Józef Kazaniecki. Goleniowianie w Powstaniu Warszawskim

Transkrypt

1 Józef Kazaniecki Goleniowianie w Powstaniu Warszawskim

2

3 Józef Kazaniecki Goleniowianie w Powstaniu Warszawskim Goleniów, 2014 r.

4 Ośrodek Dokumentacji Dziejów Ziemi Goleniowskiej "Żółty Domek" uprzejmie prosi o zgłaszanie się byłych i obecnych mieszkańców Gminy Goleniów, którzy mają ciekawe wspomnienia, listy, pamiątki itp. i chcieliby je przekazać do zasobów Ośrodka. Serdecznie zapraszamy! Ośrodek Dokumentacji Dziejów Ziemi Goleniowskiej Tel lub Goleniów, ul. Pocztowa historia@goleniow.pl Autor: Józef Kazaniecki Wydawnictwo niepublikowane. Fotografie bez podania źródła pochodzą ze zbiorów autora.

5 Goleniowianie w Powstaniu Warszawskim 1 sierpnia 2014 r. mija 70 lat od wybuchu największego i najbardziej tragicznego zrywu Polaków w okresie II wojny światowej - Powstania Warszawskiego. Po zakończeniu wojny wiele osób, które były jego uczestnikami lub w inny sposób związane były z Powstaniem, zamieszkało w Goleniowie. Niestety nie zachowało się zbyt wiele informacji na temat tych osób, ich życia w okupowanej i powojennej Polsce. Wielu nazwisk i osób nikt już nie pamięta, a jeżeli tak to praktycznie nic nie wiedzą o ich losach i przeżyciach. Wacław Hulewicz (ur. 15 września 1891 r. w Kościankach, pow. wrzesiński) Wacław Hulewicz na przełomie lat 50 i 60 XX w. dojeżdżał ze Szczecina do Goleniowa do Państwowego Technikum Rolniczego, gdzie pracował na pół etatu jako nauczyciel. Za odmówienie podpisania Volkslisty w kwietniu 1940 r. został aresztowany i wywieziony do obozu koncentracyjnego w Oranienburgu, a następnie do Mauthausen. W czerwcu 1941 r. został zwolniony i przyjechał do Warszawy, gdzie włączył się w pracę konspiracyjną. Miał czworo dzieci, z których troje zginęło walcząc z bronią w ręku. 19 grudnia 1940 r. w Auschwitz zmarł jego syn Maciej - żołnierz Armii Krajowej. 1 września 1944 r. w Powstaniu poległ drugi syn Benedykt, a 5 września 1944 r. córka Teresa. Po upadku Powstania wraz z rodziną przeszedł obozy w Pruszkowie i Ursusie. Po wojnie w 1950 r. był na 7 miesięcy aresztowany. Na emeryturę przeszedł w 1958 r. Pracował w wydziale rolnictwa Woje- 1 wódzkiej Komisji Planowania Gospodarczego. Zofia Skrzypek (ur. 13 stycznia 1921 r.) W latach 50. XX w. Zofia Skrzypek była kierowniczką szkoły w Rurzycy, a w roku szkolnym 1959/ Szkoły Podstawowej nr 2 w Goleniowie. W czerwcu 1944 r. Zofia wyszła za mąż za Tadeusza - żołnierza Armii Krajowej. Ten wraz z oddziałami skoncentrowanymi w Puszczy Kampinoskiej 1 Stanisław Gierszewski. Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego Tom 2, s ; Kazimierz Przybyszewski. Toruński Słownik Biograficzny. Tom

6 Goleniowianie w Powstaniu Warszawskim na początku sierpnia 1944 r. przybył do Warszawy wesprzeć powstańców. 2 Zginął w czasie drugiego ataku na Dworzec Gdański. Zofia Skrzypek mieszkała przy ul. Grunwaldzkiej. Emil Kumor (ur. 14 stycznia 1899 r. w Schodnicy) Od maja do sierpnia 1945 r. ppłk Emil Kumor był zastępcą dowódcy pierwszej polskiej jednostki wojskowej stacjonującej w Goleniowie - 41 pułku piechoty. Był żołnierzem kampanii wrześniowej. Pod pseudonimem Krzyś od 1 sierpnia do 3 października 1944 r. walczył w Powstaniu Warszawskim. Był inspektorem ośrodka bojowego w Śródmieściu. Zorganizował powstańczą wytwórnię granatów, oraz przyczynił się do wykrycia i zabezpieczenia w magazynach Haberbuscha wielkich zapasów zboża. Po upadku Powstania trafił do niewoli niemieckiej i został umieszczony w Oflagu II c w Woldenbergu (Dobiegniew). W styczniu 1945 r. został uwolniony przez Armię Czerwoną, powrócił do Polski i zgłosił się do Wojska Polskiego. 5 listopada 1946 r. na własną prośbę z powodu choroby odszedł ze służby w wojsku. W 1949 r. pod fałszywymi zarzutami został aresztowany i do 1953 r. był więziony. Śledztwo umorzono i zwolniono go. E. Kumor jest autorem kilkunastu artykułów na temat działalności kon- 3 spiracyjnej w okresie okupacji niemieckiej. 2 Karol Zwierzchowski. Skierniewice w czasie II wojny światowej: historia ruchu oporu we wspomnieniach i dokumentach. 1999, s. 332.; 3 Zeszyty historyczne, Wydania , s. 219; Emil Kumor. Wycinek z historii jednego życia. 1969; Fot. Stan strony z

7 Goleniowianie w Powstaniu Warszawskim Waldemar Jerzy Biel (ur. 27 lutego 1927 r. w Warszawie) Od lutego 1942 r. do 5 października 1945 r. walczył jako łącznik i kolporter podziemnej prasy w Armii Krajowej. Współpracował z Towarzystwem Opieki nad Więźniami Patronat w Warszawie. Od 1 sierpnia 1944 r. uczestniczył w Powstaniu Warszawskim w zgrupowaniu Sosna. Początkowo jego dowódcą był ppłk Jaszczakiewicz ps. Kuba, a po nim mjr Bielewicz ps. Sosna. Na ul. Długiej został ranny i po opatrzeniu w szpitalu, kanałami przetransportowano go do Śródmieścia. Tutaj pod pseudonimem Cichy, walczył w zgrupowaniu Chrobry II pod dowództwem kpt. Zagórskiego. Po upadku Powstania został uwięziony w obozie w Pruszkowie. W tym samym obozie przebywał jego ojciec i młodszy brat Roman. Stąd wszyscy zostali wywiezieni do obozu koncentracyjnego w Stutthof nr obozowy 98138, ojciec otrzymał nr 98137, a brat nr Po wyzwoleniu obozu przez Armię Czerwoną i odchorowaniu obozu, przyjechał na ziemie zachodnie. Pracował w Maszewie i w Dębicach. W Goleniowie zamieszkał w 1969 r. i do 1991 r. był zatrudniony w Rejonowym Przedsiębiorstwie Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej. Mieszkał przy obecnej ul. Konstytucji 4 3 Maja. Edmund Karaczun (ur. 27 lutego 1926 r. w miejscowości Zamościany, w woj. nowogródzkim) Od 1 stycznia 1942 r. do 30 września 1944 r. walczył w Armii Krajowej w oddziale Wilka i Doliny w Puszczy Nalibockiej i Kampinoskiej. Jego bezpośrednim dowódcą był por. Strzała. W czasie Powstania Warszawskiego 4 Na podstawie materiałów Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych (ZKRPiBW) w Goleniowie. 5

8 Goleniowianie w Powstaniu Warszawskim walczył na Żoliborzu w zgrupowaniu Żywiciel w kompanii Żaglowiec. Zgrupowanie toczyło walki m.in. na Cytadeli, w Forcie Traugutta i Forcie Legionów. Najcięższe boje prowadziło 20 i 21 sierpnia 1944 r. podczas natarcia na Dworzec Gdański. Dowódcą zgrupowania (formalnie zgrupowanie nie istniało) był płk Mieczysław Niedzielski, natomiast kompanii Żaglowiec kpt. Marek Kamiński. Edmund Karaczun do 1972 r. pracował w Zakładzie Karnym w Goleniowie. Mieszkał przy ul. 1 Maja (obecnie ul. Sta- 5 nisława Mikołajczyka). Stefan Kujawski (ur r. w miejscowości Kampinos koło Warszawy) Od sierpnia 1942 r. do 1 czerwca 1945 r. był żołnierzem Armii Krajowej w Grupie Kampinos, która w Powstaniu Warszawskim walczyła m.in. o Dworzec Gdański i lotnisko. Nosił pseudonim Brzęczyk i działał w rejonie Sosnówka Sochaczew, pod dowództwem kpt. Władysława Starzyka ps. 6 Korwin. Po wojnie mieszkał w Goleniowie przy ul. Piaskowej. Stefan Konopka (ur r. ) Stefan Konopka w okresie wojny mieszkał w Warszawie wraz z żoną i dwójką synów. Bardzo aktywnie zaangażował się w pomoc i ukrywanie Żydów, za co groziła kara śmierci nie tylko jemu, ale i całej rodzinie. Za tę pomoc został w 1982 r. został wyróżniony medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. 5 Na podstawie materiałów ZKRPiBW w Goleniowie. 6 Na podstawie materiałów ZKRPiBW w Goleniowie. 6

9 Goleniowianie w Powstaniu Warszawskim Stefan Konopka po wojnie przez kilka lat prowadził przedsiębiorstwo budowlane. W Goleniowie pracował m.in. na stanowisku starszego inspektora nadzoru w Miejskim Zarządzie Budynków Mieszkalnych. Mieszkał przy 7 ul. Juliusza Słowackiego. Ludwika Moździerz 8 (ur r. ) Służyła pod pseudonimem Izabela w Komendzie Głównej Armii Krajowej - Oddział VII (Finanse i Kontrola - "17", "26", "77", "49", "51"). Ludwika Moździerz od 25 lipca 1945 r. do 15 września 1945 r. była burmistrzem Goleniowa. Po opuszczeniu Goleniowa 9 zamieszkała w Warszawie, gdzie zmarła w 1978 r. Marianna Nowińska (ur r. w miejscowości Bożejewo, woj. łomżyńskie) Służyła w szeregach Armii Krajowej i uczestniczyła w Powstaniu Warszawskim. Przeżyła egzekucje wykonywane 5 sierpnia 1944 r. przez Niemców na Woli. Otrzymała postrzał lewego przedramienia. Mieszkała przy ul. Kaspro- 10 wicza. 7 Relacja Stefana Konopki spisana r. Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie. Sygn. 301/ Pod red. Kazimierza Golczewskiego Z dziejów ziemi nowogardzkiej. Poznań Szczecin 1971., str Stan strony z Na podstawie materiałów ZKRPiBWiP w Goleniowie. 7

10 Goleniowianie w Powstaniu Warszawskim Stefania Śledzińska (z domu Szczyglak) (ur r. w miejscowości Bogate, pow. Przasnysz) Od 1 sierpnia do 2 września 1944 r. czynnie uczestniczyła w Powstaniu Warszawskim. Po upadku Powstania została wywieziona do obozu koncentracyjnego w Ravensbrück - więzień polityczny numer Mieszkała przy ul. Mickie- 11 wicza. Te kilka nazwisk i osób, które przedstawiliśmy powyżej stanowią niewielki procent mieszkańców Goleniowa, którzy z bronią w ręku przez 63 dni pokazywali światu, że Polski nie można złamać. Gdy 1 sierpnia o godz włączone zostaną syreny alarmowe, pomyślmy o Powstaniu i przede wszystkim o Powstańcach, którzy byli naszymi sąsiadami, którzy żyli wśród nas. 11 Na podstawie własnoręcznego życiorysu i materiałów Związku Inwalidów Wojennych RP. 8

11 Dotychczas w ramach serii "Biblioteka wiedzy o Goleniów - Szkice" ukazały się: Szkic 1: Goleniów w marcu 1945 r. Szkic 2: Związki kombatanckie w Goleniowie. Szkic 3: Kalendarium II Pułku Lotnictwa Myśliwskiego "Kraków". Szkic 4: Udział mieszkańców Ziemi Goleniowskiej w bitwie pod Monte Cassino. Szkic 5: Profilaktyka to życie. Szkic 6: Goleniowianie - żołnierze Wojny Obronnej 1939 r. Szkic 7: Goleniowski samorząd w latach Szkic 8: Spacerem po starych nekropoliach Gminy Goleniów. Szkic 9: Symbole Goleniowa. Szkic 10: Fabryka amunicji w Mostach. Pozycje niepublikowane: Józef Kazaniecki: Goleniowskie browary i rozlewnie Józef Kazaniecki: Zapomniane miejscowości Józef Kazaniecki: Goleniów 16 maja 1945 r. SZKICE MOŻNA BEZPŁATNIE OTRZYMAĆ W OŚRODKU DOKUMENTACJI DZIEJÓW ZIEMI GOLENIOWSKIEJ. Publikacje są również dostępne na stronie internetowej:

12 Sierpień, 2014 r.