PROJEKT SPRAWOZDANIA

Transkrypt

1 PARLAMENT EUROPEJSKI Komisja Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności /2041(INI) PROJEKT SPRAWOZDANIA w sprawie wyzwań związanych z drobnoustrojami rosnące zagrożenia związane z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe (2012/2041 (INI)) Komisja Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności Sprawozdawczyni: Anna Rosbach PR\ doc PE v01-00 Zjednoczona w różnorodności

2 PR_INI SPIS TREŚCI Strona PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO...3 UZASADNIENIE...10 PE v /13 PR\ doc

3 PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO w sprawie wyzwań związanych z drobnoustrojami rosnące zagrożenia związane z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe (2012/2041 (INI)) Parlament Europejski, uwzględniając konkluzje Rady z dnia 22 czerwca 2012 r. w sprawie skutków oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe w sektorze medycznym i weterynaryjnym perspektywa Jedno zdrowie, uwzględniając komunikat Komisji z dnia 15 listopada 2011 r. dotyczący planu działania na rzecz zwalczania rosnącego zagrożenia związanego z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe (COM(2011)0748), uwzględniając zalecenie Komisji z dnia 27 października 2011 r. w sprawie inicjatywy w zakresie wspólnego planowania badań Wyzwanie związane z drobnoustrojami wyłaniające się zagrożenia dla zdrowia ludzkiego (C(2011)7660), uwzględniając własną rezolucję z dnia 27 października 2011 r. w sprawie zagrożenia zdrowia publicznego w wyniku oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe 1, uwzględniając własną rezolucję z dnia 12 maja 2011 r. w sprawie oporności na antybiotyki 2, uwzględniając dokument roboczy służb Komisji dotyczący oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe z dnia 18 listopada 2009 r. (SANCO/6876/2009r6), uwzględniając wspólne sprawozdanie techniczne Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) i Europejskiej Agencji Leków (EMA) z dnia 17 września 2009 r. pt. Wyzwanie bakteriologiczne: czas na reakcję Apel o zniwelowanie braku adekwatności między liczbą bakterii opornych na wiele leków w UE a rozwojem nowych środków przeciwdrobnoustrojowych 3, uwzględniając drugie wspólne sprawozdanie Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) i Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób z dnia 14 marca 2012 r. w sprawie oporności bakterii odzwierzęcych, atakujących ludzi, zwierzęta i żywność, na środki przeciwdrobnoustrojowe 4, uwzględniając konkluzje Rady 2876 z dnia 10 czerwca 2008 r. w sprawie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, uwzględniając konkluzje Rady 2980 z dnia 1 grudnia 2009 r. w sprawie innowacyjnych 1 Teksty przyjęte, P7_TA(2011) Teksty przyjęte, P7_TA(2011) EFSA Journal 2012;10(3):2598 [233 pp.]. PR\ doc 3/13 PE v01-00

4 zachęt do opracowywania skutecznych antybiotyków, uwzględniając zalecenie Rady z dnia 9 czerwca 2009 r. w sprawie bezpieczeństwa pacjentów, w tym profilaktyki i kontroli zakażeń związanych z opieką zdrowotną 1, uwzględniając drugi przegląd wykazu Światowej Organizacji Zdrowia, który zawiera środki przeciwdrobnoustrojowe o krytycznym znaczeniu dla leczenia ludzi (sprawozdanie z pierwszego posiedzenia grupy doradczej Światowej Organizacji Zdrowia ds. zintegrowanego nadzoru nad opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe, Kopenhaga, 2009), uwzględniając drugie sprawozdanie Komisji dla Rady z dnia 9 kwietnia 2010 r. w sprawie podstawy składania przez państwa członkowskie sprawozdań z realizacji zalecenia Rady (2002/777/WE) dotyczącego ostrożnego stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych w leczeniu ludzi 2, a także dokument roboczy służb Komisji załączony do tego sprawozdania 3, uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1831/2003 z dnia 22 września 2003 r. w sprawie dodatków stosowanych w żywieniu zwierząt, w którym zakazuje się stosowania antybiotyków jako stymulatorów wzrostu 4, uwzględniając zalecenie Rady z dnia 15 listopada 2001 r. w sprawie ostrożnego stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych w lekach przeznaczonych dla ludzi 5 (2002/77/WE) oraz rezolucję Parlamentu Europejskiego z dnia 23 października 2001 r. w sprawie wniosku dotyczącego tego zalecenia (COM(2001)0333), uwzględniając komunikat Komisji z dnia 20 czerwca 2001 r. dotyczący wspólnotowej strategii przeciw oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe (COM(2001)0333), uwzględniając swoją rezolucję z dnia 5 maja 2010 r. w sprawie ewaluacji i oceny planu działania w zakresie dobrostanu zwierząt na lata , uwzględniając zalecenia transatlantyckiej grupy zadaniowej ds. oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe (TATFAR) 7 dotyczące przyszłej współpracy między Stanami Zjednoczonymi a UE, uwzględniając wytyczne dotyczące analizy ryzyka, jakiego źródłem jest oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe przenoszona przez żywność, zawarte w Kodeksie żywnościowym 8, uwzględniając art. 48 Regulaminu, 1 Dz.U. C 151 z , s Dz.U. L 268 z , s Dz.U. L 34, z , s Teksty przyjęte, P7_TA(2010) CAC/GL PE v /13 PR\ doc

5 uwzględniając sprawozdanie Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności oraz opinię Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi (A7 0000/2012), A. mając na uwadze, że rozwój oporności na leki jest naturalną i nieuniknioną konsekwencją leczenia środkami przeciwdrobnoustrojowymi; mając na uwadze, że proces ten może zostać przyspieszony w wyniku nadmiernego i bezkrytycznego stosowania leków w leczeniu ludzi i zwierząt, co w połączeniu z niewystarczającą higieną i kontrolą zakażeń może osłabić skuteczność stosowania już i tak ograniczonej liczby istniejących środków przeciwdrobnoustrojowych; B. mając na uwadze, że oporność na antybiotyki w przypadku niektórych bakterii wynosi 25% lub więcej w kilku państwach członkowskich; C. mając na uwadze, że tylko w UE, Islandii i Norwegii bakterie oporne na środki przeciwdrobnoustrojowe są przyczyną 400 tys. zakażeń i 25 tys. zgonów rocznie, co oznacza dodatkowe koszty z tytułu opieki zdrowotnej w wysokości co najmniej 1,5 mld EUR i utratę produktywności; D. mając na uwadze, że coraz wyższa oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe to kwestia nader skomplikowana, na którą wpływ mają różnorodne, powiązane ze sobą czynniki; mając na uwadze, że odizolowane środki interwencji odniosą minimalny skutek; E. mając na uwadze, że powiększa się przepaść między opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe a opracowywaniem nowych środków przeciwdrobnoustrojowych; mając na uwadze, że od lat 70. ubiegłego stulecia opracowano jedynie trzy nowe systematycznie podawane antybiotyki przeciw bakteriom Gram-dodatnim opornym na wiele leków 1 ; mając na uwadze, że bakterie Gram-ujemne są odpowiedzialne za dwie trzecie zgonów w UE związanych z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe, a w najbliższej przyszłości nie planuje się wprowadzenia na rynek nowych środków przeciwdrobnoustrojowych; F. mając na uwadze, że ze względu na nieprowadzenie prac rozwojowych nad nowymi środkami przeciwdrobnoustrojowymi ogromne znaczenie ma utrzymanie przez jak najdłuższy okres skutecznego stosowania istniejących środków przeciwdrobnoustrojowych poprzez zapobieganie szerzeniu się zakażeń, szczepienia, alternatywne metody leczenia oraz rozsądne stosowanie i kontrolowane dawkowanie środków przeciwdrobnoustrojowych; G. mając na uwadze, że istnieje związek między stosowaniem środków przeciwdrobnoustrojowych u zwierząt a szerzeniem się oporności u ludzi, co wymaga dalszych badań naukowych; mając na uwadze, że istnieje potrzeba skoordynowanego wielosektorowego podejścia do kwestii oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, skierowanego zarówno do pracowników w tych sektorach, jak i użytkowników; H. mając na uwadze, że wciąż brakuje wystarczająco szczegółowych i porównywalnych 1 Dotyczy zachowania lub odrzucenia koloru fioletowego roztworu barwiącego używanego w metodzie Grama do barwienia mikroorganizmów. Barwienie jest powszechną metodą klasyfikowania bakterii. PR\ doc 5/13 PE v01-00

6 danych na szczeblu europejskim dla celów kompleksowego monitorowania i analizy łączącej stosowanie środków przeciwdrobnoustrojowych i oporność na nie w skali międzynarodowej; 1. uważa, że choć prawie wszystkie państwa członkowskie opracowały krajowe strategie w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, postępy w realizacji ustalonych celów są powolne i różne w zależności od kraju; apeluje do rządów o jednoznaczne zobowiązanie się do pełnej i terminowej realizacji ustalonych celów na szczeblu krajowym; Ostrożne stosowanie środków przeciwdrobnoustrojowych w leczeniu ludzi i zwierząt 2. podkreśla, że najważniejszy cel każdej strategii w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe to utrzymanie skuteczności istniejących środków przeciwdrobnoustrojowych poprzez odpowiedzialne ich stosowanie na odpowiednim etapie terapii, jedynie w przypadku jednoznacznego wskazania, przez ograniczony czas i w odpowiedniej dawce, a także poprzez ogólne ograniczenie stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych, a zwłaszcza środków przeciwdrobnoustrojowych o krytycznym znaczeniu 1, w leczeniu ludzi i zwierząt; 3. podkreśla, że potrzebne są dalsze wysiłki w celu kontrolowania stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych w sektorze weterynaryjnym; zdecydowanie nie pochwala niekontrolowanego stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych w celach profilaktycznych w hodowli zwierząt; 4. wzywa Komisję do przedstawienia wniosku ustawodawczego w sprawie sektora weterynaryjnego w celu ograniczenia stosowania u ludzi środków przeciwdrobnoustrojowych o krytycznym znaczeniu trzeciej i czwartej generacji; podkreśla, że każdy taki wniosek musi się opierać na europejskich wytycznych, których podstawą są odpowiednie dowody, dotyczących ostrożnego stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych w leczeniu zwierząt; 5. wzywa Komisję do nieustawania w wysiłkach i opublikowania sprawozdania z postępów w zakresie realizacji planu działania w dziedzinie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe do końca 2013 r.; 6. wzywa Komisję do oceny i monitorowania realizacji przez państwa członkowskie odpowiednich przepisów europejskich dotyczących środków przeciwdrobnoustrojowych, a zwłaszcza stosowania antybiotyków jedynie w przypadku wyraźnego wskazania oraz zakazu stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych w paszy dla zwierząt jako stymulatorów wzrostu; Zapobieganie 7. w celu ograniczenia stosowania i utrudnienia dostępu do środków przeciwdrobnoustrojowych z zadowoleniem przyjmuje inicjatywy państw członkowskich 1 Sprawozdanie z pierwszego posiedzenia grupy doradczej Światowej Organizacji Zdrowia ds. zintegrowanego nadzoru nad opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe, Kopenhaga, PE v /13 PR\ doc

7 w zakresie przeglądu statusu prawnego wszystkich antybiotyków doustnych, wziewnych i dożylnych (mianowicie leków przeciw malarii oraz leków przeciwwirusowych i grzybobójczych), które pacjenci mogą otrzymać bez recepty; 8. zwraca uwagę na ważną rolę szczepionek, jeżeli chodzi o zahamowanie rozwoju oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, gdyż ograniczają one ilość środków przeciwdrobnoustrojowych potrzebnych do leczenia infekcji; 9. wzywa Komisję do opracowania i upowszechnienia wytycznych w zakresie ostrożnego stosowania, mających na celu ograniczenie zbędnego i nieodpowiedniego stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych w leczeniu ludzi i zwierząt, w gospodarce hodowlanej, rolnictwie, akwakulturze i ogrodnictwie; Prace nad nowymi środkami przeciwdrobnoustrojowymi lub alternatywnymi metodami leczenia 10. wzywa Komisję i państwa członkowskie, aby zachęcały do wysiłków na rzecz wprowadzania nowych i innowacyjnych modeli biznesowych w oparciu o zasadę partnerstwa prywatno-publicznego, które rozgraniczają inwestycje w badania naukowe i rozwojowe służące poszukiwaniu nowych antybiotyków i opracowywaniu narzędzi diagnostycznych od transakcji handlowych, aby promować szerszy dostęp i przystępność oraz ograniczać niepotrzebne stosowanie środków przeciwdrobnoustrojowych; 11. podkreśla potrzebę restrykcyjnego podejścia do kwestii stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych o krytycznym znaczeniu oraz nowych środków przeciwdrobnoustrojowych i technologii przeznaczonych do leczenia ludzi i zwierząt; podkreśla znaczenie odpowiedniego ukierunkowania stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych o krytycznym znaczeniu na ściśle określone przypadki; 12. wzywa Komisję i państwa członkowskie do zbadania nowego podejścia regulacyjnego, w tym również zbywalnych praw własności intelektualnej oraz możliwości przedłużania terminu obowiązywania patentu, aby zachęcić do prywatnych inwestycji w prace nad środkami przeciwdrobnoustrojowymi; Monitorowanie i składanie sprawozdań 13. wzywa Komisję i państwa członkowskie do ściślejszej współpracy i koordynacji w zakresie wczesnego wykrywania u ludzi, zwierząt i ryb oraz w środkach spożywczych bakterii patogennych opornych na środki przeciwdrobnoustrojowe, aby nieustannie monitorować zakres i rozwój oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe; 14. podkreśla, jak ważne jest utworzenie skutecznej europejskiej sieci krajowych systemów nadzoru w sektorze opieki zdrowotnej i w sektorze weterynaryjnym, aby ułatwić gromadzenie jasnych, porównywalnych, przejrzystych i aktualnych danych referencyjnych na temat stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych; uważa, że podstawą powinny być istniejące sieci monitorowania, prowadzone przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności: europejska sieć monitorowania konsumpcji antybiotyków Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECZKCh), europejska sieć monitorowania lekooporności drobnoustrojów ECZKCh i europejski PR\ doc 7/13 PE v01-00

8 program nadzorowania konsumpcji weterynaryjnych środków przeciwdrobnoustrojowych Europejskiej Agencji Leków; Komunikacja, edukacja i szkolenia 15. zwraca uwagę, że zachęcanie do odpowiedniego stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych zależy od zmiany nastawienia i postępowania pacjentów, rolników i lekarzy w zakresie leczenia zwierząt i ludzi; uważa, że zarówno na szczeblu krajowym, jak i europejskim należy podejmować skuteczniejsze i bardziej jednolite działania edukacyjne i szkoleniowe; 16. z zadowoleniem przyjmuje Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach (18 listopada), ustanowiony w celu propagowania odpowiedzialnego stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych; uważa jednak, że jego dostrzegalność i potencjał można poprawić poprzez skoordynowane, innowacyjne i intensywne kampanie oparte na doświadczeniach zdobytych podczas realizacji udanych inicjatyw europejskich i międzynarodowych; 17. wzywa Komisję do sporządzenia wykazu najlepszych praktyk w dziedzinie prowadzenia skutecznych kampanii komunikacyjnych i kursów szkolenia zawodowego mających na celu szerzenie wiedzy o oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe; Współpraca międzynarodowa 18. podkreśla, że coraz częstsze podróże międzynarodowe, a zwłaszcza światowy handel żywnością i paszą, to czynniki mogące sprzyjać szerzeniu się oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe na skalę międzynarodową; uważa, że wspólne i szybkie działania międzynarodowe, które się na siebie nie nakładają i są prowadzone na odpowiednio dużą skalę, to jedyny sposób osiągnięcia postępów w dziedzinie minimalizowania zagrożeń dla zdrowia publicznego wynikających z globalnej oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe; 19. dostrzega znaczenie międzynarodowych inicjatyw, przyjętych przez Światową Organizację Zdrowia, Światową Organizację Zdrowia Zwierząt, Organizację ds. Wyżywienia i Rolnictwa oraz inne organizacje działające w skali globalnej; podkreśla jednak znaczenie przestrzegania na całym świecie przyjętych międzynarodowych standardów i wytycznych; apeluje do Komisji, aby w ramach oceny realizacji bieżącego planu działania w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe zdała sprawozdanie z postępów państw członkowskich w wypełnianiu najważniejszych międzynarodowych zobowiązań w dziedzinie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe; 20. z zadowoleniem przyjmuje powołanie transatlantyckiej grupy zadaniowej ds. oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe (TATFAR) oraz zbiór zaleceń przyjętych we wrześniu 2011 r. z myślą o przyszłej współpracy między UE a Stanami Zjednoczonymi; w szczególności podkreśla znaczenie konkretnych działań w zakresie: gromadzenia porównywalnych danych i wzajemnego udostępniania sobie danych dotyczących środków przeciwdrobnoustrojowych stosowanych w weterynarii; PE v /13 PR\ doc

9 opracowywania wspólnych planów w oparciu o najlepsze praktyki w dziedzinie zarządzania w sytuacji wystąpienia zakażenia związanego z opieką zdrowotną; ściślejszej współpracy między amerykańskim Urzędem ds. Żywności i Leków a Europejską Agencją Leków w sprawie skoordynowanego podejścia do kwestii ułatwienia prac rozwojowych nad środkami przeciwdrobnoustrojowymi oraz ich regulacji, w szczególności w odniesieniu do fazy testów klinicznych; o o o 21. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji i państwom członkowskim. PR\ doc 9/13 PE v01-00

10 UZASADNIENIE Odkąd w latach 30. ubiegłego stulecia odkryto penicylinę, środki przeciwdrobnoustrojowe zrewolucjonizowały praktykę medyczną i weterynaryjną, znacznie obniżając współczynnik umieralności na skutek poważnych i częstokroć śmiertelnych zakażeń bakteryjnych, a jednocześnie torując drogę innowacyjnym zabiegom inwazyjnym, które miały zacząć być powszechnie stosowane. Niesamowite postępy medyczne w epoce antybiotyków mogą jednać zostać zniweczone przez rosnące zagrożenie opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe. Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe to zdolność organizmów drobnoustrojowych do życia i przetrwania w obecności środka przeciwdrobnoustrojowego w ilości wystarczającej zwykle do zneutralizowania lub zabicia mikroorganizmów tego samego gatunku. W konsekwencji organizmy drobnoustrojowe mogą rozwinąć głęboką oporność na pewne środki przeciwdrobnoustrojowe, na które są zazwyczaj wrażliwe 1. Po osiemdziesięciu latach powszechnego stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych wiele z nich utraciło swoją skuteczność w wyniku rozwoju drobnoustrojów chorobotwórczych oraz na skutek ich zdolności przystosowawczych. Ów wyłaniający się kryzys jest konsekwencją dwóch zasadniczych i powiązanych ze sobą zjawisk, mianowicie nieodpowiedniego stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych w leczeniu ludzi i zwierząt oraz czterdziestoletniej przepaści innowacyjnej w dziedzinie rozwoju nowych środków przeciwdrobnoustrojowych, spowodowanej niskimi zyskami z inwestycji w badania naukowe i rozwojowe. Kwestię oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe skomplikowało dodatkowo pojawienie się u niektórych bakterii oporności wielolekowej, która może neutralizować skuteczność wielu niepodobnych do siebie środków przeciwdrobnoustrojowych i utrudniać wybór metody leczenia zarówno ludzi, jak zwierząt, a także opóźniać powrót do zdrowia lub być przyczyną niepowodzenia leczenia. Choć bardzo trudny do zwalczania gronkowiec złocisty oporny na metycylinę (MRSA, metycylinooporne szczepy Staphylococcus aureus), który jest roznoszony przez pacjentów przemieszczających się między szpitalami, jest dość dobrze znany, lista zakażeń wywoływanych drobnoustrojami opornymi na wiele leków jest długa i obejmuje m.in. zakażenia układu moczowego, zapalenie płuc i gruźlicę. Według Światowej Organizacji Zdrowia rocznie występuje na świecie co najmniej 440 tys. indywidualnych zachorowań na gruźlicę wywołaną drobnoustrojami opornymi na wiele leków, co przekłada się na ponad 150 tys. zgonów 2. Nie jest zaskoczeniem, że europejskie systemy opieki zdrowotnej już obecnie ponoszą coraz wyższe wydatki na skutek infekcji, których źródłem są drobnoustroje oporne na środki przeciwdrobnoustrojowe. Nie tylko koszty leków potrzebnych do leczenia w tych przypadkach są często wysokie, ale również sama terapia trwa dłużej i jest bardziej skomplikowana. Według Światowej Organizacji Zdrowia i Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób w roku 2007 zakażenia wywołane bakteriami opornymi na PE v /13 PR\ doc

11 środki przeciwdrobnoustrojowe były przyczyną ponad 2,5 miliona dodatkowych dni hospitalizacji w UE, Norwegii i Islandii 1 oraz 25 tys. dodatkowych ofiar śmiertelnych w tym regionie 2. Jeżeli nie podejmie się wspólnych wysiłków w celu rozwiązania coraz poważniejszego problemu oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, można oczekiwać, że w najbliższych latach liczby te będą przedstawiać o wiele tragiczniejszy obraz. Co więcej, nowoczesne metody leczenia przyspieszają pojawianie się organizmów opornych na leki, gdyż sprzyjają niewłaściwemu stosowaniu środków przeciwdrobnoustrojowych, co wyraża się m.in. nadmiernym i nieodpowiedzialnym dawkowaniem, zażywaniem antybiotyków niskiej jakości i nieprzestrzeganiem pełnego okresu leczenia zgodnie ze wskazaniem lekarza. Owo zjawisko nadmiernej konsumpcji środków przeciwdrobnoustrojowych nasila się ze względu na związek między ich stosowaniem w produkcji zwierzęcej a postępującą opornością wśród ludzi. Wszystkie bakterie posiadają wrodzoną elastyczność umożliwiającą im wykształcać geny, dzięki którym bakterie te są oporne na wszelkie środki przeciwdrobnoustrojowe, a eliminując wrażliwe bakterie, środki przeciwdrobnoustrojowe wywierają presję selektywną sprzyjającą nadmiernemu rozwojowi bakterii posiadających gen oporności. Tak więc wydłużony czas stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych sprzyja rozpowszechnianiu się opornych szczepów. Problem ten jest o tyle poważniejszy, że w dziedzinie rozwoju nowych środków przeciwdrobnoustrojowych ma miejsce znaczny spadek aktywności. Choć lista drobnoustrojów opornych na leki wciąż się wydłuża, jedynie nad stosunkowo niewielką liczbą nowych środków przeciwdrobnoustrojowych prowadzone są prace rozwojowe, a w przypadku niektórych organizmów wykształcających oporność na leki prac takich nie prowadzi się w ogóle. Rezultat jest taki, że tendencja polegająca na coraz trudniejszym leczeniu zakażeń będzie się nasilać, jeżeli nie podejmie się skoordynowanych działań prewencyjnych i kontrolnych w celu przeciwdziałania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe. Skutki są wysoce niepokojące. Środki przeciwdrobnoustrojowe, które kosztują dziesiątki milionów euro zainwestowanych w badania naukowe i rozwojowe oraz nad którymi prace trwają niemal dziesięć lat, zanim osiągnięta zostanie faza wprowadzenia na rynek, mają coraz krótszy okres żywotności, w którym są skuteczne. Kiedy oporność jest coraz powszechniejsza, a okres żywotności środka przeciwdrobnoustrojowego staje się krótszy i coraz mniej nowych środków przeciwdrobnoustrojowych jest dostępnych, przepaść między zakażeniem a kontrolą pogłębia się coraz bardziej. Według Światowej Organizacji Zdrowia oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe grozi powrotem do stanu z czasów poprzedzających wynalezienie antybiotyków 3. Fakt, iż granice nie powstrzymują chorób zakaźnych sprawia, że coraz większa liczba drobnoustrojów opornych na leki staje się problemem o charakterze globalnym i jako taki nhagen_eupresidency.pdf 3 PR\ doc 11/13 PE v01-00

12 należy go rozwiązać. Decydujące znaczenie ma jednak podjęcie przez UE wspólnych działań w tej kwestii. W ciągu ostatnich dziesięciu lat we wszystkich konkluzjach Rady Europejskiej i rezolucjach Parlamentu Europejskiego wielokrotnie apelowano o ostrożne stosowanie istniejących środków przeciwdrobnoustrojowych oraz o wspieranie inicjatyw mających na celu opracowanie nowych. Sprawozdawczyni jest przekonana, że te konkluzje i rezolucje muszą wreszcie doprowadzić do pilnych działań zarówno po stronie państw członkowskich, jak i UE jako całości. Należy podkreślić, że nie ma jednego prostego rozwiązania problemu oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe. Potrzebne jest raczej podejście wielopłaszczyznowe. Ostrożne stosowanie środków przeciwdrobnoustrojowych w leczeniu ludzi i zwierząt Przede wszystkim konieczne jest zadbanie o ostrożne stosowanie środków przeciwdrobnoustrojowych. Wiąże się to ze stosowaniem ich jedynie w przypadku przepisania ich przez lekarza oraz z powstrzymaniem się od niepotrzebnego zażywania antybiotyków, jak np. w celu leczenia powszechnych u ludzi infekcji wirusowych. Z podobną rozwagą należy stosować te środki w całym sektorze weterynaryjnym. Aby osiągnąć ten cel, Komisja i wszystkie państwa członkowskie muszą współpracować z myślą o opracowaniu kompatybilnych strategicznych planów działania w zakresie ostrożnego stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych. Zapobieganie Ważne jest podejmowanie skuteczniejszych działań w celu zapobiegania zarówno występowaniu, jak i rozpowszechnianiu się oporności na leki. Działania takie obejmują sprawniejsze monitorowanie i lepszą sprawozdawczość na temat organizmów opornych na leki, a także skuteczniejsze środki kontroli zakażeń, w tym stosowanie szczepień. Prace nad nowymi środkami przeciwdrobnoustrojowymi lub alternatywnymi metodami leczenia Kwestią dużej wagi jest ograniczenie oporności na leki, przy czym konieczne jest również wspieranie prac rozwojowych nad nowymi środkami przeciwdrobnoustrojowymi. Sposobem na osiągnięcie postępów w tej dziedzinie może być partnerstwo publiczno-prywatne. Ważne jest jednak również rozważenie nowego podejścia regulacyjnego, które mogłoby pobudzić badania w przemyśle i rozwój nowych środków przeciwdrobnoustrojowych, jednocześnie gwarantując pacjentom bezpieczeństwo. Monitorowanie i składanie sprawozdań Skuteczne działania wymagają precyzyjnych i aktualnych danych od państw członkowskich. Niezbędny jest zatem ogólnoeuropejski nadzór zarówno w sektorze opieki zdrowotnej, jak i w sektorze weterynaryjnym. Jednym z problemów wymagających szczególnej uwagi jest potrzeba jasnych, porównywalnych, przejrzystych i aktualnych danych referencyjnych na temat stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych we wszystkich państwach członkowskich. Komunikacja, edukacja i szkolenia Potrzebna jest wymiana sprawdzonych praktyk, a także lepsza komunikacja, edukacja i szkolenia dla weterynarzy oraz lekarzy, aby przeciwdziałać nasilającemu się zjawisku oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe. Ponadto należy zadbać o sprawniejsze PE v /13 PR\ doc

13 przekazywanie opinii publicznej informacji na ten temat, aby pacjenci ostrożnie stosowali antybiotyki. Współpraca międzynarodowa Ze względu na fakt, że granice nie stanowią przeszkody w rozpowszechnianiu się zakażeń, kwestią tą należy się zająć na szczeblu międzynarodowym. Prace podejmowane przez transatlantycką grupę zadaniową ds. oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe (TATFAR) stanowią znakomity wzór współpracy międzynarodowej w dziedzinie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe i należy wspierać podobne wielo- i dwustronne zobowiązania. PR\ doc 13/13 PE v01-00