MINIMALIZACJA STRAT MOCY W TRÓJFAZOWYM SYNCHRONICZNYM SILNIKU RELUKTANCYJNYM POWER LOSS MINIMIZATION IN A THREE-PHASE SYNCHRONOUS RELUCTANCE MOTOR

Transkrypt

1 Henryk Banach Politechnika Lubelska, Lublin MINIMALIZACJA STRAT MOCY W TRÓJFAZOWYM SYNCHRONICZNYM SILNIKU RELUKTANCYJNYM POWER LOSS MINIMIZATION IN A THREE-PHASE SYNCHRONOUS RELUCTANCE MOTOR Abstract: The three-phase reluctance motor has been investigated of rated power P N = 1,8 kw and n N = 15 rpm. The motor was tested for the five selected frequencies f S = 5, 4, 3, 2, 1 Hz. The load test was made for supplying with a rated voltage and with an optimal voltage. It was found that at optimal operation of the motor, its efficiency can be significantly improved, in particular at part load. The optimal power factor has constant value cosϕ = and is independent from load and frequencies of the supply voltage. 1. Wstęp W synchronicznym silniku reluktancyjnym, podobnie jak w silniku indukcyjnym, istnieje moŝliwość optymalizowania sprawności przez minimalizowanie strat mocy w zaleŝności od obciąŝenia maszyny [2,3]. W silniku tym moŝna wyróŝnić trzy rodzaje strat: Wirnik badanego silnika wykonany był w tradycyjny sposób. Pakiet wirnika miał zróŝnicowaną wysokość w osi d i w osi q, co zapewniało niezbędną dla pracy takiego silnika róŝnicę w przewodności magnetycznej w obu osiach. Mniejszą wysokość w osi q uzyskano w niewyszukany sposób, tj. przez likwidację zębów wirnika w tym obszarze, rys.1. straty mechaniczne, straty w uzwojeniu stojana, straty w Ŝelazie. Optymalizacja sprawności dla danego obciąŝenia realizowana jest przez dobór optymalnej wartości strumienia magnetycznego dla danego obciąŝenia. Praktycznie odbywa się to przez nastawianie odpowiedniej, wartości napięcia zasilającego, tak aby suma strat w uzwojeniach stojana i strat w Ŝelazie osiągnęła minimum. NaleŜy podkreślić, Ŝe ze względu na stałość strat mechanicznych wynikających ze stałej prędkości obrotowej nie mają one bezpośredniego wpływu na proces minimalizacji strat. 2. Budowa silnika Badania laboratoryjne przeprowadzono na synchronicznym silniku reluktancyjnym o następujących danych znamionowych: typ RSKg 1 L 4 B/S P N = 1,8 kw U N = 4 V n N = 15 obr/min. f S = 5 Hz układ połączeń uzwojeń stojana w gwiazdę producent: BEVI - Szwecja Rys.1.:Widok wirnika badanego silnika reluktancyjnego Wirnik został wyposaŝony równieŝ w miedzianą klatkę rozruchową, której część prętów została osadzona w Ŝłobkach pakietu wirnika, rys.2. Rys.2.:Widok prętów miedzianej klatki rozruchowej osadzonej na wirniku

2 3. Badania silnika Przeprowadzono próbę obciąŝenia silnika reluktancyjnego współpracującego z wycechowaną hamownicą prądu stałego, rys.4.,9,8,7 opt fs = 5 Hz Rys.4.Widok zespołu do badania silnika reluktancyjnego Pomiary przeprowadzono dla kilku wybranych częstotliwości napięcia zasilającego, a mianowicie: f s = 5, 4, 3, 2, 1 Hz. Próby obciąŝenia wykonano dla dwóch przypadków: silnik zasilany napięciem znamionowym właściwym dla danej częstotliwości, silnik zasilany napięciem optymalnym dla danej częstotliwości i dla danego obciąŝenia. NaleŜy nadmienić, Ŝe źródłem napięcia o sinusoidalnym przebiegu i regulowanej częstotliwości była prądnica synchroniczna o mocy P N = 11 kw. Na poniŝszych rysunkach przedstawiono przykładowo zmiany sprawności i współczynnika mocy dla zasilania napięciem znamionowym oraz dla zasilania napięciem optymalnym, dobranym dla nastawionego obciąŝenia. Jako przykładowe wybrano charakterystyki dla dwóch częstotliwości: f s = 5 i 3 Hz, [7]. W celu określenia wartości napięcia optymalnego zastosowano specjalny układ pomiarowy z miernikiem parametrów sieci N1. Wartość optymalną napięcia otrzymywano wtedy, kiedy przy danym obciąŝeniu uzyskiwano minimum mocy pobieranej z sieci Ts[Nm] Rys.5. Sprawność silnika reluktancyjnego dla zasilania napięciem znamionowym i zasilania napięciem optymalnym opt dla f s = 5 Hz fs = 5 Hz cosφ Ts [Nm} Rys.6.Współczynnik mocy silnika reluktancyjnego dla obu napięć zasilania dla f s = 5 Hz

3 ,8,7 opt fs = 3 Hz Z przedstawionych wykresów wynika, Ŝe przy zasilaniu napięciem optymalnym następuje radykalna poprawa sprawności silnika dla obciąŝeń mniejszych od znamionowego. Znamionowy moment dla połączenia uzwojeń stojana w gwiazdę wynosi: T PN 18 = = = 11, Nm (1) 2Πn 2Π 25 S N 5 S Rys.7.. Sprawność silnika reluktancyjnego dla zasilania napięciem znamionowym i zasilania napięciem optymalnym opt dla f s = 3 Hz Próby dla obciąŝenia momentem znamionowym nie przeprowadzono, gdyŝ wiązałoby się to z przekroczeniem dopuszczalnej przecią- Ŝalności prądem miernika parametrów sieci N1. W interesujący sposób zachowuje się współczynnik mocy. Przy zasilaniu napięciem znamionowym, dla wartości momentów bliskich znamionowemu, cosϕ zbliŝa się do optymalnych wartości współczynnika mocy cosϕ opt, uzyskanych przy zasilaniu silnika napięciem optymalnym Wartość współczynnika mocy dla zasilania napięciem optymalnym jest praktycznie stała, niezaleŝna od obciąŝenia. fs = 3 Hz cosφ 5 Hz 4 Hz 3 Hz 2 Hz 1 Hz Ts [Nm} Rys.8. Współczynnik mocy dla obu napięć zasilania dla f s = 3 Hz Rys.9. Współczynnik mocy cosϕ silnika przy zasilaniu napięciem optymalnym dla wybranych częstotliwości

4 21 U ph opt [V] Hz 4Hz 3Hz 2Hz 3 1Hz Rys.1. Napięcie fazowe optymalne U ph opt synchronicznego silnika reluktancyjnego w funkcji obciąŝenia momentem T S dla przebadanych częstotliwości zasilania [7] Jeszcze lepiej daje się to uchwycić na charakterystykach zbiorczych, sporządzonych dla wszystkich przebadanych częstotliwości, rys.9. Z rysunku tego wynika, Ŝe praktycznie dla kaŝdej częstotliwości wartość współczynnika mocy dla zasilania napięciem optymalnym nie ulega zmianie. NaleŜy podkreślić, Ŝe optymalna wartość tego współczynnika zachowuje się podobnie jak w silniku indukcyjnym i jest bardzo bliska wartości znamionowej [5]. Wartości napięć optymalnych przedstawione na rys.1 zmieniają się podobnie jak dla innych maszyn prądu przemiennego, np. silnika indukcyjnego klatkowego [6]. Ogólnie wzrostowi częstotliwości napięcia zasilającego oraz wzrostowi obciąŝenia momentem towarzyszy zwiększanie wartości napięcia optymalnego. Na wykresie brakuje wartości napięć optymalnych dla biegu jałowego. Wynika to z tego, Ŝe nie moŝna było uzyskać pracy z prędkością synchroniczną przy małych wartościach napięcia optymalnego i niewielkim obciąŝeniu. Silnik w takich warunkach przechodził natychmiast na pracę asynchroniczną. W miarę obniŝania częstotliwości zmniejszano obciąŝenia momentem maksymalnym aby nie nastąpiło przegrzanie silnika reluktancyjnego wynikające z tego, Ŝe miał on chłodzenie własne. Przy obudowie zamkniętej i zmniejszającej się prędkości obrotowej związanej z obniŝeniem częstotliwości, przyrosty temperatury poszczególnych elementów maszyn mogłyby wzrastać do wartości niepoŝądanych wskutek pogorszonych warunków chłodzenia.

5 4. Wnioski W synchronicznym silniku reluktancyjnym trójfazowym podobnie jak w silniku indukcyjnym moŝliwe jest minimalizowanie strat przez dobór optymalnej wartości strumienia. Optymalną wartość tego strumienia uzyskuje się przez zasilenie maszyny napięciem optymalnym właściwym dla danego obciąŝenia. Przeprowadzone badania silnika zasilanego napięciem o przebiegu sinusoidalnym prowadzą do następujących spostrzeŝeń: - w przypadku badanego silnika obserwuje się znaczącą poprawę sprawności dla obciąŝeń mniejszych od znamionowego, - poprawa sprawności jest tym większa, im mniejsze jest obciąŝenie silnika, - badany silnik ma tę korzystną cechę, Ŝe dla obciąŝenia momentem znamionowym jego sprawność znamionowa jest bliska sprawności optymalnej i jest tym samym idealnym obiektem do współpracy z układami minimalizującymi straty w maszynie, - współczynnik mocy przy zasilaniu napięciem optymalnym niezaleŝnie od częstotliwości napięcia zasilającego przyjmuje stałą wartość równą w tym przypadku cosϕ =, - stałość współczynnika mocy pozwala wnioskować, Ŝe przy sterowaniu prądowym składowe wektora przestrzennego I sd i I sq będą pozostawały w stałej relacji, niezaleŝnie od obciąŝenia silnika, - współczynnik mocy ze względu na jego stałą wartość i niezaleŝność od częstotliwości napięcia zasilającego moŝe stanowić kryterium optymalizacyjne przy zastosowaniu strategii poszukiwawczych dla potrzeb minimalizacji strat mocy w silniku reluktancyjnym, - współczynnik mocy przy zasilaniu napięciem optymalnym jest porównywalny z wartością współczynnika mocy przy obciąŝeniu znamionowym. 5. Literatura [1] Boldea I.: Reluctance synchronous machines and drives. Clarendon Press Oxford 1996 [2] Jung-Sik Choi, Jac-Sub Ko, Dong-Hwa Chung: Efficiency Optimization Control of SynRM Drive, SICE-ICASE International Joint Conference 26 [3] Lubin T., Razik H., Rezzoug A.: On-line efficiency optimization of a synchronous reluktance motor. Electric Power Systems Research, Vol.77 Issue:5-6 April 27, pp.1-1 [4]Kaźmierkowski M.P., Krishnen R., Blaabjerd F.: Control in Power Electronics. Akademic Press- USA, 22 [5] Banach H.: Współczynnik mocy indukcyj-nego silnika klatkowego pracującego z minimalnymi stratami. Procedings of XL International Symposium on Elektrical Machines SME Losses and Efficiency in Electrical Machines, Hajnówka , str [6] Banach H.: Metoda doboru wartości napięcia zasilającego minimalizującego straty mocy w indukcyjnym silniku klatkowym. Zeszyty Problemowe - Maszyny Elektryczne nr78/27, wyd. BOBRME Komel, str [7] Klimowicz A., Kusyk M.: Minimalizacja strat mocy w trójfazowym silniku synchronicznym reluktancyjnym. Praca dyplomowa, Politechnika Lubelska 29, opiekun pracy - dr inŝ. Henryk Banach Autor Dr inŝ. Henryk Banach Katedra Napędów i Maszyn Elektrycznych Wydział Elektrotechniki i Informatyki Politechnika Lubelska ul.nadbystrzycka 38 A Lublin tel. 81 / h.banach@pollub.pl