Bibliotheca Kolbiana

Transkrypt

1 Bibliotheca Kolbiana

2 Królikowski Janusz, dr hab., prof. UPJPII, kapłan diecezji tarnowskiej; w latach studiował teologię na uczelniach rzymskich: Papieskim Uniwersytecie Świętego Krzyża (doktorat rok), Papieskim Instytucie Wschodnim, Instytucie Św. Tomasza przy Uniwersytecie Angelicum. W 2003 roku habilitował się w zakresie teologii dogmatycznej na Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie. W latach wykładał teologię w Papieskim Uniwersytecie Świętego Krzyża; od 1997 roku wykłada teologię w Wydziale Teologicznym Sekcja w Tarnowie (Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie). Od 2010 roku wykładowca w Centrum Studiów Mariologicznych UKSW Kolbianum w Niepokalanowie. Członek zwyczajny Polskiego Towarzystwa Mariologicznego (w latach wiceprzewodniczący PTM), Towarzystwa Teologów Dogmatyków, Polskiego Towarzystwa Teologicznego Oddział w Tarnowie, członek zwyczajny M iędzynarodowej Papieskiej Akademii Maryjnej w Rzymie. Autor wielu publikacji teologicznych. Wydawnictwo Ojców Franciszkanów Niepokalanów ISBN

3 Spis treści Wprowadzenie... 7 Wiara Maryi. Geneza i znaczenie zagadnienia Maryja przewodząca w wierze pielgrzymującemu Ludowi Bożemu na polskiej ziemi według św. Jana Pawła II Łaska czyni pięknym. Niepokalane poczęcie jako najwyższe wyrażenie nowego stworzenia Maryja - kobieta, która kocha Maryja i Trójca Święta. Perspektywy dogmatyczne...61 Trójca Przenajświętsza na obliczu Maryi Theotokos w świetle mariologii Ojców greckich Maryja w perspektywie prawdy o Ojcu. Kilka uwag o mariologii Ojców kapadockich Odkrywanie Niepokalanego Poczęcia w pobożności chrześcijańskiej Dziewiczość Całej-Świętej Maryi. Aktualność zagadnienia na tle postulatów kulturowych i religijnych Maryja w misterium paschalnym Chrystusa Wniebowzięcie Maryi jako droga do odkrywania ojcostwa Boga Wniebowzięcie Bogarodzicy Maryi a chrześcijańska perspektywa eschatologiczna

4 6 SPIS TREŚCI Duchowe znaczenie wniebowzięcia Maryi Piękno manifestacją świętości M aryi Wstawiennictwo Maryi i świętych. Doświadczenie chrześcijańskie i racje teologiczne Idea zastępstwa w Biblii a pośredniczenie w Kościele Ona ma coś innego i coś więcej. Maryja i kapłaństwo Wątki eklezjalne w mariologii w recepcji ósmego rozdziału konstytucji Lumen gen tiu m Inspiracje liturgiczno-maryjne w jedynej w duchowości chrześcijańskiej Maryjni w wierze i pobożności Kult Matki Bożej w świetle nauczania II Soboru Watykańskiego Modlitwa Różańcowa jako Memoria Christi Cum M a ria Maryjne oblicze nowej ewangelizacji. Perspektywy w świetle historii mariologii Zwierciadło wszelkiej świętości. Mariologia papieża Benedykta X V I Duchowość Maryjna w przepowiadaniu abp. Jerzego Ablewicza Przyszłość mariologii Wykaz pierwodruków wykorzystanych w książce Indeks osobowy 346

5 W prowadzeni e Nie miała równych sobie ani w pierwszej matce, ani we wszystkich kobietach, które przyszły. Jedyna wśród kobiet w sposób niezrównany spodobałaś się Chrystusowi - Nec primam similem visa es nec habere sequentem. Sola sine exemplo placuisti fem ina Christo. Celiusz Seduliusz1 Objawy [...] życia Najświętszej Pani i oznaki czci, na łonie narodu naszego Jej okazywane, dają się porównać do promieni słonecznych, które na świecznikach porozrzucanych na wszystkiej przestrzeni kraju, rozżarzać mają ogniste płomienie, dla wzbudzenia wokoło siebie światła wiary i ciepła miłości Boga i bliźniego. św. Rafał Kalinowski2 dkąd pobożność i teologia zaczęły coraz bardziej otwarcie i odważnie mówić o Maryi, w ich języku zostały zastosowane słowa, które dzisiaj, w dobie rozwijającej się demokracji nastawionej na promocję rozmaitych równości, brzmią trochę obco, a niekiedy wywołują nawet odruch niechęci i buntu. Chodzi o takie słowa, jak: jedyność, szczególność, wyjątkowość, przywilej itd., którymi starano się coraz lepiej opisać Maryję i wyrazić to, co Bóg w Niej dokonał3. Okazało się, że te określenia są w jakiś sposób współnaturalne z Maryją, Bogarodzicą, ukazując wyraźnie i przekonująco Jej osobę i misję w tajemnicy zbawienia dokonanego przez Jezusa Chrystusa oraz w życiu Kościoła. Nie ma bez nich sensownego języka, którym można by mówić o Maryi. Jej jedyność - sola sine exemplo, jak mówi poeta starochrześcijański Celiusz Seduliusz - jawi się niemal jako Jej imię własne, wskazując jednoznacznie, że mamy tutaj do czynienia 'Celiusz Seduliusz, Paschalis Carminis II, R. Kalinowski, Cześć M atki Boskiej w Karm elu Polskim, w: Księga pam iątkow a M aryańska ku czci pięćdziesięciolecia ogłoszenia Dogmatu o Niepokalanem Poczęciu Najświętszej Maryi Panny, T. 1, Lwów - Warszawa 1905, s Por. J. Królikowski, Wyjątkowość M aryi w m ariologii Ojców greckich ja k o źródło inspiracji ekumenicznych, Salvatoris Mater 3(2001) s

6 8 BOGIEM SŁAWIENA MARYJA z kimś, kto wymyka się naszym ludzkim wyobrażeniom, pospolitym porównaniom czy zdolnościom wypowiedzenia. Nie da się wobec Maryi zająć takiego stanowiska, jak wobec każdej innej świętej kobiety, nawet uznając to, że każdą z nich opromienia to, co tajemniczo papież Jan Paweł II nazwał geniuszem kobiecym. Wobec Matki Zbawiciela trzeba ciągle iść dalej. To, że pójście dalej jest faktem i zadaniem dla Kościoła, przejrzyście i wymownie pokazuje rozwój dogmatu maryjnego4. Z raczej jego skromnych, chociaż pewnych początków w Nowym Testamencie, z biegiem wieków pobożność, teologia i zachwyt chrześcijański wydobyły wspaniałą w przejawach i treści doktrynę dotyczącą Maryi, którą powszechnie nazywamy mariologią. Niemal każdy wiek wniósł do tej doktryny swój wkład, wydobywając w ten sposób bogaty w odniesienia i znaczenie obraz Bogarodzicy, który dzisiaj możemy kontemplować i przeżywać. I znowu - ten wkład widziany w jego całości nie boi się podkreślać jedyności i wyjątkowości Matki Jezusa Chrystusa. W szczególny, bo dogmatyczny sposób ubogaciły go dwa ostatnie stulecia - dogmat to przecież ostateczna i najwyższa wypowiedź Kościoła, sytuująca się na linii przedłużającej samą tajemnicę wcielenia Słowa. Wiek XIX ubogacił ten obraz dogmatycznym przypisaniem Maryi, na mocy przywileju i szczególnej łaski Boga wszechmogącego, niepokalanego poczęcia. W XX wieku dodano do niego, również dogmatycznie, że na mocy przywileju i szczególnej łaski Bożej została wniebowzięta ciałem i duszą. O wyjątkowości Maryi mówi w szerokim wykładzie mariologicznym II Sobór Watykański w ramach wykładu doktryny eklezjologicznej w Lumen gentium (qua ad Dei Genitricis excellentiam agnoscendum adducimur)5, potwierdzając tym samym całe wielowiekowe odkrywanie tajemnicy Maryi z Nazaretu. Wyjątkowość Maryi Bogarodzicy, wyrażająca się w Jej przywilejach, nie oddala Jej od wierzących, ale do nich zbliża. Tylko w przypadku zwykłych ludzi przywileje dane jednym stają się źródłem podziałów i wzajemnego oddalania się od innych. W dziejach zbawienia dzieje się zupełnie odwrotnie. Każde ogłoszenie w Kościele dogmatów maryjnych, które mówią właśnie o Jej przywilejach, stawało się okazją do dalszego zbliżenia Jej do wierzących. Tak było w przypadku Soboru Efeskiego (431 r.), po którym nastąpił wyjątkowy rozwój kultu maryjnego w Kościele, chociaż nie był on soborem maryjnym, jak sądzi się niekiedy. Tak stało się po ogłoszeniu przez bł. Piusa IX dogmatu niepokalanego poczęcia, które wyznaczyło nowy zwrot do Maryi w życiu chrześcijańskim, który zaowocował odnową Kościoła. Najlepszym przykładem tego faktu jest postać i dzieło 4 Por. Ch. Journet, Esquisse du développement du dogme marial, Paris II Sobór Watykański, Konst. Lumen gentium, 67.

7 WPROWADZENIE 9 św. Maksymiliana Marii Kolbego, które do dzisiaj - pod znakiem Niepokalanej - służy Kościołowi na całym świecie. Może w mniejszym stopniu, ze względu na przygotowania do przyszłego soboru, ale również taką rolę odegrało ogłoszenie w 1950 r. przez Piusa XII dogmatu wniebowzięcia Maryi. Dzisiaj widzimy, że maryjne dzieło II Soboru Watykańskiego, którego recepcji towarzyszymy i w którym współdziałamy, tworzy nowy obraz Kościoła poprzez odnowione formy pobożności i zaangażowania chrześcijańskiego. Nadal aktualnym zadaniem chrześcijańskim pozostaje odkrywanie wyjątkowości Maryi, by w Jej jasnym świetle odczytywać naszą zwyczajność i przekształcać ją w drogę do zbawienia urzeczywistnianą w Kościele, by - jak mówi szwajcarski teolog Charles Journet - okrywać wyjątkową realizację Kościoła w Dziewicy i jego powszechną realizację w nas 6. Odkrywanie realizacji Kościoła w nas, patrząc na eklezjalność Maryi, oznacza odkrywanie autentycznej wiary, do której zostaliśmy wezwani przez Chrystusa. Niewątpliwie służy temu ciągłe powracanie do fundamentalnych prawd wiary, które pozostają dla nas drogowskazem i źródłem światła na drogach naszego pielgrzymowania. O roli dogmatów w wierze chrześcijańskiej trafnie poucza Katechizm Kościoła Katolickiego: Między naszym życiem duchowym i dogmatami istnieje organiczna więź. Dogmaty są światłem na drodze naszej wiary; oświecają ją i nadają jej pewność. I na odwrót, jeśli nasze życie jest prawe, to nasz rozum i nasze serce są otwarte na przyjęcie światła dogmatów wiary 7. Zebrane w niniejszym tomie opracowania narodziły się z potrzeby uchwycenia wyjątkowości Maryi, Matki Zbawiciela, trzymając się tego drogowskazu, którymi są wiara Kościoła, tradycyjna teologia i doświadczenie chrześcijańskie. Inspirujemy się przede wszystkim głębokim przekonaniem, że maryjny wymiar wiary chrześcijańskiej jest jej wymiarem niezastąpionym, który w każdej epoce może pomóc odkrywać autentyczną drogę chrześcijańską i stawać się źródłem nowych pobudek teologicznych i duchowych, odpowiednio do sytuacji duchowej czasów, w których żyjemy. 6Ch. Journet, M aria corredentrice, Milano 1989, s KKK 89.