Obora uwięziowa może być nowoczesna

Transkrypt

1 dr Aleksander Jędruś Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Obora uwięziowa może być nowoczesna Chów uwięziowy postrzegany jest często jako niekorzystny dla krów. Mimo związanych z nim ograniczeń warto jednak zaakcentować korzyści chowu krów na stanowiskach. Celem modernizacji obór mlecznych powinno być w pierwszej kolejności zwiększenie dobrostanu zwierząt. Oprócz podejmowanych działań związanych z poprawą warunków przebywania zwierząt istotnym działaniem powinno być doskonalenie instalacji udojowej. Zakup robota udojowego czy nowoczesnej hali udojowej pozwala na wprowadzenie do gospodarstw nowoczesnej techniki udojowej. W mniej korzystnej sytuacji są właściciele obór uwięziowych wyposażonych w dojarki rurociągowe, pomimo że są one nadal często spotykanym systemem chowu krów mlecznych. Uwięź niekorzystna? Chów uwięziowy, zwany również wiązanym, uwiązowym lub stanowiskowym, postrzegany jest bardzo często jako niekorzystny dla krów. Argumenty są następujące: brak możliwości swobodnego przemieszczania się zwierząt, uboższe wyposażenie udojowe, w tym brak komputerowych systemów zarządzania stadem, niekorzystna dla przebiegu doju konieczność transportu mleka do wyżej położonego rurociągu, konieczność przenoszenia aparatów udojowych pomiędzy kolejno dojonymi krowami, mniejsze możliwości automatyzacji innych prac oborowych, na przykład usuwania odchodów czy też zadawania pasz treściwych. Bez wątpienia są to ważne argumenty, których nie ma sensu negować, warto jednak uważniej przyjrzeć się wymienionym ograniczeniom, jak i zaakcentować korzyści chowu krów na stanowiskach. Po pierwsze, obecnie w krajach Unii Europejskiej nie prze- fot. A. Jędruś (6) widuje się żadnych restrykcji wobec chowu krów w oborach uwięziowych. Ograniczona możliwość przemieszczania się krów jest faktem, jednakże przy sezonowym przebywaniu krów na pastwisku może ona być ograniczona. Przyporządkowanie zwierzętom określonych stanowisk ma też dużą zaletę, gdyż znacznie łatwiejsze jest na przykład podejmowanie działań weterynaryjnych u poszczególnych krów. Po drugie, robotyzacja usuwania odchodów w oborach uwięziowych jest rzeczywiście praktycznie niemożliwa, ale istnieje możliwość stosowania do tego celu zgarniaczy hy- Starsza obora draulicznych. Po trzecie, istotny postęp dokonał się w zakresie automatyzacji żywienia zwierząt w oborach uwięziowych, gdyż na rynku są już dostępne wózki paszowe umożliwiające precyzyjne dozowanie pasz na poszczególnych stanowiskach. Sterowanie dojem Aktualna oferta producentów systemów udojowych obejmuje szereg bardzo nowoczesnych sterowników doju przeznaczonych do pracy w oborach uwięziowych. Praktycznie mają one wszystkie funkcje sterowników doju stosowane w halach udojowych. 34 nr 4/2013

2 Wyposażenie sterownika montowane jest najczęściej na specjalnym haku ze stali nierdzewnej oraz uchwycie do przenoszenia, które służą do zawieszenia jednostki podczas doju i mycia. W oborach z dojarką rurociągową istnieje dzisiaj możliwość: precyzyjnego pomiaru ilości udojonego mleka (według wymagań ICAR), rejestrowania czasu i szybkości doju, sygnalizacji niskiego przepływu mleka i zakończenia doju (przy użyciu sygnału świetlnego i/lub dźwiękowego), automatycznego odłączania pulsacji po zakończeniu doju, przedudojowej wibracyjnej stymulacji wymienia, zmiany parametrów roboczych pulsatora w zależności od szybkości doju, automatycznego zdejmowania aparatu udojowego (system ACR), diagnostyki zdrowotności wymion krów z użyciem czujników elektroprzewodności. Bardzo ciekawym i oryginalnym urządzeniem jest stabilizator podciśnienia montowany w sterowniku doju firmy DeLaval. Jego stosowanie stwarza nową jakość dojów w oborach uwięziowych i argument o niekorzystnych warunkach doju w dojarkach rurociągowych czyni już nieaktualnym. Dzięki systemowi stabilizacji podciśnienia w aparacie udojowym nie występują wahania podciśnienia związane z transportem mleka przez przewód mleczny do rurociągu. Stabilna i obniżona wartość podciśnienia w aparacie udojowym wpływa korzystnie na zdrowotność gruczołów mlekowych. Sterowniki doju mają również inne akcesoria i funkcje dodatkowe, wspomagające oraz ułatwiające ich obsługę w warunkach obór uwięziowych: zdalnie sterowane załączenie aparatu udojowego, wskaźnik roboczogodzin, duże i czytelne wyświetlacze informujące o przebiegu doju, i przede wszystkim nowoczesne kurki stanowiskowe. Te ostatnie, zwane również przyłączami wielofunkcyjnymi (zintegrowanymi), umożliwiają szybkie podłączenie jednostki udojowej do rurociągu mlecznego, podciśnieniowego oraz zasilania elektrycznego niskiego napięcia jednym ruchem ręki, co znacznie ułatwia pracę i skraca czas doju. Na rynku systemów udojowych dostępna jest bogata oferta kurków stanowiskowych wykonanych z tworzywa sztucznego lub stali kwasoodpornej. Dostępne są wersje przeznaczone do współpracy z pulsatorami pneumatycznymi i elektronicznymi. REKLAMA W tym drugim przypadku niezbędne jest źródło zasilania energią elektryczną. Brak prądu elektrycznego na stanowiskach udojowych w starszych oborach uwięziowych jest jedną z barier stosowania nowoczesnych sterowników doju. W praktyce nie istnieje problem techniczny wyposażenia stanowisk udojowych w przyłącza elektryczne (na przykład w kurku stanowiskowym), zaś koszty zakupu przewodów elektrycznych i zasilacza nie są wygórowane, a zarazem jest to wydatek jednorazowy. W I wieku argumentem przeciwko modernizacji starszych obór nr 4/

3 Przykładowe wyposażenie nowoczesnej obory uwięziowej firmy DeLaval. uwięziowych (a zdarza się takie myślenie i niestety nie jest ono rzadkie) nie może być brak prądu na stanowiskach udojowych! Możliwe zmiany Istotnym aspektem jest tak zwana podatność obory mlecznej na modernizację. Można wyróżnić kilka sposobów postępowania. Pierwszy, najkosztowniejszy, ale zarazem najbardziej efektywny, to budowa nowej obory pod kątem wymagań stosowanych docelowo urządzeń udojowych: robotów udojowych, dużych hal udojowych, w tym zrobotyzowanych. Innym działaniem może być dalsza modernizacja już istniejącej nowoczesnej obory. Pojawienie się na rynku nowych rozwiązań konstrukcyjnych systemów udojowych określonego producenta może zaowocować decyzją o modernizacji na przykład już istniejącej hali udojowej. Jej wyposażenie w nowe urządzenia udojowe może stanowić skok jakościowy codziennego procesu pozyskiwania mleka. Innym podejściem może być modernizacja starszej obory oraz jej wyposażenie w nowoczesny system udojowy. Podane przykłady odnoszą się do wolnostanowiskowego chowu krów. W takim przypadku często istnieje konieczność gruntownej modernizacji również innych obszarów gospodarstwa w celu dostosowania nowoczesnych Stabilizator podciśnienia montowany w aparacie udojowym firmy DeLaval. urządzeń udojowych do wymagań zarówno producenta, jak i krów. Może to być konieczność modernizacji instalacji elektrycznej (na marginesie, stan instalacji elektrycznych w polskich budynkach inwentarskich jest bardzo często katastrofalny!), zakup nowego schładzalnika mleka, automatu myjącego lub innych. Panuje powszechne przekonanie, że czasy obór uwięziowych już minęły, zaś ich modernizacja jest co najmniej dyskusyjna. Pomimo postępu technologicznego w konstrukcji urządzeń udojowych oraz automatyzacji prac oborowych nadal buduje się nowe obory uwięziowe wyposażone w dojarki rurociągowe. W niektórych krajach, w tym europejskich, ich stosowanie jest bardzo powszechne. Z kolei w warunkach polskich znacznie rzadziej są one obiektem modernizacji w przypadku starszych obór zarówno mniejszych, jak i dysponującymi większą liczbą krów. Bardzo ciekawym działaniem jest budowa małej hali udojowej na bazie już istniejącej obory uwięziowej. Nie jest to działanie powszechne, ale warte uwagi, gdyż oprócz zmiany codziennego sposobu doju przeobrażeniu ulega również system chowu krów na wolnostanowiskowy. Bez wątpienia łatwiej modernizować hale udojowe niż obory z dojarką rurociągową. Wynika to przede wszystkim z możliwości montażu na stałe nowoczesnych urządzeń udojowych w odrębnym pomieszczeniu. Specyfiką obór z dojarkami rurociągowymi jest konieczność przenoszenia aparatów udojowych pomiędzy kolejno dojonymi krowami, co wpływa niekorzystnie na ergonomię pracy i wprowadza pewne ograniczenia w konstrukcji urządzeń udojowych. Postęp technologiczny umożliwia już stosowanie lżejszych materiałów do budowy sterowników doju. Ciekawym rozwiązaniem umożliwiającym łatwy transport aparatów udojowych (ale również na przykład środków higieny) pomiędzy kolejno dojonymi krowami jest szyna transportowa. Jej stosowanie pozwala nie tylko na odciążenie pracownika, ale również pozwala na radykalną poprawę wydajności pracy. Komputery na uwięzi Stosowanie w oborach uwięziowych komputerowych systemów zarządzania stadem krów jest jak najbardziej możliwe i pozwala na poprawę jakości chowu krów. Dostępne na rynku systemy komputerowe umożliwiają gromadzenie i przetwarzanie danych z przebiegu dojów, tworzenie tabel żywieniowych, sporządzanie kalendarza hodowlanego, tworzenie raportów o wydajności i zdrowotności krów w stadzie. Ze względu na specyfikę obór uwięziowych przesyłanie danych ze sterow- 36 nr 4/2013

4 nr 4/

5 Szyna transportowa. Detektor mastitis SAC. ników doju czy też systemu zadawania pasz treściwych (posiadające wbudowane moduły do komunikacji) do komputera głównego systemu odbywa się bezprzewodowo. Możliwa jest również transmisja w drugą stronę od komputera do urządzeń znajdujących się w oborze. W przypadku obór uwięziowych wyposażonych w dojarki rurociągowe istnieją znaczne mniejsze możliwości stosowania nowoczesnych urządzeń diagnostyki zdrowotności krów. Dotyczy to rozwiązań konstrukcyjnych montowanych na stanowisku udojowym, gdzie analiza zdrowotności gruczołów mlekowych następuje w czasie doju krów. Brak możliwości montażu urządzeń diagnostycznych na stałe na stanowiskach udojowych powoduje konieczność ich stosowania bezpośrednio w aparacie udojowym. O ile stosowanie pojedynczego czujnika przewodności mleka do oceny stanu zdrowotnego wymion krów nie stwarza problemów technicznych, to zastosowanie bardziej złożonych analizatorów mleka jest w praktyce niemożliwe. Z kolei diagnostyka stanu zdrowotnego poszczególnych ćwiartek wymion krów w oborach uwięziowych jest możliwa, ale liczba dostępnych czteroćwiartkowych aparatów udojowych ograniczona jest do jednego rozwiązania konstrukcyjnego duńskiej firmy SAC. Detektor mastitis SAC jest urządzeniem przenośnym, zasilanym akumulatorowo i nie wymaga stałego połączenia z komputerem. Czujniki elektroprzewodności wbudowane są w kolektor i mierzą zawartość soli w mleku w trakcie dojenia. Pomiar dokonywany jest osobno dla każdej ćwiartki wymienia. Przy pojawieniu się stanu zapalnego ćwiartki (mastitis) zapala się dioda alarmowa. Z kolei inny ćwiartkowy aparat udojowy, włoskiej firmy Milkline, przeznaczony jest do pracy tylko w halach udojowych. O ile zatem diagnostyka ćwiartkowa jest w oborach uwięziowych możliwa, o tyle dój ćwiartkowy Nowoczesny sterownik doju do obór uwięziowych. w tych oborach nie występuje. Poniższe uwagi i spostrzeżenia nie wyczerpują tematu modernizacji obór uwięziowych. Warto zwrócić uwagę na fakt, że największe możliwości modernizacji i automatyzacji posiadają obory już szeroko zmechanizowane. Postęp technologiczny prowadzi do pojawiania się coraz nowocześniejszych, o rozbudowanych możliwościach funkcjonalnych, rozwiązań konstrukcyjnych systemów udojowych przeznaczonych do pracy w oborach wyposażonych w dojarki rurociągowe. Niestety, w polskich warunkach nawet podstawowa mechanizacja prac oborowych jest często śladowa. Pomijając proces doju, takie czynności jak usuwanie odchodów, żywienie krów i inne, wykonywane są ręcznie. Istotnym problemem jest sensowność modernizacji starych obór uwięziowych, przy niewielkiej liczbie krów. W takich warunkach niska produkcja mleka może nie zapewnić wystarczających środków finansowych koniecznych do modernizacji obór. Czy zatem małe obory mogą być nowoczesne? O tym napiszemy w następnym numerze HiChB. 38 nr 4/2013