Podatek tonażowy, będący jednym z ważniejszych instrumentów polityki podatkowej

Transkrypt

1 UZASADNIENIE Podatek tonażowy, będący jednym z ważniejszych instrumentów polityki podatkowej państw członkowskich Unii Europejskiej wobec żeglugi morskiej, w polskim porządku prawnym jest regulowany przez ustawę z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym (Dz. U. Nr 183, poz oraz z 2008 r. Nr 209, poz. 1316). Wejście tej ustawy w życie miało na celu w szczególności powstrzymanie niekorzystnego zjawiska przenoszenia zarejestrowanych w Polsce statków polskich annatorów do rejestrów innych państw oraz przywrócenie konkurencyjności polskich przedsiębiorstw żeglugowych. Z uwagi na fakt, że podatek tonażowy stanowi środek pomocy publicznej, określony w Komunikacie Komisji C(2004)43 Wytyczne Wspólnoty w sprawie pomocy publicznej dla transportu morskiego (Dz. Urz. UE C 13 z , str. 3), już na etapie opracowywania ustawy o podatku tonażowym pojawiła się konieczność notyfikacji projektu ustawy do Komisji Europejskiej, jako aktu normatywnego przewidującego pomoc państwa dla przedsiębiorstw żeglugowych. Notyfikacja projektu ustawy do Komisji Europejskiej nastąpiła w dniu l lutego 2006 r. W ramach procedury przewidzianej w rozporządzeniu Rady (WE) nr z dnia 22 marca 1999 r. ustanawiającym szczegółowe zasady stosowania art. 93 Traktatu WE (Dz. Urz. UE L 83 z , str. l; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 8, t. l, str. 339, z późn. zm.) Komisja Europejska poddała projekt ustawy, tak jak każdy program pomocowy, badaniu wstępnemu, w ramach którego zwracała się do władz Rzeczypospolitej Polskiej z prośbą o wyjaśnienia. Z uwagi na wątpliwości co do zgodności programu pomocowego, zawartego w ustawie, ze wspólnym rynkiem, Komisja Europejska, decyzją z dnia 12 września 2007 r. (OJ C 300/22), wszczęła formalną procedurę dochodzenia, na podstawie art. 4 ust. 4 rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999. W decyzji o wszczęciu postępowania Komisja Europejska przedstawiła zastrzeżenia co do kilku merytorycznych rozwiązań ustawy dotyczących podatku tonażowego. Komisja stwierdziła, że: l. osoba fizyczna lub osoba fizyczna będąca wspólnikiem spółki osobowej podlegająca opodatkowaniu podatkiem tonażowym nie mote odliczać od wysokości podatku tonażowego kwoty składek na ubezpieczenie zdrowotne uiszczanych w trakcie danego roku podatkowego oraz kwoty składek na ubezpieczenie społeczne od podstawy opodatkowania podatkiem tonażowym uiszczanych w trakcie danego roku podatkowego; 11

2 2. wykonywanie prac przez holowniki i pogłębiarki może zostać objęte podatkiem tonażowym w przypadku zastosowania odpowiedniego kryteriwn czasu pracy w świadczeniu usług transportu ładunku lub pasażerów holownikiem i transportu wydobytego materiału przez pogłębiarkę w danym roku podatkowym; 3. armator może skorzystać z opodatkowania podatkiem tonażowym, jeżeli będzie wypełniał obowiązki w zakresie warunków pracy i życia marynarzy na statku, zawartych w Konwencji o pracy na morzu (Konwencja MLC 2006 ); 4.- przedsiębiorca zarządzający z terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej cudzym statkiem, w cudzym imieniu i na cudzą rzecz, na podstawie umowy, posiadający ważny Dokument Zgodności, obowiązany jest zapewnić, aby większość osób zatrudnionych przez niego na lądzie lub na statkach stanowili obywatele państw członkowskich Unii Europejskiej; 5. przedsiębiorstwo objęte podatkiem tonażowym powinno podlegać tego rodzaju opodatkowaniu przez okres l O, a nie jak dotychczas 5 lat. Wejście w życie z dniem l stycznia 2007 r. ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym, przy jednoczesnym braku pozytywnej decyzji Komisji Europejskiej o uznaniu podatku tonażowego za dozwoloną pomoc państwa spowodowało, iż polscy annatorzy z rezerwą odnieśli się do stworzonej im możliwości wyboru tej fonny opodatkowania, głównie dlatego, że gdyby taką fonnę wybrali, otrzymaliby niedozwoloną pomoc publiczną, obarczoną ryzykiem wydania przez Komisję Europejską nakazu jej zwrotu przez armatorów wraz z odsetkami. W dniu 18 grudnia 2009 r. Komisja Europejska ostatecznie wydała Decyzję w sprawie Pornoc Państwa nr C (ex N 93/2006) w sprawie wprowadzenia systemu podatku tonażowego w międzynarodowym transporcie morskim w Polsce, kończąc formalną procedurę dochodzenia (zgodnie z art. 7 ust. 6 rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999 Komisja powinna była podjąć przedmiotową decyzję w terminie 18 miesięcy od wszczęcia procedury, tj. do marca 2009 r.). Podejmując powyższą decyzję Komisja Europejska uznała, że podatek tonażowy w Polsce, jako fonnapomocy publicznej, będzie zgodny z wewnętrznym rynkiem Unii Europejskiej, pod warunkiem wprowadzenia zaleconych zmian w dotychczasowej ustawie. Cztery z pięciu przedstawionych powyżej w punktach 1, 2, 4, 5 zastrzeżeń-zaleceń Komisji Europejskiej zostały uwzględnione 1 odpowiednie rozwiązania zostały zaproponowane w niniejszym projekcie ustawy. W odniesieniu do zastrzeżenia z pkt 3 należy 12

3 wskazać, że w dniu 27 grudnia 2011 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej dokonał ratyfikacji Konwencji MLC z 2006 r. (Dz. U z 2011 r. Nr 222, poz. 1324). Chociaż Konwencja ta wejdzie w życie dopiero w sierpniu 2013 r. (postanowienia Konwencji przewidują dwunastomiesięczne vacatio legis, a ostatnie, wymagane przez Konwencję 30te państwo ratyfikowało Konwencję MLC w sierpniu 2012 r.), to polscy annatorzy (przedsiębiorcy żeglugowi) już obecnie spełniają większość zawartych w niej wymogów. Konwencja MLC z 2006 r. konsoliduje standardy dotyczące warunków pracy i życia marynarzy rewidując 36 dotychczasowych konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP), których w większości Rzeczpospolita Polska jest juz stroną. Dodatkowo, aby w pełni wywiązać się ze zobowiązania, które przyjęła Polska wobec Komisji Europejskiej, dotyczącego spełniania przez annatorów wchodzących w reżim podatku tonażowego szczegółowych przepisów Konwencji MLC przewiduje się zamieszczenie w składanym przez armatora-podatnika oświadczeniu o wyborze tego rodzaju podatku (według wzoru określonego na podstawie przepisów wykonawczych do ustawy), dobrowolnej deklaracji, iż przestrzega on na swoim statku (statkach) standardów pracy i życia wymaganych przez Międzynarodową Organizację Pracy w tym zakresie. Należy podkreślić, że chociaż czas stosowania podatku tonażowego jako programu pomocowego w Polsce został przez Komisję Europejską ograniczony do 1 O lat, to jednak zgodnie z Decyzją Komisji Europejskiej przedsiębiorca żeglugowy będzie mógł opodatkować się podatkiem tonażowym na pełne l O lat, bez względu na to kiedy złoży deklarację wyboru tej formy opodatkowania - pod warunkiem, że złoży ją w okresie obowiązywania programu pomocowego. Oznacza to, że podatnika obowiązywał będzie dziesięcioletni reżim podatkowy zarówno wtedy gdy złoży deklarację np. w pierwszym jak i w dziesiątym roku obowiązywania programu. Nie należy zatem łączyć zgody Komisji Europejskiej na funkcjonowanie w Polsce podatku tonażowego (jako programu pomocowego) przez l O lat z prawem przedsiębiorcy żeglugowego do opodatkowania się podatkiem tonażowym na l O lat. Złożenie deklaracji o wyborze podatku tonażowego gwarantuje podatnikowi możliwość rozliczania się w tej formie z prowadzonej działalności gospodarczej przez okres kolejnych, pełnych 1 O lat. Część zmian zawartych w przedmiotowym projekcie nie jest związanych z wykonaniem zaleceń Komisji Europejskiej. Zmiany te polegają między innymi na zastąpieniu pojęcia annatera pojęciem przedsiębiorcy żeglugowego. Wynika to przede wszystkim z potrzeby zachowania spójności definicji stosowanych w ramach aktów polskiego prawa morskiego. Kodeks morski pojęciem "annator" określa podmiot, który we własnym imieniu uprawia 13

4 żeglugę statkiem własnym lub cudzym (art. 7). Ustawa z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym wprowadziła swoistą rozszerzającą definicję armatora, obejmując tym pojęciem również podmioty, które nie uprawiają żeglugi, a nawet zarządzających statkami w cudzym imieniu i na cudzy rachunek. Stąd, aby uniknąć sprzecznych ze sobą definicji tego samego podmiotu zaproponowano zamiast pojęcia "armatora" użycie pojęcia "przedsiębiorca żeglugowy", które jest w tym przypadku także zgodnie z określeniem "shipping company" używanym w Wytycznych Wspólnoty w sprawie pomocy publicznej dla transportu morskiego, na założeniach których ustawa o podatku tonażowym z 2006 r. jest oparta. Zmiana określenia "armator" na "przedsiębiorca żeglugowy" spowodowała konieczność dokonania zmian redakcyjnych w przepisach czterech innych ustaw. Należy zaznaczyć, iż zmiany dokonane w tych i1mych ustawach polegają na zastąpieniu w kilku przepisach tych ustaw wyrazu "armator" wyrażeniem "przedsiębiorca żeglugowy". Dodatkowo poprawiono metryczkę Konwencji SOLAS. Dodano Protokół z 1988 r. oraz zmiany z 2005 r., których w poprzedniej wersji nie uwzględniono, zaś przy definicji Dokumentu Zgodności użyto odesłania do Konwencji SOLAS, w taki sam sposób, jaki widnieje wart. 5 pkt 34 ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie morskim (Dz. U. Nr 228, poz. 1368), unikając wskazania Dziennika Urzędowego Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, jako organu promulgacyjnego. Ponadto zastosowano określenia "morze terytorialne" zamiast "wody terytorialne". Spowodowane to było koniecznością zapewnienia zgodności z definicjami zawartymi w ustawie z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1502, z późn. zm.), natomiast zmiany polegające na usunięciu liter NT po liczbach określających wielkość statku wynikają z konieczności dostosowania użytej nomenklatury do postanowień ratyfikowanej przez Polskę Międzynarodowej Konwencji o pomierzaniu pojemności statków z 1969 r. oraz do przepisów rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 30 kwietnia 2004 r. w sprawie pomiaru statków morskich (Dz. U. Nr 119, poz. 1248). Dokonano także doprecyzowania brzmienia art. 3 ust. l ustawy stanowiącego o usługach świadczonych przez holowniki i pogłębiarki, tak aby zapewnić spełnienie warunku wynikającego z punktów Decyzji Komisji Europejskiej z dnia 18 grudnia 2009 r. w sprawie C 34/2007 (ex N 93/2006) - Wprowadzenie systemu podatku tonażowego w międzynarodowym transporcie morskim w Polsce oraz punktu 3.1. Wytycznych Wspólnoty w sprawie pomocy publicznej dla transportu morskiego, iż usługi świadczone przez holowniki lub pogłębiarki kwalifikują się do objęcia podatkiem tonażowym wyłącznie w przypadku ich 14

5 wykonywania na morzu. Obecnie sformułowanie tego przepisu zapewnia, iż usługi świadczone przez holowniki mogą być kwalifikowane do podatku tonażowego tylko wtedy, gdy są one świadczone przy przewozach dokonywanych drogą morską. Wyklucza to usługi świadczone przez holowniki w portach polegające na pomaganiu innym statkom w cumowaniu, odcumowaniu, zmianie miejsca postoju, itp. Zawarte w projekcie przepisy przejściowe regulują wszystkie możliwe sytuacje, zarówno podmiotów, które mogły korzystać z podatku tonażowego na zasadach określonych w obecnie obowiązującej ustawie jak i tych, które złożą wniosek o objęcie takim podatkiem przed wejściem w życie nowelizacji ustawy o podatku tonazowym. W projekcie ustawy wprowadzono przepisy przejściowe, na podstawie których armatorzy, którzy wybrali opodatkowanie podatkiem tonażowym przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej, mają możliwość zachowania prawa do opodatkowania podatkiem tonażowym na dotychczaso'a'ych zasadach do dnia 3 I grudnia 2013 r. Rozwiązanie to ma na celu realizację, wynikającej z art. 2 Konstytucji RP, zasady demokratycznego państwa prawnego i wynikającej z niej zasady ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa opierającej się na pewności prawa. Zasada ta nakazuje należyte zabezpieczenie "interesów w toku", a zwłaszcza należną realizację praw nabytych, podatników objętych podatkiem tonażowym na podstawie poprzednio obowiązujących przepisów. Przyjęcie jednorocznego okresu przejściowego, zamiast umożliwienia dokończenia 5 letniego okresu opodatkowania określonego w ustawie z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym, nie narusza praw podatników, lecz stanowi ochronę ich interesów przed konsekwencjami ewentualnej negatywnej decyzji Komisji Europejskiej. Zastosowanie wyłącznie rocznego okresu przejściowego (zarówno dla podatników będących osobami prawnymi, jak i fizycznymi) spowodowane jest koniecznością dbania o interes tychże podmiotów, gdyż za nieuzasadnione przedłużanie stanu faktycznego niezgodnego z prawem UE (bo tak należy traktować obowiązywanie ustawy o podatku tonażowym z 2006 r.) mogłyby ponieść odpowiedzialność podmioty korzystające z tej formy pomocy publicznej, ponosząc ryzyko finansowe towarzyszące utrzymywaniu obecnego stanu prawnego (przypomnieć należy, że Decyzja KE została wydana prawie trzy lata temu). Dłuższy niż rok okres przejściowy, w szczególności dla podmiotów będących osobami fizycznymi (które w rzeczywistości nie korzystają, jak do tej pory, z tej formy opodatkowania podatkiem tonażowym), mógłby jeszcze zwiększyć to ryzyko w przypadku gdyby musiały one zwrócić osiągnięte korzyści. Zgodnie bowiem z przepisami art. l 08 TFUE Komisja Europejska w przypadku gdy uzna, że pomoc przyznana przez państwo jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w rozumieniu 15

6 artykułu 107 TFUE lub że pomoc ta jest nadużywana, może wydać decyzję o zniesieniu lub zmianie tej pomocy przez państwo. Przepisy przejściowe zostały więc skonstruowane w taki sposób, że obejmują hipotetyczną sytuację korzystania przez podatników z podatku tonazowego zaproponowanego ustawą w wersji obecnie obowiązującej, a nie zaakceptowanej przez Komisję Europejską, i umożliwiają takim podatnikom korzystanie nadal z dobrodziejstwa podatku tonażowego, na tych samych co do tej pory zasadach, gdyż ustawa zmieniająca nie wprowadziła zmian ani w wysokości stawek podatkowych, ani w zasadach poboru tego rodzaju podatku. Wypełnione zostały zatem przesłanki przestrzegania przez państwo obowiązku poszanowania rozpoczętych już przez obywateli przedsięwzięć biznesowych, w sytuacji gdy ustawodawca wyznacza pewien okres, w którym ma być możliwe prowadzenie interesów według z góry określonych zasad łub reguł, o którym przypomina Trybunał Konstytucyjny w swoim orzeczeniu z dnia 6 lipca 2004 r. sygn. akt P 14/03, 62/7 A/2004, a także w wyrokach: z 25 listopada 1997 r., sygn. K. 26/97, OTK ZU nr 5 6/1997, poz. 64 oraz z 15 czerwca 2000 r., sygn. P 3100, OTK ZU nr 5/2000, poz Zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414, z późn. zm.), projekt ustawy został zamieszczony w Biuletynie Infonnacji Publicznej Rządowego Centrum Legislacji. W trakcie prac nad projektem ustawy do MTBiGM nie zgłoszono zainteresowania pracami nad projektem w trybie ustawy o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa. Stosownie do 4 ust. l pkt l rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039, z późn. zm.) projekt ustawy nie podlega notyfikacji. Projekt nie wymaga przedstawienia organom lub instytucjom Unii Europejskiej stosownie do 12a Regulaminu pracy Rady Ministrów. Przedmiotowy projekt ustawy jest zgodny z prawem Unii Europejskiej. 16