Artyku³ naukowo-techniczny

Transkrypt

1 Artyku³ naukowo-techniczny Ma³gorzata ZUBIELEWICZ Instytut In ynierii Materia³ów Polimerowych i Barwników Oddzia³ Zamiejscowy Farb i Tworzyw Gliwice, ul. Chorzowska 50 A m.zubielewicz@impib.pl NIEORGANICZNE I ORGANICZNE FARBY O DU EJ ZAWARTOŒCI CYNKU Streszczenie: Wysokocynkowe farby do gruntowania, zarówno nieorganiczne jak i organiczne, chroni¹ skutecznie stal przed korozj¹, chocia ich mechanizm tworzenia pow³oki i wynikaj¹ce z niego w³aœciwoœci pow³ok s¹ ró ne. Omówiono ró nice w aplikacji oraz w³aœciwoœciach mechanicznych i odpornoœciowych farb nieorganicznych, opartych na krzemianach alkalicznych i etylokrzemianie, w porównaniu z farbami organicznymi opartymi g³ównie na spoiwie epoksydowym. S³owa kluczowe: ochrona przed korozj¹, farby wysokocynkowe organiczne i nieorganiczne INORGANIC AND ORGANIC ZINC-RICH PRIMERS Abstract: Both inorganic and organic zinc-rich primers protect effectively steel against corrosion in spite of differences in film formation mechanism and properties, resulting from it. Differences in an application and mechanical and protective properties of inorganic primers, based on alkali silicates and ethyl silicate, in comparison with organic primers, based mainly on epoxy binder, has been discussed. Keywords: corrosion protection, inorganic and organic zinc-rich primers Wprowadzenie Pow³oki farb o du ej zawartoœci cynku uwa- ane s¹ za jedno z najbardziej skutecznych zabezpieczeñ stali przed korozj¹ [1-4]. Czêsto zastêpuj¹ one w systemach antykorozyjnych pow³oki cynkowe zanurzeniowe lub natryskowe. Pocz¹tkowo farby pigmentowane cynkiem stosowano g³ównie w okrêtownictwie, a obecnie stosuje siê je powszechnie w ochronie przed korozj¹ konstrukcji stalowych. Farby wysokocynowe mog¹ byæ produkowane zarówno na spoiwach organicznych, jak nieorganicznych (rys.1) [5]. Spoœród spoiw organicznych najczêœciej stosuje siê ywice epoksydowe, natomiast spoœród nieorganicznych tetraetyloortokrzemian [Si(OEt) 4 ]. Alkoholowy roztwór Si(OEt) 4 poddaje siê czêœciowej polimeryzacji przez ma³y dodatek wody wystarczaj¹cy do zwiêkszenia masy cz¹steczkowej. Reakcja 1 obrazuje tworzenie siê dimeru, przy czym wiêkszy dodatek wody powoduje tworzenie siê oligomerów. 2Si(OC 2 ) 4 +H 2 O (C 2 O) 3 Si O Si(OC 2 ) C 2 OH (1) W zwi¹zku z wymaganiami ograniczania emisji lotnych zwi¹zków organicznych (VOC) stosuje siê równie nieorganiczne farby wysokocynkoweopartenawodnychroztworach krzemianu sodu, potasu lub litu, albo na mieszaninach tych krzemianów. Mechanizm ochrony przed korozj¹ W pocz¹tkowym stadium ochrony przed korozj¹ pow³oki wysokocynkowe zapewniaj¹ stali ochronê elektrochemiczn¹, podobnie jak pow³oki cynkowe zanurzeniowe i natryskowe. Cynk roztwarza siê w œrodowisku korozyjnym, Farby i Lakiery 4/2010 3

2 Nieorganiczne Krzemianowe Wodne Etylokrzemianowe Rozpuszczalnikowe Sodowe Potasowe Litowe 1-sk³. 2-sk³. Organiczne Rozpuszczalnikowe Wodne Epoksydowe Poliuretanowe Epoksyestrowe Epoksydowe 1-sk³. 2-sk³. 2-sk³. 3-sk³. Rys. 1. Farby do gruntowania pigmentowane cynkiem w zale noœci od rodzaju spoiwa. chroni¹c tym samym stal, co obrazuje (rys. 2). Pow³oka wysokocynkowa, nawet bez pow³oki nawierzchniowej, bêdzie chroni³a stal dopóki utrzymany bêdzie wystarczaj¹cy przep³yw pr¹du miêdzy stal¹ a cynkiem. W miarê up³ywu czasu tworz¹ce siê produkty korozji cynku, takie jak zasadowy wêglan cynku, wodorotlenek cynku, siarczan cynku i inne zwi¹zki, w zale noœci od atmosfery korozyjnej, polaryzuj¹ anodê i pow³oka cynkowa powoli traci swoje w³aœciwoœci ochrony katodowej na rzecz ochrony barierowej. Produkty korozji cynku uszczelniaj¹ pow³okê i izoluj¹ pod³o e od œrodowiska korozyjnego. Na podstawie badañ impedancyjnych skutecznoœci ochronnej pow³oki wysokocynkowej w wodzie morskiej stwierdzono, e pow³oka chroni pod- ³o e katodowo dopóki potencja³ cynku, mierzony wzglêdem NEK (nasyconej elektrody kalomelowej), jest mniejszy ni -800 mv (pocz¹tkowy potencja³ wynosi³ mv) [5]. Poni ej -800 mv pow³oka chroni pod³o e na zasadzie mechanizmu barierowego. Czas do przejœcia od ochrony katodowej do barierowej zale y od Przewodnictwo jonowe Elektrolit Pow³oka wysokocynkowa Pod³o e stalowe Zn 2+ OH - Anoda Katoda Reakcja anodowa Zn=Zn 2+ +2e Reakcja katodowa 1O 2 +H 2 O+2e=2OH - Przewodnictwo elektronowe Rys. 2. Elektrochemiczny mechanizm ochrony stali przed korozj¹ przez pow³oki wysokocynkowe. 4 Farby i Lakiery 4/2010

3 budowy pow³oki i œrodowiska korozyjnego. Po trzech miesi¹cach badañ w roztworach elektrolitów, najczêœciej w NaCl, ochrona katodowa jest zazwyczaj minimalna, natomiast w warunkach atmosferycznych znacz¹cy poziom ochrony elektrochemicznej mo na jeszcze stwierdziæ po trzech latach eksploatacji wysokocynkowej pow³oki etylokrzemianowej [3]. Wysokocynkowe pow³oki epoksydowe szybciej przechodz¹ z ochrony katodowej na barierow¹ ni etylokrzemianowe [4]. Poza zakresem ph miêdzy 6,0 a 10,5 skutecznoœæ ochrony barierowej jest niewielka, poniewa przy ekstremalnych wartoœciach ph produkty korozji cynku rozpuszczaj¹ siê w elektrolicie. Prawdopodobne jest równie, e tworz¹ce siê zasadowe produkty korozji cynku [(ZnOH) 2,ZnCO 3 ] zwiêkszaj¹ miejscowo ph do poziomu, w którym stal ulega pasywacji [4, 6]. Zawartoœæ cynku w farbach wysokocynkowych Z mechanizmu ochronnego pow³ok wysokocynkowych wynika wyraÿnie, e skutecznoœæ ochronna tego typu pow³ok zale y od zawartoœci cynku w farbie. Aby uzyskaæ odpowiedni¹ konduktywnoœæ pow³oki, a tym samym dobr¹ ochronê katodow¹, cz¹stki cynku musz¹ stykaæ siê ze sob¹. Szczególnie jest to wa ne w przypadku spoiw organicznych o znacznie wiêkszej rezystancji ni rezystancja spoiw nieorganicznych. W normach, takich jak PN-ISO ISO Farby i lakiery Ochrona przed korozj¹ konstrukcji stalowych za pomoc¹ ochronnych systemów malarskich Czêœæ 5: Ochronne systemy malarskie i SSPC-Paint 20 Zinc-Rich Primers (Type I, Inorganic, and Type II, Organic) podano, e minimalna zawartoœæ py³u cynkowego w nielotnej czêœci farby powinna wynosiæ 80 % (m/m), zarówno w przypadku spoiw organicznych, jak i nieorganicznych. Wzajemny kontakt cz¹stek cynku zapewnia formu³owanie receptur farb o stê eniu objêtoœciowym pigmentów (SOP) co najmniej równym krytycznemu stê eniu objêtoœciowemu pigmentów (KSOP). Wartoœci KSOP ró ni¹ siê w zale noœci od wielkoœci i rozk³adu wielkoœci cz¹stek cynku, ale na ogó³ mieszcz¹ siê w zakresie ok % [3, 4]. Typowe wartoœæ SOP farb wysokocynkowych mieszcz¹ siê w granicach 64-74% [4]. Tak du e wartoœci SOP wp³ywaj¹ na w³aœciwoœci pow³ok (rys. 3). Czêœæ cynku w farbach wysokocynkowych mo na zast¹piæ obojêtnym i przewodz¹cym fosforkiem elaza (F 2 P) [7]. W farbach etylokrzemianowych mo na zast¹piæ tym pigmentem do 25% cynku bez pogorszenia w³aœciwoœci, natomiast w farbach epoksydowych czêœciowe zast¹pienie cynku przez F 2 P prowadzi do pogorszenia w³aœciwoœci antykorozyjnych pow³oki. Dodatek F 2 P, umo liwiaj¹cy zmniejszenie zawartoœci cynku, u³atwia ponadto spawa- Formulating window Pow³oka Pod³o e SOP/KSOP SOP/KSOP<<1 SOP/KSOP<1 SOP/KSOP=1 SOP/KSOP>1 SOP/KSOP>>1 W³. mech. Porowatoœæ Po³ysk Konduktywnoœæ Ochrona katodowa B. szczelna pow³oka Wysoki Szczelna pow³oka Niewielka Ma³y Odpowiednie Ma³a Mat Bardzo dobra Bardzo dobra Mniejsza szczelnoœæ Umiarkowana Mat Nieodpowiednie B. du a Mat Rys. 3. Wp³yw SOP/KSOP na w³aœciwoœci pow³ok wysokocynkowych. Farby i Lakiery 4/2010 5

4 nie, poniewa wysoki poziom cynku w farbie powoduje tworzenie siê kieszeni gazowych w szwach spawalniczych dwustronnych z³¹czy pachwinowych. Porównanie w³aœciwoœci nieorganicznych i organicznych pow³ok wysokocynkowych Mechanizm tworzenia pow³oki Usieciowana pow³oka oparta na krzemianach alkalicznych i etylokrzemianach jest taka sama pod wzglêdem chemicznym, ale pocz¹tkowe produkty s¹ ró ne. Przed utworzeniem pow³oki etylokrzemian jest spoiwem organicznym, podczas gdy krzemiany alkaliczne nieorganicznym. Farby etylokrzemianowe wymagaj¹ wilgoci do utworzenia pow³oki, natomiast farby krzemianowe pozbywaj¹ siê wody przed usieciowaniem. W czasie tworzenia pow³oki etylokrzemianowej wstêpnie zhydrolizowane spoiwo reaguje z wod¹ i jonami cynku, w wyniku czego powstaje polimer krzemianu cynku i wydziela siê etanol. W czasie tworzenia siê pow³oki krzemianowej spoiwo reaguje z metalem, a nastêpnie z CO 2 z powietrza, w wyniku czego powstaj¹ kwasy, które nastêpnie reaguj¹ zjonamicynkuzwytworzeniempolimeru krzemianu cynku. Utwardzanie pow³oki etylokrzemianowej jest ³atwiejsze i szybsze ni krzemianowej. Organiczne farby wysokocynkowe oparte s¹ najczêœciej na dwusk³adnikowym spoiwie epoksydowym, utwardzanym poliamidami, które wykazuj¹ ma³¹ tendencjê do reagowania z py- ³em cynkowym. W wyniku reakcji spoiw nieorganicznych tworzy siê specyficzna struktura, w której cz¹stki cynku s¹ zwi¹zane ze sob¹ i z pod³o em mostkami krzemianowymi, tworz¹c trójwymiarow¹ sieæ polimeru krzemianu cynku. Struktura pow³oki nieorganicznej ró ni siê w zasadniczy sposób od struktury pow³oki organicznej, w której cz¹stki cynku s¹ zamkniête w spoiwie. W³aœciwoœci mechaniczne Adhezja nieorganicznych pow³ok wysokocynkowych do pod³o a stalowego jest znacznie wiêksza ni organicznych, poniewa etylokrzemiany tworz¹ pierwszorzêdowe wi¹zania z pod³o em i cz¹stkami cynku, podczas gdy spoiwa epoksydowe drugorzêdowe, oko³o 6 razy s³absze ni pierwszorzêdowe. Zwi¹zanie siê pow³ok nieorganicznych z powierzchni¹ metalu wymaga odpowiedniego przygotowania pod- ³o a. reaktywnoœci kwasu polikrzemowego ze starymi pow³okami, t³uszczami, olejami i innymi zanieczyszczeniami wyklucza mo liwoœæ nak³adania farb nieorganicznych na niedok³adnie przygotowane pod³o e. Aby uzyskaæ dobr¹ przyczepnoœæ, wysokocynkowe farby nieorganiczne mo na nak³adaæ jedynie na pod- ³o e przygotowane do stopnia Sa 2 1 / 2.Farby epoksydowe wykazuj¹ wiêksz¹ tolerancjê do niedok³adnie oczyszczonego pod³o a i s¹ ³atwiejsze w aplikacji. Du a wartoœæ SOP/KSOP w wysokocynkowych farbach nieorganicznych zwiêksza tendencjê do powstawania rys skurczowych podczas tworzenia pow³oki w przypadku zbyt du- ej gruboœci. Przy zbyt du ej gruboœci pow³oki górna warstwa sieciuje szybciej ni dolna, w wyniku czego pojawiaj¹ siê naprê enia nie tolerowane przez matrycê krzemianow¹. Poniewa farby etylokrzemianowe sieciuj¹ szybciej ni krzemianowe, rysy skurczowe pojawiaj¹ siê przy mniejszej gruboœci pow³ok etylokrzemianowych ni krzemianowych. Zarówno tendencja do powstawania rys skurczowych przy nadmiernej gruboœci pow³ok etylokrzemianowych, jak i tworzenie wi¹zania miêdzy pow³ok¹ a stal¹ ogranicza powtórne nak³adanie farb etylokrzemianowych. Druga warstwa farby etylokrzemianowej nie bêdzie mia³a przyczepnoœci do na³o onej wczeœniej pow³oki, zwiêkszy siê równie mo - liwoœæ powierzchniowego spêkania pow³oki podczas sieciowania. W³aœciwoœci antykorozyjne Nieorganiczne farby wysokocynkowe lepiej chroni¹ pod³o e przed korozj¹ ni organiczne. Pow³oki etylokrzemianowe wykazuj¹ mniejszy potencja³ ni pow³oki epoksydowe, a tym samym zapewniaj¹ lepsz¹ ochronê katodow¹, nawet jeœli udzia³ masowy cynku w tych ostatnich jest wiêkszy. Odpornoœæ chemiczna reaktywnoœci matrycy krzemianowej w pow³okach nieorganicznych sprawia, e po- 6 Farby i Lakiery 4/2010

5 w³oki te s¹ odporne na wiêkszoœæ mediów chemicznych, za wyj¹tkiem silnych kwasów i zasad. Wysokocynkowe pow³oki nieorganiczne wykazuj¹ m.in. odpornoœæ na surow¹ i rafinowan¹ ropê naftow¹, chlor, gazy przemys³owe [5]. Ogólnie pow³oki nieorganiczne s¹ odporne na wiêkszoœæ chemikaliów w zakresie ph 6-10,5 w zale noœci od temperatury. Epoksydowych farb wysokocynowych nie stosuje siê zazwyczaj do ochrony przed mediami chemicznymi, poniewa stosowane w nich spoiwa epoksydowe nie s¹ modyfikowane w kierunku odpornoœci chemicznej. Odpornoœæ termiczna Nieorganiczne pow³oki cynkowe wykazuj¹ odpornoœæ na wysokie temperatury i promieniowanie, w³¹cznie z promieniowaniem j¹drowym [5]. Odpornoœæ termiczna pow³ok ograniczona jest do temperatury 400 C, ze wzglêdu na temperaturê topnienia cynku, która wynosi 419,5 C. Pow³oki nieorganiczne wytrzymuj¹ jednak okresowy wzrost temperatury do ok. 500 C, chocia d³u szy czas oddzia³ywania takiej temperatury mo e powodowaæ nieodwracalne zmiany w pow³oce. Epoksydowe pow³oki cynkowe wykazuj¹ zazwyczaj odpornoœæ na temperatury do 120 C. Ograniczeniem w przypadku stosowania farb wysokocynkowych jest kontakt z gor¹c¹ wod¹. Ró nica potencja³ów miêdzy stal¹ a cynkiem, konieczna do zapewnienia ochrony katodowej stalowego pod³o a, zmniejsza siê w miarê wzrostu temperatury (od ok. 60 C), a w temperaturze ok C nastêpuje zmiana potencja³u i stal staje siê anod¹ w stosunku do cynku. Spawanie i ciêcie na gor¹co Obecnie do antykorozyjnego zabezpieczania konstrukcji stalowych zarówno w wytwórniach, jak i na miejscu monta u stosuje siê g³ównie farby etylokrzemianowe. Pow³oki etylokrzemianowe sprawdzaj¹ siê bardzo dobrze w warunkach spawania i ciêcia na gor¹co, poniewa nie zawieraj¹ po usieciowaniu adnych substancji organicznych, które mog³yby powodowaæ tworzenie siê dymów i porów. Szybkoschn¹ce farby do gruntowania konstrukcji przeznaczonych do spawania zawieraj¹ mniej cynku, poniewa du a zawartoœæ cynku mo e powodowaæ gor¹czkê cynkow¹ i tworzenie siê porów w szwie spawalniczym. Podsumowanie typowych w³aœciwoœci nieorganicznych i organicznych wysokocynkowych farb do gruntowania ilustruje tabela 1 [5]. Ze wzglêdu na ró nice we w³aœciwoœciach wysokocynkowych farb nieorganicznych i organicznych ró ny jest równie zakres ich stosowania. Farby nieorganiczne stosowane s¹ do malowania nowych konstrukcji, podczas gdy farby organiczne lepiej nadaj¹ siê do prac renowacyjnych. Typowe zastosowania obydwóch rodzajów farb wysokocynkowych ilustruje tabela 2 [5]. Przemalowywanie nieorganicznych i organicznych pow³ok wysokocynkowych Pow³oki nawierzchniowe nak³ada siê na pow³oki wysokocynkowe w celu ochrony przed uszkodzeniami mechanicznymi, zminimalizowania korozji cynku oraz w celach dekoracyjnych. Farbê nawierzchniow¹ nale y odpowiednio dobraæ w zale noœci od zastosowanego gruntu wysokocynkowego. Pow³oki wysokocynkowe, zarówno nieorganiczne, jak i organiczne, pokryte s¹ alkalicznymi produktami korozji cynku, w zwi¹zku z czym farba nawierzchniowa musi wykazywaæ odpornoœæ na zmydlanie. Szczególnie wysokie ph wystêpuje w przypadku pow³ok opartych na krzemianach alkalicznych. Niedopuszczalne jest w zwi¹zku z tym stosowanie jako pow³oki nawierzchniowej farb alkidowych czy epoksyestrowych. Najczêœciej do przemalowywania pow³ok wysokocynkowych stosuje siê dwusk³adnikowe farby poliuretanowe lub miêdzywarstwê epoksydow¹, a nastêpnie farbê poliuretanow¹. Warunkiem koniecznym uzyskania skutecznej ochrony elektrochemicznej jest œcis³y kontakt cz¹stek cynku zapewniaj¹cy dobr¹ konduktywnoœæ. Jeœli farba nawierzchniowa bêdzie silnie penetrowa³a w pory pow³oki wysokocynkowej, to konduktywnoœæ mo e ulec znacznemu zmniejszeniu. Penetracjê farby nawierzchniowej mo na zminimalizowaæ przez zastosowanie specjalnych gruntów, two- Farby i Lakiery 4/2010 7

6 W³aœciwoœæ Tab. 1. Typowe w³aœciwoœci farb wysokocynkowych Krzemianowa alkaliczna Rodzaj farby bach epoksydowych wartoœæ SOP/KSOP jest bliska 1, to mog¹ siê one równie zdarzaæ. W przypadku pow³ok nieorganicznych warunkiem koniecznym do uzyskania dobrych w³aœciwoœci ca³ego systemu pow³okowego konieczne jest pe³ne usieciowanie pow³oki przed na³o eniem farby nawierzchniowej. Zbyt wczesne na³o enie pow³oki nawierzchniowej mo e siê objawiaæ rozwarstwieniem kohezyjnym, delaminacj¹, pêcherzeniem i innymi wa- Etylokrzemianowa Epoksydowa rozpuszczalnikowa Epoksydowa wodna Ochrona przed korozj¹ Bardzo dobra Bardzo dobra atwoœæ nak³adania pow³oki nawierzchniowej Doœæ dobra Dobra Bardzo dobra Bardzo dobra Adhezja Bardzo dobra Bardzo dobra Dobra Dobra Kohezja Doœæ dobra Doœæ dobra Bardzo dobra Dobra Tolerancja gorzej przygotowanej powierzchni Doœæ dobra Dobra Bardzo dobra Dobra Odpornoœæ na rysy skurczowe Dobra Nie doœæ dobra Bardzo dobra Bardzo dobra Spawalnoœæ Doœæ dobra Z³a Ciêcie Doskona³e Doskona³e Doœæ dobre Z³e Odpornoœc na œcieranie Bardzo dobra Bardzo dobra Giêtkoœæ Ograniczona Ograniczona Dobra Doœæ dobra Dopuszczalny okres magazynowania 9 miesiêcy 6 miesiêcy 12 miesiêcy 12 miesiêcy Sieciowanie 5 dni 12 godzin 7 dni 7 dni Temperatura zap³onu >100 C <230 C C >100 C Czas do przemalowania, 23 C/10 C 2h/8h 12h/24h 1,5h/2h 2h/3h Termoodpornoœæ 400 C 400 C 120 C 120 C VOC g/l Zawartoœæ substancji sta³ych, % obj Tolerancja w stosunku do du ej wilgotnoœci Bardzo dobra Doœæ dobra Bardzo dobra Odpornoœæ na wodê Bardzo dobra Bardzo dobra Bardzo dobra Odpornoœæ na rozpuszczalniki Bardzo dobra Bardzo dobra atwoœæ stosowania Doœæ dobra wymaga usuniêcia wody do utworzenia pow³oki Dobra Wymaga wilgoci do utworzenia pow³oki Bardzo dobra Dobra rz¹cych bardzo cienkie pow³oki (mist coat, tie coat). Pow³oka taka z jednej strony minimalizuje penetracjê farby nawierzchniowej a z drugiej uszczelnia pory i wypiera z nich powietrze, które mo e powodowaæ silne pêcherzenie pow³oki nawierzchniowej, a w nastêpstwie tworzenie siê ma³ych dziurek, podobnych do nak³uæ ig³y. W przypadku wysokocynkowych pow³ok epoksydowych zwykle nie wystêpuj¹ tego typu problemy, ale poniewa w wielu far- 8 Farby i Lakiery 4/2010

7 Tab. 2. Typowe zastosowania nieorganicznych i organicznych farb wysokocynkowych Farby nieorganiczne Farby organiczne Farby do gruntowania nak³adane w wytwórniach Powierzchnie stalowe przygotowane do stopnia Pok³ady, ze wzglêdu na bardzo dobr¹ odpornoœæ na œcieranie gorszego ni Sa 2 1 / 2 Mosty, statki i zbiorniki (zewnêtrzne i wewnêtrzne powierzchnie, w³¹cznie ze Renowacja zbiornikami magazynowymi) Platformy wiertnicze i urz¹dzenia wydobywcze ropy naftowej Uzupe³nianie pow³ok Zbiorniki na wodê etylokrzemianowych Powierzchnie eksploatowane powy ej 100 C np. kominy, piece, ruroci¹gi Urz¹dzenia nabrze ne Ruroci¹gi, instalacje w elektrowniach i elektroenergetyczne linie przesy³owe P³uczki kopalniane Instalacje przetwórstwa surowców mineralnych Wysokojakoœciowe pow³oki o dobrej giêtkoœci dami prowadz¹cymi do zmniejszenia skutecznoœci ochronnej ca³ego systemu pow³okowego. W przypadku koniecznoœci szybkiego na³o- enia pow³oki nawierzchniowej nale y oznaczyæ stopieñ usieciowania pow³oki nieorganicznej za pomoc¹ metyloetyloketonu (MEK), metod¹ opisan¹ w ASTM D Standard Practice for Measuring MEK Resistance of Ethyl Silicate (Inorganic) Zinc-Rich Primers by Solvent Rub (po 50-krotnym pocieraniu pow³oki, ruchem zwrotnym, tamponem zwil onym MEK, brak œladów na tamponie) lub przez oznaczenie twardoœci za pomoc¹ monety bez r¹bków (pow³oka b³yszcz¹ca po potarciu monet¹). Wysokocynkowe pow³oki epoksydowe mog¹ byæ przemalowywane w krótszym odstêpie czasu, jednak do uzyskania optymalnych w³aœciwoœci mechanicznych i odpornoœciowych oraz unikniêcia uwiêzienia w pow³oce rozpuszczalnika konieczne jest równie pe³ne usieciowanie pow³oki gruntowej. Podsumowanie Zarówno nieorganiczne, jak i organiczne pow³oki wysokocynkowe zapewniaj¹ skuteczn¹ ochronê stali przed korozj¹. Chroni¹ one pod³o e na zasadzie ochrony katodowej (w pocz¹tkowym okresie eksploatacji), odizolowania powierzchni stali od œrodowiska korozyjnego (dzia³anie barierowe) oraz uszczelniania porów i ma³ych uszkodzeñ w pow³oce. Ze wzglêdu na przedstawione powy ej mo liwoœci i ograniczenia obydwóch rodzajów pow³ok, farby wysokocynkowe nale y dobieraæ do konkretnych warunków aplikacji i eksploatacji. Literatura 1. Berger D. M., Zinc-Rich Coatings, Modern Paint and Coatings, 1974, 6, Munger C. G., Corrosion Prevention by Protective Coatings, NACE International, Houston TX, Hare C. H., Paint Film Degradation. Mechanisms and Control, SSPC: The Society for Protective Coatings, Pittsburgh, Pennsylvania, Wicks Z. W. Organic Coatings. Science and Technology, Second Edition, Wiley-Interscience, Undrum H., Silicate and Epoxy Zinc Primers: A Review, Journal of Protective Coatings and Linings, 2006, 6, Lindquist S. A., Meszaros L., Svenson L., Aspects of Galvanic Action of Zinc-Rich Paints. Electrochemical Investigation of Eight Commercial Primers, JOCCA, 1985, 68, 1, Feliu S., Morcillo Jr, M., Bastidas J. M., Zinc Reactivity in Zinc-Rich Coatings Co-Pigmented with Di-Iron Phosphide, Journal of Coatings Technology, 1991, 63, 793, 31. Farby i Lakiery 4/2010 9