V IT-14 Instrukcja pobierania przez próbkobiorców klienta próbek wody do

Transkrypt

1 1/5 1. Cel Przedmiotem instrukcji są zasady pobierania i transportowania próbek wody do badań mikrobiologicznych i fizykochemicznych przez próbkobiorców klienta zgodnie z normami PN-EN ISO 19458:2007, PN-EN ISO : Zakres stosowania. Instrukcja obejmuje sposób pobierania i transportowania do laboratorium, próbek wody do badań fizykochemicznych i mikrobiologicznych przez próbkobiorców klienta. 3. Odpowiedzialność Osobami odpowiedzialnymi za stosowanie instrukcji są klienci wewnętrzni oraz próbkobiorcy klienta dostarczający próbki do badania. LABORATORIUM NIE PONOSI ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA POBIERANIE I WARUNKI TRANSPORTU PRÓBKI DOSTARCZANEJ DO BADAŃ PRZEZ KLIENTA. SPOSÓB POBIERANIA PRÓBKI ORAZ WARUNKI JEJ TRANSPORTU MAJĄ ISTOTNY WPŁYW NA UZYSKANE WYNIKI BADAŃ PRÓBKI WODY DO BADAŃ LABORATORYJNYCH MOGĄ POBIERAĆ TYLKO PRZESZKOLENI PRÓBKOBIORCY 4. Sposób postępowania. Klient dostarcza próbkę do laboratorium po wcześniejszym ustaleniu z laboratorium terminu dostarczenia próbki do badań. Lokalizacja punktów pobierania próbek wody - wskazówki: Ze stacji uzdatniania wody pobieranie próbek powinno być realizowane na wejściu i wyjściu wody. Punkty pobierania próbek powinny obejmować lokalizacje reprezentatywne dla sieci to np.: uznane za podatne na zanieczyszczenia, początek, środek i koniec sieci. Dokonując wyboru lokalizacji uwzględnić źródła zasilania kuchni, punkty podatne na zanieczyszczenia np. końcówki sieci, zapętlenia. Podczas pobierania próbek wody z kranów u konsumentów należy unikać kranów: podłączonych do urządzeń oczyszczających, trudnych do dezynfekcji, w złym stanie, zabrudzonych smarem/tłuszczem, zlokalizowanych w toaletach, w restauracjach w pomieszczeniach do zmywania, do ciepłej wody lub z mieszalnikiem wody ciepłej i zimnej (chyba, że do badania Legionelli), kranów, pod którymi nie można zmieścić butelek na próbki. Butelki do pobrania próbek wody pobrać z punktu przyjmowania próbek laboratorium WOMP: Próbki wody do badań fizykochemicznych należy pobierać do butelek z tworzywa sztucznego o pojemności min.1 litra. Próbki wody do badań mikrobiologicznych należy pobierać do sterylnych butelek jednorazowych z tworzywa sztucznego (PP, PE,PC,PS) (ważność sterylizacji producenta na butelce) lub szklanych butelek sterylizowanych w laboratorium (szczelnie zamknięte, owinięte papierem) zachowują sterylność przez okres określony przez laboratorium (3 m-ce) - data sterylizacji umieszczona jest na papierze.

2 2/5 PRZY POBIERANIU PRÓBEK DO BADAŃ MIKROBIOLOGICZNYCH I FIZYKOCHEMICZNYCH JAKO PIERWSZĄ POBRAĆ WODĘ DO BADANIA FIZYKOCHEMICZNEGO. 4.1 Pobieranie wody przeznaczonej do spożycia Pobieranie próbek wody do badań fizykochemicznych wg PN-EN ISO : W celu stabilizacji warunków pobieranej wody należy przygotować punkt pobrania wody: - usunąć z kranów wszelkie urządzenia typu sitka, perlatory, oraz nakładki znajdujące się wewnątrz kranu, wyczyścić kran, usunąć wszelkie zanieczyszczenia. - spuszczać wodę przez 2-3 minuty (w celu usunięcia wody stagnującej w przewodach) do osiągnięcia stałej temperatury, w niektórych przypadkach czas spuszczania wody powinien być dłuższy pięciokrotnie a nawet do 30 min. (w przypadku rzadko eksploatowanego ujęcia, w przypadku dalszych odcinków sieci gdy występują odnogi). -Podczas pobierania próbek z kurków sieci wodociągowej lub zbiornika eksploatacyjnego, woda powinna powoli wypływać do pojemnika i przelewać się (zaleca się całkowite napełnienie butelek pobieraną wodą- przelewając ją co najmniej dwie objętości). Całkowicie napełnione naczynie należy szczelnie zamknąć tak aby nad próbką nie pozostały pęcherzyki powietrza ogranicza to wzajemne oddziaływanie próbki z fazą gazową oraz minimalizuje mieszanie podczas transportowania. -Przy zamykaniu pojemników nie dopuścić do zanieczyszczenia korków, szyjek, ścian zewnętrznych naczynia z próbką. -Bezpośrednio po pobraniu i zamknięciu naczynie z próbką należy oznakować w celu jednoznacznej identyfikacji. -Następnie do momentu dostarczenia prób do laboratorium zapewnić przechowanie próbek w temp. (5±3)ºC, bez dostępu światła. Pobrane próbki wody dostarczyć do laboratorium jak najszybciej od chwili pobrania. Jeżeli po pobraniu próbek do badań fizykochemicznych mają być pobrane próbki wody do badań mikrobiologicznych należy zamknąć kran i przeprowadzić jego dezynfekcję zgodnie z PN-EN ISO 19458: Pobieranie próbek wody do badań mikrobiologicznych wg PN-EN ISO 19458:2007 Przy poborze próbek do analizy mikrobiologicznej należy zachować wszystkie niezbędne środki ostrożności zapobiegające kontaminacji próbek, w tym celu: jeżeli przed pobraniem próbek do badań mikrobiologicznych są pobierane próbki wody do badań fizykochemicznych i kran został oczyszczony i pozbawiony wszelkich nasadek, perlatorów itp. należy zamknąć dopływ wody i przeprowadzić jego dezynfekcję (wysterylizować jak opisano poniżej) zgodnie z PN-EN ISO 19458:2007 jeżeli pobieramy wodą tylko do analizy mikrobiologicznej należy - usunąć z kranów wszelkie urządzenia typu sitka, wężyki i itp. - usunąć jakiekolwiek zanieczyszczenia zewnętrznych powierzchni (nie pobierać próbki z nieszczelnych kranów) - wysterylizować wylewkę kranu najlepiej przez jej opalenie płomieniem (płomień zwykłej zapalniczki jest niewystarczający)

3 3/5 - należy unikać pobierania wody z kurków z tworzywa sztucznego (jeśli jest to konieczne w przypadku kranów z tworzywa sztucznego dezynfekować je po wcześniejszym oczyszczeniu poprzez zanurzenie w na 2-3 min w alkoholu - etanol 70%, w izopropanolu -70 % lub w roztworze podchlorynu ok.1 g/l ). - w celu stabilizacji warunków po dezynfekcji należy odkręcić kurek i spuszczać wodę swobodnym strumieniem przez min. 2-3 minuty lub dłużej przy dezynfekcji środkami chemicznymi, tak aby ani temperatura ani pozostałości środka dezynfekcyjnego nie miały wpływu na próbkę. - w celu pobrania wody, ustawić strumień wody tak aby nie rozpryskiwała się na boki. Należy zagwarantować aby próbki były pobrane aseptycznie. W czasie pobierania próbki uważać, aby części zamknięcia butelki oraz korka mające styczność z próbką nie uległy zanieczyszczeniu (najlepiej korek trzymać w ręce, jeżeli musi być odłożony, to koniecznie dolną jałową częścią ku górze). Podczas pobierania wody nie dotykać butelką kranu. - pobrać wodę napełniając butelkę do ok. 80 % objętości. - próbkę opisać na butelce celem jednoznacznej identyfikacji. - następnie do momentu dostarczenia prób do laboratorium zapewnić przechowanie próbek w temp. (5±3)ºC, chroniąc przed dostępem światła. W tym celu umieścić butelki z próbkami lodówce/termotorbie z wkładami chłodzącymi, zabezpieczając próbki przed bezpośrednim kontaktem z lodem aby nie przemrażać próbek. Pobrane próbki wody dostarczyć do laboratorium jak najszybciej od chwili pobrania ( w czasie nie dłuższym niż 8 godz.). 4.2 Pobieranie wody z basenów kąpielowych wg PN-EN ISO 19458:2007 Próbki wody do badań mikrobiologicznych wody basenowej należy pobrać do sterylnych butelek, wydawanych przez Laboratorium Badań Żywności i Wody WOMP. Butelki do pobierania wody poprzez zanurzenie w niecce basenu powinny zapewniać sterylność również na zewnątrz (powinny być zapakowane w folię/papier). Butelki mogą być jednorazowe z tworzywa sztucznego z datą ważności sterylizacji producenta lub szklane przygotowane przez laboratorium (szczelnie zamknięte, owinięte papierem) zachowują sterylność przez okres ok. 3 m-cy. (Data sterylizacji umieszczona jest na papierze). Do poboru próbek wody basenowej (dezynfekowanej chlorem) butelki zawierają czynnik inaktywujący środki dezynfekcyjne - tiosiarczan sodu. Pobrać próbkę wody z cyrkulacji tzn. z kurka na przewodzie doprowadzającym uzdatnioną już wodę do basenu (po klarowaniu, czyszczeniu i dodaniu chloru), usytuowanego jak najdalej od punktu wprowadzania środka dezynfekcyjnego, Pobrać próbki wody z niecki. Przy poborze próbek wody z niecki należy zachować wszystkie niezbędne środki ostrożności gwarantujące zachowanie warunków jałowości (sterylne rękawiczki, chwytaki). Pobieranie próbek z niecek basenów kąpielowych należy realizować w odległości ok. 1 m od ścian basenu, cm pod powierzchnią wody. Bezpośrednio przed pobraniem próbki, jałową butelkę umieścić w wysterylizowanym chwytaczu. Następnie chwytacz z otwartą butelką umocować na przedłużce i zanurzyć pod powierzchnią wody, poziomo szyjką lekko w dół skośnie w kierunku od ściany basenu, zapobiegając przy

4 4/5 tym wypłukaniu tiosiarczanu. Na głębokości cm odwrócić butelkę do pozycji pionowej (szyjką w górę) napełniając wodą. Po wydobyciu naczynia z wody należy odlać ok.¼ objętości próbki i natychmiast zamknąć korkiem butelkę. Należy pamiętać, że korek butelki podczas poboru wody powinien być chroniony przed zanieczyszczeniem. 4.3 Pobieranie wody w kierunku badań Legionella Próbki pobiera się do jałowych pojemników (szklane bądź z tworzywa sztucznego). Objętość pobranej próbki może być różna w zależności od rodzaju systemu i celu badań. W przypadku obecności środków dezynfekcyjnych dodać do pojemnika na próbkę tiosiarczan sodu lub potasu w ilości 0,1 ml na 100 ml próbki. Pobieramy wodę ze zbiornika wody ciepłej lub najbliższego punktu czerpalnego, oraz z punktu czerpalnego położonego najdalej od zbiornika wody ciepłej. Pobieramy również z wybranych punktów pośrednich, których liczba zależna jest od wielkości systemu. W obiektach służby zdrowia podstawowe punkty poboru próbek do badań wody w kierunku Legionella i liczba pobieranych próbek powinna być skorelowana z liczbą łóżek szpitalnych. Pobieranie wody z kurków czerpalnych i końcówek przewodów - należy zachować takie same procedury jak przy pobieraniu wody pitnej. Należy pamiętać, że w przypadku baterii z mieszaczem pobieramy próbkę przy maksymalnym ustawieniu na wodę ciepłą. Protokół pobrania powinien zawierać informacje - miejsca pobrania próbki - punkt pobrania - rodzaj próbki,typu systemu wodnego lub urządzenia, - temperaturę wody - stężenie wolnego chloru o ile jest to możliwe 4.4 Protokół pobrania próbek wody Dowodem pobrania próbek wody jest prawidłowo wypełniony protokół pobrania próbek wody zawierający następujące informujące: - nazwa i adres klienta - rodzaj urządzenia wodnego, - miejsca i punkt pobrania próbki (opis miejsca pobrania np. budynek stołówki, kran w kuchni) - datę i godzinę pobrania, - kierunek badań, - nazwisko/podpis próbkobiorcy. - charakterystykę źródła wody ( rodzaj ujęcia wody np. ujecie własne, miejskie) 4.5 Miejsca pobierania próbek W przypadku zbiorników eksploatacyjnych zaleca się pobieranie próbek z przewodów doprowadzających i odprowadzających, jak najbliżej zbiornika eksploatacyjnego. W przypadku pobierania próbki ze stacji uzdatniania wody zaleca się pobieranie próbki z przewodów doprowadzających i odprowadzających, jak najbliżej stacji uzdatniania. W przypadku urządzeń do dezynfekcji wody zaleca się pobieranie próbek dopływu wody do urządzenia do dezynfekcji/utleniania jak najbliżej tego urządzenia. Próbki odprowadzanej wody powinny być pobierane przy uwzględnieniu odpowiedniego czasu kontaktu wody ze środkiem dezynfekcyjnym. Pobierając próbkę z sieci wodociągowej zaleca się jej pobieranie z różnych miejsc sieci, a

5 5/5 szczególnie z końcówek np. z wytypowanych wcześniej kurków lub hydrantów. Jeśli to możliwe, próbki należy pobierać ze strefy turbulentnego przepływu w przewodzie. Pobieranie próbek wody z cystern lub zbiorników magazynujących wodę w środkach transportu lądowego i morskiego zaleca się w taki sam sposób jak ze zbiorników eksploatacyjnych. 4.6 Transport Podczas transportowania próbek do laboratorium powinny być zapewnione warunki zapobiegające wszelkim zmianom liczby drobnoustrojów w nich obecnych w przypadku badań mikrobiologicznych oraz zmian fizykochemicznych w przypadku badań fizykochemicznych wody. Podczas transportowania prób należy unikać zbędnego wstrząsania próbek lub ekspozycji na działanie światła. Próby dostarczać w czystych, zamkniętych pojemnikach (termotorby, chłodziarki samochodowe). Czas między pobraniem próbki i analizą w laboratorium powinien być jak najkrótszy i nie powinien przekraczać 8 godzin, dla próbek transportowanych powyżej 8 h konieczne jest monitorowanie temperatury. (Próby w kierunku Legionella w ciągu 12 godzin), podczas tego okresu utrzymywać temperaturę otoczenia (5±3)ºC. Nie umieszczać pojemników z lodem w bezpośrednim kontakcie z próbką oraz dostosować liczbę, objętość pojemników z lodem do liczby próbek. 4.7 Przekazywanie próbek do badań Próbki wody przyjmowane są w wyznaczonym miejscu WOMP, tam są oceniane przez osoby kompetentne w danym obszarze badań (mikrobiologicznym czy fizykochemicznym), rejestrowane i kodowane. Informacje o przybyciu próbek do poszczególnych obszarów badań przekazuje dyżurny WOMP. 5. Dokumenty związane - PN-EN ISO : 2007,,Jakość wody; Pobieranie próbek do analiz mikrobiologicznych - PN-ISO : Jakość wody. Pobieranie próbek. Cześć 5: Wytyczne dotyczące pobierania próbek wody do picia ze stacji uzdatniania wody i systemów dystrybucji wody pitnej. 6. Formularze i załączniki. Formularz - F1/PO-14 Protokół z pobrania próbek wody i zlecenie badań 7.Rozdzielnik Egzemplarz nadzorowany publikowany na stronie WOMP NUMER EGZEMPLARZA: 0 Dokument wchodzi w życie w dniu: r. Instrukcję opracował: Ewa Pudło Instrukcję zatwierdził: Ewa Pudło