PGH CZYNNOŚCI PRAWNE.

Transkrypt

1 PGH CZYNNOŚCI PRAWNE.

2 Elementy określające treść czynności prawnej Czynność prawna wywołuje skutki W niej wyrażone te, które wynikają z ustawy te, które wynikają z zasad współżycia społecznego te, które wynikają z ustalonych zwyczajów te, które wynikają z regulaminów

3 Wadliwość czynności prawnej Wadliwość nieważność bezskuteczność bezwzględna względna względna zawieszona

4 Wadliwość czynności nieważność bezwzględna Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z ustawą mająca na celu obejście ustawy sprzeczna z zasadami współżycia społecznego

5 Skutki nieważności bezwzględnej Brana jest pod uwagę przez sąd z urzędu Jest skuteczna erga omnes Działa od momentu dokonania czynności Wyklucza konwalidację

6 Nieważność względna czynność prawna dotknięta tą sankcją wywołuje określone w jej treści skutki prawne dopóki uprawniony podmiot ich nie uchyli w określonym przez prawo terminie. W polskim systemie prawnym nieważność ta występuje w dwóch przypadkach : 1. do unieważnienia czynności prawnej potrzebne jest pozasądowe oświadczenie woli uprawnionego podmiotu; sytuacja taka powstaje w przypadku błędu, podstępu lub groźby; aby uchylić się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem tych wad trzeba jednak posłużyć się pismem (nie wystarczy ustne oświadczenie), 2. do unieważnienia czynności prawnej potrzebne jest orzeczenie sądowe np. unieważnienie przetargu, uchwały walnego zgromadzenia spółdzielni. Uprawnienie do unieważnienia danej czynności jest możliwe tylko w określonych przez przepisy terminach, które mają charakter zawity

7 Bezskuteczność względna Czynność prawa pozostaje ważna, co do zasady wywiera skutki prawne, na które była nastawiona, jednak jest bezskuteczna względem określonej osoby (osób), zachowując przy tym walory swej skuteczności wobec innych podmiotów. Bezskuteczność względna nigdy nie następuje z mocy oświadczenia woli, lecz tylko z mocy samego prawa lub orzeczenia sądowego (np. 527 k.c. czynność prawną dokonaną przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli uznaje się za bezskuteczną wobec tychże wierzycieli)

8 Bezskuteczność zawieszona czynności prawnej jedna z możliwych konsekwencji wadliwej czynności prawnej, która przejawia się tymczasowym brakiem skutków prawnych, jakie ustawa wiąże z jej prawidłowym dokonaniem. Bezskuteczność zawieszona zachodzi, gdy wada czynności prawnej polega na braku wymaganej zgodnie z ustawą zgody osoby trzeciej na jej dokonanie. Czynność dokonana bez wymaganej zgody określana jest w nauce mianem kulejącej (negotium claudicans). Druga osoba może wyznaczyć termin, w którym oczekiwała będzie na potwierdzenie czynności przez właściwą osobę trzecią

9 Przykłady umowa zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody jej przedstawiciela ustawowego, umowa zawarta w cudzym imieniu przez osobę, która podaje się za pełnomocnika innej osoby bez stosownego umocowania, albo przekracza zakres udzielonego pełnomocnictwa, jednostronna czynność prawna dokonana w cudzym imieniu przez osobę, która podaje się za pełnomocnika innej osoby bez stosownego umocowania, albo przekracza zakres udzielonego pełnomocnictwa, jeżeli osoba, do której czynność jest skierowana, zgodziła się na działanie bez umocowania umowa zbycia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością dokonana bez zgody spółki umowa zawarta przez jednego z małżonków bez zgody drugiego prowadząca do: zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa

10 Oświadczenie woli przejaw woli ludzkiej zmierzający do wywołania skutku prawnego w postaci powstania, zmiany, ustania stosunku prawnego. Oświadczeniem woli jest każde zachowanie człowieka wyrażające jego wolę w sposób dostateczny. Może być złożone nie tylko na piśmie, ale także ustnie, jak również wyrażone przez gest.

11 Oświadczenie woli Przejaw woli zostanie uznany za oświadczenie woli w sensie prawnym, jeśli zostaną spełnione następujące warunki: oświadczenie zostanie złożone w sposób swobodny (I), przymus fizyczny wyłącza oświadczenie woli, zaś przymus psychiczny stanowi wadę oświadczenia woli; oświadczenie będzie zrozumiałe,(ii) co oznacza, że przynajmniej w drodze interpretacji można ustalić, jakiego rodzaju skutek prawny chciał wywołać składający oświadczenie. Tu można wyróżnić: a/ oświadczenia woli wyraźne, czyli złożone za pomocą mowy, pisma, powszechnie uznanych za zrozumiałe. b/ oświadczenia woli dorozumiane, czyli złożone w inny sposób niż powyżej, poprzez inne zachowanie, są one oświadczeniem woli, jeżeli w danym kontekście sytuacyjnym to zachowanie pozwala odczytać wolę podmiotu (per facta concludentia). oświadczenie zostanie złożone na serio (III), co oznacza, że oświadczeniu woli musi towarzyszyć rzeczywista wola wywołania skutku prawnego. Oświadczeniem woli nie na serio, jest takie oświadczenie, które ze względu na okoliczności w jakich zostało złożone, nie może zostać odczytane jako zmierzające do wywołania skutku prawnego. Oświadczenia woli pozorne, a więc zmierzające do wywołania innego skutku prawnego niż wynika z okoliczności, są oświadczeniem woli, choć dotkniętym wadą.

12 TEORIA DORĘCZENIA KWALIFIKOWANEGO Oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Odwołanie takiego oświadczenia jest skuteczne, jeżeli doszło jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej. Oświadczenie woli wyrażone w postaci elektronicznej jest złożone innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią

13 WYKŁADNIA OŚWIADCZENIA WOLI Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. W umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.

14 TRYBY ZAWARCIA UMOWY Złożenie oferty i jej przyjęcie rokowania Przetarg /aukcja Inne

15 Oferta Oświadczenie drugiej stronie woli zawarcia umowy stanowi ofertę, jeżeli określa istotne postanowienia tej umowy. Tryb ofertowy : a) Oferent b) Oblat

16 Związanie ofertą Termin podany przez oferenta Jeżeli oferent nie oznaczył w ofercie terminu, w ciągu którego oczekiwać będzie odpowiedzi, oferta złożona w obecności drugiej strony albo za pomocą środka bezpośredniego porozumiewania się na odległość przestaje wiązać, gdy nie zostanie przyjęta niezwłocznie; złożona w inny sposób przestaje wiązać z upływem czasu, w którym składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia

17 Przyjęcie oferty Przyjęcie oferty oznacza zawarcie umowy. Przyjęcie oferty dokonane z zastrzeżeniem zmiany lub uzupełnienia jej treści poczytuje się za nową ofertę. Milczący akcept. Jeżeli przedsiębiorca otrzymał od osoby, z którą pozostaje w stałych stosunkach gospodarczych, ofertę zawarcia umowy w ramach swej działalności, brak niezwłocznej odpowiedzi poczytuje się za przyjęcie oferty.

18 Schematy Zapytanie ofertowe oferta oferta Przyjęcie oferty = umowa Przyjęcie oferty = umowa oferta kontroferta Przyjęcie oferty = umowa Zapytanie ofertowe oferta kontroferta kontroferta Przyjęcie oferty = umowa

19 Aukcja /przetarg Umowa może być zawarta w drodze aukcji albo przetargu. W ogłoszeniu aukcji albo przetargu należy określić czas, miejsce, przedmiot oraz warunki aukcji albo przetargu albo wskazać sposób udostępnienia tych warunków. Ogłoszenie, a także warunki aukcji albo przetargu mogą być zmienione lub odwołane tylko wtedy, gdy zastrzeżono to w ich treści. Organizator od chwili udostępnienia warunków, a oferent od chwili złożenia oferty zgodnie z ogłoszeniem aukcji albo przetargu są obowiązani postępować zgodnie z postanowieniami ogłoszenia, a także warunków aukcji albo przetargu.

20 Aukcja /przetarg Oferta złożona w toku aukcji przestaje wiązać, gdy inny uczestnik aukcji (licytant) złożył ofertę korzystniejszą, chyba że w warunkach aukcji zastrzeżono inaczej. Związanie ofertą Oferta złożona w toku przetargu przestaje wiązać, gdy została wybrana inna oferta albo gdy przetarg został zamknięty bez wybrania którejkolwiek z ofert, chyba że w warunkach przetargu zastrzeżono inaczej.

21 Aukcja /przetarg Zawarcie umowy w wyniku aukcji następuje z chwilą udzielenia przybicia. Dojście umowy do skutku Do ustalenia chwili zawarcia umowy w drodze przetargu stosuje się przepisy dotyczące przyjęcia oferty, chyba że w warunkach przetargu zastrzeżono inaczej.

22 Rokowania Jeżeli strony prowadzą negocjacje w celu zawarcia oznaczonej umowy, umowa zostaje zawarta, gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich jej postanowień, które były przedmiotem negocjacji.

23 Culpa in contrahendo Strona, która rozpoczęła lub prowadziła negocjacje z naruszeniem dobrych obyczajów, w szczególności bez zamiaru zawarcia umowy, jest obowiązana do naprawienia szkody, jaką druga strona poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy.

24 Forma czynności prawnej Forma czynności prawnej sposób, w jaki czynność prawna zostaje wyrażona na zewnątrz. Forma czynności prawnej a) może mieć źródło w ustawie b) lub w czynności prawnej

25 Rodzaje form czynności prawnej Forma podstawowa ustna konkludentna Forma szczególna (kwalifikowana) pisemna pisemna z urzędowo poświadczona datą pisemna z podpisami notarialnie lub urzędowo poświadczonymi akt notarialny zastępcza dla pisma dokumentowa (zwana zwykłą formą elektroniczną) elektroniczna

26 Forma pisemna Spełnienie wymogu formy pisemnej w zakresie jednostronnej czynności prawnej polega na zamieszczeniu własnoręcznego podpisu przez osobę dokonującą czynności na dokumencie zawierającym jej oświadczenie woli. Nie jest konieczne sporządzanie własnoręcznym pismem całego dokumentu; wyjątek stanowi wymóg własnoręcznego sporządzenia testamentu. Do zawarcia umowy wystarcza wymiana dokumentów obejmujących treść oświadczeń woli, z których każdy jest podpisany przez jedną ze stron, lub dokumentów, z których każdy obejmuje treść oświadczenia woli jednej ze stron i jest przez nią podpisany

27 Forma pisemna z urzędowo poświadczoną datą Czynność prawna w formie dokumentu pisemnego z urzędowo poświadczoną datą polega na stwierdzeniu wiążącym, także osoby nieuczestniczące w czynności prawnej, że dana czynność została dokonana w określonym czasie.

28 Forma pisemna z urzędowo poświadczoną datą urzędowe poświadczenie daty na okazanym dokumencie przez notariusza (notariusz stwierdza datę okazania mu dokumentu) stwierdzenie dokonania czynności w jakimkolwiek dokumencie urzędowym od daty dokumentu urzędowego wzmiankę na dokumencie dokonaną przez organ państwowy, organ samorządu terytorialnego albo notariusza od daty wzmianki śmierć jednej z osób podpisanych na dokumencie od daty śmierci opatrzenie kwalifikowanym elektronicznym znacznikiem czasu dokumentu w postaci elektronicznej od daty opatrzenia kwalifikowanym elektronicznym znacznikiem czasu.

29 Forma pisemna z podpisami notarialnie lub urzędowo poświadczonymi Czynność prawna dokonana w formie dokumentu pisemnego z podpisem poświadczonym polega na umieszczeniu przez notariusza lub powołany organ klauzuli stwierdzającej własnoręczność wskazanej w tej klauzuli osoby. Wymóg takiej formy obowiązuje np. przy zbywaniu przedsiębiorstwa i przy ustanawianiu na nim użytkowania. Zmniejsza on ryzyko, że osoba, na którą wskazuje podpis zaprzeczy, że go złożyła. W przypadku, gdy w miejscowości nie ma kancelarii notarialnej, Minister Sprawiedliwości może na podstawie Prawa o notariacie upoważnić do sporządzania poświadczeń organy jednostek samorządu terytorialnego oraz banki mające siedzibę w tej miejscowości.

30 Forma zastępcza dla pisma Jest przewidziana w celu ochrony osób niepiśmiennych. Umożliwienia im składania oświadczeń woli na piśmie. Osoba niepiśmienna może potwierdzić złożenie oświadczenia woli poprzez uczynienie na dokumencie tuszowego odcisku palca, a obok tego odcisku inna osoba wpisze jej imię i nazwisko oraz umieści swój podpis. Innym sposobem jest złożenie podpisu przez inną osobę i poświadczenie przez notariusza lub wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starostę lub marszałka województwa z zaznaczeniem, że został złożony na życzenie osoby niemogącej pisać.

31 Forma dokumentowa Do jej zachowania wystarczy złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie. Dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią. Dokumentem jest np. czy SMS. Forma ta nie posiada doniosłości umowy zawartej w standardowej formie pisemnej.

32 Forma elektroniczna Do jej zachowania jest potrzebne złożenie oświadczenia woli w postaci elektronicznej i opatrzenie go kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Oświadczenie woli złożone w formie elektronicznej jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej. Aby forma elektroniczna posiadała moc prawną, dodatkowym wymogiem w przypadku jej zastosowania jest utrwalenie oświadczenia woli dla każdej ze stron na elektronicznym nośniku danych. Wybrany sposób przechowywania musi umożliwiać ustalenie autorów zapisanych treści (oświadczenia woli) oraz ich późniejsze, powtórne odtworzenie.

33 Forma następczych czynności prawnych zmiana umowy, uzupełnienie umowy, rozwiązanie umowy, wypowiedzenie umowy (czynność jednostronna), odstąpienie od umowy (czynność jednostronna), Oświadczenie o uchyleniu się od skutków umowy (czynność jednostronna),

34 Zasady formy zmian umowy Art. 77 k.c. Uzupełnienie lub zmiana umowy wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia. Jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron, jak również odstąpienie od niej albo jej wypowiedzenie wymaga zachowania formy dokumentowej, chyba że ustawa lub umowa zastrzega inną formę Jeżeli umowa została zawarta w innej formie szczególnej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia; natomiast odstąpienie od umowy albo jej wypowiedzenie powinno być stwierdzone pismem.

35 Skutki niedochowania formy Cele zastrzeżenia formy czynności prawnej 1. AD PROBATIONEM DLA CELÓW DOWODOWYCH 2. AD EVENTUM DLA OSIAGNIECIA OKRESLONYCH SKUTKÓW PRAWNYCH 3. AD SOLEMNITATEM DLA WAŻNOŚCI CZYNNOSCI

36 Ad solemnitatem Forma ustawa zastrzega dla czynności prawnej formę pisemną, dokumentową albo elektroniczną ustawa zastrzega dla czynności prawnej inną formę szczególną Skutek braku formy czynność dokonana bez zachowania zastrzeżonej formy jest nieważna tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje rygor nieważności czynność dokonana bez zachowania tej formy jest nieważna.

37 Ad eventum Jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnej formę szczególną wywołania określonych skutków czynności prawnej, czynność dokonana bez zachowania tej formy jest ważna, niemniej nie wywołuje tych skutków

38 Ad probationem Zastrzeżenie formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej bez rygoru nieważności ma ten skutek, że w razie niezachowania zastrzeżonej formy nie jest w sporze dopuszczalny dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności. Przepisu tego nie stosuje się, gdy zachowanie formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutków czynności prawnej

39 Ad probationem Jednakże mimo niezachowania formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej przewidzianej dla celów dowodowych dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron jest dopuszczalny: jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę, żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą fakt dokonania czynności prawnej jest uprawdopodobniony za pomocą dokumentu

40 Ad probationem Jeżeli forma pisemna, dokumentowa albo elektroniczna jest zastrzeżona dla oświadczenia jednej ze stron, w razie jej niezachowania dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron na fakt dokonania tej czynności jest dopuszczalny także na żądanie drugiej strony

41 Ad probationem Przepisów o skutkach niezachowania formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej przewidzianej dla celów dowodowych nie stosuje się do czynności prawnych w stosunkach między przedsiębiorcami

42 Pactum de forma Jeżeli strony zastrzegły w umowie, że określona czynność prawna między nimi ma być dokonana w szczególnej formie, czynność ta dochodzi do skutku tylko przy zachowaniu zastrzeżonej formy. Jednakże gdy strony zastrzegły dokonanie czynności w formie pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej, nie określając skutków niezachowania tej formy, w razie wątpliwości poczytuje się, że była ona zastrzeżona wyłącznie dla celów dowodowych.

43 Wady Wady skutkujące nieważnością bezwzględną Brak świadomości i swobody Pozorność Wady skutkujące nieważnością względną błąd podstęp groźba

44 BRAK ŚWIADOMOŚCI Nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych

45 POZORNOŚĆ Nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. Pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej, dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działała w złej wierze

46 BŁĄD W razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny). Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej.

47 BŁĄD Zniekształcenie oświadczenia woli przez osobę użytą do jego przesłania ma takie same skutki, jak błąd przy złożeniu oświadczenia.

48 PODSTĘP Jeżeli błąd wywołała druga strona podstępnie, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu może nastąpić także wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak również wtedy, gdy nie dotyczył treści czynności prawnej. Podstęp osoby trzeciej jest jednoznaczny z podstępem strony, jeżeli ta o podstępie wiedziała i nie zawiadomiła o nim drugiej strony albo jeżeli czynność prawna była nieodpłatna.

49 GROŹBA Oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, jeżeli z okoliczności wynika, że składający oświadczenie woli mógł się obawiać, iż jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.

50 Uchylenie się od skutków wadliwego oświadczenia Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie. Uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał.