Normalizacja w ochronie środowiska, normalizacja w pracach IETU

Transkrypt

1 Normalizacja w ochronie środowiska, normalizacja w pracach IETU Seminarium: 17 września 2009r. prowadzący: mgr inż. Maciej Terakowski 1

2 Używanie terminu norma : norma prawna norma logiczna norma etyczno-moralna norma - jako wartość dopuszczalna lub wymagana norma techniczna norma wyrobu, procesu (normalizacja) norma wydajności (normowanie) 2

3 Niektóre zapisy ustawy z dnia 12 września 2002r. o normalizacji normalizacja - rozumie się przez to działalność zmierzającą do uzyskania optymalnego, w danych okolicznościach, stopnia uporządkowania w określonym zakresie, poprzez ustalanie postanowień przeznaczonych do powszechnego i wielokrotnego stosowania, dotyczących istniejących lub mogących wystąpić problemów 3

4 Niektóre zapisy ustawy z dnia 12 września 2002r. o normalizacji, cd. konsens - rozumie się przez to ogólne porozumienie charakteryzujące się brakiem trwałego sprzeciwu znaczącej części zainteresowanych w odniesieniu do istotnych zagadnień, osiągnięte w procesie rozpatrywania poglądów wszystkich zainteresowanych i zbliżenia przeciwstawnych stanowisk 4

5 Niektóre zapisy ustawy z dnia 12 września 2002r. o normalizacji, cd. dokument normalizacyjny - rozumie się przez to dokument ustalający zasady, wytyczne lub charakterystyki odnoszące się do różnych rodzajów działalności lub ich wyników, niebędący aktem prawnym; podstawowym dokumentem normalizacyjnym jest norma 5

6 Niektóre zapisy ustawy z dnia 12 września 2002r. o normalizacji, cd. norma - rozumie się przez to dokument przyjęty na zasadzie konsensu i zatwierdzony przez upoważnioną jednostkę organizacyjną, ustalający do powszechnego i wielokrotnego stosowania -zasady, wytyczne lub charakterystyki odnoszące się do różnych rodzajów działalności lub ich wyników i zmierzający do uzyskania optymalnego stopnia uporządkowania w określonym zakresie. 6

7 Polski Komitet Normalizacyjny PKN jest krajową jednostką normalizacyjną zapewniającą realizację celów wskazanych w ustawie o normalizacji zgodnie z zasadami ujętymi tamże. Statut PKN nadaje Prezes Rady Ministrów 7

8 Polski Komitet Normalizacyjny Komitety Techniczne - KT d. NKP - Normalizacyjne Komisje Problemowe Komitety techniczne realizują cele... poprzez opracowywanie Polskich Norm i innych dokumentów normalizacyjnych w określonych zakresach tematycznych, m.in. poprzez udział przedstawicieli komitetów technicznych uczestniczących w pracach regionalnych i międzynarodowych organizacji normalizacyjnych. W skład komitetu technicznego wchodzą specjaliści delegowani przez organy administracji rządowej, organizacje: gospodarcze, pracodawców, konsumenckie, zawodowe i naukowo-techniczne, szkół wyższych i nauki oraz pracownicy PKN, z zachowaniem zasady reprezentatywności 8

9 Komitety Techniczne - KT - pracuje 275 komitetów technicznych m.in.. KT nr 121 ds. Jakości Wody - Badań Chemicznych - Substancji Nieorganicznych KT nr 122 ds. Jakości Wody - Badań Chemicznych - Substancji Organicznych KT nr 144 ds. Koksu i Przetworzonych Paliw Stałych KT nr 191 ds. Chemii Gleby KT nr 216 ds. Odpadów KT nr 246 ds. Ochrony Radiologicznej KT nr 270 ds. Zarządzania Środowiskowego KT nr 280 ds. Jakości Powietrza 9

10 Europejskie i międzynarodowe organizacje normalizacyjne Europejski Komitet Normalizacyjny Bruksela Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki Bruksela Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych Antibes (Fr.) Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna Genewa Międzynarodowa Komisja Elektrotechniczna Genewa 10

11 Normy a prawo 1. PKN jest państwową jednostką organizacyjną (też: budżetową). 2. Prezesa PKN powołuje Prezes Rady Ministrów. 3. Prezes PKN zatwierdza (i wycofuje) Polskie Normy. 4. Norma nie jest aktem prawnym. 5. Stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne. 6. Polskie Normy mogą być powoływane w przepisach prawnych (po opublikowaniu ich w języku polskim). 11

12 Katalog Polskich Norm zawiera ok pozycji Przykłady Polskich Norm: PN-EN ISO 11111:2009 Maszyny włókiennicze - Wymagania bezpieczeństwa PN-P-22222:1989 Skóry wyprawione - Blanki PN-EN 3333:2008 Lotnictwo i kosmonautyka - Stop aluminium AL-P7475-T762 Blachy i taśmy - 0,6 mm < lub = a < lub = 6 mm (Luft und Raumfahrt. Aluminiumlegierung ALP7475T762. Bleche und Baender. 0,6 mm a 6 mm) 12

13 ZN BN PN PN ISO PN-EN Rodzaje norm - Norma Zakładowa - wycofane - Norma Branżowa - wycofane - Polska Norma - Norma międzynarodowa (ISO) włączona do zbioru Polskich Norm - Norma europejska włączona do zbioru Polskich Norm PN-EN ISO - Norma międzynarodowa (ISO) przyjęta przez CEN i włączona do zbioru Polskich Norm (U), (oryg.) - Norma międzynarodowa lub europejska, włączona do zbioru Polskich Norm, lecz nie przetłumaczona na język polski, - tzw. norma uznaniowa lub okładkowa (zwykle w j.ang.) 13

14 Typy norm 1. Norma podstawowa 2. Norma terminologiczna 3. Norma badań 4. Norma wyrobu 5. Norma procesu 6. Norma usługi 7. Norma interfejsu 8. Norma danych (do dostarczenia) 14

15 Normalizacja a ochrona środowiska Normalizacja nie reguluje wymagań odnośnie jakości środowiska. To zadanie spełnia prawo - ustawy, rozporządzenia i inne akty prawne, np. - standardy jakości gleby, - dopuszczalny poziom zanieczyszczeń w osadach ściekowych, - dopuszczalne poziomy hałasu. Normalizacja skupia się na technicznej stronie opisu stanu środowiska i sposobach sporządzania tego opisu, np. - ujednolicenie terminologii opisu stanu wód, - regulacja sposobu poboru próbek gleby, - unormowanie metod badań stężeń zanieczyszczeń w powietrzu. Inny kierunek prac normalizacyjnych dla ochrony środowiska: - wycofywanie norm (zwłaszcza norm na badania), wymagających stosowania np. substancji niebezpiecznych, etc, i wprowadzanie norm proponujących bardziej ekologiczne metody badań. 15

16 Obszary ekologii objęte normalizacją Obszar Powietrze 856 Woda 787 Jakość gleby 76 Hałas 336 Odpady 85 Turbiny wiatrowe 28 Gazy cieplarniane 4 Ilość pozycji w katalogu PN 16

17 Przykłady norm z obszaru: woda PN-EN ISO 17993:2005 Jakość wody - Oznaczanie 15 wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) w wodzie metodą HPLC z detekcją fluorescencyjną po ekstrakcji ciecz-ciecz PN-ISO 9697:2001 Jakość wody - Pomiar całkowitej aktywności beta w wodach o niskim zasoleniu PN-EN 14011:2006 Jakość wody - Pobieranie próbek ryb z zastosowaniem elektryczności 17

18 Przykłady norm z obszaru: powietrze PN-Z-04010:1967 Ochrona powietrza atmosferycznego przed zapyleniem - Pomiar opadu pyłu przy użyciu płytek mierniczych PN-EN 14625:2005 Jakość powietrza atmosferycznego - Standardowa metoda pomiaru stężenia ozonu z zastosowaniem fotometrii UV (oryg.) PN-EN 13211:2006 Jakość powietrza - Emisja ze źródeł stacjonarnych - Manualna metoda oznaczania stężenia rtęci ogólnej 18

19 Przykłady norm z obszaru: jakość gleby PN-ISO 14154:2008 Jakość gleby - Oznaczanie zawartości niektórych wybranych chlorofenoli - Metoda chromatografii gazowej z detekcją wychwytu elektronów PN-ISO :2009 Jakość gleby - Pobieranie próbek - Część 5: Zasady postępowania podczas badań terenów miejskich oraz przemysłowych pod kątem zanieczyszczenia gleby PN-ISO 15799:2007 Jakość gleby - Zasady dotyczące ekotoksykologicznej charakterystyki gleb i materiałów glebowych 19

20 Przykłady norm z obszaru: odpady PN-Z-15006:1993 Odpady komunalne stałe - Oznaczanie składu morfologicznego PN-Z :1993 Odpady komunalne stałe - Badania właściwości paliwowych - Oznaczanie zawartości części palnych i niepalnych PN-EN 14899:2006 Charakteryzowanie odpadów - Pobieranie próbek materiałów - Struktura przygotowania i zastosowania planu pobierania próbek (oryg.) (Characterization of waste. Sampling of waste materials. Framework for the preparation and application of a Sampling Plan) 20

21 Przykłady norm z obszaru: hałas PN-EN :2001 Drogowe urządzenia przeciwhałasowe - Metoda badania w celu wyznaczenia właściwości akustycznych - Część 3: Znormalizowane widmo hałasu drogowego PN-EN 29295:1999 Akustyka - Pomiar hałasu o wysokiej częstotliwości emitowanego przez urządzenia komputerowe i biurowe PN-EN ISO 3095:2005 Kolejnictwo - Akustyka - Pomiar hałasu emitowanego przez pojazdy szynowe (oryg.) 21

22 Normalizacja w pracach IETU stosowanie norm w działalności IETU uczestnictwo (pracowników) IETU w pracach normalizacyjnych PKN 22

23 Stosowanie norm w działalności IETU Centralne Laboratorium Akredytacja Laboratorium spełnienie wymagań normy PN-EN ISO/IEC 17025:2005 Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących Metody badań zgodne z normami 13 metod akredytowanych Zakład Ochrony Środowiska Badania odpadów Pobór prób wody Pomiar parametrów powietrza na stacji monitoringu Zespół GIS Opracowywanie operatów poboru prób gleby Zakład Polityki Ekologicznej Zarządzanie środowiskowe, ekolabeling 23

24 Inne obszary objęte normalizacją - w strefie zainteresowań IETU statystyka paliwa stałe geologia, geodezja, kartografia beton, cement, kruszywa, popioły lotne analiza chemiczno-rolnicza 24

25 Uczestnictwo pracowników IETU w pracach normalizacyjnych PKN Pracownik IETU Komitet Techniczny PKN dr Urszula Zielonka KT nr 121 ds. Jakości Wody - Badań Chemicznych Substancji Nieorganicznych KT nr 280 ds. Jakości Powietrza mgr inż. Tadeusz Mańko mgr inż. Maciej Terakowski dr hab. inż. Jan Skowronek dr Anicenta Bubak mgr inż. Izabela Fulara oraz w przeszłości KT nr 144 ds. Koksu i Przetworzonych Paliw Stałych KT nr 191 ds. Chemii Gleby KT nr 246 ds. Ochrony Radiologicznej KT nr 270 ds. Zarządzania Środowiskowego KT nr 122 ds. Jakości Wody - Badań Chem. - Subst. Org. dr Aleksandra Sas-Nowosielska mgr inż. Maciej Terakowski mgr inż. Wanda Jarosz NKP nr 190 ds. Biologii Gleby NKP nr 216 ds. Odpadów NKP nr 90 ds. Uprawy Roli i Roślin Polowych 25

26 Kilka rozmaitych, szczegółowych kwestii dot. normalizacji status normy wycofanej za normy trzeba płacić zmiana systemu powoływania członków KT korzyści z obecności w KT dosłowność w stosowaniu norm europeizacja normalizacji, harmonizacja strona internetowa PKN Światowy Dzień Normalizacji 26

27 Status normy wycofanej Wycofanie normy (ze zbioru Polskich Norm) nie jest równoznaczne z prawnym zakazem jej stosowania. Wycofane normy można stosować, ale fakt ten powinien być uzgodniony miedzy współpracującymi stronami (np. dostawca odbiorca). Normy wycofane zazwyczaj prezentują rozwiązania mniej nowoczesne w aspekcie postępu naukowo-technicznego. Ale rozwiązania te nie są błędne. 27

28 Za normy trzeba płacić Polskie Normy są powszechnie dostępne, ale nie bezpłatne, zaś ich dystrybucję kontroluje PKN. Polskie Normy nie są informacją publiczną. Teksty polskich norm PN mają status utworu literackiego, są chronione prawem autorskim a prawa majątkowe należą do PKN. NSA w wyroku z 31 maja 2004 r. uznał, że PN nie podlegają przepisom ustawy o dostępie do informacji publicznej. Każdy, kto jest zainteresowany Polską Normą, może się z nią zapoznać w czytelni lub ją kupić. 28

29 Zmiana w sposobie powoływania członków KT dotychczas: PKN powoływał do NKP (Normalizacyjne Komisje Problemowe) specjalistów, ekspertów imiennie. Członkowie NKP reprezentowali w Komisji instytucję, w której byli zatrudnieni (ale w komisjach pracowali też np. emeryci). obecnie: Członkami KT (Komitety Techniczne) są instytucje, które delegują do pracy w tych KT swoich reprezentantów. Członek KT (instytucja), niezależnie od liczby reprezentantów, dysponuje tylko jednym głosem (w głosowaniach). 29

30 Korzyści z obecności w KT możliwość wpływania na kształt normy na etapie jej tworzenia możliwość wpływania na zadania podejmowane w KT regularny kontakt z gronem specjalistów z danej dziedziny, wymiana doświadczeń 30

31 Dosłowność w stosowaniu norm dylemat: czy zapisy normy muszą być realizowane stricte, dosłownie, czy też niekoniecznie audytorzy różnie interpretują sposób trzymania się litery normy różnica w stwierdzeniach: zgodnie z normą a w oparciu o normę 31

32 Europeizacja normalizacji, harmonizacja harmonizacja, nowe podejście zharmonizowanie norm europejskich EN z odpowiednimi dyrektywami UE, zharmonizowanie norm krajowych (PN, DIN, BS, in.) z normami europejskimi EN, wycofywanie ze zbioru Polskich Norm norm nie mających swoich odpowiedników w EN. 32

33 Strona internetowa wyszukiwarka norm wykaz projektów norm do ankiety powszechnej aktualności Światowy Dzień Normalizacji 14 października 33