Czy surowe kary zmniejszają ilość przestępstw?

Transkrypt

1 Cy surowe kary mniejsają ilość prestępstw? (dr Paweł Carnecki, Katedra Postępowania Karnego UJ) Kraków, 28 wreśnia 2018 r.

2 2 PLAN SPOTKANIA 1. Dlacego ludie prestregają prepisów? 2. Po co nam prawo karne? 3. Dlacego ludie popełniają prestępstwa lub tego nie robią? 4. Cy surowe kary odstrasają sprawców? 5. Jak skutecnie karać sprawców? 6. W jaki sposób mniejsyć licbę prestępstw? 7. Cy możliwe i celowe jest wprowadenie w Polsce kary śmierci? 8. Dyskusja

3 3 TAKA SYTUACJA 30 % Polaków opowiada się a aostreniem kar a wsystkie prestępstwa. 51 % chce surowsych kar tylko w prypadku najciężsych prestępstw. 78 % Polaków, opowiada się a aostreniem kar dla gwałcicieli, 74 % a a aostreniem kar dla osustów powodujących wielomilionowe straty, a 72 proc. respondentów twierdi, że należy karać bardiej surowo sprawców abójstw, (81 % uważa, że abójstwo e scególnym okrucieństwem powinno być orekane wyłącnie dożywotnie pobawienie wolności). 58 % twierdi, że ogranicenie prestępcości jest możliwe, jeśli prepisy prawa karnego będą surowse. 7 % Polaków uważa, że nie należy więksać agrożeń. Badanie ostało preprowadone na ogólnopolskiej repreentatywnej próbie 1061 Polaków w wieku 15 i więcej lat, techniką wywiadów bepośrednich wspomaganych komputerowo. w dniach od 27 lipca do 1 sierpnia 2018 r.

4 4 Dlacego ludie prestregają prawa? AUTORYTET TRADYCJA AKSJOLOGIA EGZEKUCJA

5 5 Ochrona ważnych dóbr cenionych w społeceństwie Ochrona praw obywateli pred aparatem państwowym Po co nam prawo karne? Posanowanie idei sprawiedliwości Naprawienie skody i krywdy wyrądonej prestępstwem

6 6 Wiktymologia Cynniki osobowościowe Kryminologia Socjologia Cynniki społecne Dlacego ludie popełniają prestępstwa? Dlacego ludie nie popełniają prestępstw? Kryminalistyka Cynniki psychologicne Koncepcja anomii E, Durkheima i R. Mertona Koncepcja różnicowanych powiąań Edwina H. Sutherlanda Cynniki prypadkowe Koncepcja kontroli społecnej Travisa Hirschiego Koncepcja kultury warstw niżsych Waltera Millera

7 7 Kara Dlacego karemy sprawcę? to osobista dolegliwość adana sprawcy prestępstwa w reakcji na popełnione pre niego prestępstwo i wymierona pre odpowiedni organ państwa. Prewencja scególna Prewencja ogólna Cy każde prestępstwo powinno ostać ukarane? Kto ma karać sprawcę? Sprawiedliwość tego wymaga

8 8 Jak sprawiedliwie karać? Casy starożytne i średniowiece (Kodeks Hammurabiego, Biblia, św. Augustyn, ) Skoła klasycna (sprawiedliwy odwet, prewencja, orientancja na cyn ) I. Kant, G. Hegel, A. Feuerbach, P. Rossi, R. Hube Oświecenie (pocątki kodyfikacji) C. Beccaria Skoła poytywna (antropologicna) C. Lombroso, R.Garofalo, E. Ferri Skoła socjologicna (orientacja na sprawcę) F. List, J. Makarewic Ruch obrony społecnej (subiektywny ora umiarkowany F. Gramatica, M. Ancel INNE (neoklasycym, abolicjonim, nieinterwencja, abolicjonim, sprawiedliwość naprawca

9 9 Jak roponać prestępcę? (Cesare Lombroso, Cłowiek brodniar) Typy prestępców: prestępca urodenia pseudo-prestępca kryminoid prestępca pasji Źródło domena publicna

10 10 W 2016 roku Policja wscęła ogółem postępowań prygotowawcych w sprawach o prestępstwa, (w 2015 r. było to ; spadek o 9%) PRZESTĘPCZOŚĆ W POLSCE W 2016 roku Policja stwierdiła ogółem prestępstw, (w 2015 r ). Onaca to spadek licby prestępstw stwierdonych ogółem o 6,2% Źródło:

11 11 SKAZANIA W POLSCE W roku 2016 w I instancji w sądach okręgowych i rejonowych osądono łącnie osoby, cego skaano , cyli 84%, w 2015 roku osądono łącnie osób, cego skaano , cyli 84,8% osób W roku osób skaano na kary pobawienia wolności (44,3% wsystkich skaanych), cego w prypadkach (61,3%) warunkowym awieseniem wykonania kary (w 2015 roku osób skaano na kary pobawienia wolności, cyli 64,4% wsystkich skaanych, cego w prypadkach, tj. 77,6%, warunkowym awieseniem wykonania kary. Źródło: S. Waltoś, P. Hofmański, Proces karny. Zarys systemu, Warsawa 2018, s. 545.

12 12 Za co prestępcy w Polsce odsiadują kary? inne 15% kradieże włamaniem 17% niealimentacja 4% nęcenie 6% uskodenia ciała 6% roboje i wymusenia robójnice 16% wypadki drogowe 7% abójstwa 8% kradieże 8% inne preciwko mieniu 13%

13 13 Osadeni prebywający w jednostkach penitencjarnych w dniu 31 lipca 2018 r. Źródło:

14 14 Osadeni prebywający w jednostkach penitencjarnych w dniu 31 lipca 2018 r. W dniu 31 lipca 2018 roku odnotowano w jednostkach penitencjarnych wyroki, w których sąd wynacył termin stawienia się do odbycia kary. Dotycyły one osób. Z licby tej osób nie stawiło się do odbycia kary pomimo upływu terminu. W dniu 31 lipca 2018 roku skaanych i ukaranych korystało prerwy w odbywaniu kary. Z tej licby 457 osobom upłynął termin stawienia się do akładu karnego. W okresie od 1 do 31 lipca 2018 r., jednostek penitencjarnych ostało warunkowo predterminowo wolnionych 663 skaanych. Źródło:

15 15 Ile kostuje utrymanie więźnia w Polsce? Średni wymiar prawomocnie oreconej kary pobawienia wolności wyrażony w miesiącach (be kary dożywotniego pobawienia wolności i kary 25 lat pobawienia wolności) według stanu w dniu r. wyniósł - 37,45 Średni wymiar prawomocnie oreconej kary pobawienia wolności wyrażony w miesiącach (be kary dożywotniego pobawienia wolności) według stanu w dniu r. wyniósł - 44,96. Mediana prawomocnie oreconej kary pobawienia wolności wyrażona w miesiącach (be kary dożywotniego pobawienia wolności) według stanu w dniu r. wyniosła - 24,00. Źródło:

16 16 Jakie są kary w Polsce a prestępstwa? Grywna (od stawek, każda od 10 ł-2000 ł) Kara ogranicenie wolności (od 1 miesiąca do 2 lat) Kara pobawienia wolności (od 1 miesiąca do 15 lat) Kara 25 lat pobawienia wolności Kara dożywotniego pobawienia wolności Art Kto abiera w celu prywłascenia cudą rec ruchomą, podlega kare pobawienia wolności od 3 miesięcy do lat Tej samej kare podlega, kto be gody osoby uprawnionej uyskuje cudy program komputerowy w celu osiągnięcia koryści majątkowej. 3. W wypadku mniejsej wagi, sprawca podlega grywnie, kare ogranicenia wolności albo pobawienia wolności do roku. 4. Jeżeli kradież popełniono na skodę osoby najbliżsej, ściganie następuje na wniosek pokrywdonego.

17 17 Jaką karę wybrać? Jeżeli ustawa prewiduje możliwość wyboru rodaju kary, a prestępstwo jest agrożone karą pobawienia wolności nieprekracającą 5 lat, sąd oreka karę pobawienia wolności tylko wtedy, gdy inna kara lub środek karny nie może spełnić celów kary. Jeżeli prestępstwo jest agrożone karą pobawienia wolności nieprekracającą 3 lat albo karą łagodniejsego rodaju i społecna skodliwość cynu nie jest nacna, sąd może odstąpić od wymierenia kary, jeżeli oreka jednoceśnie środek karny, prepadek lub środek kompensacyjny, a cele kary ostaną w ten sposób spełnione Środki karne: pobawienie praw publicnych; aka ajmowania określonego stanowiska, pobawienie wykonywania określonego awodu lub prowadenia określonej diałalności gospodarcej; aka prowadenia diałalności wiąanej wychowaniem, leceniem, edukacją małoletnich lub opieką nad nimi; aka prebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się określonymi osobami, bliżania się do określonych osób lub opuscania określonego miejsca pobytu be gody sądu; aka wstępu na impreę masową; aka wstępu do ośrodków gier i ucestnictwa w grach haardowych; naka okresowego opuscenia lokalu ajmowanego wspólnie pokrywdonym; aka prowadenia pojadów; świadcenie pieniężne; podanie wyroku do publicnej wiadomości.

18 18 Art. 3 Kodeksu karnego Jak wymieryć sprawiedliwą karę? Kary ora inne środki prewidiane w tym kodeksie stosuje się uwględnieniem asad humanitarymu, w scególności posanowaniem godności cłowieka. Art. 4 Kodeksu karnego wykonawcego Art Kary, środki karne, abepiecające i apobiegawce wykonuje się w sposób humanitarny, posanowaniem godności ludkiej skaanego. Zakauje się stosowania tortur lub nieludkiego albo poniżającego traktowania i karania skaanego. Art Kodeksu karnego Sąd wymiera karę według swojego unania, w granicach prewidianych pre ustawę, bacąc, by jej dolegliwość nie prekracała stopnia winy, uwględniając stopień społecnej skodliwości cynu ora biorąc pod uwagę cele apobiegawce i wychowawce, które ma osiągnąć w stosunku do skaanego, a także potreby w akresie kstałtowania świadomości prawnej społeceństwa. 2. Wymierając karę, sąd uwględnia w scególności motywację i sposób achowania się sprawcy, własca w raie popełnienia prestępstwa na skodę osoby nieporadnej e wględu na wiek lub stan drowia, popełnienie prestępstwa wspólnie nieletnim, rodaj i stopień narusenia ciążących na sprawcy obowiąków, rodaj i romiar ujemnych następstw prestępstwa, właściwości i warunki osobiste sprawcy, sposób życia pred popełnieniem prestępstwa i achowanie się po jego popełnieniu

19 19 Typy abójstw w Kodeksie karnym Art Kto abija cłowieka, podlega kare pobawienia wolności na cas nie krótsy od lat 8, kare 25 lat pobawienia wolności albo kare dożywotniego pobawienia wolności. 2. Kto abija cłowieka: 1) e scególnym okrucieństwem, 2) w wiąku więciem akładnika, gwałceniem albo robojem, 3) w wyniku motywacji asługującej na scególne potępienie, 4) użyciem materiałów wybuchowych, podlega kare pobawienia wolności na cas nie krótsy od lat 12, kare 25 lat pobawienia wolności albo kare dożywotniego pobawienia wolności. 3. Kare określonej w 2 podlega, kto jednym cynem abija więcej niż jedną osobę lub był wceśniej prawomocnie skaany a abójstwo ora sprawca abójstwa funkcjonariusa publicnego popełnionego podcas lub w wiąku pełnieniem pre niego obowiąków służbowych wiąanych ochroną bepieceństwa ludi lub ochroną bepieceństwa lub porądku publicnego. 4. Kto abija cłowieka pod wpływem silnego wburenia usprawiedliwionego okolicnościami, podlega kare pobawienia wolności od roku do lat 10.

20 20 TYPY ZABÓJSTW W KODEKSIE KARNYM Art Matka, która abija diecko w okresie porodu pod wpływem jego prebiegu, Art Kto abija cłowieka na jego żądanie i pod wpływem współcucia dla niego Art Kto namową lub pre udielenie pomocy doprowada cłowieka do targnięcia się na własne życie podlega kare pobawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Art Kto nieumyślnie powoduje śmierć cłowieka. Art Kto a godą kobiety prerywa jej ciążę naruseniem prepisów ustawy Art Kto stosując premoc wobec kobiety ciężarnej lub w inny sposób be jej gody prerywa ciążę albo premocą, groźbą beprawną lub podstępem doprowada kobietę ciężarną do prerwania ciąży, podlega kare pobawienia wolności do lat 3 podlega kare pobawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

21 21 Ilość wsystkich prestępstw w latach (w tys.) 1 450, , , , , , , , , , , , , , , , , ,2 850,0 753,9 777,3 815,8 829,1 816,9 812,3 752,7 721,9 766,1 783,4 807,1 769,6 720,5 867,9 799,8 748,5 754,0 650,0 508,0 609,9 573,8 524,4 501,9 545,0 450, Prestępstwa stwierdone Prestępstwa wykryte

22 22 ZABÓJSTWO W LICZBACH Prestępstwa stwierdone Prestępstwa wykryte Źródło: Wydiał Statystyki Komendy Głównej Policji (

23 KRADZIEŻ W LICZBACH Prestępstwa stwierdone Prestępstwa wykryte Źródło: Wydiał Statystyki Komendy Głównej Policji (

24 Ilość wyroków skaujących a abójstwo w Polsce Art kk Art kk Art kk Art kk Art.155 kk Źródło: Wydiał Statystycnej Informacji Zarądcej Departament Strategii i Fundusy Europejskich Ministerstwa Sprawiedliwości

25 Wymiar kary a prestępstwa art. 148 KK Rokład kar orecony a prestępstwa art. 148 KK w 2016 r. DOŻYWOCIE 6% INNA KARA 3% >3 LAT 5 LAT 7% lat LAT 19% >5 LAT 8 LAT 16% >10 LAT 15 LAT 35% >8 LAT 10 LAT 14% Źródło: Wydiał Statystycnej Informacji Zarądcej Departament Strategii i Fundusy Europejskich Ministerstwa Sprawiedliwości

26 Kara 25 lat pobawienia wolności i kara dożywotniego pobawienia wolności a abójstwo cyn główny Prawomocnie skaani dorośli na 25 lat pobawienia wolności a abójstwo Prawomocnie skaani dorośli na dożywotnie pobawienie wolności a abójstwo Źródło: Wydiał Statystycnej Informacji Zarądcej Departament Strategii i Fundusy Europejskich Ministerstwa Sprawiedliwości

27 27 100,0 80,0 Wykrywalność niektórych prestępstw 98,5 98,5 98,2 97,6 97,6 96, ,5 96,6 96,3 97,1 97,7 97,7 97,7 97,2 95, ,1 96,7 89,4 90,8 92,4 93,4 93,1 94,7 92,8 94,2 95,0 95,8 94,6 96,3 97,1 90,6 92,3 85,7 87,0 85,9 87,5 87,5 83,7 83,9 85,3 85,7 82,7 84,1 82,7 84,2 81,1 82,6 82,3 83,3 84,1 82,7 80,1 80,5 78,1 77,6 60,0 40,0 20,0 20,7 21,5 21,7 21,2 19,8 19,9 20,7 21,8 24,4 26,0 26,6 29,0 31,3 33,5 31,8 28,6 28,1 29,6 32,0 0, Wykrywalność kradieży Wykrywalność prestępstw narkotykowych Wykrywalność abójstw Wykrywalność gwałceń Źródło: Wydiał Statystyki Komendy Głównej Policji (

28 TEORIE KARY 28 Dlacego karemy sprawców? BEZWZGLĘDNE (ABSOLUTNE, RETROSPEKTYWNE, SPRAWIEDLIWOŚCIOWE) Odwet moralny (I. Kant) Odwet dialektycny (G. Hegel) WZGLĘDNE (RELATYWNE, CELOWOŚCIOWE, PREOSPEKTYWNE, PREWENCYJNE) C. Beccaria (preciwnik kary śmierci) Prymus psychologicny A. Feuerbach, Prewnecja scególna (K. Grolman) prewencja ogólna i scególna (J. Bentham) MIESZANE (EKLEKTYCZNE, SYNKRETYCZNE Koncepcja kary E. Krymuskiego

29 29 Prepis na prestępstwo (ekonomicna analia prawa karnego) Si Rs Ss Se Pw Ns Km Os Rs

30 30 Prepis na prestępstwo (ekonomicna analia prawa karnego) ZYSK > STRATA PRZESTĘPSTWO Pw+Ns > Km+Si+Se Se+Si+Km > Rs+Ws+Pw+Ns+Os+Ws LEGENDA Rodaj sankcji Satysfakcja emocjonalna Surowość sankcji Nieuchronność sankcji Satysfakcja intelektualna Dolegliwość sankcji Prawdopodobieństwo wykrycia Koryść materialna Orecenie sankcji Wykonanie sankcji

31 D o l e g l i w o ś ć ( k r a ń c o w a ) ,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 Cy należy więksać agrożenie kary pobawienia wolności? Wyżse wykstałcenie Organiatory prostytucji Recydywiści Kolejny rok wymieranej kary D o l e g l i w o ś ć s 22 k 21 u 20 m 19 u 18 l o 15 w 14 a 13 n a ( ) Wyżse wykstałcenie Organiatory prostytucji Recydywiści Wymiarana kara w latach

32 32 Cy można wprowadić w Polsce karę śmierci? Protokół nr 6 28 IV 1983 r. do Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Cłowieka I Podstawowych Wolności 4 XI 1950 r. Artykuł 1 Znosi się karę śmierci. Nikt nie może być skaany na taka karę ani nie może nastąpić jej wykonanie. Artykuł 2 Państwo może prewidieć w swoich ustawach karę śmierci a cyny popełnione podcas wojny lub w okresie bepośredniego agrożenia wojną; kara ta będie stosowana jedynie w prypadkach prewidianych pre te ustawy i godnie ich postanowieniami. Polska ratyfikowała protokół 6-18 paźdiernika 2000 r. DRUGI PROTOKÓŁ FAKULTATYWNY do Międynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycnych w sprawie niesienia kary śmierci, pryjęty w Nowym Jorku 15 XII 1989 r. Artykuł Wobec żadnej osoby poostającej pod jurysdykcją Państwa-Strony niniejsego Protokołu nie wykona się kary śmierci. 2. Każde Państwo-Strona podejmie wselkie niebędne środki celem niesienia kary śmierci w ramach własnej jurysdykcji. Polska ratyfikowała ten protokół 25 lipca 2014 r. Protokół nr 13 3 V 2002 roku do EKPC Artykuł 1. Znosi się karę śmierci. Nikt nie może być skaany na taka karę ani nie może nastąpić jej wykonanie. Polska ratyfikowała protokół nr sierpnia 2013 r. (wsedł w życie 1 wreśnia 2014 r.) KARTA PRAW PODSTAWOWYCH UNII E UROPEJSKIEJ 14 XII 2007 r.) 1. Każdy ma prawo do życia. 2. Nikt nie może być skaany na karę śmierci ani poddany jej wykonaniu

33 33 Konstytucja RP a kara śmierci Cy kara śmierci jest godna Konstytucją? Art. 30. Pryrodona i niebywalna godność cłowieka stanowi źródło wolności i praw cłowieka i obywatela. Jest ona nienarusalna, a jej posanowanie i ochrona jest obowiąkiem wład publicnych. Art. 32. ust. 1 Wsyscy są wobec prawa równi. Wsyscy mają prawo do równego traktowania pre włade publicne. 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycnym, społecnym lub gospodarcym jakiejkolwiek prycyny. Art. 38. Recpospolita Polska apewnia każdemu cłowiekowi prawną ochronę życia. Art. 40. Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakauje się stosowania kar cielesnych.

34 34 Kara śmierci wiadomości ostatniej chwili Katechim Kościoła Katolickiego paragraf 2267 Papież Francisek Wymieranie kary śmierci, dokonywane pre prawowitą władę, po sprawiedliwym procesie, pre długi cas było uważane a adekwatną do ciężaru odpowiedź na niektóre prestępstwa i dopuscalny, choć krańcowy, środek ochrony dobra wspólnego. Diś cora bardiej umacnia się świadomość, że osoba nie traci swej godności nawet po popełnieniu najciężsych prestępstw. Co więcej, ropowsechniło się nowe roumienie sensu sankcji karnych stosowanych pre państwo ( ) Ponadto, ostały wprowadone skutecniejse systemy ogranicania wolności, które gwarantują należytą obronę obywateli, a jednoceśnie w sposób definitywny nie odbierają skaańcowi możliwości odkupienia win. Dlatego też Kościół w świetle Ewangelii nauca, że kara śmierci jest niedopuscalna, ponieważ jest amachem na nienarusalność i godność osoby, i determinacją angażuje się na rec jej niesienia na całym świecie. (sierpień 2018 r.)

35 35 Cy należy w Polsce wprowadić karę śmierci? 19% 42% 39% Badanie SW Research dla Newsweeka na grupie 800 Polaków w wieku lata (paźdiernik 2017 r.)

36 36 Cy należy w Polsce wprowadić karę śmierci? 19% 42% 39% Tak Nie Nie mam dania Badanie SW Research dla Newsweeka na grupie 800 Polaków w wieku lata (paźdiernik 2017 r.)

37 37 Zamiast pożegnania achęcam do lajkowania

38 38 Jak brmi odpowiedź na tytułowe pytanie? NIE SUROWOŚĆ SANKCJI LECZ WYSOKIE PRAWDOPODOBIEŃSTWO JEJ WYMIERZENIA (NIEUCHRONNOŚĆ WYMIARU SANKCJI) Bardo diękuję a uwagę! pawellas@op.pl