnia dla Osób Uzależnionych od Alkoholu Jasło Lwowska 22 Poradnia Leczenia Uzależnień

37 Centrum Medyczne w Łańcucie 60. Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Lesku 61. Specjalistyczny Psychiatryczny Zespół Opieki Zdrowotnej im. Profesora Antoniego Kępińskiego w Jarosławiu 62. Zespół Opieki Zdrowotnej w Dębicy 63. Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Leżajsku 64. Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej 65. SP ZOZ Centrum Profilaktyki i Terapii Uzależnień 66. SP ZOZ Centrum Profilaktyki i Terapii Uzależnień 67. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Ośrodek Profilaktyki i Terapii Uzależnień 68. Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej. Powiatowy Szpital Specjalistyczny w Stalowej Woli 69. Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnień w Rzeszowie 70. Zakład Opieki Zdrowotnej R-36 Sp. z o.o. w Lubaczowie 71. Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia Łańcut Paderewskiego 5 Poradnia Leczenia Uzależnień Lesko Kazimierza Wielkiego 4 Poradnia Leczenia Uzależnień Jarosław Kościuszki 18 Poradnia Leczenia Uzależnień Dębica Krakowska 91 Poradnia Leczenia Uzależnień Leżajsk Leśna 22 Poradnia Leczenia Uzależnień Nisko Kościuszki 1 Poradnia Leczenia Uzależnień Rzeszów Kochanowskiego 17 Poradnia Terapii Uzależnień od Alkoholu dla Dzieci i Młodzieży Rzeszów Kochanowskiego 17 Poradnia Leczenia Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia Mielec Żeromskiego 22 Poradnia Leczenia Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia Stalowa Wola Staszica 4 Poradnia Leczenia Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia Rzeszów Siemieńskiego 17 Poradnia Leczenia Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia Lubaczów Kopernika 14 Poradnia Leczenia Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia Stalowa Wola Dąbrowskiego 7 Poradnia Leczenia Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia

38 Wojewódzki Podkarpacki Szpital Psychiatryczny w Żurawicy Żurawica Różana 9 Poradnia Leczenia Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia 73. Zespół Opieki Zdrowotnej Ropczyce Ks. Kard. St. Wyszyńskiego Szpital Specjalistyczny w Brzozowie. Podkarpacki Ośrodek Onkologiczny im. Ks. B. Markiewicza 75. Wojewódzki Szpital Podkarpacki im. Jana Pawła II w Krośnie 76. NZOZ Poradnia Profilaktyki i Terapii Uzależnień SOCRATES 77. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej. Centrum Interwencji Kryzysowej KARAN w Rzeszowie 78. Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnień w Rzeszowie Brzozów Ks. J. Bielawskiego 18 Poradnia Leczenia Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia Poradnia Leczenia Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia Krosno Korczyńska 57 Poradnia Leczenia Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia Leżajsk Plac Mariacki 9 Poradnia Terapii Uzależnienia od Substancji Psychoaktywnych Rzeszów Targowa 9 A Poradnia Terapii Uzależnienia od Substancji Psychoaktywnych Rzeszów Siemieńskiego 17 Poradnia Terapii Uzależnienia od Substancji Psychoaktywnych 79. Podkarpackie Centrum Leczenia Psychiatrycznego, Ekspertyz Sądowych i Medycyny Seksualnej w Rzeszowie Rzeszów Naruszewicza 15/1 Poradnia Psychologiczna 80. Wojskowa Specjalistyczna Rzeszów Langiewicza 4 Poradnia Psychologiczna Przychodnia Lekarska. Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Rzeszowie 81. Niepubliczny Zakład Rzeszów Szopena 1 Poradnia Psychologiczna Opieki Zdrowotnej. Centrum Medyczne MEDYK 82. Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej Nr 1 w Rzeszowie Rzeszów Czackiego 2 Poradnia Psychologiczna

39 Zespół Opieki Zdrowotnej Nr Wojewódzki Zespół Specjalistyczny w Rzeszowie 85. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej. Podkarpackie Centrum Zdrowia. Spółka Cywilna 86. Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Fryderyka Chopina w Rzeszowie 87. Szpital Specjalistyczny w Brzozowie. Podkarpacki Ośrodek Onkologiczny im. Ks. B. Markiewicza 88. Wojewódzki Szpital Podkarpacki im. Jana Pawła II w Krośnie 89. Centrum Zdrowia Psychomed. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej 90. Centrum Medyczne w Łańcucie 91. NZOZ ANIMA Centrum Psychiatrii 92. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej. Ośrodek Profilaktyki i Terapii Uzależnień 93. Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia 94. NZOZ ANIMA Centrum Psychiatrii Rzeszów Batorego 9 Poradnia Psychologiczna Rzeszów Warzywna 3 Poradnia Psychologiczna Przemyśl 3 Maja 59 Oddział Dzienny Psychiatryczny dla Dorosłych Rzeszów Szopena 2 Oddział Dzienny Psychiatryczny dla Dorosłych Brzozów Ks. J. Bielawskiego 18 Oddział Dzienny Psychiatryczny dla Dorosłych Krosno Korczyńska 57 Oddział Dzienny Psychiatryczny dla Dorosłych Kolbuszowa Ludwika Ruczki 1 Oddział Dzienny Psychiatryczny dla Dorosłych Łańcut Paderewskiego 5 Oddział Dzienny Psychiatryczno Rehabilitacyjny dla Dzieci i Młodzieży Rzeszów Grabskiego 8/15 Oddział Dzienny Psychiatryczno- Rehabilitacyjny dla Dorosłych Mielec Żeromskiego 22 Oddział Dzienny Terapii Uzależnienia od Alkoholu Stalowa Wola Dąbrowskiego 7 Oddział Dzienny Terapii Uzależnienia od Alkoholu Rzeszów Grabskiego 8/15 Zespół Leczenia Środowiskowego/ Domowego dla Dorosłych