FRAGMENTA FAUNISTICA Torn X X W arszaw a, 30 V III 1974 N r 4

Transkrypt

1 POLSKA AKADEMIA NAUK INSTYTUT ZOOLOGII FRAGMENTA FAUNISTICA Torn X X W arszaw a, 30 V III 1974 N r 4 Regina B a ń k o w s k a Przegląd polskich gatunków z podrodziny M yo p in a e (D ip t e r a, C o n o p id a e) [Z 8 rysunkam i w tekście] Dotychczasowe wiadomości o występowaniu Conopidae na terenie Polski są bardzo fragmentaryczne i rozproszone w wykazach dotyczących wielu rodzin muchówek z danego obszaru. Najwięcej danych faunistycznych mam y z P o morza ( C z w a l i n a 1893, R u b s a a m e n 1901, S c h r o e d e r 1909, 1911, K a r l 1935) oraz z południowej części kraju, głównie z obszarów górskich ( L o e w 1870, G r z e g o r z e k 1873, N o w i c k i 1873, B o b e k 1890, B a ń k o w s k a 1971). Również prace S z n a b l a (1881) i S a c k a (1925) z środkowej części kraju zasługują na uwagę. Muchówki z omawianej rodziny poławia się dość sporadycznie. Prowadzą one pasożytniczy tryb życia, ofiarą ich padają głównie błonkówki z rodzin Vespidae i A pidae. W związku z tym występowanie ich jest ściśle uwarunkowane miejscem bytowania żywicieli. Większość gatunków można spotkać na stanowiskach kserotermicznych, w wąwozach lessowych w pobliżu gniazd błonkówek. Muchówki z rodzaju Zodion L a t r. i Thecophora R o n d. pasożytują głównie w samotnych pszczołach z rodzaju Halictus L a t r. i Odynerus L a t r. Gatunki rodzaju M yopa F a b r. znane są jako pasożyty błonkówek z rodzaju Vespa L., Colletes L a t r., Andrena F a b r., Eucera S c o p. i Bombus L a t r. Muchówki z rodzaju Sicus S c o p. pasożytują zazwyczaj u przedstawicieli rodzaju Bombus L a t r. Pierwsze opracowanie faunistyczne polskich muchówek z rodziny Conopidae dotyczyło podrodziny Dalm aniinae ( B a ń k o w s k a 1965); obecne jest k on tynuacją tego cyklu i obejmuje w szystkie muchówki należące do podrodziny

2 3 8 K. Bańkowska 2 M yopinae znane dotychczas z naszego kraju. J e s t ono oparte głównie na m a teriałach zebranych przez pracowników In stytu tu Zoologii P A N w ciągu ostatnich kilkunastu lat. Z uwagi na słabe poznanie tej grupy owadów i skąpe dane faunistyczne o wielu gatunkach tej podrodziny, uzupełniono je również nowym i stanowiskami z poza terenu Polski. Ponadto wykorzystano materiały dawne, pochodzące z Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa W iejskiego w Puławach, zbiory G. S c h r o e d e r a i O. K a r l a z Pomorza, a także zbiory J. N osktew icza, pochodzące głów nie z D olnego Śląska i Sudetów, przechow yw ane w Muzeum Zoologicznym U niw ersytetu W rocławskiego. R odzaj JM yopa F a b r ic iu s, M yopa buccata (L i n n a e u s, 1758) Zamieszkuje cały Obszar Palearktyczny. Z Polski wykazany z Pomorza (Cz w a l in a 1893, S c h r o e d e r 1909, K a r l 1935), Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej i Mazowsza (S z n a b l 1881), okolic Krakowa (B o b e k 1893), Przemyśla ( B o be k 1894), Bieszczadów ( B a ń k o w sk a 1971), Doliny Sądeckiej (G rzegor z e k 1873) i Tatr (L o e w 1870, N o w ic k i 1873). N o w e s t a n o w i s k a. N izina W ielkopolsko-k ujaw ska: T urew pow. K ościan. N izina M azow iecka: P uszcza K am pinoska, W arszaw a-b ielany, W arszaw a-u rsynów, W arszaw a- W ilanów, Zaborów ek pow. P ruszków, Skierniew ice, Sochaczew. P uszcza B iałow ieska. W y ży n a K rakow sko-w ieluńska: Ojców. S u d e ty : B ardo Śląskie, M uszkowice, O polnica pow. Ząbkow ice Śląskie. W yżyna M ałopolska: K rzyżanow ice, Bogucice pow. Pińczów. W yżyna L u b elsk a: P u ław y. G ołąb k. P uław, K azim ierz D olny. N izina S andom ierska: Sandom ierz. P ieniny. T a tr y : D oi. K ościeliska. W zb ad an y m m ateriale było ponad 60 okazów m uchów ek złow ionych od k w ietnia do w rześnia. W ęgry. G óry B ukow e: H osszu B crz., 20 V 1959, 2?$. Irak. Okolice B agdadu, 2 IV 1961, 1 $. 2. M yopa dorsalis F a b r ic iu s, 1794 Rozprzestrzeniony w całej Palearktyce, mimo tak dużego zasięgu w ystępowania gatunek rzadko poławiany. Z Polski w ykazany z Pomorza (Cz w a lin a 1893, S c h r o e d e r 1909, K a r l 1935) i W yżyny Lubelskiej (T r o ja n o w a 1956). N o w e s t a n o w i s k a. N izina M azow iecka: W arszaw a, 2 VI 1973, 1 J. W yżyna Małopolska: K rzyżanow ice, 10 V I 1961, 1 <J, Bogucice, 9 V I 1961, 1 <J (pow. Pińczów ). 3. M yopa extricata Co l l in, 1959 Gatunek wykazany z Anglii, Danii, N R F, Czechosłowacji, Rumunii i Wysp Balearskicli. Z Polski dotychczas nie był znany, gdyż egzemplarz podany jako M. extricata Co ll. przez Ch v Al ę (1965) był błędnie oznaczony i należy do gatunku M. strandi D u d a.

3 3 Przegląd polskich gatunków M yopinae 39 S t a n o w i s k a z P o ls k i. Pojezierze Pom orskie: Szczecin, 23 VI 1912, 4 G. Sc h r o e d e r, E. S c h m id t; Słupsk, 25 V 1927, 1 d. leg. O. K a r l. N izina W ielkopolsko-k ujaw ska: T urew pow. K ościan, 13 VI 1965, 1 <J, leg. E k ip a I. Z. PA N. N izina M azow iecka: W arszaw a, 7 V II 1956, 1 9, leg. R. B a ń k o w s k a ; Puszcza K am pinoska, 1 VI 1957, 1?, leg. A. M o ń k o, 14 V II 1951, 1 di leg. P. T r o ja n ; B rw inów pow. Pruszków, 31 V 1956, 1 d, leg. A. R ie d e L; Chylice pow. G rodzisk Mazowiecki, 11 VI 1971, 1 di leg. R. B a ń k o w s k a. P uszcza B iałow ieska, 26 V 1966, 3??, 5 <Jdi leg- R. B a ń k o w s k a. W yżyna M ałopolska: S kotniki, 23 VI 1965, 4 d<j. 1?. G rabow iec, 29 VI 1955, 1 d, 17 VI 1965, 1 9, K rzyżanow ice, V I 1956, 2 d<j. 28 VI 1957, 1 di 27 V 1958, 1 d<j (pow\ Pińczów ). S u d ety : M uszkowice pow. Ząbkow ice Śląskie, 10 V I 1951, 2 d<ji leg. W. P u ł a w s k i. N R D : T uryngia, B arbarossahóble, 2 VI 1964, 1 di 1?i leg. B. P is a r s k i. W ęgry. M ecsekhcgysóg, 6 VI 1957, 1 d, leg. B. B u r a k o w s k i. Długość ciała 5,5-8 mm. Ciemię i czoło żółtobrązowe z niezbyt długim, czarnym owłosieniem. Wzgórek przyoczkowy czarnobrunatny. Twarz żółta, zapoliczki jaśniejsze, białożółte, policzki w górnej części brązowawe. D w a podstawowe człony czułków żółte z czarnym owłosieniem, trzeci żółtopomarańczowy. W ić czułkowa przy nasadzie zgrubiała, żółta, na końcu brunatna. Zapoliczki i dolna część twarzy pokryte długim, jasnym owłosieniem. Ryjek brunatno-brązowy, wydłużony, część końcowa nie wiele krótsza od członu pierwszego (rys. 1). Głaszczki gębowe jasne, żółte. Tułów żółtobrunatny, w wielu miejscach ze srebrzystym opyleniem. Sródplecze w % długości czarne, m atowe. R ys M yopa extricata C o ll., M uszkowice, głowa d z boku. 2 M. strandi D u d a, M lodzawy, głow a 9 z boku. 3 M. vicaria W a lk., Słupsk, głow a d * boku. 4 M elanosoma rubripes ViLL., K rzyżanow ice, głowa $ z boku. 5 M. rubripes V ill., zakończenie odw łoka $

4 40 E. Bańkow ska 4 Owłosienie śródplecza w przedniej części krótkie, w tylnej silnie wydłużone. Skrzydła przybrunatnione z nieregularnym i, rozm ytym i plam ami. Łuski tułow iowe białe. Przezm ianki jasnożółte. Nogi brązowożółte z ciemniejszymi plamami. Uda, zwłaszcza przedniej pary nóg, wyraźnie zgrubiałe. Owłosienie nóg dość długie, czarne. Odwłok brązowożółty, często ciemniejszy przy nasadzie. Tylne brzegi tergitów ze srebrzystym opyleniem. Aparat kopulacyjny samca i pokładełko sam icy brązowawe, błyszczące. Teka krótka i szeroka. 4. M yopa fasciała M e ig e n, 1804 Zamieszkuje środkową i południową Europę, Kaukaz, Mongolię, Syberię i Chiny. Z Polski podawany z Pomorza (S c h r o e d e r 1909,1911, Cz w a l in a 1893, K a r l 1935), Niziny Mazowieckiej (S z n a b l 1881) i Tatr (L o e w 1870, N o w icki 1873). N o w e s t a n o w i s k a. N izina M azow iecka: R em bertów pow. W ołom in, 17 V III 1955, Skierniew ice, V III 1950, 1 d, 1?. W y ży n a K rakow sko-w ieluńska: okolico Z aw iercia, 5 V III 1951, 1 <$. N izina S andom ierska: R ozw adów, 16 V III 1961, 1 <J- Pieniny, 6-9 V II 1971, 2 5. M yopa morio Me i g e n, 1824 Gatunek poławiany bardzo rzadko w środkowej Europie, od kwietnia do czerwca. Znany z Czechosłowacji, N E D (Turyngia) i Polski. Zamieszkuje ponadto południową Europę, K aukaz, Azję Środkową i Azję Mniejszą. W Polsce d otych czas znane jest tylko stanowisko koło Puław (T r o ja n o w a 1956). 6. M yopa occulta W ie d e m a n n, 1824 W ystępuje w środkowej i pohidniowej Europie, Afryce Północnej, na K aukazie, w Azji Środkowej i -Azji Mniejszej oraz Mongolii i wschodniej Syberii. W Polsce znany dotychczas z Pomorza (Cz w a l in a 1893), okolic Warszawy (S z n a b l 1881) oraz z Tatr i Podkarpacia (B o b e k 1890, N o w ic k i 1870, 1873). N o w e s t a n o w i s k a. P uszcza B iałow ieska, 24 V II 1960, 1 <J, W yżyna M ałopolska: K rzyżanow ice pow Pińczów, 14 V II 3 V III 1956, 5 <J<J, 1 $. W yżyna K rakow sko-w ieluńska: K raków, 8 V III 1950, 1?. S u d e ty : T arnów pow. Ząbkow ice Śląskie, 3 V III 1954, 1 $. Pieniny, 15 V III <J. 7. M yopa picia P a n z e r, 1798 Zamieszkuje prawie całą Palearktykę z wyjątkiem północnych krańców oraz Indie. Z terenu Polski znany dotychczas ze Śląska ( T ro jano w a 1956).

5 5 Przegląd polskich gatunków M yopinae M yopa polystigma R o n d a n i, 1857 Palearktyka. Z Polski wykazany z Pomorza (S c h r o e d e r 1913, K a r l 1935), Mazowsza (S z n a b l 1881), okolic Krakowa (N o w ic k i 1870, 1873) i Doliny Sądeckiej (G r z eg o r zek 1873). N o w e s t a n o w i s k a. N izina M azow iecka: Żwir kolo Sulejów ka, 24 IV 1951, 5 tj<j; P uszcza K am pinoska, 20 IV 1952, 2 T rojanów pow. Sochaczew, 30 IV 1955, 2? $. W y ży n a M ałopolska: K rzyżanow ice, 25 IV 1957, 1 d. G rabow iec, 9 V 1958, 1 (pow. P iń czów). W yżyna L ubelska: P uław y, 12 IV 1916, 1 $. K oreańska R. Ł.-D. H am gjóng p u k to : M ehjang-ri. distr. K jóngsóng, 6 VI 1965, M yopa stigma M e ig e n, 1824 Zamieszkuje środkową i południową Europę, Azję Mniejszą i Półwysep Arabski. W ykazany także z okolic jeziora Bajkał ( B e c k e r i S c h n a b l 1926). Z Polski gatunek dotychczas nie znany. P ie r w s z e s t a n o w i s k o z P o ls k i. N izina M azow iecka: W arszaw a-u rsynów, 17 V 1966, 1?, leg. S. B a l. Długość ciała 4-6 mm. Ciemię i wzgórek przyoczkowy brązowobrunatne, błyszczące. Czoło żółtobrązowe, matowe, z krótkim, czarnym owłosieniem. Twarz jasnożółta z białawym opyleniem i długimi włoskami w dolnej części. Czułki żółtobrązowe, trzeci człon ciemnożółty. Między czułkami a brzegiem oka występują ciemniejsze, brunatne plamy. Ryjek czarnobrunatny, błyszczący. Głaszczki gębowe brunatnożółte. Tułów czarnobrunatny, śródplecze czarne, matowe, z dość długim, czarnym owłosieniem. Skrzydła lekko przydymione, z wyraźną brunatną plamką na żyłce poprzecznej r-m. Łuski tułowiowe białokremowe, przezmianki żółte. Nogi brązowe z ciemniejszymi pierścieniami na udach i goleniach. Na wewnętrznej stronie ud występują dwa rzędy krótkich, czarnych kolców. Odwłok brunatnoczarny, jedynie z boków jaśniejszy, brązowobrunatny. Opylenie tergitów odwłoka skąpe, srebrzyste. Aparat kopulacyjny samca i pokładełko sam icy brunatne, błyszczące. 10. M yopa strandi D u d a, 1940 Gatunek znany z Europy i Afryki Północnej. Został opisany przez D u d ę ze Śląska jako odmiana M. polystigma R o n d. Dopiero C o l l i n (1959) wyodrębnił go jako samodzielny gatunek. Ponieważ są trudności z prawidłowym oznaczeniem tego gatunku, gdyż ma on szereg cech wspólnych z M. testacea (L.) i M. polystigm a R o n d., zam ieszczam jego dokładny opis i rysunek. N o w e s t a n o w i s k a. Pojezierze Pom orskie: okolice Słupska, 9 IV 1921, 2 N izina M azow iecka: Żwir koło Sulejów ka, 8 IV 1951, 5 W arszaw a-n atolin, 2 IV 1957, 2 <?<J; B rw inów pow. Pruszków, 18 IV 1959, 1 <f, 31 V 1956, 1 $ ; P uszcza K am pinoska, 6 V 1965, 1 d ; Skierniew ice, 31 IV 1950, 1 $, 14 IV 1953, 1 <J, 30 IV 1951, 1 S ; Sochaczew, 28 IV 1955,

6 42 R. Bańkowska 6 1 <J; T rojanów pow. Sochaczew, 30 IV 1966, 1 d- W yżyna M ałopolska: M łodzawy, 18 V 1957, 1 (J, K rzyżanow ice, 25 IV 1957, 1 d> 7 V 1956, 1 d (pow. Pińczów ). W yżyna L ubelska: K azim ierz D olny, 14 V 1941, 1 d> 20 IV 1960, 1 d- Długość ciała 7-10 mm. Ciemię i czoło brunatne z żółtym i, nieregularnymi plamami. Wzgórek przyoczkowy czarnobrunatny, błyszczący. Czoło i ciemię z długimi, czarnymi włoskami i szczecinkami. Twarz i zapoliczki białożółte z długim, jasnym owłosieniem, jedynie w górnej części policzków widocznycli jest kilka czarnych, krótkich włosków. Podstawowe człony czułków żółtoszare z długim, czarnym owłosieniem. Trzeci człon czułków żółtopomaraóczowy z białosrebrzystym opyleniem. W ić czułkowa żółtopom arańczowa przy nasadzie, na końcu czarna. Ryjek czarnobrunatny, krótki (rys. 2). Głaszczki gębowe brunatne, wyraźnie wydłużone. Tułów brązowobrunatny, śródplecze częściowo czarne, z długim, czarnym owłosieniem. Skrzydła wyraźnie przydymione, z brunatna w y mi, nieregularnym i plam am i, przy nasadzie żółtawe. Łuski tu łowiowe białe, przezmianki żółte. Nogi brązowobrunatne z ciemniejszymi pierścieniami i plam ami na udach i goleniach. Uda wyraźnie zgrubiałe. Owło: sienie nóg długie, czarne. Odwłok czerwonobrunatny, przy nasadzie często ciemniejszy. Tergity odwłoka na tylnych brzegach z popielatosrebrzystym opyleniem. Owłosienie tergitów odwłoka długie, czarne. Aparat kopulacyjny sam ca i pokladelko sam icy brązowobrunatne. Teka krótka i szeroka, brązowa. 11. M yopa testacea (L i n n a e u s, 1795) Zamieszkuje Obszar Palearktyczny. Z Polski wykazany z Pomorza (C z w a - l i n a 1893, R u b s A a m e n 1901, S c h r o e d e r 1909, K a r l 1935), Niziny W ielkopolsko-kujawskiej i Mazowieckiej ( S z n a b l 1881), okolic Krakowa ( B o b e k 1893, S z n a b l 1881, N o w i c k i 1873) i Doliny Sądeckiej ( G r z e g o r z e k 1873). N o w e s t a n o w i s k a. N izina M azow iecka: W arszaw a-m łociny, 13 V I960, 1 <J. Śląsk D olny: S obótka pow. Św idnica. 18 IV 1948, 1 -J. 12. Myopa variegala M e ig e n, 1804 Zamieszkuje całą Europę, Kaukaz, Azję Mniejszą, Azję Środkową, Mongolię, wschodnią Syberię i Chiny. Z Polski dotychczas podawany tylko z Pomorza ( C z w a l i n a 1893, S c h r o e d e r 1909, K a r l 1935). N o w e s t a n o w 'is k a. Pojezierze P om orskie: B ory T ucholskie, 9 V III 1970, 1 $. N izina M azow iecka: Ż w ir kolo Sulejów ka. 9 V II 1972, 1 d- W y ży n a K rakow sko-w ieluńska: okolice K rakow a. 9 V III 1956, 1 <J- W yżyna L ubelsk a: Lyszow ice pow. H rubieszów. 20 V III 1968, 1?. P ieniny, 12 V II 1971, l d. 13. Myopa ricaria W a lk e r, 1849 Zamieszkuje Europę i Amerykę Północną. W Europie poławiany rzadko, znany dotychczas z Anglii, Szwecji, Polski (Pieniny), Czechosłowacji i Włoch

7 Przegląd polskich gatunków M yopinae 43 (C h v a l a 1965). Ponieważ są trudności z wyodrębnieniem tego gatunku spośród pozostałych gatunków grupy M. polystigma B o n d. podaję dokładny opis i rysunek. N o w e s t a n o w i s k o. Pojezierze Pom orskie: okolice Słupska, 14 IV 1918, 1 <J, log. O. K a r l e t det. M yopa tesłacen (L.). Długość ciała 6-9 mm. Ciemię i czoło brunatne z żółtobrązowym i, nieregularnymi plamami. Owłosienie czoła czarne, bardzo długie i gęste. Między czułkami a brzegiem oka występują, podobnie jak u M. tentacea (L.), brunatne plam y. Twarz i zapoliczki żółte, w dolnej części biało, gęsto owłosione. W górnej części policzków występują długie, czarne włoski. Dwa pierwsze człony czulków brązowobrunatne z gęstym, czarnym owłosieniem. Trzeci człon czułków i wić czułkowa pomarańczoworude. Byjek czarnobrunatny, krótki (rys. 3). Głaszczki gębowe wydłużone, czarnobrunatne. Tułów brązowobrunatny, śródplecze częściowo czarne z szarym opyleniem. Owłosienie całego śródplecza bardzo długie i gęste. Skrzydła brązowe z nieregularnymi, rozmytymi, ciemnymi plamami. Przezmianki żółte z brunatną główką. Łuski tułowiowe białawe, szerokie. Nogi brązowobrunatne, bez wyraźnych plam i pierścieni, z bardzo długim i gęstym owłosieniem, zwłaszcza na udach. Odwłok brązowobrunatny, jedynie przy nasadzie czarny. Owłosienie odwłoka bardzo długie, puszyste. Opylenie tergitów odwłoka popielatosrebrzyste. Aparat kopulacyjny samca i pokładełko sam icy brunatnoczarne, błyszczące. Rodzaj M e la u o so iiu i R o b in f.a u -D e s v o iijy, Melanosoma bicolor (M e ig e n, 1824) Zamieszkuje środkową i południową Europę, Afrykę Północną, europejską część ZSKR, Azję Środkową i Azję Mniejszą. Z Polski wykazany z Pomorza (S c h r o e d e r 1909, K arl 1935). 15. Melanosoma pallipes ( W i e d e m a n n, 1824) W ystępuje w Europie, na Kaukazie, w Azji.Środkowej, w sch odniej Syberii i w Chinach. Z Polski dotychczas znany z Pomorza (Karl 1935) i Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej ( S z n a b l 1881). N o w e s t a n o w i s k a. N izina M azow iecka: B rw inów pow. P ruszków, 31 V 1956, 1 <J; W arszaw a-w ilanów, 18 VI 1965, 1 <J; Kozłów B iskupi pow. Sochaczew, 15 VI 1965, 1 <J Melanosoma rubripe* VlLLENKUVK, 1909 Gatunek rzadko spotykany. Dotychczas znany z środkowej i południowej Europy (Ch v a l a 1965) oraz z Azji Środkowej (Zim in a 1968, P ek 1972). Z Polski nie b ył dotąd znany.

8 44 R. Bańkowska 8 S t a n o w i s k a z P o l s k i. P ojezierze P o m o rsk ie: Szczecin, 5 VI 1916, 1 <J, leg. G. S c h r o e d e r, d et. O. K r o e b e r : Occemyia distincta W d. W y ży n a M ałopolska: S kotniki, 23 V I 1956, 1 <J, 5 $$, K rzyżanow ice, VI 1956, 1 <J, 1 $, G rabow iec, 14 V I 1957, 1? (pow. P iń czów). Długość ciała 7-8 mm. Czoło żółtobrązowe, w górnej części czarnobrunatne ze srebrzystym opyleniem. Owłosienie czoła długie, czarne. Między czułkami a brzegiem oka znajduje się nieregularna czarna plam ka (rys. 4). Czułki brunatne, trzeci człon przy nasadzie pomarańczowy. W ić czułkowa pomarańczowa, na końcu czarnobrunatna. Twarz i zapoliczki jasnożółte. Ryjek czarny, długi. Głaszczki gębowe wąskie, brunatne. Tułów i tarczka czarne z intensywnym, szarosrebrzystym opyleniem i długim, czarnym owłosieniem. Na śródpleczu występują dwie czarne, wąskie plam y, dochodzące do szwu poprzecznego. Skrzydła przy nasadzie żółte, dalej nieco przydymione. Łuski tułowiowe białe. Przezmianki białożółte z szarobrązową podstawą. Nogi brązowożółte z czarnym, długim owłosieniem. Przednie biodra żółtobrązowe, niekiedy ciemniejsze, brunatne. Odwłok u samców brązowo-czarny z szarym opyleniem. II i często III segm ent odwłoka oraz aparat kopulacyjny brązowe. U samic cały odwłok czarny z szarosrebrzystym opyleniem i czarnym, długim owłosieniem. Pokładełko czarne i błyszczące. Teka czarna, dość wąska i w ystająca (rys. o). a Rodzaj Z odion, L a t r e i l l e, Zodion carceli R o b i n e a u - D e s v o i d y, 1830 Zamieszkuje środkową i południową Europę, Azję Środkową, wschodnią Syberię oraz Japonię. Z Polski w ym ieniany z Pomorza ( K a r l 1935). N o w e s t a n o w i s k o. Pojezierze Pom orskie: Szczecin, 24 V III 1912, 2 <J(J, leg. G. S c h r o e d e r e t det. Z. einerrum (P.). 18. Zodion einereurn (F a b r ic iu s, 1794) W ystępuje w Europie, Afryce Północnej, na Kaukazie, w Azji. W Polsce dość często spotykany. Znany z Pomorza ( S c h r o e d e r 1909, K a r l 1935), N iziny W ielkopolsko-kujawskiej i Mazowieckiej ( S z n a b l 1881), z okolic K rakowa ( B o b e k 1893) i z Bieszczadów ( B a ń k o w s k a 1971). N o w e s t a n o w i s k a. P ojezierze M azurskie: okolice O lsztyna, 13 V II 1958, 1 (J. N izina M azow iecka: Puszcza K am pinoska, 17 VI 1955, 2 <J, 3 $?. W yżyna M ałopolska: K rz y żanow ice. 15 VI 1957, 1 <J, G rabow iec, 27 V I 1957, 1 i, 1 }. W y ży n a L u b elsk a: B ochotnica kolo K azim ierza D olnego, 10 V II 1958, 1 $. 19. Zodion erythrurum R o n d a n i, 1865 Zamieszkuje środkową i południową Europę, Afrykę Północną i Azję Środkową. Z Polski wym ieniany z terenu dawnej Galicji ( N o w icki 1870).

9 9 Przegląd polskich gatunków M yopinae 45 N iestety, brak jest danych bardziej szczegółowych, gdyż okazy znajdujące się w zbiorze N ow ickiego w Krakowie nie mają na etykietach nazw m iejscowości. 20. Zodion nołatum M e ig e n, 1804 Rozprzestrzeniony w Europie, Afryce Północnej, na Kaukazie, w A zji Środkowej i na Syberii. W Polsce znany z Pomorza (S c h r o e d e r 1912, K a r l 1935), N iziny Wielkopolsko-Kujawskiej i Mazowieckiej (S znakl 1881) oraz Bieszczadów (B a ń k o w s k a 1971). N o w e s t a n o w i s k a. N izina M azow iecka: Puszcza K am pinoska, 8 V 1955, 1 9, 6 V II 1955, 1 cj, 10 V II 1957, 1 $. W yżyna M ałopolska: K rzyżanow ice, 29 VI 1958, 1 cj, Skow ronno, 13 VI 1956, 1 cj, M łodzawy, 13 VI 1956, 1 9, C hroberz, 28 VI 1955, 1 9. G rab o wiec, 15 V I-1 9 V II 1956, 3 <J<J, 2 99 (pow. Pińczów ). W yżyna L ubelska: B ochotnica koło K azim ierza, 10 V II 1958, 1 9- S u d ety : Cieplice, V II 1912, 1 <J. P ieniny, V I-V II 1971, 2 <JcJ, Rodzaj Thecophoraa R o n d a n i, Thecophora atra (F a b r ic iu s, 1781) W ystępuje w Europie, Afryce Północnej, na Kaukazie i w Azji. W' Polsce dość częsty. W ymieniany z Pomorza (R u b s a am en 1901, S c h r o e d e r 1909, 1911, K a r l.1935), Puszczy Białowieskiej (S ack 1925), Niziny Wielkopolsko- -Kujawskiej i Mazowsza (S z n a b l 1881), Doliny Sądeckiej (G r z e g o r z e k 1873), Tatr (L o e w 1870, N o w ic k i 1873) i Bieszczadów (B a ń k o w sk a 1971). N o w e s t a n o w i s k a. N izina W ielkopolsko-k ujaw ska: Bogaczewo pow..k ościan. N izina M azow iecka: T rojanów i N ieborów pow. Sochaczew ; Zaborów pow. Pruszków. W y ży n a M ałopolska: K rzyżanow ice i G rabow iec pow. Pińczów ; C hojny i Sobków pow. Jęd rz e jów. W yżyna L ubelska: P uław y, Tomaszów' L ub. N izina Sandom ierska: G óry Pieprzow e koło Sandom ierza. Śląsk D olny: T rzebnica. S u d ety : S zklarska P oręba. K otlina N ow otarska: B ukow ina. Pieniny. P oław iany od m aja do sierpnia. N R D. Meissen, 20 IX 1962, 1 <J. Czechosłow acja. O pava-svinov, 11 IX 1959, 1 9- W ęgry. Szelcepusto, 18 IX 1968, 1 <J. W łochy. Sycylia: M onte Pellegrino koło P alerm o, 12 IV 1964, 1 9* 22. Thecophora distincta (W ie d e m a n n, 1824) Zamieszkuje Europę, Kaukaz, Azję Środkową, Mongolię i wschodnią Syberię. Z Polski wykazany z Pomorza (Cz w a l in a 1893, S c h r o e d e r 1909, 1911, K a r l 1935), Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej i Mazowsza oraz W yżyny Krakowsko- W ieluńskiej (S z n a b l 1881). N o w e s t a n o w i s k a. W yżyna M ałopolska: K rzyżanow ice pow. Pińczów, 5 V III-1 5 X , 26 <J,J, 1 9- W yżyna L ubelska: Góra P uław ska koło Puław, 2 V II <J<J. Z S R R. G ruzja: Tbilisi, 1 X 1963,1 9.

10 4 6 R. Bańkowska Thecophora fulvipes (R o b t n e a u-d e s v o id y, 1830) W ystępuje w Europie, Afryce Północnej, na Kaukazie, w Azji Centralnej i na Syberii. W Polsce rzadko poławiany. Dotychczas wykazany z Pomorza (CzwAl in a 1893, K a r l 1935), terenów dawnej Galicji (N o w ic k i 1873) i Dolnego Śląska (T r o ja n o w a 1956). N o w e s t a n o w i s k a. P ojezierze M azurskie: P rzerw anki pow. W ęgorzew o, 10 V III 1957, 1 <$. S u d ety : K udow a, V III 1954, 1 <J; D uszniki Z dr., 2 V III 1958, 1 <J, R adochów pow. B ystrzyca K łodzka, 14 V II 1956, 1 cj. P ieniny, V II 1971, 2 <J< Thecophora longirostris L ynebo rci, 1962 Gatunek został opisany przez L y n e b o r g a na podstawie okazów pochodzących z Austrii i Azji Mniejszej (Turcja). Nieco później został wykazany z Polski (Oh v a l a 1965) i z Rumunii (rejon Oltenia) przez Ch v a l ę i W e in b e r g (1969) oraz Kaukazu i A łtaju przez Zim in ę (1968). S t a n o w is k o z P o ls k i. W y ży n a M ałopolska: D ęhina-w ąw óz pow. Pińczów, 26 V III 1956, 1?, leg. E k ip a I. Z. P A N. Długość ciała 6-9 mm. Ciemię, wzgórek przyoczkowy i górna część czoła czarnobrunatne ze srebrzystoszarym opyleniem. Czoło nad czułkami pomarauczowobrązowe. Twarz jasnożółta z białosrebrzystym opyleniem. Oczy stosunkowo duże, w związku z czym policzki wyraźnie mniejsze niż u innych gatunków rodzaju Thecophora R o n d. (rys. 6). Czułki ciemne, tylko od spodu drugiego i trzeciego człona nieco jaśniejsze, żółtawe. Drugi człon czułków krótki, prawie tej samej dhigości co trzeci. Wzgórek ezułkowy wyraźnie przyciemniony. Owłosienie wokół otworu gębowego białawe. Kyjek czarny i błyszczący, silnie wydłużony pierwszy jego człon prawie dwukrotnie przewyższa wysokość głowy. Tułów czarny z ciemnoszarym opyleniem. Podłużne, ciemne pręgi na śródpleczu słabo widoczne. Owłosienie na łoffatkach białawe, na pozostałych partiach tułowia czarne. Skrzydła nieco przybrunatnione, żółtawe przy nasadzie. Przezmianki bruduożólte, łuski tułowiowe kremowobiałe. Nogi dość masywne, brunatne. Środkowe i tylne uda żółtawe. Odwłok ezarnobrunatny z szarozłotaw ym, gęstym opyleniem. Owłosienie odwłoka mieszane, czarne i białe. Pokhulełko u samicy czarne i błyszczące, teka szeroka i bardzo krótka, słabo widoczna na zewnątrz, zaopatrzona w szereg czarnych ząbków (rys. 7). 25. Thecophora vielanopa R o n d a n i, 1857 Zamieszkuje środkową i pohidniową Europę, Afrykę Północną, Kaukaz. Azję Środkową i Azję Mniejszą. Z terenu Polski wym ieniany z W yżyny Małopolskiej ( T r o j a n o w a 1956). Gatunek rzadko poławiany. Z b a d a n e m a t e r i a ł y. W yżyna M ałopolska: K rzyżanow ice pow. Pińczów, V III 1952, 3 <J<J. W ęgry. Szelcepusto, 18 IX 1958, 1 <J.

11 11 Przegląd polskich gatunków M ynpinar 47 77]lXY7ryTy/\nn R ys Thecophora longirostris L tn., D ębina, głowa. z boku. 7 Th. longirostris liyn'., zakończenie odw łoka $. 8 S ir us fusenensis OOCHI, Żwir koło W arszaw y, odwłok $ z boku 26. Thecophora pusilla (W'lEDKMAN.v, 1X21) Rozprzestrzeniony w całej Paiearktyee. W Polsce dość częsty na terenach kserotermicznych. W ykazany dotąd z Pomorza (S c h r o e d e r 1909, 1912, Karl 1935), Podkarpacia ( N ow icki 1873) i Bieszczadów ( B ańk o w ska 1971). N o w e s t a n o w i s k a. N izina W ielkopolsko-k ujaw ska: K am ieniołom pow. K ościan; P o zn ań ; Ciechocinek pow. A leksandrów K uj. N izina M azow iecka: Podkow a L eśna pow. P ruezków ; Chylice pow. G rodzisk M az.; Puszcza K am pinoska; T rojanów pow. Sochaczew. W y ży n a M ałopolska: Skotniki pow. B usko; G rabowiec i K rzyżanow ice pow. Pińczów. W yżyna L ubelska: K azim ierz D olny; H rubieszów. N izina Sandom ierska; Sandom ierz. S u d e ty : S zklarska P oręba. P ieniny: T rzy K orony, G rabczyha. Ogółem zbadano około 350 okazów Th. pusilla (W d.). B yły one poław iane od m aja do października.

12 48 R. Bańkow ska 12 R odzaj S icu s SCOPOLI, Sicus abdominalis KRÓBER, 1915 W ystępuje w środkowej i południowej Europie, Azji Środkowej, na Syberii, w Mongolii, Chinach i w Indiach. W Europie niezmiernie rzadko poławiany. Z Polski wykazany przez C h v a l ę (1963) z Gozdnicy pow. Żagań (1?, leg. M a t z e n a u e r, coll. NMP). 28. Sicus ferrugineus ( L i n n a e u s, 1761) Zamieszkuje całą Palearktykę. W Polsce pospolity. W ykazany z Pomorza ( C z w a l i n a , K u b s a a m e n , S c h r o e d e r , K a r l ), Mazowsza ( S z n a b l 1881), Puszczy Białowieskiej (SaCK 1925), okolic Krakowa ( B o b e k ), Bieszczadów ( B a ń k o w s k a 1971) i Tatr ( L o e w 1 870, N o w i c k i , B o b e k 1890). N o w o s t a n o w i s k a. Pobrzeże B a łty k u : w yspa W olin W isełka, M iędzyw odzie, W icko. Pojezierze M azurskie: S orkw ity pow. M rągow o; P rzerw an k i pow. G iżycko. N izina M azow iecka: P uszcza K am pinoska; Skierniew ice; Sochaczew. P odlasie: L ipiny pow. H ajn ó w k a; M ielnik pow. S iem iatycze. P uszcza B iałow ieska. W yżyna K rakow sko-w ieluńska: O lkusz; O jców pow. O lkusz. W y ży n a M ałopolska: G rabow iec, K rzyżanow ice, B ogucice, Polichno pow. P iń czó w ; Jędrzejów. W y ży n a L u b elsk a: P u ław y ; K azim ierz D olny. N izina S andom ierska: P uszcza Sandom ierska. S u d e ty : B ardo Śl., M uszkowice, Stolec, S rebrna G óra, B rzeźnica pow. Z ąbkow ice Śl.; P o lan ica i Zieleniec pow. K łodzko. B eskid W ysoki: T urbacz. P ien in y. T a try : D oi. K ościeliska. Z badano p o n ad 170 okazów S. ferrugineus (L.) poław ianych od m aja do w rześnia Sieus fusenensis Ó u c h i, 1939 Znany ze środkowej i południowej Europy, Uralu, Syberii, Chin i Korei Południowej. Z Polski wymieniany z Pienin ( C h v a l a 1963). N o w e s t a n o w i s k o. N izina M azow iecka: Żwir koło Sulejów ka. 27 V II 1903, 1 $, leg. J. S z n a b l. Gatunek bardzo podobny do S. ferrugineus (L.), samice różnią się jednak w yraźnie budową pokładełka i dużą, wyraźnie w ystającą teką (rys. 8). In s ty tu t Zoologii PA N W arszaw a, W ilcza 64

13 13 Przegląd polskich gatunków M yopinae 49 PIŚMIENNICTWO B a ń k o w sk a R M atóriaux pour la connaissancc de la fam ilie Conopidae (IH plera) de R oum anie. F ragm. fauu., W arszaw a. 8: ff. B a ń k o w s k a R Przegląd polskich gatunków z podrodziny D alm anniinae (D iptera, Conopidae). F ragm. faun., W arszaw a, 11: , 17 ff. B a ń k o w sk a R M atóriaux pour 1 ótudo des diptóres dc B ułgarie (Stratiom yidae, Conopidae, P ipunculidae et Acroceridae). Fragm. faun., W arszaw a, 13: , 8 ff. B a ń k o w sk a R M aterialien zur K enntnis der Syrphidae, Conopidae, und Slratiom yidae (Diptera) der Mongolei und der angrenzcnden Gebiete. Fragm. faun., W arszaw a, 15: B a ń k o w sk a R Conopidae (Diptera) Bieszczadów. F ragm. faun., W arszaw a, 17: B e c k e r T h., S c i i n a b l J D ipteren von W. W. S o w i n s k y a n den U fern d e s B a i k a l-sees im Ja h re 1902 gesam m elt. E n t. M itt., B erlin, 15: B o b e k K Przyczynek do fau n y m uchów ek tatrzań sk ich. Spraw. K om. fizyogr., K raków, 25: B o b e k K Przyczynek do fauny m uchów ek K rakow skiego okręgu. Spraw. Kom. fizjogr., K raków, 28: B o b e k K Przyczynek do fauny m uchów ek Przem yśla. Spraw. K om. fizyogr., K raków, 29: 114. C amras S A Review of the G enus M yopa in N orth A m erica (D iptera: Conopidae). W a8inanu J. Biol,. San Francisco, I I : C amras S Flies of th e F am ily Conopidae from E astern Asia. Proc. U. S. n at. Mils., W ashington, 112: C hvala M A review of th e Conopid Flies of th e G enus Sirue S co r. (IHplera, Conopidae). A cta Univ. Carolinae, P rah a, 1963: C hvala M Czechoslovak species of the Subfam ilies M yopinae and D alm anniinae (D iptera, Conopidae). A cta U niv. Carolinae, P rah a, 1965: C hvala M., W e in b e r g M A review of th e C onopid-flies (IHplera, Conopidae) of R um ania. A cta faun. en t. Mus. n at. Pragae, P rah a, 13: C o ll in J. E The B ritish species of Myopa (D ipt., Conopulae). E n t. m o nthly Mag., L ondon, 95: C zw a lin a G Neues Verzeichnis der Fliegen Ost- und W estpreussens. O sterprogr. G ym n., K ónigsberg, IV '+ 34 pp. D u d a O Neue oder ungeniigend bekannte Zweifliigler der pal& arktischen Region aus m einer Sam m lung. Fol. zool.hydrobiol., R iga, 10: G r zeg o r zek A U ebersicht der bis jctzt in der Sandezer G egend W est-g aliziens gesam - m elten D ipteren. Verh. zool.-bot. Ges., W ien, 23: K a rl O Die Flicgenfauna Pom m erns. Diptera, Braehycera. S tettin, en t. Ztg., S tettin, 96: K r Ob e r O Die G attu n g Metanoeoma R o b. D e s v. A rch. X aturg., Leipzig, 80: K r ó b e r O Die palaearktischen M yopa-a rten. A rch. X aturg., Leipzig, 81: K rob e r O Conopidae. W : D ie Fliegen der palaearktischen Region. 4. S tu ttg a rt, 48 pp., 7 ff. L o e w H U eber die bisher auf der Galizieschen Seite des T atragebirges beobachteten D ipteren. K raków, 18 pp. L t x e b o r g L A N ew Species of Therophora R o n d. (D ipt., Conopulae). E n t. M cdd., K obenhavn, 31: N o w ic k i M Zapiski faunicze. Spraw. Korn, fizjogr., K raków, 4 : 1-23.

14 50 K. Bańkow ska 14 N o w ic k i M B eitrage zur K e n n tn is d er D ip teren fau n a G aliziens. K rakau, 35 pp. Ó u c h i Y a. On som e C onopid flies from th e Japan ese p roper and certain p a rts of th e so u th ern J a p a n. J. S hanghai sci. In s t., Shanghai, 4: Ó u c h i Y b. On som e C onopid flies from E a ste rn C hina, M anchoukuo, N orthern Corea. J. Shanghai sci. In st., S hanghai, 4: P e k L. V M ateriały po fau n ę K onopid (D iptera, Conopidae) K irgizii. W : E ntom o- logiceskie Issled o v an ija v K irgizii. F ru n ze, p p R u b sa a m e n E. H B erich t iiber m eine R eisen d urch die T ucheler H eide. N. Schr. n a tu rf. Ges., D anzig, 10: S ack P D ie Zweifliigler von Bialowies. A bh. B ayer. A kad. W iss., M unchen, Suppl. 5: S c h r o e d e r G B eitrage zu r D ip terenfauna P om m erns. S te ttin, en t. Z tg., S tettin, 70: Sc h k o e d e k G B eitrag e zu r D ip teren fau n a P om m erns. S tettin, en t. Z tg., S te ttin, 72: Sc h r o e d e r G B eitrage zu r D ip teren fau n a P om m erns. S te ttin, en t. Z tg., S te ttin, 73: Sc h r o e d e r G B eitrage zu r D ip teren fau n a P om m erns. S te ttin, en t. Ztg., S te ttin, 74: S m ith K. G. V T he D istrib u tio n and H a b its of th e B ritish Conopidae (D ipt.). T rans. Soc. B rit. E n t., L ondon, 13: , 10 ff. S zn abl J Spis ow adów dw uskrzydlych zebranych w K rólestw ie Polskim i G ubernii M ińskiej. P am. fizjogr., W arszaw a, 1: T r o ja n o w a R Conopidae, Pyrgotidae. W : K lucze do oznaczania ow adów P o lsk i, X X V III, W arszaw a, 44 pp., 75 ff. Z im in a L M uhi-b olsegolovki (Diptera, Conopidae) fau n y SSSR. R od M yopa F a b r. E n t. O bozr., M oskva-l eningrad, 42: Z im in a L K D ipterofaune V ostoenoj Sibiri Syrphidae i Conopidae. Sborn. T ru d. zool. M uz., M oskva, 11: PE3KDME [3 a r.a a B iie : o p nojibc K iix b h.io b h 3 noflcem eiic T B a Myopinae (Diptera, Conopidae)] B p a 6 o T e c o je p v K H T c a n e p e n e n b 29 b h u o b n a iia e n n b ix b n o j i b u i e. H3 K O T opw x 3 h b jis h o t c s HOBbiMH w u < łayhbi C T pah bi: Myopa extricata C o l l i n, M. stigma M e i g e n h Melanosoma rubripes V il l e n e u v e. 3THX b h jio b nphbohhtcb n o a p o 6 n o e o n iic a H n e H phcyhkh.

15 15 Przegląd polskich gatunków M yopinae 51 ZU SA M M EN FA SSU N G [T itel: tibersicht iiber die polnischen Arten der Unterfamilie M yopinae (B iptera, Conopidae)] Die vorliegende Arbeit enthalt eine Listę der 29 in Polen festgestellten Arten, unter denen 3 neu fiir die Fauna des Landes erscheinen: M yopa extricata C o l l i n, M. stigma M e i o e n nnd M elano soma rubripes V l l l e n e u v e. Fur diese Arten wurden genaue Beschreibungen und Abbildungen angegeben.

16 \ R ed a k to r p racy doc. d r A. Riedel Państwowo W ydawnictwo Naukowe W arszawa 1974 N akład egr. Ark. wyd. 1: druk. 1. Papier druk. sat. kl. III 80 g. BI. Tona zł 8, Nr sam. 551/74 P-10 Wrocławska Drukarnia Naukowa