Marian Rejewski Klasy I-III

Transkrypt

1 Marian Rejewski Klasy I-III Organizator: Patronat medialny: Patronat honorowy:

2 TABELKA AKTYWNOŚCI IMIĘ I NAZWISKO UCZNIA LEKCJA I LEKCJA II LEKCJA III LEKCJA IV

3 CZY WIESZ ŻE... Marian Rejewski urodził się i wychowywał w Bydgoszczy. Był najmłodszym dzieckiem, miał trzech braci i trzy siostry. Naukowiec biegle posługiwał się językiem niemieckim, co z pewnością pomogło mu w pracach kryptologicznych i łamaniu szyfrów. Mówił również po angielsku i francusku. Zanim Marian Rejewski porzucił naukę i edukację, studiował matematykę w Getyndze (Niemcy), a następnie filozofię na Uniwersytecie Poznańskim. Po uzyskaniu tytułu magistra podjął pracę w Biurze Szyfrów Oddziału II Sztabu Głównego, gdzie wraz z Jerzym Różyckim i Henrykiem Zygalskim, udało się im złamać zasadę działania Enigmy, niemieckiej maszyny szyfrującej. W trakcie wojny, wynalazca ukrywał się w Wielkiej Brytanii, gdzie w obozie kryptologicznym w Bletchley Park pracował nad złamaniem kolejnych szyfrów i udoskonaleniem Enigmy. Po zakończeniu wojny wrócił do rodzinnej Bydgoszczy, gdzie dopiero w wieku emerytalnym mógł podzielić się swoimi przeżyciami z czasów pracy w Biurze Szyfrów. Wcześniej wszelkie działania na rzecz kryptologii były owiane ścisłą tajemnicą. Dzięki wybitnym zdolnościom matematycznym i wyjątkowym umiejętnościom kryptologicznym, Marianowi Rejewskiemu, przypisuje się skrócenie II wojny światowej o 2-3 lata. Wynalazca uchodził za bardzo skromnego człowieka, był również bardzo troskliwym ojcem. Wraz z żoną Ireną Lewandowską doczekali się dwójki dzieci: syna Andrzeja i córki Jadwigi. Dzięki swoim zasługom, został wielokrotnie nagrodzony honorowymi odznakami przez stowarzyszenia w Polsce, jak i na świecie. Marian Rejewski na ostatnie lata swojego życia przeprowadził się do Warszawy. Tam, r. zmarł na zawał serca w wieku 74 lat. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

4 KLASY 1-3 LEKCJA 1 Lekcja 1 Temat:? Rozszyfrowany temat: Enigmatycznie, czyli jak? GRUPA WIEKOWA: klasy 1-3 szkoły podstawowej WYMIAR CZASU: 45 min LICZBA UCZESTNIKÓW: do 15 osób MIEJSCE REALIZACJI: sala lekcyjna, świetlica CELE OGÓLNE: - zapoznanie uczniów z pojęciami: szyfr, enigma. CELE SZCZEGÓŁOWE: UCZEŃ: - odczytuje temat lekcji zaszyfrowany kodem obrazkowym, - wyjaśnia znaczenie słowa enigmatyczny i zna jego synonimy, - poznaje przykładowe sposoby szyfrowania, - uzupełnia słowami z ramki notatkę o Enigmie, - odnajduje w diagramie hasła związane z tematem lekcji. METODY PRACY: - mapa myśli, - praca z tekstem, - gry dydaktyczne, - metody aktywizujące i twórczego rozwiązywania problemów. FORMY PRACY: - indywidualna, - grupowa. 4

5 KLASY 1-3 LEKCJA 1 Przebieg zajęć POWITANIE UCZNIÓW. Nauczyciel zapisuje na tablicy zaszyfrowany temat lekcji. Zadaje pytanie, czy jest on dla uczniów zrozumiały. Nauczyciel przedstawia uczniom zasady szyfru obrazkowego. Polega on na zastąpieniu liter alfabetu różnymi obrazkami o ustalonym znaczeniu. ABECADŁO SZYFR A Ą B C Ć D E Ę F G H I J K L Ł M N Ń O Ó P R S Ś T U W Y Z Ż Ź Uczniowie otrzymują załącznik 1 i na jego podstawie dokonują odkodowania tematu lekcji. (Rozszyfrowany temat: Enigmatycznie, czyli jak?) ZADANIE 1. Nauczyciel zadaje pytanie: Do czego ludziom potrzebne są szyfry? Odpowiedzi na to pytanie uczniowie udzielają, rysując mapę myśli. Przykładowe propozycje: wiadomości o ruchach wojsk (wojna), tajne wiadomości w listach miłosnych, ochrona wynalazków (biznes), bezpieczeństwo państwa. ZADANIE 2. Nauczyciel prosi uczniów o wyjaśnienie słowa enigmatyczny na podstawie słownika. ENIGMATYCZNY-zagadkowy, tajemniczy. Przykłady użycia: Enigmatyczne zadanie. Enigmatyczne słowa. Rzeczowniki: enigma, enigmatyczność. ZADANIE 3. Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy (Załącznik 2). Uczniowie wybierają słowa bliskoznaczne do enigmatyczny spośród zaproponowanych. 5

6 KLASY 1-3 LEKCJA 1 ZADANIE 4. ABECADŁO SZYFR Nauczyciel przedstawia przykłady szyfru Cezara. Szyfr Cezara to przykład szyfru podstawieniowego, w którym tworzy się dwa szeregi. Pierwszy to alfabet, a drugi jest ciągiem liter przesuniętych w stosunku do alfabetu o określoną liczbę (zawsze tę samą i zawsze do przodu). W szyfrze, który został wykorzystany do zakodowana tematu przesunięcie wynosi trzy. A Ą B C Ć D E Ę F G H I J K L Ł M N Ń O Ó P R S Ś T U W Y Z Ż Ź C Ć D E Ę F G H I J K L Ł M N Ń O Ó P R S Ś T U W Y Z Ż Ź A B C ZADANIE 5. Uczniowie zaszyfrowują swoje imię lub jego zdrobnienie na kartkach, korzystając z załącznika 3. Nauczyciel zbiera zaszyfrowane wiadomości i losowo rozdaje je uczniom, którzy odkodowują imię. ZADANIE 6. Nauczyciel informuje uczniów, że różne państwa w czasie wojny były zainteresowane pozyskaniem tajnych informacji. Aby to uniemożliwić, Niemcy szyfrowali wiadomości przy pomocy maszyny o nazwie Enigma. Uczniowie oglądają zdjęcie Enigmy i poznają jej części. (Załącznik 4) ZADANIE 7. Nauczyciel rozdaje karty pracy. Uczniowie uzupełniają tekst dotyczący działa Enigmy słowami z ramki. (Załącznik 5) PODSUMOWANIE ZAJĘĆ: Uczniowie znajdują dziesięć haseł związanych z tematyką lekcji ukrytych w diagramie. (Załącznik 6) Na dzisiejszych zajęciach nauczyliśmy się, co to jest szyfr. Poznaliśmy przykładowe, proste rodzaje szyfrów. Dowiedzieliśmy się, co oznacza słowo enigmatyczny i Enigma. Wiemy, do czego służyła. Mogliśmy się wykazać umiejętnościami szyfrowania i odczytywania zakodowanych wiadomości. 6

7 KLASY 1-3 LEKCJA 1 ZAŁĄCZNIK 1. ABECADŁO SZYFR A Ą B C Ć D E Ę F G H I J K L Ł M N Ń O Ó P R S Ś T U W Y Z Ż Ź ZAŁĄCZNIK 2. ZAGADKOWY OCZYWISTY PROSTY ŁATWY NIEZROZUMIAŁY TAJEMNICZY NIETRUDNY ZAWIŁY Enigmatyczny NIEJASNY ZROZUMIAŁY MGLISTY NIETRUDNY PRZYSTĘPNY Rozwiązanie ZAGADKOWY OCZYWISTY PROSTY ŁATWY NIEZROZUMIAŁY TAJEMNICZY NIETRUDNY ZAWIŁY Enigmatyczny NIEJASNY ZROZUMIAŁY MGLISTY NIETRUDNY PRZYSTĘPNY 7

8 KLASY 1-3 LEKCJA 1 ZAŁĄCZNIK 3. ABECADŁO A Ą B C Ć D E Ę F G H I J K L Ł M N Ń O Ó P R S Ś T U W Y Z Ż Ź SZYFR C Ć D E Ę F G H I J K L Ł M N Ń O Ó P R S Ś T U W Y Z Ż Ź A B C ZAŁĄCZNIK 4. WIRNIK PULPIT Z PODŚWIETLANYMI LITERAMI KLAWIATURA 8

9 KLASY 1-3 LEKCJA 1 ZAŁĄCZNIK 5. maszyna literę kombinacji zaszyfrowana Niemiecka... Enigma służyła do szyfrowania. Wykorzystywała dwa zestawy liter. Naciśnięcie klawisza wywoływało zapalenie się lampki i kodowało... W ten sposób odbywało się kodowanie. Odkrycie, jaka informacja została... było bardzo trudne ze względu na dużą liczbę... Rozwiązanie Niemiecka maszyna Enigma służyła do szyfrowania. Wykorzystywała dwa zestawy liter. Naciśnięcie klawisza wywoływało zapalenie się lampki i kodowało literę. W ten sposób odbywało się kodowanie. Odkrycie, jaka informacja została zaszyfrowana było bardzo trudne ze względu na dużą liczbę kombinacji. 9

10 KLASY 1-3 LEKCJA 1 ZAŁĄCZNIK 6. Z X M U Ń B F A F A U W T C G S S Z Y F R A Q Z I D L O D O Y Ź X K J K P N G K O H A I A Ż Y D F S L I T E R A Rozwiązanie Z X M U Ń B F A F A U W T C G S S Z Y F R A Q Z I D L O D O Y Ź X K J K P N G K O H A I A Ż Y D F S L I T E R A 10

11 KLASY 1-3 LEKCJA 2 Lekcja 2 O trzech wspaniałych z poznańskiego uniwersytetu. GRUPA WIEKOWA: klasy 1-3 szkoły podstawowej WYMIAR CZASU: 45 min LICZBA UCZESTNIKÓW: do 15 osób MIEJSCE REALIZACJI: sala lekcyjna, świetlica CELE OGÓLNE: - zapoznanie z postaciami trzech wybitnych poznańskich kryptologów i określenie ich zasług, uzasadnienie użycia słowa bohaterowie w odniesieniu do nich. CELE SZCZEGÓŁOWE: UCZEŃ: - wymienia sytuacje, podczas których można wykazać się bohaterstwem, - odszukuje w słowniku języka polskiego definicję słowa, - odczytuje informacje z fotografii pomnika poznańskich kryptologów, - wnioskuje o przesłaniu, idei pomnika, - zapoznaje się z podstawowymi informacjami o Różyckim, Zygalskim i Rejewskim, - dokonuje wyboru między zdaniami prawdziwymi a fałszywymi, - uzasadnia, w kontekście zasług Rejewskiego, Zygalskiego i Różyckiego, nazwanie ich bohaterami, - przedstawia własne propozycje upamiętnienia postaci bohaterów i projektuje swoje działanie w formie plakatu. METODY PRACY: - praca ze słownikiem, - praca z tekstem, - zadania prawda-fałsz, - metody aktywizujące i twórczego rozwiązywania problemów, - metoda projektu. FORMY PRACY: - indywidualna, - grupowa. 11

12 KLASY 1-3 LEKCJA 2 Przebieg zajęć POWITANIE UCZNIÓW. Nauczyciel pyta uczniów, kim jest bohater. Prosi o wymienienie sytuacji, które pozwalają na zostanie bohaterem. Dopytuje, w jakich miejscach, gdzie to się może zdarzyć. Oczekujemy, że uczniowie wymienią sytuacje: - Oczywiste: pole bitwy, wojna, stan klęski żywiołowej, pożar, wypadek, - Nieoczywiste: praca, wolontariat, odkrycie, wynalazek o charakterze ratującym ludzkie życie. Nauczyciel musi ustalić z uczniami, co łączy wyżej wymienionych bohaterów. (Zarówno jedni, jak i drudzy w sposób bezinteresowny niosą innym pomoc kosztem wyrzeczeń). ZADANIE 1. Rozwiązywanie rebusów. (Załącznik 1) Hasło: Łamacze szyfrów ZADANIE 2. Uczniowie przyglądają się fotografii pomnika kryptologów znajdującego się w Poznaniu. (Załącznik 2) Uczniowie odpowiadają na pytania: - Dlaczego na pomniku znajduje się tyle cyfr? - Jakie nazwiska są na nim umieszczone? - Co, kogo upamiętnia ten pomnik? ZADANIE 3. Nazwiska: Rejewski, Zygalski, Różycki to nazwiska tych, którym udało się odczytać szyfr Enigmy. Uczniowie oglądają zdjęcia bohaterów wyświetlone na rzutniku i podpisane imieniem i nazwiskiem. Zaznaczają na osi czasu, w jakim wieku żyli. Następnie otrzymują osiemnastoelementowe puzzle powstałe poprzez pocięcie każdej z fotografii na sześć części. (Załącznik 3) 12

13 KLASY 1-3 LEKCJA 2 ZADANIE 4. Historycy II wojny światowej, którzy usiłują oszacować wpływ złamania szyfru Enigmy na losy wojny twierdzą, że wyczyn trójki młodych kryptologów skrócił wojnę o około 3 lata. Jeden rok wojny kosztował świat ok. 10 mln istnień ludzkich! Rozszyfrowanie Enigmy, przyczyniło się do ocalenia około 30 milionów osób. (Źródło: ZADANIE 5. Na podstawie powyższego tekstu uczniowie uzasadniają, dlaczego wyżej wymienione osoby można nazwać bohaterami. Proponowane odpowiedzi: - uratowali wielu ludzi, - dzięki nim wojna trwała krócej, - są przykładem do naśladowania, - są chlubą swojej Ojczyzny. PODSUMOWANIE ZAJĘĆ: Nauczyciel pyta, w jaki sposób można by upamiętnić dokonania poznańskich kryptologów? Uczniowie projektują działania i przedstawiają je w formie plakatu. Podpowiedzi: gra miejska, plakaty, spoty reklamowe, film, pomnik, znaczki pocztowe, monety, ordery, nagroda ich imienia (gala), fundacja. Ostatnie działanie uczniowie mogą realizować na lekcji lub w domu jako projekt zadanie domowe. 13

14 KLASY 1-3 LEKCJA 2 ZAŁĄCZNIK 1. WKA U + +F + 14 K +CZE M KA

15 KLASY 1-3 LEKCJA 2 ZAŁĄCZNIK 2. 15

16 KLASY 1-3 LEKCJA 2 ZAŁĄCZNIK 3. Marian Rejewski Jerzy Różycki Henryk Zygalski źródło: źródło: źródło: 16

17 KLASY 1-3 LEKCJA 2 Puzzle źródło: źródło: źródło: 17

18 KLASY 1-3 LEKCJA 3 Lekcja 3 Temat: Przez szyfry i zagadki do rozwikłania tajemnicy. GRUPA WIEKOWA: klasy 1-3 szkoły podstawowej WYMIAR CZASU: 90 min (2 45 min) LICZBA UCZESTNIKÓW: do 15 osób MIEJSCE REALIZACJI: sala lekcyjna, świetlica CELE OGÓLNE: - utrwalenie wiadomości zdobytych o Enigmie oraz jej twórcach na poprzednich lekcjach. CELE SZCZEGÓŁOWE: UCZEŃ: - rozwiązuje różne zagadki, - dekoduje wiadomości, korzystając z wiedzy o szyfrach, - odgaduje hasła krzyżówki, - wykorzystuje otrzymane informacje w celu rozszyfrowania komunikatu, - ćwiczy spostrzegawczość, - kojarzy fakty, - doskonali umiejętność pracy w grupie, kształtuje właściwe relacje społeczne. METODY PRACY: - praca z tekstem, - gra dydaktyczna, - metody aktywizujące i twórczego rozwiązywania problemów. FORMY PRACY: - grupowa. 18

19 KLASY 1-3 LEKCJA 3 Przebieg zajęć PRZED ZAJĘCIAMI. Nauczyciel przygotowuje salę, ukrywając różne zadania: 1. Przy wejściu umieszcza kopertę z zagadką słowną. (Załącznik 1) 2. Układa rysunki zegarów na stole w następującej kolejności godziny: 3 00, 1 00, 8 00, 5 00, 12 00, Na ścianę, szybę, podłogę, kaloryfer, drzwi i parapet przykleja kartki z nazwami wymienionych przedmiotów i zapisanymi na nich zagadkami. 4. Ustala w komputerze hasło dostępu: SZYFROWANIE (uczniowie uzyskają je, rozwiązując krzyżówkę). 5. Na szafie umieszcza klucz do niej. We wnętrzu szafy chowa laptop/tablet (urządzenia zabezpieczone hasłem i umożliwiające odczytywanie plików w Wordzie) oraz kopertę z lusterkiem i krzyżówkę. 6. Przyczepia pod siedzeniem jednego z krzeseł kopertę z zadaniem dotyczącym szyfru Polibusza. 7. Na gazetkę przypina ilustracje z zegarami oraz portrety deszyfrantów w kolejności: Rejewski, Różycki, Zygalski, a pod spodem kopertę z ich nazwiskami zapisanymi w odbiciu lustrzanym. 8. Za zegarem umieszcza kopertę z diagramem. 9. Na biurku stawia wazon z różą, do której przyczepia karteczkę z napisem: Podnieś! Pod wazonem kładzie kluczyk umożliwiający wyjście z sali. Ze względu na liczne rekwizyty oraz wielość zdań nauczyciel jest zobowiązany do sprawowania kontroli nad kolejnością i harmonijnym przebiegiem poszukiwań. KOLEJNOŚĆ ROZWIĄZYWANIA ZADAŃ. Nauczyciel wprowadza uczniów w sytuację. Jesteście polskimi asami wywiadu, którzy zostali uwięzieni przez nieprzyjaciela. Wasza misja wymaga, abyście za 90 minut zjawili się na lotnisku, skąd udacie się do Polski z wykradzionymi planami nowej maszyny szyfrującej. Do dzieła! 1. Zagadka słowna. (Załącznik 1) Wisi na ścianie lub na półce stoi. Tylko on jeden czasu się nie boi. Odpowiedź do załącznika nr 1. Hasło: zegar. 19

20 KLASY 1-3 LEKCJA 3 2. Zegary. Uczniowie odczytują godziny na zegarach, a następnie odszukują kartki z analogicznymi liczbami. Podają hasło, które składa się z liter, znajdujących się na określonym miejscu w wyrazie (np. w wyrazie: ŚCIANA dwie ostatnie litery to NA). (Załącznik 2) Rysunek zegara ustawionego na godzinę 3 00 ŚCIANA 2 ostatnie litery Rysunek zegara ustawionego na godzinę 1 00 SZYBA odwrotnie niż w wyrazie ściana Rysunek zegara ustawionego na godzinę 8 00 PODŁOGA szczęśliwa liczba Rysunek zegara ustawionego na godzinę 5 00 KALORYFER tak samo jak w wyrazie podłoga Rysunek zegara ustawionego na godzinę DRZWI 5 litera Rysunek zegara ustawionego na godzinę PARAPET druga od końca Odpowiedź do załącznika 2. Hasło: SZAFA. 3. Szafa. Uczniowie znajdują na szafie klucz, umieszczony tam uprzednio przez nauczyciela. Poszukują zamka, który mogą otworzyć otrzymanym kluczem. W szafie znajdują komputer, kopertę z lusterkiem oraz krzyżówkę. Hasło, które uczniowie otrzymają z rozwiązanej krzyżówki, muszą wpisać w miejscu hasła do komputera. (Załącznik 3) 20

21 KLASY 1-3 LEKCJA 3 4. Komputer. Uczniowie wpisują hasło: szyfrowanie do komputera. Odszukują plik z nazwą ENIGMA i odczytują wiadomość zapisaną alfabetem Morse a. (Załącznik 4) Odpowiedź do załącznika 4. Hasło: Pod siedzeniem. 5. Pod siedzeniem W kopercie znalezionej pod krzesłem znajduje się zagadka, której rozwiązanie wymaga zastosowania szyfru obrazkowego. (Załącznik 5) Odpowiedź do załącznika 5. Hasło: Znajdź wspólny element obrazów. 6. Gazetka. Na gazetce znajdują się różne zdjęcia i ilustracje. Uczniowie szukają elementu, który jest wspólnych dla trzech obrazów. (Załącznik 6) Za zegarem znajduje się diagram z zaszyfrowaną wiadomością. Uczniowie otrzymują diagram z literami i zaznaczonymi polami. Muszą odnaleźć wskazane litery lub sylaby i ułożyć z nich hasło. (Załącznik 7) Odpowiedź do załącznika 7. Hasła: Złamali szyfr Enigmy. Uczniowie otwierają kopertę, znajdującą się pod obrazami. Są w niej kartki z nazwiskami deszyfrantów zapisanymi w odbiciu lustrzanym. Uczniowie odczytują nazwiska za pomocą lusterka i porządkują je w kolejności alfabetycznej. Ten porządek odpowiada kolejności zawieszenia portretów na gazetce. (Załącznik 8 i 9) Uczniowie znajdują związek pomiędzy nazwiskiem Różycki a różą umieszczoną w wazonie, stojącym na biurku nauczyciela. Do róży przyczepiona jest karteczka z napisem: Podnieś! Pod wazonem znajduje się kluczyk. Uczniowie wychodzą z pokoju zagadek. 21

22 KLASY 1-3 LEKCJA 3 ZAŁĄCZNIK 1. Wisi na ścianie lub na półce stoi. Tylko on jeden czasu się nie boi. ZAŁĄCZNIK 2. Godzina ŚCIANA 2 ostatnie litery Godzina SZYBA odwrotnie niż ściana Godzina PODŁOGA szczęśliwa liczba Godzina KALORYFER tak samo jak w wyrazie podłoga Godzina DRZWI 5 litera Godzina PARAPET druga od końca 22

23 23 KLASY 1-3 LEKCJA 3

24 24 KLASY 1-3 LEKCJA 3

25 25 KLASY 1-3 LEKCJA 3

26 KLASY 1-3 LEKCJA 3 ZAŁĄCZNIK 3. Krzyżówka 1. Osoba, która śledzi innych, wykrywa ich tajemnice. Jeden z trzech kryptologów. 2. Jego imię to Henryk. 3. Nauka zajmująca się liczbami. 4. Polski jest biało-czerwona. 5. Jeden z trzech kryptologów. Jego nazwisko kojarzy się z kwiatem, który ma kolce. Rozwiązanie S Z P I E G Z Y G A L S K I M A T E M A T Y K A F L A G A R Ó Ż Y C K I 26

27 KLASY 1-3 LEKCJA 3 ZAŁĄCZNIK 4. ZAŁĄCZNIK 5. SZYFR OBRAZKOWY Polega on na zastąpieniu liter alfabetu różnymi obrazkami o ustalonym znaczeniu. ABECADŁO SZYFR A Ą B C Ć D E Ę F G H I J K L Ł M N Ń O Ó P R S Ś T U W Y Z Ż Ź ROZWIĄZANIE... 27

28 KLASY 1-3 LEKCJA 3 ZAŁĄCZNIK 6. 28

29 KLASY 1-3 LEKCJA 3 ZAŁĄCZNIK 7. Odnajdźcie litery lub sylaby, kierując się polami zaznaczonymi w drugim diagramie. Ułóżcie z nich hasło i rozejrzyjcie się po sali. z fa ul ma szy j x ju op f do be ła szę p t ni o sol tu s g mi gol bu rz u i sze j v e t ju g na dź ś fo op pa o kla re gn riar tu k ma fra dac my ik tu r no y x oj ń uk ł sza bal ź h be l mi ga j ła ć i f dla nn tu iks ą O O O O O O O O O O O O

30 Henryk Zygalski Jerzy Różycki Marian Rejewski KLASY 1-3 LEKCJA 3 ZAŁĄCZNIK 8. ZAŁĄCZNIK 9. źródło: źródło: źródło: 30

31 KLASY 1-3 LEKCJA 4 NOTATKI: 31

32 Być jak Ignacy Zostań bohaterem nauki Baw się i ucz z Ignacym! Eksperymentuj, doświadczaj, zdobywaj wiedzę i poczuj się jak prawdziwy naukowiec! Po więcej wiedzy, eksperymentów, zabaw i ciekawostek, zajrzyj na naszą stronę Program dla Kół Naukowych zawiera scenariusze lekcji dla klas I-III: Lekcja I? Lekcja II O trzech wspaniałych z poznańskiego uniwersytetu. Lekcja III Przez szyfry i zagadki do rozwikłania tajemnicy.