Roczny plan pracy z historii dla klasy 5 szkoły podstawowej do programu nauczania Wczoraj i dziś na rok szkolny 2018/2019

Transkrypt

1 Temat lekcji Roczny plan pracy z historii dla klasy 5 szkoły podstawowej do programu nauczania Wczoraj i dziś na rok szkolny 2018/2019 * Gwiazdką oznaczono tematy dodatkowe (nieobowiązkowe) z podstawy programowej Zagadnienia Wymagania na poszczególne oceny dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca Rozdział 1. Pierwsze cywilizacje 1. Życie pierwszych ludzi pochodzenie człowieka różnice między koczowniczym a osiadłym trybem życia życie człowieka pierwotnego epoka kamienia, epoka brązu, epoka żelaza początki rolnictwa i udomowienie zwierząt dawne i współczesne koczowniczy i osiadły tryb życia, pięściak opisuje różnice między człowiekiem pierwotnym a współczesnym potrafi wyjaśnić, jakie korzyści daje człowiekowi umiejętność uprawy ziemi i hodowli zwierząt wyjaśnia, dlaczego narzędzia metalowe posługuje pięściak, hodowla, koczowniczy tryb życia, osiadły tryb życia, rewolucja neolityczna, epoka kamienia, epoka brązu, epoka żelaza, skąd wywodzą się praludzie opisuje życie ludzi pierwotnych epoki kamienia, brązu i żelaza wyjaśnia znaczenie nabycia umiejętności wskrzeszania ognia porównuje koczowniczy tryb życia z osiadłym wyjaśnia, na czym polegała rewolucja neolityczna dawne i współczesne sposoby wytapiania żelaza wskazuje umiejętności, których nabycie umożliwiło ludziom przejście na osiadły tryb życia wyjaśnia skutki rewolucji neolitycznej wskazuje szlaki, którymi ludność zasiedliła różne kontynenty wyjaśnia pojęcie ewolucji kierunki ewolucji człowieka porównuje poziom cywilizacyjny ludzi w różnych epokach

2 2. Miastapaństwa Mezopotamii sposoby wytapiania żelaza terminy: pięściak, hodowla, koczowniczy tryb życia, osiadły tryb życia, rewolucja neolityczna, epoka kamienia, epoka brązu, epoka żelaza Mezopotamia jako kolebka cywilizacji znaczenie wielkich rzek dla rozwoju najstarszych cywilizacji osiągnięcia cywilizacyjne mieszkańców Mezopotamii powstanie pierwszych państw zajęcia różnych grup społecznych są lepsze od kamiennych cywilizacja, kanał nawadniający, kodeks wyjaśnia, jaką funkcję mogą pełnić rzeki w życiu człowieka mapie: obszar Mezopotamii wyjaśnia zasadę oko za oko, ząb za ząb przez człowieka posługuje cywilizacja, Mezopotamia, Bliski Wschód, Babilonia, Sumerowie, kanał nawadniający, kodeks, pismo klinowe, zikkurat, podatki samodzielnie wskazuje na mapie: obszar Mezopotamii, Tygrys, Eufrat, Ur, Babilon wymienia najważniejsze opisuje rolę wielkich rzek w rozwoju rolnictwa, handlu i komunikacji i podaje przykłady państw-miast z terenu Mezopotamii wyjaśnia znaczenie kodyfikacji prawa w życiu społecznym objaśnia różnicę między prawem zwyczajowym a skodyfikowanym tłumaczy, w jaki sposób powstawały pierwsze państwa kraje leżące obecnie na obszarze dawnej Mezopotamii wymienia współczesne przedmioty, których powstanie było możliwe dzięki osiągnięciom ludów Mezopotamii

3 3. W Egipcie faraonów Kodeks Hammurabiego terminy: cywilizacja, Mezopotamia, Bliski Wschód, Babilonia, Sumerowie, kanał nawadniający, kodeks, pismo klinowe, zikkurat, podatki Egipt jako przykład starożytnej cywilizacji Egipt darem Nilu osiągnięcia cywilizacji egipskiej struktura społeczna wierzenia Egipcjan jako przykład religii politeistycznej terminy: faraon, politeizm, piramidy, hieroglify, piramida, faraon mapie: Egipt oraz Nil opisuje wygląd piramid porównuje wygląd hieroglifów i pisma współczesnego osiągnięcia cywilizacyjne ludów starożytnej Mezopotamii posługuje faraon, politeizm, piramidy, hieroglify, mumifikacja, sarkofag wymienia najważniejsze osiągnięcia cywilizacji egipskiej opisuje zakres władzy faraona wyjaśnia rolę Nilu w rozwoju cywilizacji egipskiej strukturę społeczną Egiptu podaje przykłady bogów i charakteryzuje wierzenia Egipcjan wyjaśnia powiązania między wierzeniami Egipcjan a ich osiągnięciami w dziedzinie budownictwa i medycyny opisuje, w jaki sposób wznoszono piramidy opisuje etapy pochówku faraonów najbardziej znane przykłady sztuki egipskiej (Sfinks, Dolina Królów, grobowiec Tutenchamona, popiersie Neferetiti), piramidy w Gizie,

4 mumifikacja, sarkofag świątynia Abu Simbel 4. W starożytnym Izraelu judaizm jako przykład religii monoteistycznej biblijne dzieje Izraelitów Dekalog i Tora postaci biblijne: Abraham, Mojżesz, Dawid, Salomon terminy: judaizm, Tora, Jahwe, Dekalog, Mesjasz, synagoga, Mesjasz, Ziemia Obiecana, Arka Przymierza, monoteizm, plemię, Tora, Żydzi, Dekalog wyjaśnia, o czym opowiada Biblia wymienia najważniejsze postaci biblijne związane z dziejami Żydów posługuje judaizm, Tora, Jahwe, Dekalog, Mesjasz, synagoga, Mesjasz, Ziemia Obiecana, Arka Przymierza, monoteizm, plemię, Palestyna, prorok, Świątynia Jerozolimska mapie: Palestynę, Jerozolimę wyjaśnia różnicę pomiędzy politeizmem a monoteizmem opisuje główne etapy historii Izraelitów judaizm porównuje wierzenia Egiptu oraz Izraela dokonania najważniejszych przywódców religijnych i politycznych Izraela (Abraham, Mojżesz, Dawid, Salomon) podobieństwa i różnice pomiędzy judaizmem a chrześcijaństwem wyjaśnia terminy: synagoga, rabin podaje przykład synagogi we współczesnej Polsce

5 Palestyna, prorok, Świątynia Jerozolimska 5. Cywilizacje Indii i Chin 6. Od hieroglifów do alfabetu osiągnięcia cywilizacyjne Dalekiego Wschodu system kastowy w Indiach cywilizacja Doliny Indusu terminy: Daleki Wschód, Ariowie, kasta, hinduizm, Wielki Mur Chiński, Jedwabny Szlak powstanie pisma i jego znaczenie dla rozwoju cywilizacji pismo a prehistoria i historia terminy: papirus, tabliczki gliniane, Daleki Wschód, Wielki Mur Chiński mapie: Indie, Chiny nauczyciele wyjaśnia, dlaczego jedwab i porcelana były towarami poszukiwanymi na Zachodzie pismo obrazkowe, hieroglify, alfabet, pismo alfabetyczne posługuje Daleki Wschód, Ariowie, kasta, hinduizm, Wielki Mur Chiński, Jedwabny Szlak wymienia osiągnięcia cywilizacji doliny Indusu wymienia osiągnięcia cywilizacji chińskiej wyjaśnia, kiedy narodziło się cesarstwo chińskie posługuje papirus, tabliczki gliniane, pismo obrazkowe, pismo klinowe, Fenicjanie, pismo opisuje system kastowy w Indiach wierzenia hinduistyczne wskazuje różne przykłady sposobów porozumiewania się między ludźmi i przekazywania doświadczeń przyporządkowuje rolę Jedwabnego Szlaku w kontaktach między Wschodem a Zachodem terakotową armię jako zabytek kultury chińskiej wymienia i wskazuje na mapie: rzeki: Indus, Huang He, Jangcy wyjaśnia, w jaki sposób pismo obrazkowe przekształciło się w klinowe genezę buddyzm opowiada o filozofii Konfucjusza podaje przykłady narodów, które posługują się pismem sięgającym tradycją do pisma greckiego oraz do łaciny

6 * Tajemnice sprzed wieków Jak odczytano pismo Egipcjan? pismo obrazkowe, pismo klinowe, Fenicjanie, pismo alfabetyczne, alfabet łaciński wyprawa Napoleona do Egiptu hieroglify litery czy słowa? postaci: Jean F. Champollion terminy: Kamień z Rosetty wyjaśnia, do czego służy pismo polskie pismo jako przykład pisma alfabetycznego nauczyciela wyjaśnia, dlaczego po wielu stuleciach ludzie nie potrafili odczytać hieroglifów alfabetyczne, alfabet łaciński wyjaśnia, w jaki sposób umiejętność pisania wpłynęła na dalsze osiągnięcia człowieka porównuje pismo obrazkowe i alfabetyczne wyjaśnia związek między wynalezieniem pisma a historią i prehistorią omawia przyczyny wynalezienia pisma wyjaśnia, na czym polegały trudności w odczytaniu hieroglifów różne rodzaje pisma do cywilizacji, które je stworzyły wymienia przykłady materiałów pisarskich stosowanych w przeszłości i przedstawia znaczenie Kamienia z Rosetty wyjaśnia, jak udało się odczytać hieroglify współczesnego pisma polskiego wyjaśnia, jakie były trudności z odczytywaniem pisma obrazkowego postać oraz dokonania Jeana F. Champolliona opowiada o przykładach alternatywnych języków umownych (alfabet Morse a, język migowy) wyjaśnia, jaki był wpływ wyprawy Napoleona do Egiptu oraz odczytania hieroglifów na pojawienie się egiptologii

7 Rozdział 2. Starożytna Grecja 1. Demokratyczn e Ateny warunki naturalne Grecji życie w greckiej polis cechy charakterystyczne demokracji ateńskiej Perykles najwybitniejszy przywódca demokratycznych Aten terminy: Hellada, Hellenowie, polis, demokracja, zgromadzenie ludowe, akropol, agora postaci historyczne: Perykles demokracja, zgromadzenie ludowe nauczyciela opisuje wygląd greckiego polis i życie w nim na przykładzie Aten terminami: Hellada, Hellenowie, polis, demokracja, zgromadzenie ludowe, akropol, agora mapie: Grecję, Ateny wyjaśnia znaczenie terminu demokracja i charakteryzuje demokrację ateńską wyjaśnia wpływ warunków naturalnych Grecji na zajęcia ludności oraz sytuację polityczną (podział na polis) wyjaśnia, kim był Perykles opisuje, kto posiadał prawa polityczne w Atenach wskazuje podobieństwa i różnice między demokracją ateńską a współczesną demokracją parlamentarną wyjaśnia, w jaki sposób kultura grecka rozprzestrzeniła się w basenie Morza Śródziemnego

8 *2. Sparta i wojny z Persami ustrój i społeczeństwo starożytnej Sparty cechy i etapy wychowania spartańskiego powstanie i rozwój imperium perskiego wojny greckoperskie terminy: Persowie, danina, sojusz, hoplita, falanga wydarzenia: bitwa pod Maratonem, bitwa pod Termopilami, bitwa pod Salaminą postaci historyczne: Dariusz, Kserkses, Leonidas danina, sojusz nauczyciela przedstawia cele i charakter wychowania spartańskiego terminami: danina, sojusz, hoplita, falanga cele i charakter wychowania spartańskiego wyjaśnia, dlaczego Spartan uważano za najlepszych wojowników greckich mapie: Spartę, Persję wyjaśnia, kim byli Dariusz, Kserkses i Leonidas ustrój i społeczeństwo starożytnej Sparty wyrażeniami: spartańskie warunki, mówić lakonicznie wyjaśnia przyczyny i opisuje przebieg wojen grecko-perskich mapie: Maraton, Termopile, Salaminę zaznacza na osi czasu daty: 490 r. p.n.e., 480 r. p.n.e. opisuje, w jaki sposób walczyli starożytni Grecy wyjaśnia genezę biegów maratońskich tłumaczy znaczenie zwrotu: wrócić z tarczą lub na tarczy porównuje ustroje Aten i Sparty opisuje przebieg bitwy pod Termopilami i ocenia postać króla Leonidasa

9 3. Bogowie i mity wierzenia starożytnych Greków mity greckie najważniejsi greccy bogowie: Zeus, Hera, Posejdon, Afrodyta, Atena, Hades, Hefajstos, Ares, Apollo, Hermes Homer i jego dzieła Iliada i Odyseja terminy: Olimp, mity, heros, Partenon, Herakles, Achilles, Odyseusz, wojna trojańska, koń trojański postać historyczna: Homer mity, heros nauczyciela charakteryzuje najważniejszych bogów greckich terminami: Olimp, mity, heros, Partenon, Herakles, Achilles, Odyseusz, koń trojański wierzenia starożytnych Greków mapie: górę Olimp, Troję wyjaśnia, kim był Homer najważniejszych bogów greckich: opisuje ich atrybuty i dziedziny życia, którym patronowali omawia różne mity greckie treść Iliady i Odysei wyjaśnia współczesne rozumienie wyrażenia: koń trojański opisuje wybrane miejsca kultu starożytnych Greków omawia znaczenie wyroczni w życiu starożytnych Greków wyjaśnia nawiązujące do mitologii związki frazeologiczne (frazeologizmy mitologiczne): objęcia Morfeusza, stajnia Augiasza, syzyfowa praca, męki Tantala, nić Ariadny opisuje archeologiczne poszukiwania mitycznej Troi

10 4. Kultura starożytnej Grecji wspólne elementy w kulturze greckich polis najważniejsze dokonania sztuki greckiej narodziny teatru greckiego znaczenie filozofii w starożytnej Grecji i najwybitniejsi filozofowie grecka matematyka i medycyna rola sportu w życiu starożytnych Greków terminy: Wielkie Dionizje, amfiteatr, tragedia, komedia, filozofia, igrzyska, olimpiada, Olimpia, stadion, pięciobój olimpijski amfiteatr, igrzyska, olimpiada, stadion opisuje rolę sportu w codziennym życiu nauczyciela opisuje, jak narodził się teatr grecki i jakie było jego znaczenie dla Hellenów terminami: Wielkie Dionizje, amfiteatr, tragedia, komedia, filozofia, igrzyska, olimpiada, Olimpia, stadion, pięciobój olimpijski wskazuje różne dziedziny kultury i sztuki rozwijane w starożytnej Grecji opisuje charakter antycznych igrzysk sportowych opisuje charakter i cele antycznego teatru dokonania nauki greckiej objaśnia, czym jest filozofia, i przedstawia jej najwybitniejszych przedstawicieli wyjaśnia, kim byli: Fidiasz, Myron, Sofokles, Pitagoras, Tales z Miletu, Sokrates, Platon, Arystoteles zaznacza na osi czasu datę: 776 r. p.n.e. współczesną tradycję igrzysk olimpijskich porównuje igrzyska antyczne ze współczesnymi rolę kultury w życiu społecznym przybliża postać i dokonania Archimedesa podaje przykłady wpływu dokonań starożytnych Greków na współczesną kulturę i naukę

11 *5. Imperium Aleksandra Wielkiego postaci historyczne: Fidiasz, Myron, Ajschylos, Sofokles, Eurypides, Arystofanes, Sokrates, Platon, Arystoteles, Hipokrates, Pitagoras, Tales z Miletu podboje Aleksandra Wielkiego wojna z Persją (bitwy nad rzeczką Granik, pod Issos i pod Gaugamelą) wyprawa Aleksandra do Indii kulturowe skutki podbojów Aleksandra Wielkiego terminy: imperium, falanga się terminem: imperium uzasadnia, dlaczego Aleksandra nazwano Wielkim określa, na jakim obszarze toczyły się opisywane wydarzenia terminami: imperium, węzeł gordyjski, hellenizacja mapie: Macedonię, Persję, Indie i Aleksandrię w Egipcie opisuje przebieg kampanii perskiej Aleksandra Macedońskiego opisuje dokonania wyjaśnia charakter kultury hellenistycznej skutki podbojów Aleksandra zaznacza na osi czasu daty: 333 r. p.n.e., 331 r. p.n.e. terminami: falanga macedońska, kultura hellenistyczna omawia znaczenie Biblioteki Aleksandryjskiej sposób walki wojsk Aleksandra Macedońskiego siedem cudów świata wymienia państwa, które leżą dziś na terenach podbitych przez Aleksandra Wielkiego

12 * Tajemnice sprzed wieków Jak wyglądała latarnia morska na Faros? 1. Ustrój starożytnego Rzymu macedońska, węzeł gordyjski, hellenizacja, kultura hellenistyczna postaci historyczne: Filip II, Aleksander Macedoński (Wielki) siedem cudów świata konstrukcja latarni morskiej na Faros legendarne początki państwa rzymskiego zasady ustrojowe republiki rzymskiej społeczeństwo starożytnego Rzymu dokonania Gajusza Juliusza Cezara wyjaśnia, dlaczego w przeszłości ludzie mieli problem ze wznoszeniem wysokich budowli dyktator, cesarz mapie: Rzym nauczyciela wyjaśnia, dlaczego symbolem Filipa II i Aleksandra Macedońskiego (Wielkiego), w jaki sposób działała latarnia w starożytności Rozdział III. Starożytny Rzym terminami: Italia, monarchia, republika, senat, patrycjusze, plebejusze, konsulowie, pretorzy, kwestorzy, opisuje losy latarni na Faros ustrój republiki rzymskiej i jej główne organy władzy kompetencje najważniejszych urzędów republikańskich siedem cudów świata omawia przyczyny oraz okoliczności upadku republiki rzymskiej porównuje ustroje demokracji ateńskiej i republiki rzymskiej omawia inny wybrany obiekt z listy siedmiu cudów świata starożytnego wyjaśnia różnice w rozumieniu terminu republika przez Rzymian i współcześnie funkcje pełnione przez senat

13 2. Imperium Rzymskie upadek republiki powstanie cesarstwa rzymskiego terminy: Italia, monarchia, republika, senat, patrycjusze, plebejusze, konsulowie, pretorzy, kwestorzy, trybun ludowy, dyktator, cesarz postaci legendarne i historyczne: Romulus i Remus, Gajusz Juliusz Cezar, Oktawian August podboje rzymskie Imperium Rzymskie i jego prowincje organizacja armii rzymskiej Rzymu została wilczyca prowincja, legiony, plemiona trybun ludowy, dyktator, cesarz legendarne początki Rzymu mapie: Półwysep Apeniński omawia dokonania Gajusza Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta terminami: prowincja, legiony, romanizacja, plemiona opisuje konflikt społeczny między patrycjuszami a plebejuszami zaznacza na osi czasu daty: 753 r. p.n.e., 44 r. p.n.e. opisuje przyczyny podziału cesarstwa na wschodnie i zachodnie opisuje okoliczności upadku cesarstwa zachodniego wymienia korzyści oraz zagrożenia funkcjonowania państwa o rozległym terytorium w ustroju współczesnej Polski postać Hannibala i wojny punickie pokazuje przykłady romanizacji we

14 3. Życie w Wiecznym Mieście podział cesarstwa upadek cesarstwa zachodniorzymskieg o terminy: Kartagina, prowincja, limes, legiony, legioniści, Imperium Rzymskie, pax Romana, romanizacja, barbarzyńcy, Germanie, Konstantynopol, Hunowie, wielka wędrówka ludów Rzym jako stolica imperium i Wieczne Miasto życie codzienne i rozrywki w Rzymie podział społeczeństwa rzymskiego barbarzyńskie, wielka wędrówka ludów wygląd i uzbrojenie rzymskiego legionisty amfiteatr, gladiatorzy, niewolnicy nauczyciela przedstawia warunki barbarzyńskie, Germanie, Hunowie, wielka wędrówka ludów wymienia główne prowincje Imperium Rzymskiego mapie: Kartaginę, granice Imperium Rzymskiego w II w. n.e., Konstantynopol omawia etapy powstawania Imperium Rzymskiego terminami: bazylika, Forum Romanum, termy, amfiteatr, gladiatorzy, patrycjusze, plebs, niewolnicy, westalki zaznacza na osi czasu daty: 395 r. n.e., 476 r. n.e. zna postać cesarza Konstantyna Wielkiego wyjaśnia, dlaczego Rzym był nazywany Wiecznym Miastem opisuje, jakie funkcje pełniło Forum Romanum wymienia greckie odpowiedniki najważniejszych wyjaśnia wpływ kultury rzymskiej na podbite ludy wyjaśnia, dlaczego cesarze rzymscy starali się kierować zawołaniem ludu: chleba i igrzysk! współczesnej Europie przybliża postaci wodzów barbarzyńskich Attyli oraz Odoakera pozostałości Pompejów i Herkulanum jako źródła wiedzy o życiu codziennym w starożytności

15 4. Dokonania starożytnych Rzymian wierzenia religijne Rzymian i najważniejsze bóstwa terminy: bazylika, Forum Romanum, termy, amfiteatr, gladiatorzy, patrycjusze, plebs, niewolnicy, westalki Rzymianie jako wielcy budowniczowie kultura i sztuka starożytnego Rzymu jako kontynuacja dokonań antycznych Greków prawo rzymskie i jego znaczenie dla funkcjonowania państwa życia oraz rozrywki dawnych mieszkańców Rzymu omawia wierzenia Rzymian i wpływ, jaki wywarła na nie religia Greków łuk triumfalny, Circus Maximus, Koloseum, kodeks wymienia najważniejsze bóstwa czczone przez Rzymian i określa, jakimi dziedzinami życia się opiekowały różne grupy społeczeństwa rzymskiego terminami: kopuła, akwedukt, łuk triumfalny, Circus Maximus, Koloseum, Panteon, kodeks, Prawo XII tablic, Kodeks Justyniana wyjaśnia powiedzenie: Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu rzymskich bóstw uzasadnia i ocenia twierdzenie, że Rzymianie potrafili czerpać z dorobku kulturowego podbitych ludów omawia najwybitniejsze dzieła sztuki i architektury rzymskiej wyjaśnia rolę praw i przepisów w funkcjonowaniu państwa na przykładzie Rzymu wyjaśnia, dlaczego dobra sieć drogowa jest ważna dla funkcjonowania każdego państwa opisuje wpływ prawa rzymskiego na współczesne prawo europejskie ocenia, które z dokonań Rzymian uważa za najwybitniejsze, i uzasadnia swoją odpowiedź

16 5. Początki chrześcijaństw a najważniejsze budowle w starożytnym Rzymie terminy: kopuła, akwedukt, łuk triumfalny, Circus Maximus, Koloseum, Panteon, kodeks, Prawo XII tablic, Kodeks Justyniana postaci historyczne: Wergiliusz, Horacy Jezus z Nazaretu jako twórca nowej religii monoteistycznej przyczyny prześladowania chrześcijan w starożytnym Rzymie rola świętych Pawła i Piotra w rozwoju chrześcijaństwa apostołowie, Jezus z Nazaretu, biskupi, papież, Biblia Stary i Nowy Testament terminami: Mesjasz, chrześcijaństwo, apostołowie, biskupi, papież, Biblia Stary i Nowy Testament, Edykt mediolański działalność apostołów po omawia dokonania Wergiliusza i Horacego wyjaśnia, czym różni się chrześcijaństwo od judaizmu wyjaśnia, dlaczego władze rzymskie odnosiły się wrogo do chrześcijaństwa wyjaśnia znaczenie Edyktu mediolańskiego dla rozwoju chrześcijaństwa opisuje najstarsze symbole chrześcijańskie wyjaśnia związki między judaizmem a chrześcijaństwem dzieje wybranego świętego (na przykład swojego patrona)

17 * Tajemnice sprzed wieków Bursztynowy szlak Edykt mediolański i zakończenie prześladowań chrześcijan w cesarstwie terminy: Mesjasz, chrześcijaństwo, apostołowie, biskupi, papież, Biblia Stary i Nowy Testament, Edykt mediolański postaci historyczne: Jezus z Nazaretu, święty Piotr, święty Paweł z Tarsu, Konstantyn Wielki rola szlaków handlowych w starożytności bursztyn i jego znaczenie dla starożytnych Rzymian mapie: przebieg bursztynowego szlaku (Pruszcz Gdański, Kalisz, Brama Morawska) ukrzyżowaniu Jezusa mapie: Palestynę, Jerozolimę, Mediolan omawia nauki Jezusa z Nazaretu oraz dokonania świętego Piotra, świętego Pawła z Tarsu i Konstantyna Wielkiego wyjaśnia, dlaczego bursztyn był ceniony przez Rzymian zaznacza na osi czasu daty: 33 r. n.e., 313 r. n.e. wyjaśnia rolę szlaków handlowych podaje argumenty za twierdzeniem i przeciw niemu, że miasto Kalisz istniało w starożytności opisuje, jakie ludy żyły na ziemiach polskich w okresie funkcjonowania bursztynowego szlaku

18 kontakty handlowe Rzymian z wybrzeżem Bałtyku wyjaśnia, czym jest bursztyn i do czego się go stosuje Rozdział IV. Początki średniowiecza l. Bizancjum w czasach świetności cesarstwo bizantyjskie pod panowaniem Justyniana I Wielkiego dokonania Justyniana I Wielkiego Konstantynopol jako Nowy Rzym tradycja grecka w Bizancjum osiągnięcia naukowe Bizantyjczyków upadek Konstantynopola, jego przyczyny i skutki terminy: Bizancjum, Hagia ikona, freski, mozaika terminami: Bizancjum, Hagia Sofia, ikona, freski, mozaika mapie: Konstantynopol, granice cesarstwa bizantyjskiego w czasach Justyniana I Wielkiego tłumaczy, dlaczego Konstantynopol zaczęto określać Nowym Rzymem wyjaśnia znaczenie wskazuje, jaką rolę w periodyzacji dziejów odegrał upadek cesarstwa zachodniorzymskiego oraz wschodniorzymskiego styl bizantyjski w sztuce podaje przyczyny i skutki upadku cesarstwa bizantyjskiego zaznacza na osi czasu datę upadku Konstantynopola 1453 r. zna postać Justyniana I Wielkiego omawia dokonania Justyniana I Wielkiego wyjaśnia, w jaki sposób położenie geograficzne wpłynęło na bogactwo Konstantynopola uzasadnia twierdzenie, że Bizancjum połączyło w nauce tradycję zachodniorzymską i grecką wyjaśnia, jakie znaczenie dla państwa ma kodyfikacja praw wyjaśnia, jaki wpływ na chrześcijaństwo miał podział Rzymu na część zachodnią i wschodnią opisuje, jakie zmiany w bazylice Hagia Sofia zostały dokonane przez muzułmanów

19 2. Arabowie i początki islamu Sofia, ikona, freski, mozaika postaci historyczne: Justynian I Wielki pochodzenie Arabów działalność Mahometa i narodziny islamu religia muzułmańska i jej zasady dżihad i podboje Arabów kultura i nauka arabska terminy: oaza, Czarny Kamień, Mekka, Medyna, islam, Allach, Koran, meczet, minaret, mihrab, minbar, dżihad, kalifowie, cyfry arabskie, stal oaza, islam, Allach, Koran, meczet nauczyciela wskazuje podstawowe różnice między chrześcijaństwem a islamem wyrażenia bizantyjski przepych terminami: oaza, Czarny Kamień, Mekka, Medyna, islam, Allach, Koran, meczet, minaret, mihrab, minbar, dżihad, kalifowie, cyfry arabskie, stal damasceńska, arabeski omawia najważniejsze zasady wiary muzułmanów mapie: Półwysep Arabski, Mekkę, Medynę oraz imperium arabskie postać i działalność Mahometa omawia osiągnięcia Arabów w dziedzinie kultury i nauki w średniowieczu i ocenia stosunek Arabów do ludów podbitych w średniowieczu zaznacza na osi czasu datę: 622 r. podobieństwa i różnice pomiędzy chrześcijaństwem a islamem podaje przykłady wpływu kultury, nauki i języka arabskiego na Europejczyków wyjaśnia, jak zmieniało się nastawienie części muzułmanów do innych kultur w średniowieczu i współcześnie ocenia potrzebę tolerancji religijnej podobieństwa i różnice w sposobie postrzegania dziejów i odmierzania czasu między chrześcijaństwem a islamem

20 3. Nowe państwa w Europie damasceńska, arabeski postaci historyczne: Mahomet powstanie państwa Franków cesarstwo Karola Wielkiego rozwój kultury i nauki w państwie Karola Wielkiego traktat w Verdun i jego skutki nowe państwa w Europie Rzesza Niemiecka terminy: Frankowie, dynastia, majordom, Karolingowie, układ w Verdun, cesarstwo, margrabia, marchia, możnowładca, Rzesza Niemiecka dynastia, cesarstwo, możnowładca nauczyciela wyjaśnia, dlaczego Karol otrzymał przydomek Wielki w okresie świetności terminami: Frankowie, dynastia, majordom, Karolingowie, układ w Verdun, cesarstwo, margrabia, marchia, możnowładca, Rzesza Niemiecka mapie: zasięg terytorialny państwa Franków w czasach Karola Wielkiego, Akwizgran i Rzym wyjaśnia, w jaki sposób władzę w państwie Franków przejęła dynastia Karolingów rozwój kultury i nauki w czasach Karola Wielkiego postanowienia traktatu w Verdun oraz jego skutki zaznacza na osi czasu daty: 800 r., 843 r., 962 r. omawia dokonania: Chlodwiga, Karola Młota, Pepina Małego, Karola Wielkiego i Ottona I wyjaśnia, w jaki sposób doszło do utworzenia Rzeszy Niemieckiej tłumaczy, dlaczego Karol Wielki jest jednym z patronów zjednoczonej Europy wyjaśnia skąd pochodzi polskie słowo król

21 postaci historyczne: Chlodwig, Karol Młot, Pepin Mały, Karol Wielki, Otton I 4. Konflikt papiestwa z cesarstwem wielka schizma wschodnia i jej skutki spór o inwestyturę między cesarzem a papieżem w XI w. Canossa jako miejsce pokuty cesarza Henryka IV konkordat wormacki i jego postanowienia terminy: dogmaty, schizma, patriarcha, prawosławie, ekskomunika, inwestytura, synod, konkordat postaci historyczne: papież prawosławie, ekskomunika terminami: dogmaty, schizma, patriarcha, prawosławie, ekskomunika, inwestytura, synod, konkordat wyjaśnia konsekwencje ekskomuniki cesarza i opisuje ukorzenie się cesarza Henryka IV w Canossie postaci: papieża Grzegorza VI, cesarza Henryka IV wyjaśnia przyczyny i skutki wielkiej schizmy wschodniej wyjaśnia, czym są religie, a czym wyznania religijne przebieg sporu pomiędzy cesarzem a papieżem w XI w. postanowienia konkordatu w Wormacji zaznacza na osi czasu daty: 1054 r., 1077 r., 1122 r. wyjaśnia, na czym polegał spór o inwestyturę omawia przykładowe różnice pomiędzy Kościołem katolickim a prawosławnym okoliczności utworzenia Państwa Kościelnego

22 Grzegorz VII, cesarz Henryk IV 5. Wyprawy krzyżowe zajęcie Ziemi Świętej przez Turków synod w Clermont krucjaty utworzenie Królestwa Jerozolimskiego powstanie zakonów rycerskich: templariuszy, joannitów i Krzyżaków upadek twierdzy Akka skutki wypraw krzyżowych terminy: Ziemia Święta, synod, krucjaty, krzyżowcy, zakony rycerskie krucjaty, krzyżowcy, zakony rycerskie opisuje wygląd rycerzy zakonnych terminami: Ziemia Święta, synod, krucjaty, krzyżowcy, zakony rycerskie wyjaśnia przyczyny ogłoszenia krucjat mapie: Ziemię Świętą i trasy wybranych krucjat omawia skutki pierwszej krucjaty zakony templariuszy, joannitów i Krzyżaków oraz ich zadania opisuje skutki wypraw krzyżowych postać: Urbana II zaznacza na osi czasu daty: 1096 r., 1291 r. omawia okoliczności zlikwidowania zakonu templariuszy informacje, które z zakonów rycerskich funkcjonują współcześnie i jaka obecnie jest ich rola ocenia rolę krucjat w kształtowaniu się relacji między chrześcijanami a muzułmanami

23 * Tajemnice sprzed wieków Skarb templariuszy postaci historyczne: papież Urban II zakon templariuszy i jego funkcje po zakończeniu krucjat wzrost znaczenia i bogactwa templariuszy przyczyny kasacji zakonu polskie posiadłości templariuszy wyjaśnia, do jakich celów został powołany zakon templariuszy genezę bogactwa templariuszy opisuje mit skarbu templariuszy dzieje templariuszy po upadku Królestwa Jerozolimskiego opisuje losy ostatniego mistrza zakonu Jakuba de Molay legendę o św. Graalu wskazuje posiadłości zakonu na obszarze dzisiejszej Polski Rozdział V. Społeczeństwo średniowiecza l. System feudalny podział na seniorów i wasali społeczna drabina feudalna podział społeczeństwa średniowiecznego na stany terminy: feudalizm, senior, senior, wasal, hołd lenny, przywilej nauczyciela wyjaśnia, na czym polegała drabina feudalna terminami: feudalizm, senior, wasal, lenno, hołd lenny, stan, przywilej, suzeren, duchowieństwo, chłopi, szlachta, mieszczaństwo omawia różnice pomiędzy społeczeństwem stanowym a współczesnym opisuje zależność między seniorem a wasalem wyjaśnia, które stany były uprzywilejowane wyjaśnia, kim byli w Europie Zachodniej hrabiowie i baronowie

24 wasal, lenno, hołd lenny, stan, przywilej, suzeren, duchowieństwo, chłopi, szlachta, mieszczaństwo, jak wyglądał hołd lenny wymienia i charakteryzuje poszczególne stany w społeczeństwie średniowiecznym 2. Epoka rycerzy ideał rycerza i jego obowiązki od pazia do rycerza życie codzienne rycerzy elementy wyposażenia średniowiecznego rycerza kultura rycerska elementy wyposażenia średniowiecznego rycerza rycerz, herb, kopia, ostrogi opisuje uzbrojenie rycerzy terminami: rycerz, kodeks honorowy, paź, giermek, pasowanie, herb, kopia, ostrogi ideał rycerza średniowiecznego wyjaśnia, kto mógł zostać rycerzem opisuje uzbrojenie rycerskie opisuje życie codzienne rycerstwa poszczególne etapy wychowania rycerskiego opisuje ceremonię pasowania na rycerza historię najsłynniejszego polskiego rycerza Zawiszy Czarnego z Garbowa literackie ideały rycerskie: hrabiego Rolanda, króla Artura i rycerzy Okrągłego Stołu

25 terminy: rycerz, kodeks honorowy, paź, giermek, pasowanie, herb, kopia, ostrogi * Tajemnice sprzed wieków Dlaczego rycerze brali udział w turniejach? 3. Średniowieczn e miasto i wieś rola turniejów rycerskich przebieg turniejów konsekwencje zwycięstwa i porażki w turnieju obyczajowość turniejowa powstanie osad rzemieślniczych i kupieckich lokacje miast i wsi samorząd miejski i jego organy społeczeństwo miejskie organa samorządu wiejskiego nauczyciela omawia, z jakimi konsekwencjami wiązała się porażka w turnieju kupcy, rzemieślnicy, rynek, targi, ratusz, pług, radło, brona porównuje życie codzienne mieszkańców, w jaki sposób byli nagradzani zwycięzcy turniejów terminami: gród, osada targowa, lokacja, zasadźca, kupcy, rzemieślnicy, rynek, targi, wójt, burmistrz, rada miejska, ława miejska, ratusz, wyjaśnia, dlaczego rycerze byli skłonni uczestniczyć w turniejach wyjaśnia, na czym polegały lokacje miast i wsi organy samorządu miejskiego różne grupy społeczne mieszczan wyjaśnia, na czym polegała trójpolówka opisuje przebieg turniejów rycerskich opisuje wybrany średniowieczny zabytek mieszczański w Polsce znajduje i przedstawia informacje o założeniu własnej miejscowości wyjaśnia, dlaczego współczesna młodzież organizuje się w bractwa rycerskie i kultywuje tradycję rycerską; podaje przykład takiego bractwa historie i okoliczności założenia najstarszych miast w regionie

26 4. Kościół w średniowiec zu wygląd średniowiecznego miasta zajęcia ludności wiejskiej terminy: gród, osada targowa, lokacja, zasadźca, kupcy, rzemieślnicy, rynek, targi, wójt, burmistrz, rada miejska, ława miejska, ratusz, cech, sołtys, ława wiejska, trójpolówka, pług, radło, brona duchowni w średniowieczu, ich przywileje i obowiązki religijność doby średniowiecza średniowieczne zakony: średniowiecznych miast i wsi zakon, klasztor, uniwersytet nauczyciela omawia życie w średniowiecznym cech, sołtys, ława wiejska, trójpolówka, pług, radło, brona opisuje, gdzie i w jaki sposób tworzyły się miasta główne zajęcia mieszkańców miast opisuje życie i obowiązki ludności wiejskiej terminami: zakon, klasztor, opat, reguła zakonna, benedyktyni, cystersi, skryptoria, kopiści, najważniejsze zakony średniowieczne wyjaśnia określenie benedyktyńska praca średniowieczne szkolnictwo porównuje zakony kontemplacyjne i zakony żebracze wyjaśnia, jaką funkcję w klasztorze spełniają: refektarz, wirydarz, znajduje i przedstawia informacje o najstarszych polskich kronikarzach: Gallu Anonimie i Wincentym

27 benedyktyni, cystersi, franciszkanie, dominikanie życie w średniowiecznym klasztorze średniowieczne szkolnictwo terminy: zakon, klasztor, opat, reguła zakonna, benedyktyni, cystersi, skryptoria, kopiści, franciszkanie, dominikanie, asceza, benedyktyńska praca, uniwersytet postać historyczna: święty Franciszek z Asyżu klasztorze i jego organizację wyjaśnia, czym zajmowali się kopiści franciszkanie, dominikanie, asceza, benedyktyńska praca, uniwersytet stan duchowny w średniowieczu opisuje różne role, jakie odgrywali duchowni w społeczeństwie średniowiecznym porównuje szkolnictwo średniowieczne i współczesne dokonania świętego Franciszka z Asyżu dormitorium i kapitularz Kadłubku opisuje jeden z klasztorów działających w Polsce, wyjaśnia, jakiego zgromadzenia jest siedzibą, i przedstawia w skrócie dzieje tego zgromadzenia

28 5. Sztuka średniowiecza rola sztuki w średniowieczu znaczenie biblii pauperum styl romański i jego cechy styl gotycki i jego charakterystyczne elementy rzeźba i malarstwo średniowieczne pismo i miniatury w rękopisach zabytki średniowieczne w Polsce terminy: biblia pauperum, styl romański, styl gotycki, katedra, portal, sklepienie, witraże, łuki oporowe, apsyda, rozeta, przypory, miniatura, inicjał katedra, witraże, miniatura nauczyciela omawia zabytki sztuki średniowiecznej w Polsce wymienia różne dziedziny sztuki średniowiecznej terminami: biblia pauperum, katedra, styl romański, styl gotycki, portal, sklepienie, witraże, łuki oporowe, apsyda, rozeta, przypory, miniatura, inicjał wyjaśnia, czym była i jakie zadania spełniała biblia pauperum styl romański omawia cechy stylu gotyckiego porównuje styl gotycki i romański przykłady rzeźby i malarstwa średniowiecznego znajduje i przedstawia informacje o średniowiecznych świątyniach w swoim regionie oraz elementach ich wystroju

29 Rozdział VI. Polska pierwszych Piastów l. Zanim powstała Polska najstarsze osadnictwo na ziemiach polskich w świetle wykopalisk archeologicznych gród w Biskupinie Słowianie w Europie i ich kultura wierzenia dawnych Słowian pierwsze państwa słowiańskie plemiona słowiańskie na ziemiach polskich terminy: kurhan, kamienne kręgi, Biskupin, wielka wędrówka ludów, Słowianie, Swaróg, Perun, Świętowit, plemię, Państwo Wielkomorawskie, wielka wędrówka ludów, plemię nauczyciela opisuje wygląd osady w Biskupinie terminami: kurhan, kamienne kręgi, Biskupin, wielka wędrówka ludów, Słowianie, Swaróg, Perun, Świętowit, plemię, Państwo Wielkomorawskie, Wiślanie, Polanie okoliczności pojawienia się Słowian na ziemiach polskich wierzenia Słowian mapie: rozmieszczenie plemion słowiańskich na ziemiach polskich najstarsze państwa słowiańskie wymienia państwa słowiańskie, które przyjęły chrześcijaństwo w obrządku łacińskim, oraz te, które przyjęły je w obrządku greckim wyjaśnia rolę, jaką w rozwoju państw słowiańskich odegrali święci Cyryl i Metody podaje przykłady tradycji pogańskich zachowanych do czasów współczesnych wyjaśnia, w jaki sposób powstał alfabet słowiański wymienia pozostałości bytowania ludów przedsłowiańskich na ziemiach polskich współczesne konsekwencje wynikające dla krajów słowiańskich z przyjęcia chrześcijaństwa w obrządku greckim lub łacińskim

30 2. Mieszko I i początki Polski Wiślanie, Polanie postaci historyczne: święty Cyryl i święty Metody rozwój państwa Polan dynastia Piastów panowanie Mieszka I małżeństwo Mieszka z Dobrawą chrzest Polski i jego skutki konflikt z margrabią Hodonem i bitwa pod Cedynią terminy: książę, dynastia, Piastowie, biskupstwo, dyplomacja, poganin, Dagome iudex postaci książę, dynastia nauczyciela wyjaśnia, skąd pochodzi nazwa Polska terminami: książę, dynastia, Piastowie, biskupstwo, dyplomacja, poganin, Dagome iudex wyjaśnia, dlaczego w przeciwieństwie do legendarnych przodków Mieszko I jest uznawany za pierwszego historycznego władcę Polski opisuje zasługi Mieszka I i Dobrawy zaznacza na osi czasu daty: 966 r., 972 r. okoliczności przyjęcia chrztu przez Mieszka I wyjaśnia skutki chrztu Mieszka I opisuje stosunki Mieszka I z sąsiadami uzasadnia twierdzenie, że przyjęcie chrztu przez Mieszka I należało do najważniejszych wydarzeń w dziejach Polski omawia dokument Dagome iudex i jego wartość jako źródła historycznego bilans korzyści, jakie mogło przynieść Mieszkowi I przyjęcie chrztu lub pozostanie przy wierzeniach pogańskich

31 historyczne: Mieszko I, Dobrawa mapie: Gniezno, Poznań, Wielkopolskę, granice państwa Mieszka I terminami: relikwie, zjazd gnieźnieński, arcybiskupstwo, Milsko, Łużyce, Grody Czerwieńskie, koronacja opisuje misję świętego Wojciecha do pogańskich Prusów mapie: granice państwa Bolesława Chrobrego na początku jego panowania oraz 3. Polska Bolesława Chrobrego misja biskupa Wojciecha i jej skutki zjazd gnieźnieński i jego konsekwencje powstanie niezależnej organizacji na ziemiach polskich stosunki Bolesława Chrobrego z sąsiadami koronacja Bolesława Chrobrego na króla Polski i jej znaczenie terminy: relikwie, zjazd gnieźnieński, arcybiskupstwo, arcybiskupstwo, koronacja nauczyciela wyjaśnia znaczenie koronacji Bolesława Chrobrego przebieg i znaczenie zjazdu w Gnieźnie opisuje wojny prowadzone przez Chrobrego z sąsiadami wyjaśnia znaczenie utworzenia niezależnego Kościoła w państwie polskim opisuje Drzwi Gnieźnieńskie jako przykład źródła ikonograficznego z najstarszych dziejów Polski wskazuje pozytywne i negatywne skutki polityki prowadzonej przez Bolesława Chrobrego

32 4. Kryzys i odbudowa państwa polskiego Milsko, Łużyce, Grody Czerwieńskie, koronacja postaci historyczne: Bolesław Chrobry, biskup Wojciech, cesarz Otton III kryzys państwa polskiego po śmierci Bolesława Chrobrego panowanie Mieszka II reformy Kazimierza Odnowiciela Kraków stolicą państwa polityka zagraniczna Bolesława Śmiałego się terminem: insygnia królewskie nauczyciela wyjaśnia, dlaczego księcia Kazimierza nazwano Odnowicielem ziemie przez niego podbite omawia rolę, jaką w dziejach Polski odegrali: Bolesław Chrobry, biskup Wojciech, cesarz Otton III zaznacza na osi czasu daty: 1000 r., 1025 r. terminem: insygnia królewskie wyjaśnia, dlaczego księcia Kazimierza nazwano Odnowicielem mapie: ziemie polskie pod panowaniem Kazimierza Odnowiciela opisuje sytuację państwa polskiego po śmierci Bolesława Chrobrego ocenia postawę Bezpryma skutki kryzysu państwa polskiego rządy Bolesława Śmiałego opisuje sytuację międzynarodową w okresie rządów Bolesława Śmiałego wyjaśnia przyczyny i skutki sporu króla z biskupem Stanisławem wyjaśnia przyczyny kryzysu państwa wczesnopiastowskie go ocenia dokonania Mieszka II, Kazimierza Odnowiciela i Bolesława Śmiałego

33 5. Rządy Bolesława Krzywoustego koronacja Bolesława Śmiałego konflikt króla z biskupem Stanisławem i jego skutki terminy: insygnia królewskie postaci historyczne: Mieszko II, Kazimierz Odnowiciel, Bolesław Śmiały, biskup Stanisław rządy Władysława Hermana i Sieciecha podział władzy między synów Władysława Hermana bratobójcza wojna między Bolesławem i Zbigniewem najazd niemiecki senior i juniorzy, zasada senioratu omawia działalność: Mieszka II, Bezpryma, Kazimierza Odnowiciela, Bolesława Śmiałego i biskupa Stanisława zaznacza na osi czasu datę: 1076 r. terminami: palatyn (wojewoda), testament, zasada senioratu, senior i juniorzy mapie: państwo opisuje rządy Władysława Hermana i rolę Sieciecha w jego państwie przebieg konfliktu między Bolesławem a Zbigniewem ocenia postawę Bolesława wobec brata wyjaśnia zasadę senioratu wyjaśnia, jakie skutki dla państwa mogą mieć wewnętrzne spory o tron postać Galla Anonima wyjaśnia znaczenie dostępu państwa do morza ocenia szanse i zagrożenia wynikające

34 6. Społeczeństw o w czasach pierwszych Piastów na ziemie polskie i obrona Głogowa podbój Pomorza przez Bolesława Krzywoustego testament Krzywoustego i jego założenia terminy: palatyn (wojewoda), testament, zasada senioratu, senior i juniorzy postaci historyczne: Władysław Herman, Sieciech, Zbigniew, Bolesław Krzywousty grody i ich funkcje życie w grodzie i na podgrodziu sposoby uprawy roli na ziemiach polskich terminami: gród, podgrodzie, danina, posługi wygląd i budowę Bolesława Krzywoustego opisuje postaci: Władysława Hermana, Sieciecha, Bolesława Krzywoustego i Zbigniewa zaznacza na osi czasu daty: 1109 r. i 1138 r. terminami: gród, podgrodzie, prawo książęce, danina, opisuje niemiecki najazd w 1109 r. i obronę Głogowa sukcesy Krzywoustego w walkach z Pomorzanami omawia przyczyny ogłoszenia testamentu Krzywoustego charakter drużyny książęcej wyjaśnia powinności ludności względem władcy wyjaśnia, czym się różnił wojownik drużyny od rycerza z wprowadzenia zasady senioratu wskazuje przykłady nazw miejscowości, które mogły w średniowieczu

35 * Tajemnice sprzed wieków Kto spisywał dzieje Polski? podział społeczeństwa w państwie pierwszych Piastów zakres władzy panującego powinności poddanych wobec władcy powstanie rycerstwa w Polsce terminy: metoda żarowa, gród, podgrodzie, prawo książęce, danina, posługi, osada służebna, wojowie, drużyna książęca źródła historyczne dotyczące początków państwa polskiego obiektywizm i prawda historyczna średniowiecznego grodu opisuje sposoby pozyskiwania ziemi uprawnej i jej uprawiania wymienia nazwy źródeł historycznych dotyczących dziejów państwa polskiego za panowania pierwszych Piastów posługi, osada służebna grupy ludności w państwie wczesnopiastowski m omawia zakres władzy panującego w państwie pierwszych Piastów dokonania postaci: Galla Anonima i Wincentego Kadłubka omawia teorie dotyczące pochodzenia Galla Anonima wymienia przyczyny powstania kronik określa ramy chronologiczne wydarzeń opisanych w kronikach Galla Anonima i Wincentego Kadłubka pełnić funkcję osad służebnych przykład innej średniowiecznej kroniki polskiej

36 tłumaczy konieczność weryfikacji prawdziwości źródeł historycznych l. Rozbicie dzielnicowe walki wewnętrzne między książętami piastowskimi o prymat w Polsce utrwalenie rozbicia dzielnicowego osłabienie Polski na arenie międzynarodowej sprowadzenie Krzyżaków do Polski najazdy Mongołów i bitwa pod Legnicą rozbicie dzielnicowe, dzielnica senioralna, Tatarzy nauczyciela wyjaśnia, jakie były przyczyny wewnętrznych walk między książętami piastowskimi Rozdział VII. Polska w XIII XV wieku terminami: rozbicie dzielnicowe, dzielnica senioralna, Tatarzy, osadnictwo, kolonizacja, trójpolówka państwo polskie podczas rozbicia dzielnicowego mapie: podział państwa na różne opisuje okoliczności sprowadzenia zakonu krzyżackiego do Polski oraz konsekwencje tego wydarzenia omawia skutki rozbicia dzielnicowego opisuje kolonizację na ziemiach polskich historię zakonu krzyżackiego wyjaśnia, dlaczego książęta dzielnicowi często nadawali przywileje oraz ziemię rycerstwu i duchowieństwu sposób walki Mongołów dynastię panującą na Pomorzu Gdańskim w okresie rozbicia dzielnicowego

37 2. Zjednoczenie Polski przemiany społeczne i gospodarcze w okresie rozbicia dzielnicowego terminy: rozbicie dzielnicowe, dzielnica senioralna, Tatarzy, osadnictwo, kolonizacja, trójpolówka postaci historyczne: Władysław Wygnaniec, Leszek Biały, Konrad Mazowiecki, Henryk Pobożny koronacja i śmierć Przemysła II panowanie Wacława II rola arcybiskupów gnieźnieńskich starosta, Szczerbiec dzielnice oraz ziemie utracone w okresie rozbicia dzielnicowego omawia postaci: Władysława Wygnańca, Leszka Białego, Konrada Mazowieckiego, Henryka Pobożnego zaznacza na osi czasu daty: 1226 r., 1227 r., 1241 r. terminami: starosta, Szczerbiec mapie: granice próby zjednoczenia Polski przez książąt śląskich oraz Przemysła II opisuje, w jakich okolicznościach wyjaśnia, jaką rolę w zjednoczeniu kraju odegrał Kościół katolicki wyobrażenie na temat świętego Stanisława jako patrona zjednoczenia kraju

38 3. Czasy Kazimierza Wielkiego i jednolitej organizacji kościelnej w zjednoczeniu dzielnic polskich przejęcie władzy przez Władysława Łokietka i jego koronacja rządy Władysława Łokietka konflikt Łokietka z Krzyżakami i bitwa pod Płowcami terminy: starosta, Szczerbiec postaci historyczne: Przemysł II, arcybiskup Jakub Świnka, Wacław II, Władysław Łokietek polityka dyplomacji Kazimierza państwa polskiego za panowania Władysława Łokietka, ziemie utracone na rzecz Krzyżaków omawia postaci: Przemysła II, arcybiskupa Jakuba Świnki, Wacława II, Władysława Łokietka zaznacza na osi czasu daty: 1295 r., 1309 r., 1320 r., 1331 r. terminami: Władysław Łokietek utracił Pomorze Gdańskie działania Władysława Łokietka na rzecz zjednoczenia kraju opisuje przebieg konfliktu Władysława Łokietka z Krzyżakami i ocenia postanowienia pokoju w Kaliszu wyjaśnia, dlaczego Kazimierz Wielki za najważniejsze uznał cele oraz konsekwencje układu

39 Wielkiego pokój z zakonem krzyżackim w Kaliszu przyłączenie nowych ziem do państwa polskiego reformy Kazimierza Wielkiego umocnienie granic polskiego państwa utworzenie Akademii Krakowskiej i skutki tej decyzji zjazd monarchów w Krakowie uczta u Wierzynka terminy: uniwersytet, Orle Gniazda, Akademia Krakowska postać historyczna: Kazimierz Wielki uniwersytet, Orle Gniazda, Akademia Krakowska nauczyciela tłumaczy, co zdecydowało o przyznaniu Kazimierzowi przydomka Wielki wyjaśnia znaczenie słów, że Kazimierz Wielki: zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną uniwersytet, Orle Gniazda, Akademia Krakowska mapie: granice monarchii Kazimierza Wielkiego i ziemie włączone do Polski przez tego władcę zaznacza na osi czasu daty: 1333 r., 1343 r., 1364 r. reformy Kazimierza Wielkiego wyjaśnia, w jaki sposób Kazimierz dbał o obronność państwa reformy wewnętrzne państwa tłumaczy, jakie znaczenie miało założenie Akademii Krakowskiej wyjaśnia znaczenie uczty u Wierzynka dynastycznego zawartego przez Kazimierza Wielkiego z Węgrami wyjaśnia, dlaczego sól należała niegdyś do najdroższych towarów wybrany zamek wzniesiony w czasach Kazimierza Wielkiego

40 4. Unia polskolitewska koniec dynastii Piastów na polskim tronie rządy Andegawenów w Polsce unia polskolitewska w Krewie wielka wojna z zakonem krzyżackim i bitwa pod Grunwaldem I pokój w Toruniu unia w Horodle terminy: Andegawenowie, unia personalna, sobór, Wielkie Księstwo Litewskie, Jagiellonowie postaci historyczne: Ludwik Węgierski, Jadwiga, Władysław Jagiełło, wielki książę Witold, się terminem: unia personalna dynastię zapoczątkowaną przez Władysława Jagiełłę nauczyciela opisuje przyczyny i przebieg wielkiej wojny z zakonem krzyżackim terminami: Andegawenowie, unia personalna, sobór, Wielkie Księstwo Litewskie, Jagiellonowie wyjaśnia przyczyny zawarcia unii polskolitewskiej opisuje przebieg bitwy pod Grunwaldem mapie: granice Wielkiego Księstwa Litewskiego, Krewo, Horodło, Grunwald, Toruń opisuje postaci: Ludwika Węgierskiego, Jadwigi, Władysława okoliczności objęcia tronu polskiego przez Jadwigę wymienia postanowienia unii w Krewie postanowienia pokoju w Toruniu wyjaśnia zasady współpracy między Polską a Litwą ustalone w zapisach unii w Horodle stanowisko polskiej delegacji na soborze w Konstancji wyjaśnia, dlaczego Akademia Krakowska została przemianowana na Uniwersytet Jagielloński uzasadnia twierdzenie, że poglądy Pawła Włodkowica na temat wojen religijnych są aktualne także dzisiaj

41 * Tajemnice sprzed wieków Jaką bitwę namalował Jan Matejko? Paweł Włodkowic, Ulrich von Jungingen okoliczności powstania obrazu Bitwa pod Grunwaldem Jan Matejko jako malarz dziejów Polski obrazy jako źródło wiedzy historycznej znaczenie Bitwy pod Grunwaldem, kim był Jan Matejko Jagiełły, wielkiego księcia Witolda, Pawła Włodkowica, Ulricha von Jungingena zaznacza na osi czasu daty: 1385 r., lata , 1410 r., 1413 r. wyjaśnia, w jaki sposób Jan Matejko przygotowywał się do namalowania obrazu wyjaśnia, dlaczego podczas II wojny światowej Niemcom zależało na zniszczeniu dzieła wymienia cele namalowania obrazu Bitwa pod Grunwaldem omawia nieścisłości w przekazie historycznym obrazu Bitwa pod Grunwaldem wyjaśnia, jakie warunki powinno spełniać dzieło sztuki, aby można je było traktować jako źródło historyczne omawia inne dzieło Jana Matejki

42 5. Czasy świetności dynastii Jagiellonów okoliczności zawarcia unii polsko-węgierskiej bitwa pod Warną panowanie Kazimierza Jagiellończyka wojna trzynastoletnia II pokój toruński i jego postanowienia panowanie Jagiellonów w Czechach i na Węgrzech terminy: Związek Pruski, wojna trzynastoletnia, Prusy Królewskie, Prusy Zakonne, wojska zaciężne, żołd postaci historyczne: Władysław III wojska zaciężne, żołd nauczyciela opisuje okoliczności śmierci Władysława Warneńczyka nauczyciela wyjaśnia, dlaczego dla Polski ważne stało się odzyskanie dostępu do morza terminami: Związek Pruski, wojna trzynastoletnia, Prusy Królewskie, Prusy Zakonne, wojska zaciężne, żołd mapie: Węgry, Warnę, Prusy Królewskie, Prusy Zakonne, państwa rządzone przez Jagiellonów w drugiej połowie XV w. omawia dokonania: Władysława III Warneńczyka, Zbigniewa Oleśnickiego i Kazimierza Jagiellończyka okoliczności zawarcia unii polsko-węgierskiej rządy Kazimierza Jagiellończyka opisuje przebieg wojny trzynastoletniej postanowienia II pokoju toruńskiego wyjaśnia, dlaczego doszło do zawiązania Związku Pruskiego porównuje postanowienia I i II pokoju toruńskiego uzasadnia twierdzenie, że odzyskanie dostępu do morza miało przełomowe znaczenie dla rozwoju polskiej gospodarki Jana Długosza jako historyka i wychowawcę przyszłych królów Polski wyjaśnia, dlaczego wojska zaciężne pod koniec średniowiecza zastąpiły w bitwach tradycyjne rycerstwo

43 Warneńczyk, Kazimierz Jagiellończyk, Zbigniew Oleśnicki zaznacza na osi czasu daty: 1444 r., 1454 r., 1466 r. 6. Monarchia stanowa w Polsce monarchia patrymonialna i stanowa wpływ przywilejów nadawanych przez władcę na osłabienie władzy królewskiej przekształcenie się rycerstwa w szlachtę przywileje szlacheckie i ich konsekwencje dla władzy królewskiej ukształtowanie się sejmu walnego szlachta, sejm walny, izba poselska, senat terminami: monarchia patrymonialna, monarchia stanowa, przywileje, szlachta, pańszczyzna, konstytucja sejmowa, sejm walny, izba poselska, senat sejm walny oraz jego skład zaznacza na osi czasu daty: 1374 r., 1505 r. wyjaśnia, w jaki sposób rycerstwo przekształciło się w szlachtę wyjaśnia, w jaki sposób szlachta uzyskała wpływ na sprawowanie rządów w Polsce najważniejsze przywileje szlacheckie wyjaśnia znaczenie konstytucji Nihil novi, kiedy i w jaki sposób doszło do utworzenia stanów w Polsce tłumaczy różnice między monarchią patrymonialną a stanową wyjaśnia, jaka jest geneza nazw obu izb sejmu walnego: izby poselskiej oraz senatu ocenia, jakie szanse i jakie zagrożenie niosło za sobą zwiększenie wpływu szlachty na władzę

44 konstytucja Nihil novi i jej znaczenie dla ustroju Rzeczypospolitej terminy: monarchia patrymonialna, monarchia stanowa, przywileje, szlachta, pańszczyzna, konstytucja sejmowa, sejm walny, izba poselska, senat