PRZESTRZENNE ASPEKTY LOKALIZACJI ENERGETYKI WIATROWEJ W WOJEWÓDZTWIE LUBELSKIM

Transkrypt

1

2

3 Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie PRZESTRZENNE ASPEKTY LOKALIZACJI ENERGETYKI WIATROWEJ W WOJEWÓDZTWIE LUBELSKIM (dokument do konsultacji) Lublin 2009

4

5 Dyrektor Biura Planowania Przestrzennego w Lublinie Henryk Szych Nadzór merytoryczny Emilia Niećko Jacek Babuchowski Zespół autorski Wiaczesław Michalczuk - projektant prowadzący Krystyna Kuśmierz Inga Kozłowska Dorota Antonowicz Elżbieta Zalewska Witold Mielniczuk Elżbieta Kasperska Krzysztof Baran Aneta Gruszecka Sabina Gontarz Marta Wołk Waldemar Rudnicki Paweł Wójtowicz Krzysztof Jóźwik Jacek Herc Marek Gontarz Anna Krawiec - dziedzictwo kulturowe - krajobraz naturalny, bezpieczeństwo publiczne - krajobraz kulturowy - bezpieczeństwo publiczne - infrastruktura lotnicza, drogownictwo - energetyka, telekomunikacja - energetyka, telekomunikacja - turystyka, funkcja uzdrowiskowa - zasoby naturalne - aspekty prawne - edycja dokumentu - edycja dokumentu - opracowanie graficzne - opracowanie graficzne - opracowanie graficzne - skład tekstu Eksperci zewnętrzni: Janusz Wójciak Przemysław Stachyra Michał Piskorski Paweł Szewczyk Dominik Krupiński - Lubelskie Towarzystwo Ornitologiczne - Zamojska Grupa Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków, Zamojskie Towarzystwo Przyrodnicze - UMCS w Lublinie - Lubelskie Towarzystwo Ornitologiczne - Towarzystwo Przyrodnicze Bocian

6

7 Spis treści Wstęp Cel i zakres opracowania Doświadczenia międzynarodowe w zakresie realizacji energetyki wiatrowej Parametry techniczne elektrowni wiatrowych Ocena potencjału energetycznego wiatru w kraju i w województwie lubelskim Stan rozwoju energetyki wiatrowej w województwie lubelskim Uwarunkowania przestrzenne lokalizacji energetyki wiatrowej Ochrona przyrody System obszarów chronionych Sieć Natura Ochrona ptaków Ochrona nietoperzy Obszary występowania cennych siedlisk i gatunków Ochrona innych zagrożonych zasobów środowiska Grunty rolne i leśne Udokumentowane złoża surowców mineralnych Ochrona zabytków Pomniki zagłady, miejsca pamięci, rejestr zabytków Ochrona walorów kulturowych Ochrona krajobrazowa zabytków i miejsc pamięci (krajobrazu kulturowego) Ochrona terenów uzdrowiskowych Ochrona obszarów turystyczno wypoczynkowych Bezpieczeństwo publiczne Ochrona przeciwpowodziowa Ochrona przed hałasem Ograniczenie kolizji z lotniskami Ograniczenie kolizji z infrastrukturą wojskową Ochrona krajobrazu Formy ochrony krajobrazu Główne problemy ochrony krajobrazu Specyfika krajobrazu województwa lubelskiego Oddziaływanie elektrowni wiatrowych na krajobraz Kierunki ochrony krajobrazu w województwie lubelskim Uwarunkowania infrastrukturalne Dostępność do sieci elektroenergetycznej Dostępność komunikacyjna terenów lokalizacji energetyki wiatrowej Ograniczenie kolizji z siecią TV, komórkową i energetyczną Chłonność przestrzeni w energetyce wiatrowej Kwalifikacja terenów dla rozwoju energetyki wiatrowej Obszary proponowane (możliwe) do rozwoju energetyki wiatrowej Obszary możliwe do rozwoju z ograniczeniami w zakresie skali inwestycji Obszary z istotnymi ograniczeniami mogącymi uniemożliwić realizację inwestycji Obszary wykluczone z realizacji inwestycji energetyki wiatrowej Warunki lokalizacji inwestycji Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie 5

8 10. Wnioski i rekomendacje Słowniczek Literatura Akty prawne Spis rysunków. 81 Spis tabel. 81 Spis map Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie

9 Wstęp Walka ze zmianami klimatycznymi, wywołanymi nagromadzeniem gazów cieplarnianych w atmosferze, stała się jedną z kluczowych doktryn polityczno gospodarczych Unii Europejskiej. Ogromne znaczenie dla realizacji tego celu będzie miał rozwój bezemisyjnych technologii wytwarzania energii, w tym energetyki wiatrowej. Duże znaczenie energetyki wiatrowej w walce ze zmianami klimatycznymi zostało podkreślone w następujących dokumentach UE: Dyrektywa 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE (Dyrektywa 2001/77/WE w sprawie promocji wykorzystania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych na wewnętrznym rynku energii elektrycznej); Zielona Księga Europejska strategia na rzecz zrównoważonej, konkurencyjnej i bezpiecznej energii ; Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego, Mapa drogowa na rzecz energii odnawialnej. Energie odnawialne w XXI wieku: budowa bardziej zrównoważonej przyszłości; Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego, Działania wynikające z zielonej księgi. Sprawozdanie w sprawie postępów w dziedzinie energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych. Relatywnie duże znaczenie energetyki wiatrowej przyjęto w dokumentach krajowych, takich jak: Polityka Ekologiczna Państwa na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata ; Polityka Klimatyczna Polski. Strategie redukcji emisji gazów cieplarnianych w Polsce do roku 2020; Założenia Polityki Energetycznej Polski do 2020 roku; dokument przyjęty przez Radę Ministrów r.; Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej, przyjęta przez Sejm RP r. Nie podlegają dyskusji korzyści wynikające z braku emisji spalin. Dotychczasowe doświadczenia wynikające z rozwoju energetyki wiatrowej wskazują jednak na konieczność bardzo rozważnego wyboru miejsc do lokalizacji inwestycji. Zasada zrównoważonego rozwoju zobowiązuje do respektowania uwarunkowań przyrodniczych i społecznych na równi z korzyściami gospodarczymi. Województwo lubelskie nie należy do obszarów o najkorzystniejszych warunkach dla rozwoju energetyki wiatrowej w Polsce. Wysokie walory przyrodnicze, turystyczne i wypoczynkowe znacznej powierzchni obszaru województwa wymuszają konieczność skrupulatnej oceny każdej inwestycji. Przestrzenne Aspekty Lokalizacji Energetyki Wiatrowej w Województwie Lubelskim są przestrzennym rozwinięciem kierunków działań wynikających z celów stawianych przez Strategię Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata Głównym dokumentem w zakresie energetyki wiatrowej analizującym i ustalającym kierunki jej rozwoju jest Wojewódzki Program Rozwoju Alternatywnych Źródeł Energii w Województwie Lubelskim. Niniejsze opracowanie jest uszczegółowioną i rozszerzoną problemowo - przestrzenną analizą uwarunkowań wynikających z programu wojewódzkiego. Przedmiotowe opracowanie z założenia ma ułatwić ocenę ryzyka środowiskowego przy planowaniu inwestycji w energetyce wiatrowej. Formułuje ono podstawowe zasady przezorności umożliwiające osiągnięcie jak największych korzyści wynikających Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie 7

10 z rozwoju energetyki wiatrowej przy jak najmniejszych stratach (kosztach) wynikających z jej negatywnego oddziaływania na środowisko. Opracowanie to ma na celu identyfikację problemów związanych z rozwojem energetyki wiatrowej w województwie lubelskim, a także przybliżenie przesłanek lokalizacji wiatraków (elektrowni wiatrowych) dla potrzeb polityki regionalnej i lokalnej. Dokument jest adresowany do samorządów, administracji publicznej, inwestorów oraz organizacji i stowarzyszeń wspierających rozwój energetyki odnawialnej, jako pomocniczy dla ustalenia zasad postępowania przy wyborze miejsc lokalizacji inwestycji. Podstawowym zadaniem opracowania jest określenie kierunków rozwoju energetyki wiatrowej w województwie lubelskim oraz identyfikacja ewentualnych obszarów wsparcia. Zawiera kompleksową ofertę informacyjną i metodyczną dla samorządów lokalnych oraz inwestorów, niezbędną dla etapu przygotowawczego inwestycji i funkcjonowania (eksploatacji) elektrowni wiatrowych w konkretnych warunkach, w odniesieniu do konkretnych przestrzeni, z ich predyspozycjami. Formułuje wymagania służące wykluczaniu kolizyjności funkcji. Zasadniczą rekomendacją dokumentu jest określenie tzw. dostępnej przestrzeni dla rozwoju energetyki wiatrowej oraz zwrócenie uwagi na istotne znaczenie etapu przedinwestycyjnego, służącego wyborowi racjonalnej lokalizacji elektrowni wiatrowych oraz dokładnemu rozpoznaniu uwarunkowań przyrodniczych, krajobrazowych i społecznych. Każdorazowo ocena wniosków inwestycyjnych powinna być dokonana w kontekście uwarunkowań prawnych, ekologicznych, sozologicznych, własnościowych oraz dostępności przestrzennej. 8 Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie

11 1. Cel i zakres opracowania Głównym celem opracowania jest ocena możliwości rozwoju energetyki wiatrowej w województwie lubelskim, z zachowaniem zasady zrównoważonego rozwoju. Jest on spójny z głównym celem Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata : osiąganie trwałego i zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego Lubelszczyzny poprzez zwiększenie konkurencyjności województwa oraz optymalne wykorzystanie jego wewnętrznych potencjałów rozwojowych. Opracowanie realizuje następujące kierunki Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego: cel 1.1. Priorytet 1 rozwój sektora czystej energetyki (w tym: wsparcie produkcji energii w procesie kogeneracji oraz ze źródeł ekologicznie czystych, promocja nowoczesnych technik produktów rolnych na wysokowydajne nośniki energetyczne) ; cel 1.3. Priorytet 1 rozwój produkcji energii ze źródeł odnawialnych - ekoenergii (w tym: wykorzystanie regionalnych źródeł energii, promocja i podnoszenie świadomości społecznej i gospodarczej w wykorzystaniu ekoenergii wśród odbiorców końcowych, rozwój działalności badawczo-wdrożeniowej, wymiana najlepszych praktyk, doświadczeń i know-how, utworzenie klastra przemysłowego związanego z odnawialnymi źródłami energii) ; cel 3.2. Priorytet 3: wzbogacanie zasobów środowiska i wdrożenie zrównoważonej gospodarki zasobami naturalnymi, w tym: zachowanie walorów krajobrazowych obszarów wiejskich (w tym: zachowanie zróżnicowanych form rolnictwa i pejzażu wiejskiego, rewaloryzacja układów urbanistycznych, poprawa ładu przestrzennego jednostek osadniczych) ; ochrona i utrzymanie różnorodności biologicznej regionu oraz wzmocnienie systemu obszarów chronionych (w tym: wdrożenie europejskich systemów i programów ochrony przyrody, tj. Sieć Natura 2000, rewitalizacja i ochrona terenów o szczególnych walorach przyrodniczych i krajobrazowych) ; ochrona kulturowa regionu, wzbogacenie różnorodności krajobrazowej i kulturowej (w tym: rewaloryzacja wartościowych obiektów, układów urbanistycznych i przestrzeni publicznych, tworzenie parków kulturowych, turystycznych szlaków kultury regionalnej, poprawa bazy lokalowej i funkcjonowania placówek kultury). cel 3.4. Priorytet 3 poprawa atrakcyjności turystycznej obszarów wiejskich, poprzez ochronę i wykorzystanie walorów kulturowych i przyrodniczokrajobrazowych. Zadaniami opracowania w kontekście rozwoju energetyki wiatrowej, wynikającymi z ww. kierunków Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego są: wskazanie obszarów dla rozwoju energetyki wiatrowej o możliwie najmniejszym negatywnym wpływie na środowisko; ograniczenie negatywnego wpływu rozwoju energetyki wiatrowej na przyrodę, mieszkańców, tereny wypoczynkowe i turystyczne, krajobraz naturalny i kulturowy oraz obiekty zabytkowe poprzez określenie uwarunkowań lokalizacyjnych inwestycji związanych z tym rodzajem energetyki; Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie 9

12 wykluczenie możliwości powstania kolizji z obszarami chronionymi i proponowanymi do ochrony, a także z infrastrukturą wojskową i infrastrukturą bezpieczeństwa publicznego; opracowanie zasad minimalizowania konfliktów. W kontekście zasad zrównoważonego rozwoju, w opracowaniu oceniono wpływ rozwoju energetyki wiatrowej na: przyrodę, w tym głównie na ptaki i nietoperze, krajobraz naturalny i kulturowy, bezpieczeństwo publiczne, obszary i obiekty zabytkowe, tereny rozwoju turystyki i wypoczynku, tereny uzdrowiskowe, warunki życia mieszkańców, zasoby środowiska. Polska nie należy do krajów zaawansowanych w rozwoju energetyki wiatrowej. Nie posiada zatem doświadczeń i unormowań prawnych w tym zakresie. W niniejszym opracowaniu przywołano doświadczenia międzynarodowe dotyczące wpływu farm wiatrowych na środowisko, stosowanych norm i wzorców postępowań lokalizacyjnych. Ocena uwarunkowań lokalizacji energetyki wiatrowej dotyczy przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. W związku z tym opracowanie nie obejmuje instalacji wykorzystujących siłę wiatru do produkcji energii o całkowitej wysokości nie niższej niż 30 m. Analizy przestrzenne wykonane zostały na mapach w skali 1: W opracowaniu zamieszczono mapy poglądowe zmniejszone do formatu A3. Mapy w skali 1 : załączone są na płytach CD w formie elektronicznej. 10 Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie

13 2. Doświadczenia międzynarodowe w zakresie realizacji energetyki wiatrowej Jedną z ekspansywnie rozwijających się gałęzi w branży energii odnawialnej jest pozyskiwanie jej z wiatru. Aktualnie największe zainteresowanie energetyką wiatrową występuje w państwach Unii Europejskiej, Ameryki Północnej i w Australii. Europa w tym sektorze zajmuje obecnie pozycję lidera rynku globalnego, na którym posiada ok. 60% udziałów. Dominującą pozycję w unijnej energetyce wiatrowej zajmują Niemcy, natomiast największą dynamikę rozwoju w ostatnich latach wykazuje Hiszpania. Znaczący wzrost poza wymienionymi krajami zaobserwować można także we: Francji, Włoszech, w Portugalii i Wielkiej Brytanii. Rysunek 1. Dynamika rozwoju energetyki wiatrowej na świecie w latach [MW] Źródło: Większość państw Wspólnoty posiada strategie rozwoju tego sektora na swoich wodach terytorialnych, gdyż ich wykorzystanie pozwala na uzyskanie wyższych produktywności, niż w przypadku budowy elektrowni na lądzie. W Polsce dotychczas brak jest regulacji pozwalających na realizację tego typu projektów, a także zatwierdzonych planów zagospodarowania przestrzennego obszarów morskich. Obecnie tendencją światową jest dążenie do budowy dużych farm i wysokich wiatraków. Związane jest to z dużymi kosztami planów budowlanych i przyłączeń do sieci oraz lepszą efektywnością wykorzystania wiatru. Czym większa farma, tym opłaty stałe związane z pozwoleniami, podatkami, podłączeniem do sieci i budową są mniej znaczące. Wykorzystanie energii z wiatru do produkcji energii elektrycznej niewątpliwie pozwala na osiągnięcie szeregu korzyści ekologicznych, społecznych czy też gospodarczych. Niemniej doświadczenia innych krajów potwierdzają, iż do lokalizacji elektrowni wiatrowych należy podchodzić bardzo ostrożnie, ponieważ skutki zaniedbań w analizie uwarunkowań mogą być poważne. Problemy wynikające z rozwoju energetyki wiatrowej związane są m.in. z uwarunkowaniami naturalnymi, ekonomicznymi, prawnymi oraz społecznymi. Dostępne lokalizacje dla energetyki wiatrowej, pozwalające uzyskać zadawalające dla inwestora wyniki ekonomiczne, ściśle zależą od wietrzności na danym obszarze, a także kosztów przyłączenia. Dostawy energii z wiatraków charakteryzują się ogromnymi wahaniami dostarczanej mocy, co wymaga stałej dyspozycyjności źródeł konwencjonalnych. Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie 11

14 Jak uczą doświadczenia europejskie duży udział energetyki wiatrowej w produkcji energii może spowodować zakłócenia w ciągłości dostaw energii. Potwierdzeniem jest przykład Danii, kiedy w 2002 roku przez tydzień moc dostarczana przez elektrownie wiatrowe była bliska zeru, pokrywając zaledwie 1% zapotrzebowania na energię. Rysunek 2. Brak energii wiatru w okresie słabych wiatrów w Danii Zachodniej Źródło: A. Strupczewski Z podobnym problemem zmagały się Niemcy, będące liderem w ilości pozyskiwanej energii z siły wiatru. Według niemieckiej firmy E.ON (wiodącej w branży energetyki wiatrowej), w końcu 2005 roku udział energii wiatrowej w pokryciu dziennego zapotrzebowania szczytowego sieci energetycznej wahał się od 0,1% do 32%. Doświadczenie wykazało, że gdy zapotrzebowanie energii elektrycznej było wysokie, elektrownie wiatrowe dawały minimalny wkład w jego pokrycie. Na terenie Niemiec znajduje się około 16 tys. wiatraków, które powinny pokrywać około 15% zapotrzebowania na prąd, w rzeczywistości jednak pokrywają jedynie ok. 3%, co jest efektem częstego występowania zjawiska ciszy wiatrowej. Prognoza zmian prędkości wiatru jest niestety obarczona zbyt dużym błędem, by na tej podstawie zaplanować uruchomienie bądź wyłączenie elektrowni. W Niemczech firma E.ON wykorzystuje system oparty na danych Niemieckiej Służby Meteorologicznej, ale prognozy prędkości wiatru są tylko częściowo trafne. W 2003 roku średni błąd ujemny prognozowania w rejonie obsługiwanym przez E.ON wynosił -370 MW, zaś dodatni +477 MW. W rozkładzie godzinowym odchylenia były dużo większe i sięgały w 2004 roku od -2,532 MW do +3,999 MW, przy czym odnotowywane były na niemal połowie zainstalowanej mocy szczytowej wiatraków. Potwierdza to, iż pomimo prognoz ilość energii uzyskiwanej z wiatru jest nieprzewidywalna. W związku z powyższym niezbędne jest stworzenie rezerw energii niwelujących skutki sezonowości. Obok zasobów energii wiatru jednym z podstawowych uwarunkowań przestrzenno infrastrukturalnych rozwoju energetyki wiatrowej jest struktura sieci przesyłowej, a dokładniej jej dostępność. Elektrownie wiatrowe lokalizowane są w miejscach o odpowiednich warunkach atmosferycznych. Są to głównie obszary pozbawione rozbudowanej sieci przesyłowej. W związku z tym istnieje konieczność jej budowy. 12 Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie

15 Ważnym aspektem rozwoju energetyki wiatrowej są koszty jej wytwarzania. Dane publikowane dla Unii Europejskiej potwierdzają wysokie koszty energii wiatrowej. Rysunek 3. Koszty energii elektrycznej dla odbiorców indywidualnych w krajach Unii Europejskiej w dniu r. Źródło: A. Strupczewski Ceny energii elektrycznej są najwyższe w krajach o dużym udziale w produkcji z energetyki wiatrowej. Wysoka cena energii powodowana jest dużymi nakładami inwestycyjnymi budowy elektrowni wiatrowych i związanej z nimi infrastruktury. Regulacje prawne budowy elektrowni wiatrowych znacznie ograniczają dostępne obszary lokalizacji tych inwestycji. Dotyczy to w szczególności ograniczeń środowiskowych. Elektrownie wiatrowe budzą protesty ze strony organizacji ekologicznych na całym świecie. Głównymi negatywnymi oddziaływaniami elektrowni wiatrowych jest ich wpływ na zasoby faunistyczne (w tym szczególnie na awifaunę) oraz zdrowie mieszkańców. Badania naukowe przeprowadzone na świecie wskazują, że wpływ elektrowni wiatrowych na ptaki zależy od zastosowanego typu urządzeń, ich wysokości, liczby, ustawienia względem siebie, ale w największym stopniu uzależniony jest od wyboru lokalizacji inwestycji. Nie powinna ona mieć miejsca na trasach przelotowych ptaków, aby uniknąć potencjalnych konfliktów. Negatywny wpływ tego typu inwestycji na przyrodę może doprowadzić nawet do likwidacji przedsięwzięcia. Jako przykład należy podać dużą farmę wiatraków (ok. 100 km 2 ) w Altamont Pass w USA, w stanie Kalifornia, której zarzucono zabijanie ponad ptaków rocznie, z czego 1/3 stanowiły objęte ochroną ptaki drapieżne. W związku z tym, że zmiana lokalizacji farmy wiatrowej nie wchodziła w grę, została ona zobligowana do okresowego wyłączania wiatraków. Ustalono, że pomiędzy listopadem a lutym każdego roku połowa z prawie 6000 wiatraków wchodzących w skład elektrowni będzie wyłączana. Z podobnymi problemami może zmagać się planowana elektrownia wiatrowa na morzu przy zachodnich wysepkach Szkocji. Jednak tutaj zmniejszenie liczby turbin i zmiany miejsc ich lokalizacji odbywa się już na etapie planowania. Dużo bardziej kontrowersyjne są plany budowy dużych farm o mocy około 1000 MW łącznie na wyspie Lewis w Wielkiej Brytanii, znanej z licznych mokradeł o dogodnych warunkach lęgowych dla ptaków błotnych i dwóch rzadkich gatunków orłów. Doszło tu do otwartego konfliktu, wynikiem którego było wstrzymanie planów budowy w 2008 roku. Kolejnym przykładem protestów ludności była próba zbudowania parku wiatrowego Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie 13

16 w pobliżu Fiener Bruch wzdłuż granicy między Brandenburgią i Saksonią-Anhalt w Niemczech, w miejscu nielicznych już terenów lęgowych dropia. Ochrona tego gatunku była przedmiotem licznych działań wspieranych przez program Life, dlatego też decyzja o budowie parku została zaskarżona do Komisji Europejskiej. Przedmiotem protestu były urządzenia elektrowni wiatrowej, które zagrażałyby ptakom a szczególnie dropiowi, ponieważ jest to gatunek ciężki (14-17 kg), ale latający szybko (50-60 km/h). Słaba zdolność dropia do wykonywania manewrów powietrznych wiązałaby się z wysokim ryzykiem zderzenia z wiatrakami. W tym przypadku inwestor został zobligowany do wykonania środków zapobiegawczych, mających na celu ochronę, odbudowę oraz rozwój populacji gatunku dropia w jego siedlisku. Działania te obejmowały m.in.: monitoring (od marca 2004 r. kontrole przeprowadzane są dwa razy w tygodniu przez stowarzyszenie na rzecz zagospodarowania przestrzennego miasta oraz raz w tygodniu przez organizację pozarządową Förderverein Grosstrappenschutz); szczególne środki ochronne (w roku 2004 został utworzony teren o powierzchni 15 ha o dogodnych warunkach dla lęgu dropia); kampanie informacyjne oraz wprowadzenie zakazu wstępu na ścieżki itd.; odbudowę jakościową, a także działania mające na celu poprawę warunków całego siedliska dropia w regionie (stworzenie jak najlepszych warunków dla wprowadzenia dropia do stanu dzikiego, poprawa warunków ich bytowania na obszarach wiejskich, ochrony łąk itd.). Istotnym problemem jest uciążliwość hałasu w sąsiedztwie elektrowni wiatrowych. W związku z brakiem w prawodawstwie polskim norm dotyczących sytuowania farm wiatrowych, wskazane jest wykorzystanie doświadczeń krajów o rozwiniętej infrastrukturze energetyki wiatrowe. Bogate doświadczenie w lokalizacji i realizacji elektrowni wiatrowych posiadają Niemcy. Wypracowano tu pewne zasady, których przestrzeganie pozwala funkcjonować elektrowniom bez większych strat dla otoczenia. W artykule Doświadczenia Niemiec w zakresie wpływu elektrowni wiatrowych na środowisko i krajobraz podano minimalne odległości elektrowni wiatrowych w Dolnej Saksonii, które zapobiegają pogorszeniu walorów krajobrazowych. Wynoszą one odpowiednio: 100 m od terenów o krajobrazie wysoce naturalnym, 200 m od osiedli wiejskich, pojedynczych zabudowań, osiedli o funkcjach wypoczynkowych i kempingów, 200 m od terenów leśnych, 500 m od budynków mieszkalnych, 500 m od udokumentowanych chronionych siedlisk ptaków (Maćkowiak 2002). Na uciążliwość hałasu w sąsiedztwie elektrowni wiatrowych, określaną mianem syndromu turbiny wiatrowej, wskazują badania w sąsiedztwie elektrowni wiatrowych z USA. Z badań wynika, że hałas w zakresie słyszalnym jest uciążliwy w mniejszej odległości od elektrowni wiatrowych niż hałas o niskich częstotliwościach. Chociaż ten drugi jest niesłyszalny to jest znacznie bardziej uciążliwy, w szczególności oddziaływując na układy: nerwowy, sercowo-naczyniowy i płucny. Dolegliwości z tym związane określane są mianem choroby drganiowo dźwiękowej (VAD). Chorobę tą wywołuje długotrwałe wystawienie na działanie hałasu o niskich częstotliwościach (mniejszych niż 500 Hz). Choroba ta została do tej pory wykazana u pracowników lotnictwa. Pomiary w sąsiedztwie przemysłowych elektrowni wiatrowych wykazały, że poziom emitowanego hałasu o niskich częstotliwościach może wywoływać chorobę VAD. Najpowszechniejszym symptomem jest chroniczne zaburzenie snu. Prawne normy nie zabezpieczają przed tymi drganiami, ponieważ są przystosowane do symulacji wzorca ludzkiego ucha i nie obejmują niskich częstotliwości. W związku z powyższym Francuska Akademia Medyczna zaleca strefę ochronną od zabudowy mieszkaniowej w odległości 1500 m (Pierpont 2006). 14 Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie

17 Kolejny problem dotyczy innej uciążliwości powodowanej przez funkcjonujące elektrownie wiatrowe tzw. efektu migającego cienia, który powoduje rozedrganie światła poprzez ciągłe miganie cienia z łopat wirników. Zjawisko jest na tyle uciążliwe, że w Europie Zachodniej konieczne było wprowadzenie uregulowań prawnych. W Niemczech wiatrak może migać cieniem maksimum przez 1h/dobę. Gdy czas migania jest dłuższy następuje zatrzymanie turbiny. Ważnym problemem jest niezawodność i bezpieczeństwo elektrowni wiatrowych. W Niemczech w okolicach Oldenburga w 2006 roku w wyniku gwałtownego podmuchu wiatru nastąpiło zerwanie 10 metrowego fragmentu łopaty wiatraka. Stało się to impulsem do przeprowadzenia kontroli stanu technicznego 6 innych wiatraków tego typu. Jak się okazało, 4 z nich zostały zamknięte ze względu na duże niebezpieczeństwo wypadku. W świetle dość licznych doniesień o awariach i wypadkach, problem ten nabiera coraz większej wagi, zatem tym istotniejsza jest sprawa stref bezpieczeństwa. Do planowania rozwoju elektrowni wiatrowych należy podchodzić z ogromną rozwagą, wyciągając naukę z kosztownych błędów i doświadczeń innych krajów. Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie 15

18 3. Parametry techniczne elektrowni wiatrowych Według mocy nominalnej turbin wiatrowych wyróżnia się: mikroelektrownie wiatrowe (poniżej 100 W mocy) używane głównie do ładowania akumulatorów tam gdzie nie ma dostępu do sieci elektroenergetycznej, małe elektrownie (od 100 W do 50 kw) służące potrzebom pojedynczych gospodarstw lub małych firm, duże elektrownie (powyżej 100 kw, obecnie już do 3 MW) głównie przeznaczone do wytwarzania prądu na sprzedaż. Moc wyjściowa elektrowni wiatrowych zwiększa się wraz ze wzrostem średnicy wirnika (tabela 1). Tabela 1. Zależność maksymalnej mocy od średnicy wirnika (przy prędkości wiatru 15 m/s) Średnica (m) Przybliżona wysokość wieży (m)* Moc wyjściowa (kw) * wysokość wieży oszacowano na zasadzie: wysokości wieży 1,5 x średnica Wysokość elektrowni wiatrowych dochodzi już do ok. 180 m (dla porównania Pałac Kultury i Nauki w Warszawie bez iglicy ma wysokość 168 m), natomiast średnica zakreślana łopatami sięga 90 m. Rysunek 4. Proporcje wysokości elektrowni wiatrowych 16 Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie

19 Podstawowe dane przykładowej elektrowni wiatrowej o mocy 2 MW (model V90-2,0 MW) firmy Vestas są następujące: wysokość wieży m, długość łopaty - 44 m, zakres prędkości obrotowej - (9 14, 9 obr/min), prędkość wiatru potrzebna do załączania turbiny - 3,5 m/s, prędkość wiatru dla mocy znamionowej - 11,5 m/s, prędkość wiatru powodująca wyłączenie turbiny - 25 m/s. Przewidywany okres eksploatacji turbiny sięga 20 lat. Maksymalna prędkość wiatru przetrwania dla tej turbiny wynosi 59,5 m/s (około 214 km/h). Rysunek 5. Roczna produkcja energii w MWh turbiny wiatrowej V90 2,0 MW w zależności od średniej prędkości wiatru Roczna produkcja energii w MWh Źródło: Folder V oraz 1.8 ( Średnia roczna prędkość wiatru w m/s Rysunek 6. Charakterystyka mocy turbiny wiatrowej V90 2,0 MW w funkcji prędkości wiatru [gęstość powietrza 1,225 kg/m 3 ] Moc w kw prędkość wiatru w m/s Źródło: Folder V oraz 1.8 ( Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie 17

20 4. Ocena potencjału energetycznego wiatru w kraju i w województwie lubelskim Rysunek 7. Średnie prędkości wiatru na obszarze Europy w 2000 r. Klasy wiatru na wysokości 80 m Źródło: C.L. Archer, M.Z. Jacobson, Najkorzystniejsze warunki w Europie (najwyższa średnia prędkość wiatru na wysokości 80 m) występują na wybrzeżu atlantyckim w Holandii, Belgii, Danii, Francji, Wielkiej Brytanii i południowo - zachodniej Szwecji. Z przeprowadzonej przez Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej analizy możliwości inwestycyjnych w energetyce wiatrowej wynika, że dostępny obszar lądowy pod lokalizacje elektrowni wiatrowych wynosi około ha. Przy założeniu, że zapotrzebowanie terenu na 1 MW zainstalowanej mocy wynosi około 10 ha, to do 2020 r. w Polsce możliwa jest budowa farm wiatrowych o łącznej mocy około MW. Obszar województwa lubelskiego nie należy do zasobnych pod względem pozyskiwania wiatru dla celów energetycznych (Lorenc, 2004). Zaliczony jest do tzw. strefy korzystnej III, w części południowo wschodniej nawet do strefy mało korzystnej IV (rysunek 9). Projekt Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego na lata : Regiony, miasta, obszary wiejskie, za projektem Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do roku 2033 nie zalicza terenów województwa lubelskiego do obszarów predestynowanych do rozwoju energetyki wiatrowej na lądzie (rysunek 8). 18 Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie

21 Rysunek 8. Infrastruktura energetyczna, potencjał OZE, niedobory Źródło: T. Komornicki (Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN) [w:] Ekspercki Projekt Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do Zespół Ekspertów Naukowych do spraw Zagospodarowania Przestrzennego przy Ministerstwie Rozwoju Regionalnego, Warszawa Rysunek 9. Strefy energetyczne wiatru w Polsce Źródło: H. Lorenc, Objaśnienia: strefa I - wybitnie korzystna, strefa II bardzo korzystna, strefa III - korzystna, strefa IV - mało korzystna, strefa V niekorzystna. Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie 19

22 Analiza w skali regionalnej wykazała znacznie mniejszą powierzchnię o warunkach korzystnych dla rozwoju energetyki wiatrowej (> 1000 kwh/m 2 /rok na wysokości 30 m nad poziomem gruntu w klasie szorstkości terenu 0-1), obejmującą północno zachodnią część województwa lubelskiego (Wojewódzki program rozwoju alternatywnych źródeł energii dla województwa lubelskiego, 2006). Rysunek 10. Energia wiatru w kwh na m 2 powierzchni łopat na rok Źródło: Energia & Przemysł marzec 2007 r. na podstawie danych prof. Lorenc, IMGW Do analizy zasobów energii wiatru w skali lokalnej wymagane jest dodatkowo uwzględnienie klas szorstkości terenu. Tabela 2. Klasy szorstkości terenu Klasa szorstkości Energia (%) Powierzchnia wody. Rodzaj terenu 0,5 73 Całkowicie otwarty teren, np. betonowe lotnisko, trawiasta łąka itp , Otwarte pola uprawne z niskimi zabudowaniami (pojedynczymi). Tylko lekko pofalowany teren. Tereny uprawne z nielicznymi zabudowaniami i 8 metrowymi żywopłotami oddalonymi od siebie o ok metrów. Tereny uprawne z nielicznymi zabudowaniami i 8 metrowymi żywopłotami oddalonymi od siebie o ok. 500 metrów. 2,5 31 Tereny uprawne z licznymi zabudowaniami i sadami lub 8 metrowe żywopłoty 20 Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie

23 3 24 oddalone od siebie o ok. 250 metrów. Wioski, małe miasteczka, tereny uprawne z licznymi żywopłotami, las lub pofałdowany teren. 3,5 18 Duże miasta z wysokimi budynkami Bardzo duże miasta z wysokimi budynkami i drapaczami chmur. Źródło: J. Ostrowski, Katedra Elektroniki AGH ( Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie 21

24 5. Stan rozwoju energetyki wiatrowej w województwie lubelskim Na terenie Europy łączna moc elektrowni wiatrowych w 2007 r. wynosiła ,9 MW. Liderem były Niemcy ,9 MW zainstalowanej mocy w energetyce wiatrowej oraz Hiszpania ,1 MW. W Polsce w 2007 roku łączna moc zainstalowana w energetyce wiatrowej wynosiła 306,25 MW, natomiast w 2008 roku w 227 źródłach moc zainstalowana wynosiła już 451,09 MW. W województwie lubelskim w 2007 roku moc zainstalowana w elektrowniach wiatrowych wynosiła 0,03 MW. W województwie lubelskim w 2008 r. do GPZ Tomaszów Lubelski linią 15 kv została podłączona farma wiatrowa o mocy 0,6 MW, zlokalizowana w miejscowości Dęby gm. Lubycza Królewska. Pozostałe elektrownie wiatrowe na obszarze województwa zlokalizowane w Okunince gm. Włodawa oraz Niwie Babickiej gm. Ryki o mocy 150 kw nie współpracują z energetyką zawodową. W realizacji jest farma wiatrowa o mocy 495 kw w Wałowicach gm. Józefów n/wisłą. Rysunek 11. Farma wiatrowa w miejscowości Dęby gm. Lubycza Królewska Na terenie województwa lubelskiego w ostatnich latach obserwuje się duże zainteresowanie rozwojem energetyki wiatrowej. Warunki przyłączenia zostały wydane (do listopada 2009) już dla farm wiatrowych w następujących gminach: - Puchaczów moc ok. 50 MW; przyłączenie do GPZ Bogdanka linią 110 kv; - Garbów moc 48 MW; przyłączenie do GPZ Garbów linią 110 kv; - Bychawa moc 48 MW; przyłączenie do GPZ Budzyń linią 110 kv; - Kraśnik - moc 48 MW; przyłączenie do GPZ Budzyń linią 110 kv; - Ryki - moc 48 MW; przyłączenie do GPZ Ryki linią 110 kv; - Czemierniki - moc 47,5 MW; przyłączenie do GPZ Radzyń Podlaski linią 110 kv; - Kurów - moc 60 MW; przyłączenie do GPZ Klementowice linią 110 kv; - Zalesie - moc 50 MW; przyłączenie do GPZ Wólka Dobryńska linią 110 kv; - Lubartów - moc 70 MW; przyłączenie do GPZ Lubartów linią 110 kv; - Wysokie 2,4 MW; moc 48 MW; przyłączenie do GPZ Żółkiewka linią 15 kv; 22 Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie

25 - Zakrzew 2,4 MW; moc 48 MW; przyłączenie do GPZ Żółkiewka linią 15 kv; - Frampol moc 3,5 MW; przyłączenie do GPZ Biłgoraj linią 15 kv; - Janów Lubelski - moc 2 MW; przyłączenie do GPZ Janów Lubelski linią 15 kv; - Chrzanów - moc 0,85 MW; przyłączenie do GPZ Janów Lubelski linią 15 kv; - Ulhówek 70 MW; przyłączenie do GPZ 110 kv Ulhówek; - Poturzyn 30 MW; przyłączenie do GPZ 110 kv Poturzyn; - Tomaszów Lubelski 50 MW; przyłączenie do GPZ 110 kv Tomaszów Południowy; - Krasnystaw 70 MW; przyłączenie do GPZ 110 kv Krasnystaw Rońsko. Trwają prace przy uzgodnieniach warunków przyłączenia dla farm wiatrowych w następujących gminach: Bełżyce, Biała Podlaska, Firlej, Milanów, Piszczac, Wilkołaz, Stężyca, Telatyn. Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie 23

26 6. Uwarunkowania przestrzenne lokalizacji energetyki wiatrowej Rozwój energetyki wiatrowej może przyczynić się negatywnego oddziaływania elektrowni wiatrowych na przyrodę, zasoby środowiska, bezpieczeństwo publiczne, walory turystyczno wypoczynkowe i uzdrowiskowe, walory kulturowe oraz krajobraz. Ocena możliwości rozwoju energetyki, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, powinna uwzględnić uwarunkowania wynikające z powyższego zakresu Ochrona przyrody Farmy wiatrowe są obiektami infrastruktury, które oddziałują na elementy przyrody ożywionej oraz krajobraz, niezależnie od stopnia jego przekształcenia wskutek działalności człowieka. W związku z powyższym ich lokalizacja winna zostać poddana skrupulatnej analizie na wstępnym etapie planistycznym, w kontekście kolizyjności z walorami krajobrazowymi oraz chronionymi i zagrożonymi taksonami (głównie zwierzętami). Aby usystematyzować kwestie lokalizacji farm i pojedynczych turbin wiatrowych, mając wzgląd na aspekt prawnej ochrony przyrody z jednej strony, oraz konieczność wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych z drugiej strony, opracowano kryteria lokalizacyjne farm wiatrowych i pojedynczych turbin, wskazując obszary, które powinny być bezwzględnie wyłączone z tego rodzaju zainwestowania (z uwagi na prawne i finansowe konsekwencje generowane poprzez negatywny wpływ na gatunki chronione), obszary możliwe do ograniczonego rozwoju energetyki wiatrowej oraz obszary, gdzie tego rodzaju inwestycje mogą być lokalizowane bez większych przeszkód (mapa 3) System obszarów chronionych Ograniczenia prawne na podstawie Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880, z późn. zm.) dotyczą wykluczenia inwestycji z terenów chronionych lub dostosowania skali realizowanych przedsięwzięć do uwarunkowań terenowych i środowiskowych (mapa 1). W parkach narodowych i rezerwatach przyrody zakazana jest budowa lub rozbudowa obiektów budowlanych i urządzeń technicznych, z wyjątkiem obiektów i urządzeń służących celom parku narodowego albo rezerwatu przyrody. Minister właściwy do spraw środowiska może zezwolić na odstępstwo od zakazu, jeżeli jest to uzasadnione realizacją inwestycji liniowych celu publicznego w przypadku braku innych rozwiązań alternatywnych, pod warunkiem przeprowadzenia przez inwestora działań kompensujących utratę wartości przyrodniczych danego obszaru. Ograniczenia prawne praktycznie wykluczają więc te tereny spod realizacji inwestycji związanych z energetyką wiatrową. W parkach krajobrazowych i obszarach chronionego krajobrazu zakazana jest realizacja przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U Nr 199, poz. 1227). Zakazy nie dotyczą realizacji inwestycji celu publicznego. Elektrownie wiatrowe nie są jednak inwestycjami celu publicznego. Potwierdza to interpretacja Ministra Infrastruktury (pismo z dnia 5 listopada 2008 r. znak BN1j (2)/08), uzasadniona wyrokiem NSA z dnia 15 maja 2008 r. sygn., akt II OSK 548/07. Na terenie parku krajobrazowego i obszarze chronionego krajobrazu dopuszczalna jest realizacja inwestycji mogącej potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko (o mocy 24 Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie

27

28

29 mniejszej niż 100 MW i wysokości większej niż 30 m), jeżeli procedury oceny oddziaływania na środowisko wykazały brak niekorzystnego wpływu na przyrodę. Z powyższego wynika bezwzględny zakaz realizacji na terenie parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu przedsięwzięć zawsze mogących znacząco oddziaływać na środowisko (elektrowni wiatrowych o mocy nie mniejszej niż 100 MW). Rozwój energetyki wiatrowej, mimo warunkowego dopuszczenia, na terenie obszarów chronionego krajobrazu i parków krajobrazowych, będzie silnie ograniczony, ponieważ możliwości pogodzenia rozwoju energetyki wiatrowej z funkcją tych form ochrony przyrody są niewielkie. Strefy ochrony widokowej (od 3 km do kilkunastu km) od punktów widokowych, szlaków turystycznych i obszarów rozwoju funkcji turystyczno wypoczynkowej wykluczają możliwość lokalizacji elektrowni wiatrowych. W celu zapobiegania powstawaniu konfliktów pomiędzy realizacją inwestycji a walorami przyrodniczymi i zasobami środowiska przyrodniczego Samorząd Województwa Lubelskiego wprowadził w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego, zatwierdzonym Uchwałą Nr XLV/597/02 Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia 29 lipca 2002 r. (Dz. Urz. Województwa Lubelskiego Nr 107 z dnia 9 września 2002 r., poz. 2449) zasady zagospodarowania przestrzennego na terenach projektowanych form ochrony przyrody. W celu ochrony przyrody i krajobrazu na terenie projektowanych parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu ustalono zasady gospodarowania przestrzenią polegające na: szczególnej dbałości o estetykę krajobrazu, w tym: ochronę punktów i panoram widokowych, ochronę naturalnego krajobrazu dolin rzecznych i zbiorników wodnych, ochronę krajobrazu naturalnych ekosystemów, szczególnej dbałości o harmonię użytkowania gospodarczego z wartościami przyrodniczo krajobrazowymi, zachowaniu przestrzennej zwartości oraz przestrzennych powiązań pomiędzy obszarami o wysokiej aktywności biologicznej, zakazie lokalizowania inwestycji mogących znacząco oddziaływać na środowisko i wymagających opracowania oceny oddziaływania na środowisko. Ważnym elementem poprawiającym spójność systemu obszarów chronionych jest ochrona powiązań przyrodniczych w postaci korytarzy ekologicznych poprzez ustanowienie wymogu zachowania i kształtowania ich drożności ekologiczno przestrzennej Sieć Natura 2000 W odniesieniu do obszarów sieci Natura 2000 wyklucza się lokalizację inwestycji i działań mogących pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk gatunków roślin i zwierząt, a także wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony zostały wyznaczone. W stosunku do obszarów Natura 2000 (mapa 2) dopuszcza się realizację inwestycji, które mogą mieć negatywny wpływ na siedliska przyrodnicze oraz gatunki roślin i zwierząt, dla ochrony których został wyznaczony obszar Natura 2000, jeżeli: przemawiają za tym konieczne wymogi nadrzędnego interesu publicznego, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym, brak jest rozwiązań alternatywnych, zostanie zapewnione wykonanie kompensacji przyrodniczej niezbędnej do zapewnienia spójności i właściwego funkcjonowania sieci obszarów Natura Jeżeli na obszarze Natura 2000 występuje siedlisko lub gatunek o znaczeniu priorytetowym, inwestycja może być dopuszczona tylko w celu: ochrony zdrowia i życia ludzi, Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie 25

30 zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego, uzyskania korzystnych następstw o pierwszorzędnym znaczeniu dla środowiska przyrodniczego, wynikającym z koniecznych wymogów nadrzędnego interesu publicznego, po uzyskaniu opinii Komisji Europejskiej. Z powyższego wynika, że energetyka wiatrowa nie może być rozwijana na terenach, na których elektrownie wiatrowe będą znacząco oddziaływać na przyrodę. W związku z tym muszą zostać wyłączone z rozwoju energetyki wiatrowej tereny obszarów specjalnej ochrony ptaków oraz nietoperzy. Dodatkowo wymagane jest zachowanie minimalnego bufora od obszarów ostoi. W zaleceniach dla inwestorów proponowana jest 10-kilometrowa strefa ochronna od obszarów wrażliwych (Ocena ryzyka środowiskowego przy realizacji inwestycji w energetyce wiatrowej. Przewodnik dla inwestorów. Polska Izba Gospodarcza Energii Odnawialnej). Na obszarach, gdzie energetyka wiatrowa zaczęła się rozwijać wcześniej niż w województwie lubelskim, obecnie stosowana jest 5-kilometrowa strefa ochronna od ostoi ptasich i ostoi siedliskowych chroniących nietoperze (Postanowienie Wojewody Pomorskiego z dnia 21 marca 2008 r. znak: ŚR/VII.AM/ /07/08). Możliwość zmniejszenia jej do 4 km uzależniona została od pozytywnych wyników monitoringu przyrodniczego. Wyłączone z zainwestowania są również obszary siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków. Z punktu widzenia rozmieszczenia siedlisk i gatunków teoretycznie istnieje potencjalna możliwość lokalizacji energetyki wiatrowej w obrębie ostoi siedliskowej. Jednak w większości przypadków obszary ostoi obejmują jednak tereny nieprzydatne dla lokalizacji obiektów budowlanych (podmokłe łąki, torfowiska, lasy, strome skarpy) Ochrona ptaków Na terenie województwa lubelskiego stwierdzono występowanie 291 gatunków ptaków, z czego 209 gatunków lęgowych. Za zagrożone rozwojem energetyki wiatrowej zostało uznanych 191 gatunków ptaków (tabela 3) w tym 181 objętych ochroną gatunkową ścisłą oraz 16 chronionych poprzez wyznaczenie stref ochronnych wokół lęgowisk. Status istotnie zagrożonych gatunków posiada 121 gatunków ptaków. 26 Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie

31

32

33 Tabela 3. Zestawienie gatunków ptaków o randze kluczowej dla województwa lubelskiego w kontekście ochrony przed kolizjami z masztami elektrowni wiatrowych Gatunek Status ochronny Gatunki istotnie zagrożone Lęgowe Status Lęgowe Wodne Lp. o dużych Migrujące Nazwa polska Nazwa łacińska lęgowy DP PCzKZ SPEC RMŚ w i areałach nocą koloniach błotne żerowych 1. Nur rdzawoszyi Gavia stellata (Pont., 1763) N Nur czarnoszyi Gavia arctica (L., 1758) N + EXP Nur białodzioby Gavia adamsii (Gray, 1859) N + 4. Perkozek Tachybaptus ruficollis (Pall., 1764) L + 5. Perkoz dwuczuby Podiceps cristatus (L., 1758) L + 6. Perkoz rdzawoszyi Podiceps grisegena (Bodd., 1783) L + 7. Perkoz rogaty Podiceps auritus (L., 1758) N Zausznik Podiceps nigricollis (C.L. Brehm, L ) 9. Kormoran Phalacrocorax carbo (L., 1758) L Kormoran mały Phalacrocorax pygmeus (Pall., 1773) N Bąk Botaurus stellaris (L., 1758) L + LC Bączek Ixobrychus minutus (L., 1766) L + VU Ślepowron Nycticorax nycticorax (L., 1758) N + LC Czapla modronosa Ardeola ralloides (Scop., 1796) N Czapla nadobna Egretta garzetta (L., 1766) N Czapla biała Egretta alba (L., 1758) N Czapla siwa Ardea cinerea L., 1758 L Czapla purpurowa Ardea purpurea L., 1766 N + LC Bocian czarny Ciconia nigra (L., 1758) L Bocian biały Ciconia ciconia (L., 1758) L Łabędź niemy Cygnus olor (Gmel., 1789) L Łabędź czarnodzioby Cygnus columbianus (Ord, 1815) N Łabędź krzykliwy Cygnus cygnus (L., 1758) N Gęś zbożowa Anser fabalis (Lath., 1787) N Gęś białoczelna Anser albifrons (Scop., 1769) N Gęgawa Anser anser (L., 1758) L Bernikla białolica Branta leucopsis (Bechst., 1803) N + 4/ Bernikla rdzawoszyja Branta ruficollis (Pall., 1769) N Kazarka rdzawa Tadorna ferruginea (Pall., 1764) N Ohar Tadorna tadorna (L., 1758) N LC + Migrujące w dużych stadach Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie 27

34 31. Mandarynka Aix galericulata (L., 1758) N 32. Świstun Anas penelope L., 1758 L CR Krakwa Anas strepera L., 1758 L Cyraneczka Anas crecca L., 1758 L Krzyżówka Anas platyrhynchos L., 1758 L Rożeniec Anas acuta L., 1758 L EN Cyranka Anas querquedula L., 1758 L Płaskonos Anas clypeata L., 1758 L Hełmiatka Netta rufina (Pall., 1773) LC Głowienka Aythya ferina (L., 1758) L Podgorzałka Aythya nyroca (Güld., 1770) L + EN Czernica Aythya fuligula (L., 1758) L Ogorzałka Aythya marila (L., 1761) N Lodówka Clangula hyemalis (L., 1758) N Markaczka Melanitta nigra (L., 1758) N Uhla Melanitta fusca (L., 1758) N Gągoł Bucephala clangula (L., 1758) N Bielaczek Mergus albellus L., 1758 N Szlachar Mergus serrator L., 1758 N EN Nurogęś Mergus merganser L., 1758 L Trzmielojad Pernis apivorus (L., 1758) L Kania czarna Milvus migrans (Bodd., 1783) L + NT Kania ruda Milvus milvus (L., 1758) L + NT Bielik Haliaetus albicilla (L., 1758) L + LC Sęp płowy Gyps fulvus (Habl., 1783) + EXP Gadożer Circaetus gallicus (Gmel., 1788) L + CR Błotniak stawowy Circus aeruginosus (L., 1758) L Błotniak zbożowy Circus cyaneus (L., 1766) L + VU Błotniak stepowy Circus macrourus (S.G. Gmel., 1771) N Błotniak łąkowy Circus pygargus (L., 1758) L Jastrząb Accipiter gentilis (L., 1758) L Krogulec Accipiter nisus (L., 1758) L 63. Myszołów Buteo buteo (L., 1758) L 64. Kurhannik Buteo rufinus (Cretzschm., 1827) N Myszołów włochaty Buteo lagopus (Pont., 1763) N 66. Orlik krzykliwy Aquila pomarina C.L. Brehm 1831 L + LC Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie

35 67. Orlik grubodzioby Aquila clanga Pall., 1811 N + CR Orzeł stepowy Aquila nipalensis (Hodgson, 1833) N Orzeł cesarski Aquila heliaca N Orzeł przedni Aquila chrysaetos (L., 1758) N + EN Orzełek Aquila pennata (Gmel., 1788) L + CR Rybołów Pandion haliaetus (L., 1758) L + VU Pustułeczka Falco naumanni Fleisch., 1818 N + EXP Pustułka Falco tinnunculus L., 1758 L Kobczyk Falco vespertinus L., 1766 N + EXP Drzemlik Falco columbarius L., 1758 N Kobuz Falco subbuteo L., 1758 L 78. Raróg Falco cherrug Gray, 1834 N Sokół wędrowny Falco peregrinus Tunst., 1771 N + CR Jarząbek Bonasa bonasia (L., 1758) L Cietrzew Tetrao tetrix (L., 1758) L + EN Głuszec Tetrao urogallus (L., 1758) L + CR Kuropatwa Perdix perdix (L., 1758) L Przepiórka Coturnix coturnix (L., 1758) L Wodnik Rallus aquaticus L., 1758 L Kropiatka Porzana porzana (L., 1766) L Zielonka Porzana parva (Sctop., 1769) L + NT Derkacz Crex crex (L., 1758) L Kokoszka Gallinula chloropus (L., 1758) L Łyska Fulica atra L., 1758 L Żuraw Grus grus (L., 1758) L Drop Otis tarda L., 1758 EX + EXP Ostrygojad Haematopus ostralegus L., 1758 L VU Szczudłak Himantopus himantopus (L., 1758) L Szablodziób Recurvirostra avosetta L., 1758 L Żwirowiec stepowy Glareola nordmanni N Sieweczka rzeczna Charadrius dubius Scop., 1786 L Sieweczka obrożna Charadrius hiaticula L., 1758 L VU Siewka złota Pluvialis apricaria (L., 1758) N + EXP Siewnica Pluvialis aquatarola (L., 1758) N Czajka Vanellus vanellus (L., 1758) L Biegus rdzawy Calidris canutus (L., 1758) N Piaskowiec Calidris alba (Pall., 1764) N + + Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie 29

36 104. Biegus malutki Calidris minuta (Leisl., 1812) N Biegus mały Calidris temminckii (Leisl., 1812) N Biegus krzywodzioby Calidris ferruginea (Pont., 1763) N Biegus zmienny Calidris alpina (L., 1758) N + EN Biegus płaskodzioby Limicola falcinellus (Pont., 1763) N Batalion Philomachus pugnax (L., 1758) N + EN Bekasik Lymnocryptes minimus (Brünn., + N CR 1764) 111. Kszyk Gallinago gallinago (L., 1758) L Dubelt Gallinago media (Lath., 1787) L + VU Słonka Scolopax rusticola L., 1758 L Rycyk Limosa limosa (L., 1758) L Szlamnik Limosa lapponica (L., 1758) N Kulik mniejszy Numenius phaeopus (L., 1758) N Kulik wielki Numenius arquata (L., 1758) L VU Brodziec śniady Tringa erythropus (Pall., 1764) N Krwawodziób Tringa totanus (L., 1758) L Brodziec pławny Tringa stagnatilis (Bechst., 1803) N EN Kwokacz Tringa nebularia (Gunn., 1767) N Samotnik Tringa ochropus L., 1758 L Łęczak Tringa glareola L., 1758 N + CR Terekia Xenus cinereus (Güld., 1775) N Brodziec piskliwy Actitis hypoleucos (L., 1758) L Kamusznik Arenaria interpres (L., 1758) N Płatkonóg + + Phalaropus lobatus (L., 1758) N szydłodzioby 128. Wydrzyk tęposterny Stercorarius pomarinus (Temm., 1815) N 129. Wydrzyk ostrosterny Stercorarius parasiticus (L., 1758) N 130. Mewa czarnogłowa Larus melanocephalus Temm., + + L Mewa mała Larus minutus Pall., 1776 L + LC Śmieszka Larus ridibundus L., 1766 L Mewa pospolita Larus canus L., 1758 L Mewa żółtonoga Larus fuscus L., 1758 N 135. Mewa srebrzysta Larus argentatus Pont., 1763 L 136. Mewa białogłowa Larus cachinnans Pall., 1811 L 137. Mewa siodłata Larus marinus L., 1758 N 30 Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie