EKONOMICZNE ASPEKTY W METODYCE PLANOWANIA ROZWOJU SIECI PRZESYŁOWEJ

Transkrypt

1 EKONOMICZNE ASPEKTY W METODYCE PLANOWANIA ROZWOJU SIECI PRZESYŁOWEJ Autorzy: Wojciech Lubicki, Maksymilian Przygrodzki ("Rynek Energii" - sierpień 2014) Słowa kluczowe: proces planowania, sieć przesyłowa, efekty ekonomiczne, metodyka Streszczenie. W artykule przedstawiono wyniki przeglądu metod i narzędzi stosowanych w wybranych krajach w zakresie planowania rozwoju sieci przesyłowej. Wyniki opracowano na podstawie najnowszego raportu grupy roboczej jednego z Komitetów CIGRE. Prezentowane treści obejmują m.in. wskazanie najlepszych stosowanych, w przedmiotowym zakresie, praktyk oraz określenie obszarów pożądanych usprawnień metodycznych. Na tym tle zarysowano nową metodykę planowania rozwoju sieci przesyłowej w Polsce. Jej podstawy metodyczne zostały przyjęte przez PSE S.A. w połowie ubiegłego roku. Obecnie trwa proces wdrożenia narzędzia wspomagającego metodykę w zakresie analiz rynkowych. 1. WSTĘP Sposób ujęcia aspektów ekonomicznych w metodyce planowania rozwoju sieci przesyłowej jest ciągle jednym z kluczowych zagadnień w energetyce. Istotność tego zjawiska jest zauważalna na całym świecie, praktycznie niezależnie od stopnia rozwoju rynku energii elektrycznej, integracji podmiotów, zakresu regulacji oraz panujących stosunków własnościowych, w tym także w relacjach własności sieci przesyłowej. Na tym tle warto wskazać, że w ubiegłym roku polski Operator Systemu Przesyłowego (OSP) zmodyfikował metodykę planowania rozwoju sieci przesyłowej uwzględniając w niej elementy analiz rynkowych. Obecnie trwa proces implementacji narzędzia wspierającego ten proces [6]. Na forum Komitetu C1 CIGRE Ekonomika Systemu i Rozwój przedyskutowano a obecnie opublikowano broszurę techniczną [2] prezentującą najlepsze praktyki oraz obszary potencjalnych ulepszeń w zakresie stosowanych na świecie metodyk planowania rozwoju sieci przesyłowej. Podstawą raportu są odpowiedzi na ankietę przeprowadzoną wśród 18 krajów. Pytania swoim zakresem obejmowały zagadnienia, m.in. z zakresu: efektów będących przedmiotem oceny w procesie planowania, sposobu modelowania układów i analiz, zarządzania niepewnością, wpływu struktury sektora na proces planowania oraz zróżnicowania podejścia w zależności od horyzontu czasowego. Obecnie, tradycyjne podejście do planowania rozwoju oznacza poszukiwanie możliwości najtańszej rozbudowy sieci przesyłowej zapewniającej spełnienie kryteriów technicznych, w tym zapewnienie wymaganej zdolności przesyłowej. Takie podejście jest coraz częściej niewystarczające. Wymaga się bowiem wykazania, że ekonomiczne efekty rekompensują koszt inwestycji oraz, że proponowana inwestycja daje największy efekt ekonomiczny użytkownikom sieci spośród rozważanych wariantów.

2 Efekty ekonomiczne są często kojarzone z efektami rynkowymi (choć powiązanie to nie powinno być w ten sposób ograniczane). Efekty z inwestycji w sieć przesyłową osiągają bowiem zwykle w większym stopniu uczestnicy rynku energii elektrycznej niż OSP, który przykładowo w Polsce uzyskuje regulowany zwrot na zainwestowanym kapitale. Ekonomiczne aspekty w metodyce planowania obejmują szeroki wachlarz zagadnień, w tym: potencjalne efekty z realizacji inwestycji, podejście metodyczne oraz zagadnienia pozyskania danych wejściowych. W poniższych punktach (2 oraz 3) przedstawiono rozwiązania stosowane w wybranych krajach na świecie. Na tym tle w punkcie 4 scharakteryzowano zaś metodykę stosowaną w Polsce. 2. MIARY EFEKTÓW EKONOMICZNYCH Kalkulacja efektów z realizacji inwestycji w sieć przesyłową jest z natury rzeczy zagadnieniem skomplikowanym [1]. Doświadczenia krajów wskazane w raporcie CIGRE [2] pozwalają pogrupować potencjalne efekty w następujące zasadnicze kategorie: wzrost niezawodności systemu, poprawa jakości i bezpieczeństwa dostaw, obniżenie strat sieciowych, wzrost konkurencyjności na rynku, opóźnienie lub uniknięcie inwestycji (innych niż rozważana), wzrost efektywności wykorzystania rezerw mocy oraz regulacji częstotliwości, obniżenie oddziaływania na środowisko, poprawa koordynacji pomiędzy siecią przesyłową i dystrybucyjną. Dla działań podejmowanych w każdej z tych kategorii próbuje się określić miary ekonomiczne. Przykładowo wzrost niezawodności systemu może być mierzony poprzez określenie wartości oczekiwanej energii niedostarczonej. Korzysta się powszechnie w tym zakresie ze współczynnika VOLL (Value Of Lost Load). W innym przypadku wzrost konkurencyjności na rynku rozumiany jest jako efekt ograniczenia roli podmiotów dominujących na rynku lub też zastępowanie lokalnej, nieefektywnej generacji inną, bądź też importem energii. Wzrostowi konkurencyjności na rynku może też sprzyjać inwestowanie w nowe technologie np. FACTS, HVDC, przesuwniki fazowe, systemy oceny obciążalności linii on-line, które to działania mają prowadzić do poszerzenia możliwości korzystania z funkcjonującego systemu przesyłowego w pobliżu wyznaczonych limitów technicznych. Akceptowalną obiektywną miarą wzrostu efektywności na rynku jest tzw. nadwyżka rynkowa (ang. Social Welfare, Market Surplus). Nadwyżka rynkowa to suma nadwyżki (umownych efektów) odbiorców i wytwórców, natomiast dla OSP może to zaś oznaczać obniżenie kosztów ograniczeń przesyłowych [1, 3]. Miary ekonomiczne dla grupy potencjalnych efektów środowiskowych to przede wszystkim: redukcja zużycia paliw oraz kosztów

3 generacji, związana z lepszym wykorzystaniem dostępnych zdolności wytwórczych (ograniczenie lub uniknięcie kosztów generacji wymuszonej), ograniczenie emisji CO 2, SO 2 i NO X oraz kosztów z tym związanych, a także ograniczenie kosztów dodatkowych związanych z korzystaniem z konwencjonalnej generacji (o ile takie w danym systemie występują). Dodatkowa grupa potencjalnych efektów środowiskowych to: ograniczenie wykorzystania terenu, ograniczenie hałasu czy pola elektromagnetycznego. Również z uwagi na powiązania funkcjonalne w niektórych przypadkach realizacja danej inwestycji pozwoli na uniknięcie alternatywnej w innym rejonie danej sieci lub w sieci innego operatora. Miarą tego efektu jest CAPEX (z ang. Capital Expenditures). W celu ewaluacji badanych działań rozwojowych ważnym elementem jest problem tła. Powszechną praktyką oceny jest porównywanie wyników analiz z badaną i bez badanej inwestycji dla oszacowania potencjalnych efektów. Dotyczy to jednak pojedynczych inwestycji a nie ich grup bądź kombinacji. Kalkulacja wskazanych powyżej potencjalnych efektów wymaga poprawnych modeli systemu oraz narzędzi symulacyjnych odzwierciedlających warunki rynkowe obowiązujące w danym systemie. Raport CIGRE [2] oraz własne doświadczenia [4] wskazują pewne narzędzia wykorzystywane w procesie planistycznym: Plexos, Power Factory, PSS/E oraz grupę własnych narzędzi opracowanych przez poszczególnych operatorów. 3. ROZWIĄZANIA METODYCZNE Stosowane w różnych krajach rozwiązania metodyczne procesu planowania są uwarunkowane występującym stopniem niepewności lub nieokreśloności danych wejściowych, horyzontem planistycznym, integracją planowania sektora wytwarzania i przesyłu, a czasem nawet historycznie. Generalnie można stwierdzić przewagę podejścia deterministycznego w procesie planowania. Metody probabilistyczne znajdują zastosowanie wraz ze wzrostem poziomu niepewności. Horyzont planistyczny wpływa zaś na stosowane podejście statyczne lub dynamiczne. Dla krótszych horyzontów planistycznych stosowane jest podejście statyczne, a wraz z wydłużeniem tego horyzontu metody dynamiczne. Bieżące praktyki planistyczne, ocenione za pomocą ankiet [2], w poszczególnych obszarach działań przedstawiają się następująco: prognoza zapotrzebowania 62% podmiotów sporządza prognozę obejmującą od 24 do 60 charakterystycznych okresów roku, pozostałe kraje sporządzają prognozy dla warunków szczytu, doliny obciążenia oraz poziomu przeciętnego obciążenia; scenariusze wytwarzania 63% podmiotów opracowuje jeden scenariusz wytwarzania, pozostałe kraje po kilka scenariuszy, dla których prowadzone są odrębne analizy rozwojowe; model sieciowy 75% podmiotów modeluje system na poziomie węzłów sieciowych

4 (rozdzielni), pozostałe kraje na poziomie regionów/obszarów. Adekwatnie do stosowanych modeli wykorzystywane są algorytmy rozpływowe: AC, DC lub model transportowy; model rynkowy 75% podmiotów modeluje pojedyncze jednostki wytwórcze, pozostałe grupują jednostki wytwórcze w punktach przyłączenia; w równym udziale, ok. 38% podmiotów dokonuje rozdziału generacji na podstawie cen paliw lub też bez uwzględniania czynników kosztowych; pozostałe podmioty, z jednakowym udziałem, stosują metodę najgorszego z możliwych przypadków rozdziału generacji lub też dwustopniowy model rozdziału: pierwszy stopień na podstawie cen paliw, a drugi (w obszarach z ograniczeniami sieciowymi) na podstawie ofert; parametry urządzeń 75% podmiotów uwzględnia sezonowość w dostępności jednostek wytwórczych oraz w obciążalności linii przesyłowych, pozostali nie uwzględniają takich parametrów; okres optymalizacji 63% podmiotów obejmuje optymalizacją okresy wieloletnie, pozostali proces prowadzą dla okresu jednego roku; w swej istocie, okres objęty zadaniem optymalizacyjnym zależy od tego co jest przedmiotem optymalizacji; w przypadku procesu decyzyjnego w zakresie wyboru inwestycji sieciowych lub w wytwarzanie optymalizacja obejmuje okresy wieloletnie; w przypadku rozwiązywania zagadnień szczegółowych, np. rozpatrując przyspieszenie inwestycji w związku z dużym kosztem ograniczeń w danym roku, dokonywana jest optymalizacji dla okresu rocznego. Na rys. 1 przedstawiono opracowane efekty ankiety [2]. Prezentowany obraz ma dwa wymiary. W osi rzędnych przedstawiono procentową ocenę częstości stosowanych praktyk metodycznych związanych z elementami procesu planowania. W osi odciętych podano procentową ocenę zgłoszonych chęci respondentów w kierunku wdrożenia nowej praktyki planowania rozwoju. Dzieląc przedstawiony obszar na cztery ćwiartki można podać cztery grupy klasyfikacyjne. Najlepsze praktyki to takie elementy (metody), które są stosowane przez dużą liczbę podmiotów oraz dla których duża liczba podmiotów jest zainteresowana ich wdrożeniem. Jeśli metody są stosowane przez małą liczbę podmiotów ale istnieje duża potrzeba ich wdrożenia to jest to obszar koniecznych usprawnień procesu planowania. W przypadku, gdy dane praktyki są rzadko stosowane i brak jest zainteresowania to taki obszar można określić jako obszar możliwych usprawnień. Natomiast, gdy często są stosowane dane praktyki, a jednocześnie brak jest zainteresowania nowymi wdrożeniami i zmianami metodycznymi to obszar ten można określić mianem akceptowalnych praktyk. W niniejszym artykule skupiono się na długoterminowej perspektywie procesu planowania rozwoju, w związku z czym na rys. 1 przedstawiono przyporządkowanie elementów procesu planowania w wymiarze opisanych powyżej obszarów w perspektywie 6-15 lat okresu planowania.

5 Aktualne praktyki >45% 45% 40% Modelowanie planów rozwoju wytwarzania (lokalizacja, moc) Analizy z wykorzystaniem AC OPF modelowanie dostępności jednostek wytwórczych Prognozowanie kosztu paliwa oraz analizy czułościowe 35% modele wzrostu gospodarczego 30% 25% Godzinowa prognoza zapotrzebowania dla całego roku Uwzględnianie efektów środowiskowych 20% 15% 10% 5% Iteracyjne modelowanie opcji rozwojowych modele dla prognozy wytwarzania Scenariusze zapotrzebowania skorelowane z prognozą pogody Losowania Monte Carlo do generowania wyłączeń awaryjnych Modele probabilistyczne do symulacji generacji mocy z el. wodnych oraz wiatrowych 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% Chęć zmiany Regionalne zróżnicowanie prognoz zapotrzebowania modele kalkulacji strat i ich pokrycia wytwarzaniem modelowanie wpływu cen energii na zapotrzebowanie Dostępność oraz pewność danych wejściowych Rys. 1. Klasyfikacja elementów metodycznych procesu planistycznego w perspektywie 6-15 lat w ocenie respondentów ankiet [2] Przedstawione na rys. 1 wyniki wskazują na cztery najlepsze praktyki stosowane w ankietyzowanych krajach. Są to: prognozowanie kosztu paliwa oraz analizy czułościowe większość krajów prowadzi analizy czułości uzyskanych wyników (planów rozwoju) względem zmian cen paliw oraz wykorzystuje zaawansowane modele np. wieloparametryczne modele ekonometryczne do prognozowania cen paliw; analizy z wykorzystaniem algorytmu AC OPF w większości krajów rozpływy AC OPF z doborem jednostek wytwórczych są wykorzystywane dla analiz z perspektywą do 15 lat, dla dłuższych horyzontów planistycznych wystarczające jest korzystanie z algorytmów DC rozpływów mocy; uwzględnienie efektów środowiskowych większość odpowiedzi wskazuje na stosowanie kryterium minimum nakładów inwestycyjnych zapewniających zachowanie niezawodności dostaw energii, do tego uwzględniane są jeszcze elementy typu nadwyżka rynkowa, koszt strat oraz efekty środowiskowe; co ciekawe, w niektórych krajach, dla perspektywy dłuższej niż 15 lat nie kalkuluje się w ogóle efektów ekonomicznych, analizy skupiają się na aspektach technicznych; bardziej wyrafinowane modelowanie dostępności jednostek wytwórczych większość

6 krajów stosuje uproszczone podejście w zakresie modelowania dostępności jednostek wytwórczych np. 100% dostępności, podejście deterministyczne typu N-G-1 lub stałe wskaźniki awaryjności określane na podstawie danych historycznych; mniejszość stosuje bardziej wyrafinowane metody typu symulacje Monte Carlo w zakresie dostępności jednostek wytwórczych, czasem powiązane z losowaniem dostępności infrastruktury sieciowej co jest najlepszą praktyką. Ciekawym wynikiem przeglądu metod planowania rozwoju są również konieczne usprawnienia. W tym zakresie wskazano trzy główne obszary obejmujące: dane wejściowe nie trzeba nikogo przekonywać, że dostępność i pewność danych wejściowych ma fundamentalne znaczenie dla procesu planowania pewności i jakości uzyskanych wyników, rozwiązania w tym zakresie są zróżnicowane, łącznie z korzystaniem z niezależnych instytucji gromadzących oraz udostępniających dane do analiz; wszystkie analizowane kraje wskazują na duży zakres działań niezbędnych do podjęcia; sposób prognozowania wytwarzania przez odnawialne źródła, w tym zwłaszcza źródła wiatrowe i solarne; metody stosowane dla konwencjonalnej generacji nie są tu wystarczające, dlatego wiele krajów zamierza wdrożyć wyrafinowane modele probabilistyczne dedykowane prognozowaniu poziomu generacji ze wspomnianego typu jednostek wytwórczych; modelowanie wpływu cen energii elektrycznej na zapotrzebowanie w wielu krajach ceny energii elektrycznej istotnie wzrosły, a wiele podejmowanych inicjatyw może spowodować ich dalszy wzrost w przyszłości; z tego względu istnieje potrzeba modelowania wpływu cen energii na szczytowe zapotrzebowanie na moc oraz na zużycie energii elektrycznej. Oprócz powyższych trzech głównych obszarów koniecznych usprawnień wyniki ankiety wskazują również na dodatkowe elementy, do których zaliczono: scenariusze zapotrzebowania skorelowane z prognozą pogody, zastosowanie symulacji Monte Carlo do definiowania stanów awaryjnych oraz iteracyjne podejście do definiowania opcji rozwojowych (zamiast analizowania opcji predefiniowanych na początku procesu planistycznego). 4. ROZWIĄZANIA KRAJOWE W warunkach krajowych realizacja procesu planowania rozwoju została wpisana w zakres statutowych zadań PSE S.A., który to podmiot pełni funkcje OSP. Celem tego procesu jest uzyskanie takiego harmonogramu czasowo-zadaniowego, którego realizacja w przyszłości pozwoli na kontynuację pracy KSE w sposób niezawodny i ekonomicznie (racjonalnie) uzasadniony oraz zapewni w horyzoncie długoterminowym bezpieczeństwo energetyczne w zakresie energii elektrycznej. Produktem końcowym tego procesu jest Plan Rozwoju Sieci Przesyłowej (PRSP). Plan ten służy m.in. do opracowania dla potrzeb uzgodnienia z Prezesem

7 Urzędu Regulacji Energetyki planu rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię elektryczną. Zmiana uwarunkowań funkcjonowania KSE, w tym postępujące urynkowienie sektora elektroenergetycznego oraz zmiany w otoczeniu OSP, wymagają zmiany podejścia do procesu długoterminowego planowania rozwoju sieci przesyłowej. W nowym podejściu proces ten powinien być realizowany nie tylko na płaszczyźnie technicznej (co ma miejsce już w praktyce wieloletniej), ale i ekonomiczno-rynkowej. Płaszczyzna ekonomiczno-rynkowa daje możliwość wskazania zoptymalizowanych wyborów w zakresie harmonogramu działań, opierając się na kryteriach ekonomicznych. Takie podejście pozwala na uzasadnienie efektywności podejmowanych zadań rozwojowych oraz obiektywizuje cały proces planistyczny. Wdrożenie metody optymalizacyjnej opartej na optymalnym rozpływie mocy (OPF) pozwala na wykorzystanie istniejących zasobów przesyłowych przy uwzględnieniu ograniczeń technicznych. Całość zatem procesu planowania rozwoju nabiera znamion zarówno analiz technicznych, jak i rynkowych (techniczno-ekonomicznych). Na podstawie prowadzonych badań i analiz w zakresie modyfikacji procesu planowania rozwoju sieci przesyłowej [5] sformułowano pewne założenia, które objęto nową metodyką długoterminowego planowania rozwoju uwzględniającą aspekty ekonomiczno-rynkowe. Wśród tych założeń wypracowano następujące aspekty metodyczne: a) w prowadzonych analizach zastosowanie znajdzie zadanie OPF wiążąc dobór jednostek wytwórczych do pokrycia obciążenia systemu i rozdział obciążeń pomiędzy źródła z uwarunkowaniami sieciowymi; b) do wstępnych analiz sieciowych (rozpływowych) zastosowana zostanie metoda stałoprądowa, która na etapie analiz ekonomicznych jest wystarczająca pomimo przyjmowanych uproszczeń; jej wyniki w kolejnych krokach obliczeniowych powinny podlegać weryfikacji przy pomocy analiz zmiennoprądowych; c) wykorzystanie metodyki OPF obejmie również analizy marginesu bezpieczeństwa pracy systemu elektroenergetycznego, w ramach których kolejno wyłącza się poszczególne elementy infrastruktury przesyłowej w celu identyfikacji potencjalnych zagrożeń dla ciągłości pracy systemu; d) na poziomie węzłów sieciowych obliczane będą koszty krańcowe energii elektrycznej (LMP) wraz z ich składnikami (kosztami krańcowymi wytwarzania energii elektrycznej, strat w sieci oraz ograniczeń przesyłowych); uzyskane wyniki będą wykorzystywane do identyfikowania słabych miejsc (obszarów) w sieci oraz formułowania działań w celu ich eliminacji lub co najmniej ograniczenia wpływu na pracę całego systemu elektroenergetycznego; e) analizy sieciowe będą prowadzone w trybie chronologicznym (tzn. dla kolejnych godzin w tygodniu, miesiącu i w roku) z wykorzystaniem przygotowanych do tego celu prognoz obciążeń w całym systemie oraz w węzłach;

8 f) wprowadza się elementy obiektywizacji wyboru ścieżki rozwoju systemu przesyłowego dzięki możliwości optymalizacji na podstawie kryteriów ekonomicznych, uwzględniając termin i efekty wprowadzenia do eksploatacji rozpatrywanych opcji rozwojowych. Realizacja planu rozwoju z wykorzystaniem mechanizmów rynkowych opartych na krótkookresowych kosztach krańcowych oraz na rozwiązaniu zadania optymalizacji rozpływu mocy pozwala na maksymalizację wykorzystania infrastruktury sieciowej i lokalizację oraz wycenę ograniczeń sieciowych [7]. Likwidacja/złagodzenie ograniczeń sieciowych pozwoli na zwiększenie możliwości przesyłowych sieci przy jednoczesnym uwzględnieniu rynkowych zachowań uczestników zarówno po stronie podażowej, jak i popytowej. Wykorzystanie wskaźników ekonomicznych pozwoli na racjonalny wybór strategii rozwoju, a możliwość wykorzystania zadania SCOPF pozwala na uwzględnienie uwarunkowań bezpieczeństwa pracy KSE. Nakreślone zadania, wraz z przypisaniem poszczególnym zainteresowanym obszarom zarządczym PSE S.A., tworzą przy wykorzystaniu proponowanego narzędzia rynkowego spójny proces planowania rozwoju KSE. 5. PODSUMOWANIE Biorąc pod uwagę tendencje w rozwoju rynków energii elektrycznej za granicą, w tym definiowanie w ramach tych rynków roli operatorów sieciowych, a także pozyskane informacje na temat postępu metodycznego i narzędziowego w zakresie analiz długoterminowych w obszarze sektora elektroenergetycznego, ważnym jest uwzględnienie zmian w podejściu do planowania rozwoju sieci i systemu. Szczególnym kierunkiem jest wprowadzenie do procesu planowania elementów związanych z analizami ekonomicznymi prowadzonymi przy uwarunkowaniach technicznych. Wykonane prace przygotowawcze, w tym przeprowadzone analizy wskazują, że implementacja metodyki ekonomiczno-rynkowej w procesie planowania rozwoju sieci przesyłowej, może się przyczynić do uzyskania wymiernych oszczędności ekonomicznych w nakładach inwestycyjnych przy założeniu tego samego prognozowanego poziomu świadczenia usług przesyłowych na rzecz uczestników rynku energii elektrycznej. LITERATURA [1] L Abbate & others: Possible criteria to assess technical-economic and strategic benefits of specific transmission projects. REALISEDGRID D [2] Bones D. & others: Tools for Economically Optimal Transmission Development Plans. Brochure no CIGRE Working Group C1.24.

9 [3] Bogacz J., Gwóźdź R., Przygrodzki M.: Ocena efektywności ekonomicznej inwestycji sieciowych. Materiały Międzynarodowej Konferencji Naukowej APE 05, Jurata [4] Kwiatkowski M., Przygrodzki M.: Analiza narzędzi wspomagających planowanie rozwoju sieci przesyłowej w warunkach rynkowych. Materiały Konferencji APE 2013, Acta Energetica, czerwiec [5] Lubicki W., Przygrodzki M., Tomasik G.: Effects achieved from OPF implementation in Planning Process Polish Case. CIGRE 7th Southern Africa Regional Conference Sommerset West, [6] Lubicki W., Przygrodzki M., Tomasik G.: New methodology of transmission system planning in Poland based on economic and market approach. CIGRE, Paris Session 2014 (artykuł przyjęty do publikacji). [7] Przygrodzki M., Gwóźdź R.: Efektywność wykorzystania algorytmów optymalizacji rozpływu mocy w planowaniu rozwoju sieci elektroenergetycznej. Zeszyt Tematyczny Rynku Energii nr I(VIII), maj ECONOMIC ASPECTS OF TRANSMISSION SYSTEM PLANNING METHODOLOGY Key words: transmission network, planning process, benefits, methodology Summary. The paper presents the result achieved from the research which have been done among methods and tools implemented in selected countries. Methods and tools were connected to transmission system planning process. New report of one of the CIGRE Committee was the base of results summarized in the paper. Best practices are characterized as well as expected improvements. These results show the background for description of new methodology taken into the force last summer by TSO. The process of tool implementation is still on going. Wojciech Lubicki, ukończył studia na Wydziale Elektrycznym oraz studia podyplomowe na Politechnice Śląskiej, przez ponad 20 lat kariery zawodowej zajmował się zagadnieniami planowania rozwoju, cenami krańcowymi oraz przygotowaniem i nadzorem realizacji inwestycji sieciowych. Autor kilkudziesięciu publikacji na krajowych i zagranicznych konferencjach. Członek Komitetu C1 CIGRE Ekonomika systemu i rozwój, obecnie zastępca dyrektora Pionu Przygotowania Inwestycji (Biura Projektów) w PSE Inwestycje S.A., wojciech.lubicki@pse.pl. Maksymilian Przygrodzki, pracownik naukowy Instytutu Elektroenergetyki i Sterowania Układów Politechniki Śląskiej, członek komitetu C4 CIGRE Zagadnienia techniczne systemu, ekspert w PSE Innowacje Sp. z o.o., maksymilian.przygrodzki@pse.pl