UNIKNĄĆ ZAGROŻENIA GEOLODZY O OSUWISKACH

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "UNIKNĄĆ ZAGROŻENIA GEOLODZY O OSUWISKACH"

Seweryna Muszyńska
8 lat temu
Przeglądów:

1 Warszawa, 6 września 2010 r. Informacja prasowa UNIKNĄĆ ZAGROŻENIA GEOLODZY O OSUWISKACH CZYM JEST OSUWISKO? To nagłe przemieszczenie się ziemi, w tym mas skalnych, które może być spowodowane zjawiskami zachodzącymi w przyrodzie, np. intensywnymi deszczami, budowa geologiczną i działalnością człowieka. Osuwiska są częstym zjawiskiem na obszarach, gdzie warstwy skał przepuszczalnych (żwiry, piaski, rumosze) i nieprzepuszczalnych (iły, iłołupki, zwarte gliny ilaste, margle ilaste, skały masywne niespękane) występują naprzemiennie. Przepuszczalność skał związana jest z przenikaniem przez nie cząsteczek wody. Osuwanie się może następować nagle, może być także poprzedzone pojawieniem się pęknięć, rys i szczelin, może odnawiać się w tych samych miejscach. Osuwiska (powierzchniowe ruchy masowe) są zjawiskiem ciągłym. Należą do najbardziej rozpowszechnionych zagrożeń geodynamicznych, często mających cechy klęski żywiołowej. Ostatnie powodzie spowodowały, że ze zjawiskiem osuwisk, jego spektakularną formą połączoną z rozmaitymi stratami, degradacją objętych nim terenów, zniszczeniami budynków mieszkalnych, sieci drogowej, kanalizacyjnej, linii telekomunikacyjnych, elektrycznych, gazociągów, upraw, lasów spotkało się wielu mieszkańców terenów objętych tym kataklizmem. Osuwiska występują w wielu różnych rejonach geograficznych, obserwujemy je zarówno na zboczach górskich, jak i na zboczach dolin rzecznych, wybrzeżu morskim (obszary klifów). W Polsce osuwiska występują najczęściej w strefie brzegowej Bałtyku, na stokach dolin rzek nizinnych i na obszarze Karpat osuwiska karpackie stanowią 95% wszystkich osuwisk i terenów nimi zagrożonych w Polsce. Ocenia się, że obecnie w Karpatach po wystąpieniu gwałtownych i długotrwałych opadów atmosferycznych na przełomie maja-czerwca 2010 r. liczba osuwisk może zawierać się w przedziale tysięcy, tj. występuje średnio jedno ul. Wawelska 52/54, Warszawa; (+48 22) , faks: (+48 22) ,

Osuwiska są częstym zjawiskiem na obszarach, gdzie warstwy skał przepuszczalnych (żwiry, piaski, rumosze) i nieprzepuszczalnych (iły, iłołupki, zwarte gliny ilaste, margle ilaste, skały masywne

2 osuwisko na 5 kilometrów drogi. Tzw. wskaźnik osuwiskowości w Karpatach (wyraża wielkość obszaru objętego i zagrożonego usuwiskami w stosunku do powierzchni ogółem) jest szacowany na 30-40%. Problem zagrożeń osuwiskowych stał się ostatnio tym bardziej znaczący, że z roku na rok uruchamiają się nowe osuwiska, często na coraz to innych obszarach. CZYNNIKI POWSTAWANIA OSUWISK W POLSCE. W Polsce trzy czynniki przyczyniają się do powstawania osuwisk: budowa geologiczna i rzeźba terenu; intensywna i długotrwałe opady; działalność człowieka (prowadząca do rozcinania i podcinania stoków, nadmiernego obciążania stoków przez zabudowę); wibracje związane np. prowadzeniem prac naziemnych i ruchem pojazdów; eksploatacja kruszyw u podstawy stoku w dolinach rzek czy u podstawy form polodowcowych ( teren pojezierzy). ZJAWISKA OSUWISKOWE W 2010 ROKU W okresie maj-czerwiec 2010 r. osuwiska stanowiące zagrożenie dla budynków wystąpiły w łącznie w 107 gminach na obszarze Karpat, w tym w 57 gminach w województwie małopolskim, 34 gminach w województwie podkarpackim i 16 gminach w województwie śląskim (na obszarze dwóch województw: małopolskiego i śląskiego powstało 1345 osuwisk). W województwie małopolskim najwięcej osuwisk powstało w powiecie wadowickim (gmina Lanckorona), limanowskim (gminy Laskowa i Limanowa) i powiecie nowosądeckim (gmina Łososina Dolna i Gródek nad Dunajcem) oraz tarnowskim (gminy Pleśna i Tuchów). W województwie podkarpackim najbardziej zagrożone osuwiskami zostały tereny powiatów: jasielskiego, strzyżowskiego, dębickiego, sędziszowsko-ropczyckiego i rzeszowskiego. Główny Urząd Nadzoru Budowlanego ocenia, że w Polsce według stanu na dzień r. w wyniku osuwisk zostało uszkodzonych łącznie 2269 budynków, w tym całkowicie zniszczonych zostało 560 budynków, a 1709 wymaga odbudowy lub remontu. Straty spowodowane działaniem żywiołu w okresie maj/czerwiec 2010 r. wg danych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji - wyniosły 2,9 mld euro. 2

W Polsce trzy czynniki przyczyniają się do powstawania osuwisk: budowa geologiczna i rzeźba terenu; intensywna i długotrwałe opady; działalność człowieka (prowadząca do rozcinania i podcinania

3 GEOLODZY W SPRAWIE OSUWISK Na początku XXI wieku rozpoczęto systematyczne badania osuwisk. Katastrofalny charakter zjawisk osuwiskowych w 2010 roku, setki zgłoszeń o zagrożeniach zabudowy mieszkalnej i drogowej sprawiły, że zaistniała pilna potrzeba intensyfikacji działań i przestawienia przez Państwową Służbę Geologiczną sposobów na podjęcie działań zmierzających do zapobiegania tego typu zjawiskom. Od geologów oczekuje się przede wszystkim odpowiedzi na pytania, gdzie mogą wystąpić ruchy masowe, a także czy na terenie osuwiskowym można dalej mieszkać i prowadzić działalność gospodarczą. Dlatego prowadzona jest inwentaryzacja wszystkich osuwisk na obszarze Polski oraz monitoring największych z nich. Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy, pełniący rolę Państwowej Służby Geologicznej, odpowiedzialny jest za zbieranie danych na temat aktualnego zasięgu i rozmieszczenia osuwisk oraz terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi. Wstępne badania osuwisk w Polce, przeprowadzono w końcu 1960 roku, a Głównym Koordynatorem tych prac był Oddział Karpacki Państwowego Instytutu Geologicznego - Państwowego Instytutu Badawczego (OK PIG-PIB). Wykonane wówczas prace rejestracyjne wykazały istnienie na stokach karpackich ponad 3000 osuwisk, zagrażających zabudowie mieszkalnej i infrastrukturze komunikacyjnej. Dalsze badania pod koniec lat 90. ubiegłego wieku i na początku obecnej dekady doprowadziły do rozpoznania w Karpatach około osuwisk. W ostatnich kilku latach, z inicjatywy Ministerstwa Środowiska podjęto następujące działania w zakresie badań geologicznych osuwisk: - realizację przedsięwzięcia pn. System Osłony Przeciwosuwiskowej SOPO (Etap I i Etap II), - interwencyjne prace rejestracyjne na osuwiskach powstałych w 2010 r. na obszarze Polski. Wykonawcą i Głównym Koordynatorem ww. projektu jet obecnie PIG-PIB. Przedsięwzięcie to zostało uruchomione na zlecenia Ministra Środowiska w 2006 roku, było finansowane ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W ramach projektu, dla poszczególnych gmin wykonywane są mapy w skali 1: oraz karty rejestracyjne zawierające podstawowe parametry badanych osuwisk. Przedsięwzięcie ma na celu wspomóc starostów w skutecznym wypełnianiu obowiązków nałożonych na nich przez 3

przez Państwową Służbę Geologiczną sposobów na podjęcie działań zmierzających do zapobiegania tego typu zjawiskom.

4 Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie informacji dotyczących ruchów masowych ziemi, tj. dostarczyć im właściwych i pełnych danych do skutecznego zarządzania ryzykiem osuwiskowym. Jest to przedsięwzięcie podzielone na trzy etapy: 1. Etap I ( ) Kartowanie pilotażowe osuwisk wraz z wytypowaniem obszarów ich występowania w Polsce 2. Etap II (planowany na lata ) Kartowanie i wykonywanie map osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi dla obszaru Karpat Polskich (75 % powierzchni) oraz monitorowanie wybranych osuwisk w Karpatach 3. Etap III (planowany na lata ) Kartowanie i wykonywanie map osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi dla obszaru Karpat Polskich (25 % powierzchni) i Polski pozakarpackiej oraz monitorowanie wybranych osuwisk w Karpatach i Polsce pozakarpackiej. W ramach II etapu SOPO (wg. stanu na maj 2010 r.) wykonano mapy osuwisk i terenów zagrożonych dla 72 gmin, w tym dla 31 gmin w województwie śląskim i 41 gmin w województwie małopolskim oraz udokumentowano ponad osuwisk aktywnych, okresowo aktywnych i nieaktywnych. Na mapach osuwisk pokazywane są zasięgi osuwisk, ich stopień aktywności (aktywne, okresowo aktywne lub nieaktywne) oraz podstawowe elementy rzeźby osuwisk skarpy główne i wtórne, jęzory i czoła i przejawy występowania wód (podmokłości, źródła, wysięki, zbiorniki). Poza osuwiskami wskazywane są również tzw. tereny zagrożone, czyli obszary potencjalnie narażone na możliwość rozwoju w przyszłości nowych osuwisk. Równolegle z opracowywaniem map osuwisk prowadzone są prace nad monitoringiem osuwisk zagrażającym tzw. obiektom krytycznym (drogi: krajowe, wojewódzkie, powiatowe, itd., obiekty kulturowo-sakralne). W ramach całego Projektu SOPO przewiduje się założenie monitoringu ruchów powierzchniowych i wgłębnych na 100 osuwiskach. W chwili obecnej monitoring taki został zainstalowany na 26 obiektach, a kolejnych 20 jest przygotowywane do instalacji w 2010 roku. Po uaktywnieniu się na przełomie maja i czerwca 2010 roku osuwisk, OK PIG-PIB na szeroką skalę prowadzi badania w rejonach najbardziej zagrożonych tym zjawiskiem. 4

Etap II (planowany na lata 2008-2014) Kartowanie i wykonywanie map osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi dla obszaru Karpat Polskich (75 % powierzchni) oraz monitorowanie wybranych osuwisk w

5 Geolodzy proponują korzystanie z aparatury do rozpoznawania możliwości wystąpienia osuwisk metodą obrazowania elektrooporowego. Dzięki pomiarom dokonywanym z użyciem tego sprzętu i w wyniku ich późniejszej obróbki komputerowej uzyskuje się przekrój oporności gruntu, który później poddawany jest interpretacji. (Foto. Mirosław Krawczyk PIG-PIB Warszawa) Osuwiska powstałe w wyniku ostatnich katastrofalnych opadów atmosferycznych i powodzi z nimi związanych, straty liczone w setkach milionów złotych sprawiły, że ruchy masowe weszły do katalogu klęsk żywiołowych i zostały wpisane do polskiego prawa. Pochodząca z 2003 r. Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, z pewnością ogranicza zabudowę stoków osuwiskowych, a zapewne dalsze prace nad innymi ustawami przyczynią się do uściślenia kompetencji władz regionalnych. Przed przystąpieniem do prac stabilizacyjnych i rekonstrukcyjnych warto zastosować najprostszy rachunek ekonomiczny, ponieważ taka kalkulacja może wskazać czy odbudowa stoku i rekonstrukcja zabudowy jest opłacalna, czy też nie. Czasami tańsze, a zarazem bezpieczniejsze, bywa przeniesienie infrastruktury poza obszar osuwiska. Jednak najlepszym sposobem ograniczenia zagrożeń jest profilaktyka, prowadząca do rezygnacji z zabudowy stoków osuwiskowych, a w przypadku celowych inwestycji, stosowanie właściwych lekkich technologii. Nagłośnienie problemu przez TV, radio i Internet przyczyniło się do wzrostu świadomości osuwiskowej mieszkańców terenów zagrożonych, a przez to do coraz częstszej rezygnacji z lokalizowania inwestycji na terenach niebezpiecznych. 5

Mirosław Krawczyk PIG-PIB Warszawa) Osuwiska powstałe w wyniku ostatnich katastrofalnych opadów atmosferycznych i powodzi z nimi związanych, straty liczone w setkach milionów złotych sprawiły, że

Podobne dokumenty

Geozagrożenia enia w budownictwie i zagospodarowaniu przestrzennym na wilanowskim odcinku Skarpy Warszawskiej

GEOBEZPIECZEŃSTWO I GOSPODARKA WODNA NA TERENIE DZIELNICY WILANÓW Geozagrożenia enia w budownictwie i zagospodarowaniu przestrzennym na wilanowskim odcinku Skarpy Warszawskiej mgr Grzegorz Ryżyński Laboratorium