odeszli na wieczną szychtę

Transkrypt

1 nr 20 (1230) 17 MAJA 2018 r. NAJCHĘTNIEJ CZYTANE PISMO GOSPODARCZO- SPOŁECZNE W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM UKaZUJE SiĘ od 9 czerwca 1994 r. ISSN: W naszych kopalniach mamy do czynienia z dwoma formami występowania metanu: wolnym i sorbowanym. prof. HENRYK BADURA z Politechniki Śląskiej w Gliwicach 4 WSZYStko o PrZEMYŚLE WYDoBYWcZYM: portal NETTG.PL fot.: MAciEJ DoroSińSki Dylematy biedniejszego w unii Na poniedziałkowej sesji EkG Energetyka w Europie. Dylematy i wyzwania za najważniejszą uznano kwestię, czy koncerny mają wybierać zysk, bezpieczeństwo dostaw energii, czy może ochronę środowiska i zdrowia. s. 5 odeszli na wieczną szychtę Akcja ratunkowa w ruchu Zofiówka najtrudniejszą w całym ćwierćwieczu istnienia Jastrzębskiej Spółki Węglowej WITOLD GAŁĄZKA wgalazka@gornicza.com.pl ratownicy odnaleźli ciało ostatniego z poszukiwanych górników w kopalni Zofiówka w Jastrzębiu Zdroju podała w środę po godz w nocy Jastrzębska Spółka Węglowa. Górnik był przygnieciony jedną z wielu metalowych konstrukcji w rumoszu wypełniającym zgnieciony chodnik H-10. Na ostatnią, piątą ofiarę katastrofy, ekipy ratunkowe natrafiły jeszcze we wtorek przed północą, w 11. dobie akcji, po 253 godzinach poszukiwań. Pod ziemią w kopalni Zofiówka zginęli tragicznie górnicy: Marcin Balcerak, Piotr Królik, Przemysław Szczyrba, Łukasz Szweda i Michał Trusiewicz. Działania ratunkowe trwały bez przerwy od sobotniego przedpołudnia, 5 maja, po najsilniejszym w dziejach Zofiówki tąpnięciu z godz Niszcząca energia była równa 40 proc. wszystkich podziemnych wstrząsów w kopalni, zsumowanych od 1989 r. Dniem i nocą w akcji uczestniczyło łącznie ponad 2000 osób. Na poziomie 900 na ratunek szło rotacyjnie ok. 20 zastępów ratowników z csrg w Bytomiu, osrg w Wodzisławiu Śl., kopalnianej stacji w Zofiówce i z innych spółek Polskiej Grupy Górniczej i KGHM. akcję ratunkową uznano za najtrudniejszą w całym ćwierćwieczu JSW. ratownicy zmagali się z ekstremalnie wysokim stężeniem metanu (do 58 proc.), gorącem i wodą, zalewającą wyrobisko. Pchając przed sobą aparaty tlenowe, przeciskali się szczelinami o prześwicie 40 cm. ręcznie cięli na kawałki zgniecione części kolejki, obudów i przenośników, które tarasowały drogę. Długo wypompowywali wodę i szlam z zalewiska, skąd dochodziły sygnały z lamp zaginionych. Używali ratowniczych psów tropiących. Z siedmiu górników, z którymi urwał się kontakt po wstrząsie, dwóch zdołano uratować w pierwszej dobie. Dwaj znalezieni nazajutrz nie przeżyli. Po tygodniu odnaleziono ciała dwóch kolejnych górników, a z wtorku na środę ostatniego odciętego. więcej s. 2 nowy poziom przedłuży życie kopalni Dzięki budowie nowego poziomu 1080 kopalnia Murcki- zyska dojście do zasobów, które przedłużą funkcjonowanie zakładu o kolejnych 20 lat. s. 6 rozjeżdżanie kolosów W ruchu Szczygłowice kopalni knurów-szczygłowice trwa eksploatacja ściany Viii w pokładzie 408/1/2. Ma wybieg 580 m i jak na warunki zakładu należy raczej do krótszych. Zakończył się również rozruch ściany XiX w pokładzie 405/1. Górnicy szykują kolejne fronty robót. s. 7 fot.: MAciEJ DoroSińSki Premier Mateusz Morawiecki spotkał się z młodymi przedsiębiorcami - uczestnikami European Start-Up Days. W jubileuszowej odsłonie Przez trzy dni Śląsko-Dąbrowska Metropolia była gospodarczym sercem Europy Dziesiąty raz w Katowicach, ale po raz pierwszy w ŚląsKo- -DąbrowsKiej Metropolii odbył się europejski Kongres gospo- Darczy. to tutaj spotykają się przedstawiciele Świata biznesu, polityki i samorządów, aby rozmawiać o najważniejszych Dla gospodarki tematach. Gościem kongresu był premier Mateusz Morawiecki. Przyjechał do Katowic we wtorek, 15 maja, i spotkał się z młodymi przedsiębiorcami. Państwo ma obowiązek wspierać przedsiębiorców, zwłaszcza tych najmniejszych, w ich ekspansji międzynarodowej. To dla was jest konstytucja biznesu, a także nowe zasady rozliczania składek ZUS i podatków. Wszyscy jedziemy na jednym wózku podkreślał premier Morawiecki. Zdaniem Marcina Krupy, prezydenta Katowic, EKG to absolutny sukces. Podobnego zdania jest Kazimierz Karolczak, szef Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, który opowiedział o ogromnym potencjale 41 miast zrzeszonych w jednej organizacji: To świetne miejsce do inwestowania, mieszkania i studiowania zapewniał. Jarosław Wieczorek, wojewoda śląski, podkreślił, że 10. edycja kongresu to 10 lat udanej transformacji i przemian w Polsce, ale też w samych Katowicach. Dzisiaj dokładamy do tego Program dla Śląska, czyli ogromny program inwestycyjny wartości 40 mld zł. Do tego potrzebny jest kapitał ludzki, który te środki będzie umiał wykorzystać stwierdził wojewoda. Jerzy Buzek, b. przewodniczący Parlamentu Europejskiego, przypomniał, że kiedy 10 lat temu EKG wystartował po raz pierwszy, Europę ogarnął kryzys, m.in. energetyczny. Podczas EKG 2018 wiele uwagi poświęcono energetyce i węglowi oraz regionom pogórniczym. amc czytaj też s. 5 i 11 MiMo WSZySTKo Ma PErSPEKTyWy w ostatnim Dniu 10. edycji europejskiego Kongresu gospo- Darczego w Katowicach odbyła się Debata polski węgiel perspektywa Podczas dyskusji uczestnicy zastanawiali się nad takimi zagadnieniami jak: rola węgla w gospodarce i energetyce, polityka surowcowa państwa, inwestycje w kopalniach oraz nowoczesne i efektywne wydobycie. W debacie udział wzięli: Tomasz rogala, prezes Polskiej Grupy Górniczej, Sławomir obidziński, prezes zarządu Węglokoksu, Janusz olszowski, prezes Górniczej izby Przemysłowo- -Handlowej, artur Wasil, prezes Lubelskiego Węgla Bogdanka, Sanjay Samaddar, prezes arcelormittal Poland, oraz Janusz Steinhoff, wicepremier, minister gospodarki w latach Zanim jednak rozpoczęła się debata, głos zabrał wiceminister energii Grzegorz Tobiszowski, który podsumował ostatnie działania restrukturyzacyjne. Nie stawiamy już pytania, czy powinien być polski węgiel, tylko jak sprawnie zarządzać polskimi kopalniami. Polski węgiel ma perspektywy. Udowodniliśmy, że górnictwo jest potrzebne, po prostu biznesowo opłaca się. To ma przełożenie dla wszystkich dzięki polskiemu węglowi prąd w gniazdku może być tańszy. oczywiście przez cały czas przed branżą stoją wyzwania, ale udowodniliśmy Europie, że tam, gdzie kopalnie miały być zamykane, one generują zysk przekonywał Tobiszowski. Jak dodał, w perspektywie do 2030 r. wolumen węgla dla polskiej gospodarki pozostanie na takim samym poziomie, mimo że jego udział w miksie energetycznym spadnie. Dlatego utrzymanie zdolności produkcyjnych to jedno z głównych wyzwań, jakim będą musiały sprostać zarządy spółek. Prezes olszowski zaznaczył na wstępie, że mimo powszechnego przekonania, że węgiel jako źródło energii odchodzi do lamusa, na świecie obserwujemy całkiem odwrotny trend. Wbrew temu, co podają niektóre media, produkcja w ostatnim roku wzrosła o 200 mln t. To pokazuje, że węgiel ma się całkiem dobrze. W Unii Europejskiej węgiel stanowi wciąż 15 proc. bilansu energetycznego, mimo że produkcja maleje. To polityka, z której cieszą się najwięksi światowi eksporterzy węgla: Stany Zjednoczone, australia, Kolumbia i rosja, bo tam powstają miejsca pracy i zostają zyski zaznaczył prezes GiPH. ceny węgla oferowane przez polskich producentów są na tyle konkurencyjne, że mamy relatywnie tanią energię. Wg szacunków koncerny energetyczne zaoszczędziły ok. 1 mld zł, kupując polski węgiel, a nie zagraniczny. Powinniśmy robić wszystko, żeby popyt krajowy zabezpieczyć rodzimą produkcją dodał olszowski. Tomasz rogala, szef Polskiej Grupy Górniczej zaznaczył, że w przypadku największej spółki węglowej kluczem do sukcesu jest stabilność biznesowa. To jeden z elementów, którego górnictwo w ostatnich latach nie doświadczało. Bardzo łatwo było ograniczyć proces inwestycyjny, ale odtworzenie mocy produkcyjnych to już perspektywa kilku lat. Stabilność osiągnęliśmy głównie przez kontrakty długoterminowe, które zaproponowaliśmy na rynku podkreślił rogala. Według prezesa PGG, w tym roku wydobycie w spółce powinno przekroczyć 30 mln t. jm fot.: MAciEJ DoroSińSki Perspektywy polskiego węgla w najbliższych dwunastu latach były tematem jednej ze środowych sesji Europejskiego Kongresu Gospodarczego.

2 2 17 maja trybuna górnicza TRUDNY CZAS 301 górników zginęło w kopalni węgla brunatnego w tureckiej somie 13 maja 2014 r. Powodem tragedii był zawał i pożar wywołany wybuchem transformatora. W momencie katastrofy w kopalni pracowało 787 górników. 438 górników zmarło w wyniku zatrucia tlenkiem węgla Po eks- Plozji Pyłu węglowego w kopalni miike na japońskiej wyspie kiusiu. Zdarzyło się to 9 listopada 1963 r. 435 górników nie udało się wydostać Po zawaleniu się stropu w kopalni w miejscowości coalbrook w rpa. W rejonie katastrofy, do której doszło 21 stycznia 1960 r., było ok pracowników. Śmierć na odkrywce Podczas gdy cała Polska, a w szczególności społeczność górnicza, śledziła Postę- Py akcji ratowniczej w ruchu zofiówka, w dwóch innych ko- Palniach w naszym kraju doszło do wypadków. jeden z nich niestety był śmiertelny. W piątek, 11 maja, w Suwalskich Kopalniach Surowców Mineralnych sp. z o.o. zginął 54-letni mężczyzna. Do zdarzenia doszło o godz na placu manewrowym. Pracownik został potrącony i przejechany przez ładowarkę. Dzień później w ruchu Jankowice kopalni (Polska Grupa Górnicza) o godz miał z kolei miejsce wypadek, w którym ucierpiał 26-letni pracownik. Do zdarzenia doszło w zakładzie przeróbki mechanicznej węgla. Mężczyzna obsługując tokarkę doznał urazu ręki. Na miejsce wezwany został śmigłowiec Lotniczego Pogotowia Ratunkowego, ale uznano, że nie będzie potrzeby jego wykorzystania. Poszkodowany został przewieziony na SOR do szpitala w Rybniku. Z naszych ustaleń wynika, że mężczyzna ma uszkodzone dwa palce wyjaśnił Trybunie Górniczej Tomasz Głogowski, rzecznik PGG. Opisywane powyżej Suwalskie Kopalnie Surowców Mineralnych jako przedsiębiorstwo państwowe zostały powołane w 1976 r. Od 1 października 2004 r. prowadzą swoją działalność jako spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Są jednym z największych zakładów zajmujących się produkcją kruszyw naturalnych. Roczna produkcja kruszyw budowlanych i drogowych wynosi ok. 2 mln t. Statystykę wypadków w polskim górnictwie na bieżąco prowadzi Wyższy Urząd Górniczy. Na dzień 15 maja liczba wypadków śmiertelnych wynosiła 11, z czego 8 wydarzyło się w kopalniach węgla kamiennego, a 3 w górnictwie odkrywkowym. bar Zdjęcia zrobione w czasie prowadzenia akcji ratunkowej we wtorek, 15 maja br. ZDJęciA: ARc/JSW Przebieg akcji ratunkowej w ostatnim numerze tg Przedstawialiśmy kalendarium akcji w ruchu zofiówka kopalni borynia-zofiówka-jastrzębie. zakończyliśmy na Poranku 8 maja, kiedy zamykaliśmy PoPrzedni numer trybuny górniczej. w tym wydaniu opis dalszego Przebiegu akcji ratunkowej. wtorek, 8 maja po godz w ostatnim penetrowanym odcinku chodnika H-10 ratownicy zlokalizowali sygnał radiowy z górniczych lamp. Nie dało się precyzyjnie określić, do którego z trzech zaginionych górników należała lampa emitująca sygnał. Zarząd JSW w czasie konferencji prasowej zaprezentował zdjęcia z akcji ratowniczej. Pokazały one, w jak ekstremalnych warunkach muszą działać ratownicy. Przed rozpoczęciem obrad 62. plenarnego posiedzenia Sejmu RP posłowie minutą ciszy uczcili pamięć ofiar tragedii w ruchu Zofiówka. godz zarząd JSW poinformował, że ratownicy napotkali wodę w penetrowanym wyrobisku. Zapadła decyzja o przetransportowaniu pomp do wyrobiska. Ze względu na bezpieczeństwo musiały to być pompy na sprężone powietrze. Z powodu zagrożenia pożarowego, kierownictwo Zofiówki podjęło decyzję o uruchomieniu dwóch ścian w rejonach odległych od miejsca wypadku. Na spotkaniu z dziennikarzami zaprezentowano film nagrany przez ratowników pokazujący warunki, w jakich prowadzona jest akcja. środa, 9 maja rano na konferencji poinformowano, że w ramach akcji poszukiwawczo-ratowniczej kierownictwo sztabu zadecydowało o działaniach w trzech alternatywnych kierunkach. Pierwszy z nich, to rozpoczęcie wypompowywania wody, kolejnym jest wywiercenie otworu technologicznego, trzeci to zaangażowanie ekipy nurków do penetracji zalewiska. W nocy do Zofiówki dotarli ratownicy z KGHM Polska Miedź. przed południem pojawiła się informacja, że chęć pomocy zgłosiło m.in. Ministerstwo Obrony Narodowej i Marynarka Wojenna z Gdyni. Zaproponowano użycie urządzeń do prowadzenia podwodnych poszukiwań. Wiertnica pokonała 20 m. po raz pierwszy zebrała się specjalna komisja WUG do zbadania przyczyn i okoliczności wypadku w ruchu Zofiówka. Zostały powołane grupy robocze, które będą pracować nad ekspertyzami z poszczególnych zakresów tematycznych. godz na spotkaniu z mediami prezes JSW Daniel Ozon poinformował, że do ruchu Zofiówka dotarli żołnierze Marynarki Wojennej i rozmawiają z inżynierami o możliwości wykorzystania ich sprzętu. Wojsko oferuje podwodne minidrony pływające do spenetrowania zalewiska na poziomie 900 m. czwartek, 10 maja godz w akcję poszukiwawczą zaangażowano psa tropiącego, który podjął dwa tropy. Ratownicy rozpoczęli penetrację w tym miejscu, jednak nie znaleźli żadnego z trzech poszukiwanych górników. Od czasu uruchomienia systemu pomp i węży lustro rozlewiska obniżono o 60 cm. Stężenie metanu w zagrożonym rejonie utrzymuje się na bezpiecznym poziomie. Odwiert prowadzony z przekopu F kołowego do chodnika H-10 prawdopodobnie okazał się niecelny. Wiertacze sprawdzają trajektorię. Jednocześnie trwa wiercenie kolejnego. Sprzęt przywieziony przez Marynarkę Wojenną nie może zostać użyty, ponieważ jest zasilany energią elektryczną. po południu WUG poinformował, że komisja badająca katastrofę w Zofiówce została powiększona o dwie osoby. Dołączyli do niej Piotr Walczak dyrektor oddziału jednostki ratownictwa górniczo-hutniczego KGHM Polska Miedź oraz Artur Dyczko wiceprezes JSW. Piątek, 11 maja przed godz służby prasowe JSW podały, że w nocy z czwartku na piątek wiertacze celnie wywiercili drugi otwór z przekopu F kołowego na poziomie 900 m i trafili do chodnika H-10. Otwór ma średnicę 9,5 cm. Ratownicy opuścili przewód z urządzeniem łączności odbiorczo-nadawczym oraz pakiet żywnościowy. W dalszym ciągu ratownicy wypompowują wodę z zalewiska w chodniku H przed godz poinformowano, że urządzenie zostało opuszczone otworem do chodnika H-10, jednak nie zarejestrowało żadnych sygnałów oprócz szumu wody. Ratownicy cały czas usiłują obniżyć poziom zalewiska. godz dwóch poszkodowanych w sobotnim wypadku opuściło szpital poinformowała JSW. Aby zwiększyć wydajność pracujących pomp na sprężone powietrze, wykorzystana będzie również jedna pompa elektryczna. Zostanie ona zamontowana na końcu całego systemu. Pompa elektryczna od kilku dni była gotowa do pracy. Jednak do tej pory nie można było jej użyć ze względu na zbyt wysokie stężenie metanu. Do ruchu Zofiówka przyjechali minister energii Krzysztof Tchórzewski oraz wiceminister Grzegorz Tobiszowski. Wzięli udział w posiedzeniu sztabu kryzysowego i rozmawiali z ratownikami. Minister Tchórzewski spotkał się również z rodzinami górników. sobota, 12 maja godz wdalszym ciągu ratownicy górniczy pompują wodę z zalewiska, lustro wody powoli opada. Efektywność prac spadła ze względu na gęsty szlam, który znajduje się w wodzie. W nocy ratownicy przetransportowali i zamontowali australijskie kompozytowe pompy szlamowe. Opadające lustro wody uwolniło metan, jego stężenie w atmosferze uniemożliwia uruchomienie pompy elektrycznej. godz poziom lustra wody obniżył się o kilkanaście cm. Mimo to, zalewisko wciąż nie pozwala na przeszukanie całego odcinka chodnika. Woda spływa do zalewiska z dwóch kierunków tworzących skrzyżowanie. godz ratownicy górniczy w dalszym ciągu wypompowują wodę. Linia lustra wody powstałego w wyniku tąpnięcia zalewiska znajduje się 12 m od skrzyżowania. Wciąż nie widać prześwitu, co może świadczyć o dużej deformacji wyrobiska na skrzyżowaniu chodnika H-10 z chodnikiem H-2. W dalszym ciągu woda jest wypompowywana za pomocą układu pomp zasilanych sprężonym powietrzem. po godz wósmej dobie akcji ratownicy odnaleźli jednego z trzech poszukiwanych górników, który nie dawał oznak życia. Znajdował się on w zalewisku. niedziela, 13 maja przed godz ratownicy w zalewisku odnaleźli ciało drugiego z trzech poszukiwanych górników. przed południem JSW potwierdza, że obaj odnalezieni górnicy nie żyją. Bilans ofiar katastrofy to cztery ofiary śmiertelne. godz zastępy dotarły do skrzyżowania wyrobiska H-10 z H- -2. W dalszym ciągu wypompowywana jest woda z zalewiska, do którego wciąż dopływa woda z górotworu. Ratownicy w specjalistycznych, wodoszczelnych kombinezonach penetrują skrzyżowanie wyrobisk. Pompowanie prowadzone jest za pomocą układu pomp zasilanych sprężonym powietrzem. Poniedziałek, 14 maja godz w ciągu ostatniej nocy lustro wody opadło na tyle, że ratownicy mogli częściowo spenetrować 20- metrowy chodnik oraz przodek H-2. W chodnikach H-10 i H-2 w dalszym ciągu utrzymuje się woda na poziomie od 1 do 2 m, co uniemożliwia skuteczne poszukiwania. Z inicjatywy Komendy Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej w Jastrzębiu- -Zdroju, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji postawiło w stan gotowości zespoły poszukiwawcze z psami. Do dyspozycji jest pies policyjny rasy owczarek belgijski, który jest wyszkolony do pracy w wodzie, natomiast psy straży pożarnej z Jastrzębia-Zdroju są specjalnie przygotowane do pracy w gruzowiskach i zawałach. W momencie, kiedy tylko warunki na to pozwolą, zostaną wpuszczone do penetracji chodnika. przed godz trwa wypompowywanie wody z chodników H-2 i H Jej poziom udało się na tyle obniżyć, że do akcji mogły wkroczyć psy poszukiwawcze. Owczarek belgijski, labrador i border collie podjęły trop. Ratownicy penetrują rejon wskazany przez psy, jednak w dalszym ciągu nie natrafiono na poszukiwanego górnika. przed południem Daniel Ozon, prezes zarządu Jastrzębskiej Spółki Węglowej, ogłosił siedmiodniową żałobę w zakładach i spółkach Grupy Kapitałowej JSW. Prezydent Jastrzębia- -Zdroju Anna Hetman zadecydowała o wprowadzeniu żałoby w mieście. wtorek, 15 maja ogodz ratownicy w dalszym ciągu przeszukują miejsca, które wskazały psy poszukiwawcze. Ze skrzyżowania chodników H- -10 i H-2 wypompowano już wodę. Ratownicy w dużej części spenetrowali to miejsce, nie natrafili jednak wciąż na ostatniego poszukiwanego górnika. po godz woda z przodka w całości została wypompowana, został jedynie szlam. Ratownicy mają jeszcze do spenetrowania 30-metrowy przekop wentylacyjny F-H. przed północą, po 253 godzinach, w 11. dobie akcji, ratownicy odnaleźli ciało ostatniego z pięciu zaginionych górników. Było przygniecione zniszczoną metalową konstrukcją w chodniku H-10. zebrał: md

3 OGŁOSZENIE TRYBUNA GÓRNICZA 17 maja

4 4 17 maja TRYBUNA GÓRNICZA Metan sorbowany, nie kawerna rozmowa z prof. HENRYKIEM BADURĄ z Katedry Inżynierii Bezpieczeństwa Wydziału Górnictwa i Geologii Politechniki Śląskiej fot.: arc Przez pewien czas w miejscu katastrofy w kopalni Zofiówka stężenie metanu w atmosferze przekraczało 40 proc. Czy to możliwe, że mieliśmy do czynienia z podziemnym, naturalnym zbiornikiem gazu, który został rozszczelniony przy wstrząsie? W naszych kopalniach mamy do czynienia z dwoma formami występowania metanu: wolnym i sorbowanym. Wolny występuje w makroporach, szczelinach i kawernach, czyli naturalnych pustkach w skałach. Te ostatnie (kawerny) w naszym górnictwie węglowym nie są spotykane. Występujący w kopalniach metan może mieć wysokie ciśnienie, sięgające nawet 40 atmosfer. Gaz w makroporach i szczelinach na skutek naruszenia górotworu szybko wypływa do atmosfery kopalnianej. Jeżeli następuje nagłe zmniejszenie przekroju poprzecznego wyrobiska z powodu tzw. tąpnięcia, ilość przepływającego powietrza maleje. Jednocześnie wzrasta dopływająca do wyrobiska ilość metanu, gdyż górotwór spękał, utworzyły się szczeliny, którymi metan łatwo przepływa do wyrobisk. To prowadzi do wzrostu stężenia metanu. A ten drugi rodzaj metanu? To metan sorbowany występujący na powierzchni wewnętrznej węgla, czyli na powierzchni mikroporów, których średnica jest bardzo mała. Jeżeli węgiel jest w stanie naturalnym, to pory są zaciśnięte i metan nie ma szans się uwolnić. Przy wstrząsie następuje degradacja górotworu. Powstają nowe szczeliny, w których spada ciśnienie metanu. To prowadzi do przechodzenia tego gazu ze stanu zasorbowanego do stanu wolnego, czyli również do wypływu do atmosfery kopalnianej. Oczywiście, jeżeli ilość dopływającego metanu wzrasta, a jednocześnie spada dopływ powietrza (co jest efektem zapełnienia wyrobiska skałami), dochodzi do bardzo szybkiego wzrostu stężenia metanu. W Zofiówce, po katastrofie, mieliśmy do czynienia ze wstrząsami wtórnymi. One nie były odczuwalne na powierzchni, ale pod ziemią ich efektem było kolejne uwalnianie się metanu i wzrost jego stężenia. Ale skąd wzięło się na miejscu katastrofy aż ponad 40- proc. stężenie metanu? To właśnie wynika z tego, co powiedziałem. Wzrost wypływu metanu, a jednocześnie degradacja wyrobiska wpływa na zwiększenie stężenia metanu. Metan, który wydobył się ze zdegradowanego górotworu, nie był rozrzedzany. Domyślam się, że w normalnej sytuacji, przy sprawnie działającej wentylacji, przez chodnik przepływało około m sześc. powietrza na minutę. Ale tam, bezpośrednio po katastrofie, taka ilość powietrza nie mogła, ani do tej pory nie może płynąć. Czy możliwe jest, żeby w Zofiówce w wyniku wstrząsu rozszczelniła się kawerna z metanem? Nie, to jest mało prawdopodobne. To był wzmożony wypływ metanu na skutek degradacji górotworu. Kawerny w naszym górnictwie nie występują na tej głębokości. Stwierdzano je jedynie blisko powierzchni. ROZMAWIAŁA: ALDONA MINORCZYK-CICHY

5 trybuna górnicza 17 maja dylematy biedniejszego W unii Czy europejska energetyka uwzględni różnorodność państw? wgalazka@gornicza.com.pl n a poniedziałkowej sesji ekg energetyka w europie. dylematy i wyzwania za najważniejszą uznano kwestię, czy koncerny mają wybierać zysk, bezpieczeństwo dostaw energii, czy może ochronę środowiska i zdrowia. ale dyskusja dostarczyła też obaw, że prawdziwym problemem jest brak dialogu między wizją polityczną instytucji Ue a realnymi potrzebami energetyki w europie Środkowej. polskie podejście do transformacji energetycznej wyeksponował minister krzysztof tchórzewski, przypominając, że o kształcie systemów decydowała Moskwa. Jest nam bardzo trudno, byliśmy krajami okupowanymi. Czechom podarowała elektrownię jądrową, a polakom pałac kultury opisywał przyczyny zapóźnień. Sugerował, że na kosztowne odejście od gospodarki węglowej, wokół której tylko na Śląsku skupia się milion miejsc pracy, potrzeba ogromnej pomocy finansowej. zapewnić ciągłość dostaw Często stawia się nam zarzut, że niechętnie podchodzimy do oze. to nieprawda. po prostu jesteśmy biedniejsi od starej Unii mówił minister. Szefowie krajowych spółek energetycznych wyliczali dylematy sektora. prezes pge Henryk Baranowski podkreślił, że po wyłączeniu przestarzałych elektrowni, trzeba zapewnić klientom ciągłość dostaw po rozsądnych cenach. Zdajemy sobie sprawę z gier interesów na rynku europejskim. Zmiany w legislacjach to także gra istotnych interesów, by np. wytransferować technologie czy wyeksportować energię elektryczną do nas argumentował. Szef taurona pe Filip grzegorczyk opisał trójkąt Bermudzki, na którego wierzchołkach są klimat, bezpieczeństwo i rynek. Można odnieść wrażenie, że z perspektywy unijnej najważniejszy jest klimat. ale czy w przeciwieństwie do niego bezpieczeństwo, jako absolutna podstawa, nie ma fundamentalnego znaczenia? pytał retorycznie i wytknął, że w Ue traktatowe gwarancje suwerenności surowcowej traktuje się tylko jak slogan. Musimy wziąć na poważnie motto zjednoczeni w różnorodności. dojdziemy do określonych celów, tylko po swojemu. Musimy podążać inną drogą, bo mamy inną historię, która uprawnia do tego. partner, który działa z dobrą wolą, na pewno to zrozumie! apelował szef taurona. pracę mieli inni prezes polskiej grupy górniczej i zarazem szef euracoal tomasz Rogala zwrócił uwagę, że Unia musiała rok temu sprowadzić aż 172 mln t węgla kamiennego. pracę mieli inni, my efekt spalania. wszystkie kraje rozwijające się na świecie importują węgiel i nie rezygnują z niego, jako źródła taniej energii powiedział Rogala pokazując smartfon symbol nowoczesnych technologii. takie urządzenia produkuje się w krajach bez norm niskoemisyjnych. apelujemy o rozwagę, rozsądne rozwiązania, które będą korzystne dla producentów europejskich i nie spowodują takich paradoksów, jak sprowadzanie węgla do bezwęglowej Unii mówił tomasz Rogala. prezes enei Mirosław kowalik zauważył, że lokomotywy transformacji energetycznej, jak niemcy, mogą teraz inwestować w oze, bo lat wcześniej zabezpieczyły sobie przewidywalne źródła konwencjonalne i mają stabilną energię. Minister energii litwy Žygimantas Vaičiūnas potwierdził, że biedniejsze państwa powinny otrzymać od Unii kompensację nakładów, bo nie są winne stanowi swoich systemów energetycznych. Szefowie koncernów abb i innoenergy dodawali polakom otuchy i komplementowali naszą innowacyjność, np. w klastrach energii czy produkcji autobusów elektrycznych. zielony nie pozostawił złudzeń natomiast europoseł Zielonych Claude turmes nie pozostawił złudzeń, że dekarbonizacja w Unii europejskiej została przesądzona. Jego zdaniem państwa Zachodu wydały dużo więcej na ambitniejsze cele ekologiczne, technologie oze potaniały i są najtańszym możliwym źródłem energii. emisja w 2050 r. musi być w Unii zerowa. Zdecydowano, że rezerwę dla oze zapewni elastycznie gaz. w grudniu w katowicach na szczycie klimatycznym Cop24 stanie się oczywiste, że węgiel nie ma przyszłości. wiem, że tu trudno to powiedzieć. dlatego potrzebni są politycy, którzy to potrafią skwitował turmes. Bogdanki apetyt na węgiel Kopalnia lubelski Węgiel bogdanka złożyła do ministra środowiska WnioseK o udzielenie Koncesji na Wydobycie Węgla Kamiennego ze znajdującego się na lubelszczyźnie złoża K-6 i K-7 W obrębie projektowanego obszaru górniczego cyców. pierwsza ściana W tym rejonie miałaby być uruchomiona W 2022 r., pod WarunKiem, że Koncesja zostanie przyznana jeszcze W br. Zasoby operatywne objęte projektem Zagospodarowania Złoża w okresie obowiązywania koncesji, o którą wnioskuje spółka, czyli do 2046 r., szacowane są na 66 mln t. w dalszej kolejności Bogdanka planuje wystąpić o przedłużenie koncesji, co pozwoliłoby zwiększyć poziom zasobów o kolejne mln t. Zwiększenie zasobów o 66 mln t oznaczałoby przedłużenie żywotności kopalni o ok. 9 lat. Skrajne ściany w Stefanowie znajdują się w odległości zaledwie metrów od k-6 i k-7. pozyskanie do eksploatacji tego obszaru oznaczałoby synergie przekładające się wprost na efektywność wydobycia Bogdanki. w opublikowanej w ub.r. strategii potwierdziliśmy nasze zainteresowanie tym złożem jako potencjalnym dalszym obszarem eksploatacji, po uzy- skaniu koncesji na złoże ostrów wyjaśnił prezes Bogdanki artur wasil. Uznaliśmy, że najbardziej efektywnym rozwiązaniem byłoby zagospodarowanie w pierwszej fazie 66 mln t, czyli połowy zasobów złoża, bo tyle węgla jesteśmy w stanie wybrać z koncesji k-6 i k-7 w oparciu o istniejącą infrastrukturę. w dalszym etapie, po zakończeniu prac związanych z udostępnieniem pionowym złoża ostrów, rozważymy budowę szybu dodał prezes. przypomnijmy, że Bogdanka otrzymała koncesję na złoże ostrów w listopadzie 2017 r. Jego eksploatacja również jest planowana dwuetapowo. w pierwszej fazie będzie prowadzona na podstawie obecnej infrastruktury podziemnej. Uruchomienie pierwszej ściany jest planowane ok r. w następnej kolejności, w latach , przewidywane jest udostępnienie pionowe złoża i budowa niezbędnych obiektów i infrastruktury technicznej. pozyskiwanie nowych zasobów operatywnych i ich podwojenie w ramach obowiązującej do 2025 r. obecnej perspektywy strategicznej to jeden z priorytetów Bogdanki. lubelski węgiel prowadzi obecnie eksploatację na obszarze podzielonym na trzy rejony. główny znajduje się w Bogdance, a peryferyjne w nadrybiu i Stefanowie. md REKLAMY Witold Gałązka

6 6 17 maja trybuna górnicza nowy poziom przedłuży życie kopalni to jedna z najważniejszych inwestycji w Polskiej Grupie Górniczej fot.: ARC JACEK MADEJA jmadeja@gornicza.com.pl dzięki budowie nowego poziomu 1080 kopalnia Murcki- zyska dojście do zasobów, które przedłużą funkcjonowanie zakładu o kolejnych 20 lat. Jeszcze w tym półroczu zostanie ogłoszony przetarg na uzbrojenie szybu, a równolegle rozpocznie się drążenie wyrobisk. To jedna z najważniejszych inwestycji w Polskiej Grupie Górniczej. Chodzi o szyb VII, którego głębienie zakończyło się w 1993 r. Został on wydrążony do głębokości 1126 m, a najgłębsze połączenie z kopalnianymi wyrobiskami wykonano na poziomie 900 m. Nie został uzbrojony, więc obecnie nie pełni funkcji szybowych, a służy jedynie jako otwór wentylacyjny. Choć został wydrążony z myślą o budowie nowego poziomu, to nie starczyło pieniędzy. W tamtych czasach branża przechodziła nieustanną restrukturyzację, co poskutkowało wstrzymaniem niektórych inwestycji. Zamiast dokończenia budowy szybu, ówczesna kopalnia zainwestowała w bardzo wydajne kompleksy zmechanizowane, dzięki czemu była w tamtych czasach jednym z najnowocześniejszych zakładów górniczych w Polsce. W kolejnych latach wciąż mówiło się o dokończeniu inwestycji, ale na przeszkodzie stał brak pieniędzy. lepsze czasy Szczegółowe analizy potwierdzają, że zaplanowania w kopalni Murcki- inwestycja do 2030 r. daje bardzo wysoką stopę zwrotu. Od 5 lat staramy się o doprowadzenie tej inwestycji do końca. Jeszcze kiedy byliśmy częścią Katowickiego Holdingu Węglowego, zostały zaakceptowane wymagania techniczne dotyczące przetargu, ale sam przetarg z braku finansowania nie został ogłoszony. Teraz wreszcie przyszły lepsze czasy, a uzbrojenie szybu i budowa nowego poziomu znalazły się w biznesplanie Polskiej Grupy Górniczej na liście najważniejszych inwestycji strategicznych spółki. Inwestycja ma znaczenie nie tylko dlatego, że będziemy mogli dotrzeć do nowych złóż. Od początku zamysł był taki, że szybem będzie zjeżdżała na dół załoga oraz będzie prowadzony transport materiałów. Dzięki temu w znaczący sposób poprawi się i zwiększy efektywność istniejącego poziomu 900, gdzie obecnie wydobycie odbywa się na podpoziomach. Zwiększymy efektywność transportu materiałów i wydłużymy czas pracy górników. Obecnie ludzie, którzy pracują na poziomie 900, muszą zjeżdżać szybem II na poziom 720 i dopiero schodzić stamtąd. W momencie, kiedy będą mogli zjeżdżać bezpośrednio na poziom 900 szybem VII, czas dojścia skróci się o 40 min. Podobnie będzie z transportem materiałów, które obecnie są zwożone na poziom 690 i stamtąd rozwożone do wyrobisk argumentuje Marek Skuza, dyrektor kopalni Murcki-. Inwestycja będzie wiązała się również z budową nowego poziomu Dzięki temu kopalnia zyska dostęp do trzech bogatych partii złóż węgla: L (wartość operatywna zasobów to 27 mln t), F (60,5 mln t) oraz C Południowe (37,8 mln t). To razem ok. 120 mln t w pokładach 501 i 510, czyli najlepszego energetycznego węgla w Polsce, który ma kaloryczność rzędu 30 tys. kj/kg. Przyjmując, że kopalnia rocznie produkuje ok. 3 mln t węgla i zakładając bardzo ostrożnie, że do wydobycia będzie nadawała się tylko połowa tych zasobów, to oznacza, że żywotność kopalni wydłuży się minimum o 20 lat wylicza dyrektor Skuza. Zielone światło Pod koniec marca br. rada nadzorcza Polskiej Grupy Górniczej podjęła uchwałę, która daje inwestycji zielone światło. Tym samym powołana została komisja, która ma przygotować szczegółową dokumentację przetargową dotyczącą uzbrojenia szybu VII, a sam przetarg ma zostać ogłoszony w pierwszym półroczu tego roku. Wykonawca będzie musiał wykonać wszystko pod klucz uzbroić szyb, wybudować wieżę szybową, zamontować maszynę wyciągową i wykonać wszystkie połączenia z istniejącą infrastrukturą kopalni, np. pomost, który będzie stanowił dojście załogi do szybu. Prace potrwają ok. sześciu lat. Szyb ma średnicę 9 m, a to dosyć dużo. Wystarczy, żeby zabudować go klatką wielkogabarytową o długości 7,2 m i szerokości 2,6 m. Dzięki temu sekcje obudowy zmechanizowanej będzie można zwozić na dół w całości, bez konieczności demontażu. To kolejny bardzo duży zysk. W szybie zostanie też poprowadzona instalacja nowej centralnej klimatyzacji, bez której ciężko byłoby efektywnie wydobywać węgiel na tej głębokości. Równolegle z rozpoczęciem prac związanych z uzbrojeniem szybu zaczynamy również drążenie wyrobisk na poziomie W pierwszej kolejności będzie to główne wyrobisko udostępniające o długości 2,5 km, które biegnie na południe. Wydobycie węgla z nowego poziomu powinno się rozpocząć w połowie lat 20., a jako pierwsze eksploatowane będzie pole F wyjaśnia dyrektor kopalni. Jak dodaje Skuza, bez uzbrojenia szybu i budowy nowego poziomu w kolejnych latach efektywność i wynik ekonomiczny kopalni stale by się pogarszały. Gdybyśmy nie zrealizowali tego projektu, to coraz bardziej pogarszałyby się warunki pracy oraz efektywność i musielibyśmy sukcesywnie zwiększać zatrudnienie. Żeby efektywnie obłożyć wszystkie ściany i przodki z systemu 4-zmianowego musielibyśmy przejść nawet do 6-zmianowego. To odbiłoby się fatalnie na wyniku ekonomicznym, biorąc pod uwagę, że w górnictwie koszty pracownicze to połowa wszystkich kosztów. A tak będziemy mogli utrzymać system 4- zmianowy i zatrudnienie na tym samym poziomie. Co ważne, szczegółowe analizy potwierdzają, że cała inwestycja do 2030 r. daje bardzo wysoką stopę zwrotu podkreśla Skuza. Samo uzbrojenie szybu będzie kosztowało ok. 300 mln zł, a budowa nowego poziomu to łączne nakłady sięgające 1,5 mld zł. Szkoła po raz ósmy Za niespełna miesiąc wystartuje Viii edycja szkoły Zamówień publicznych. wydarzenie, Zaplanowane na czas od 6 do 8 czerwca w wiśle, organizuje jak co roku górnicza izba przemysłowo-handlowa. SZP jest uznawana za najważniejszą konferencję dotyczącą tej trudnej materii. Spotykają się na niej zarówno zamawiający, jak i wykonawcy. W siedmiu dotychczasowych edycjach uczestniczyło ponad 1400 osób. W tym roku swoją wiedzą z uczestnikami będą się dzielić m.in. Włodzimierz Dierżanowski i Małgorzata Stachowiak z Grupy Doradczej Sienna. Zaplanowane jest także wystąpienie przedstawiciela Urzędu Zamówień Publicznych. Uważam, że wszystkie inicjatywy, które umożliwiają wymianę doświadczeń i przyczyniają się do unikania błędów, są bardzo cenne. (...) Po co wyważać drzwi, które są już otwarte. Tym bardziej jest to cenne w kontekście ustawy Prawo zamówień publicznych, która jest materią bardzo żywą i cały czas ewoluuje stwierdza Hubert Nowak, wiceprezes UZP, który przed rokiem wygłaszał na SZP wykład inauguracyjny. bar REKLAMA

7 TRYBUNA GÓRNICZA 17 maja RoZjeżdżANIe kolosów szczygłowickie ściany sięgają często 4 m i charakteryzuje je spore nachylenie KAJETAN BEREZOWSKI kberezowski@gornicza.com.pl w ruchu Szczygłowice kopalni Knurów-Szczygłowice trwa eksploatacja ściany VIII w pokładzie 408/1/2. Ma wybieg 580 m i jak na warunki zakładu należy raczej do krótszych. Zakończył się również rozruch ściany XIX w pokładzie 405/1. Górnicy szykują kolejne fronty robót. Ściana VIII jest ścianą wysoką powyżej 4 m i wyjątkowo wydajną. Niebawem dobiegnie końca. Tylko marzyć, aby same takie fedrować. Średnie dobowe wydobycie sięgało w ostatnich tygodniach 6,5 tys. t netto. Tym samym ściana zyskała miano najlepszej ze wszystkich eksploatowanych w zakładach Jastrzębskiej Spółki Węglowej zwraca uwagę Piotr Czyż, kierownik robót górniczych ds. wydobycia w ruchu Szczygłowice. spore wyzwanie Od chwili jej uruchomienia w zasadzie nie sprawiała problemów, pomimo bardzo trudnych warunków stropowych i bardzo dużego nachylenia, sięgającego 25 st. W warunkach geologiczno-górniczych ruchu Szczygłowice górnicy mają do czynienia właśnie ze ścianami wysokimi o dużym nachyleniu. Nikomu więc nie przyszło do głowy narzekać. Pofałdowane złoże oraz zrosty pokładów i tak stanowią dla załogi spore wyzwanie. Z uwagi na to inżynierowie kopalni sami brali udział w projektowaniu obudowy FRS 18/45, w którą wyposażono ścia- nę VIII. Do panujących w wyrobisku warunków udało się odpowiednio dopasować hydraulikę siłową, system podnoszenia spągnic, korekcję poprzeczną przenośnika ścianowego i wiele innych istotnych elementów. Praca kompleksu od samego rozruchu przebiegała bez zakłóceń. Dobrano również optymalną prędkość kombajnu i podporność sekcji. Słowem mechanizm jak w szwajcarskim zegarku. Funkcjonowanie poszczególnych jego elementów obserwować można na monitorach komputerów w biurze nadsztygarów i u kierownika robót górniczych ds. wydobycia. Ciężar wydobycia Monitorujemy rozkład podporności w ścianie, nieszczelności w stojakach oraz parametry hydrauliki obudowy. W razie jakiegokolwiek odchyłu można poprawić zdalnie podawane przez system wartości lub nawet zatrzymać urabianie, ale jak dotąd nie było takiej potrzeby. Owszem, dużym zagrożeniem jest opad stropu. Lecz i w takich przypadkach możemy błyskawicznie reagować na niebezpieczeństwo, wydając załodze odpowiednie polecenia informuje Piotr Czyż. Ściana VIII w marcu br. przejęła ciężar wydobycia zakładu. Dzięki niej został też zrealizowany plan techniczno-ekonomiczny za I kw r. Załoga oddziału G2 utrzymywała regularne tempo robót. Dokładnie 3 kwietnia br. ruszyła ściana XIX w pokładzie 405/1, gdzie fedruje oddział G3. To także prawdziwy kolos. Jej wysokość przekracza 4 m. Została wyposażona w nowiusieńki kompleks ścianowy z wizualizacją pracy. Rozruch wypadł obiecująco. Górnicy zatrudnieni w ścianie XIX również osiągają wyniki w granicach od 5 do 6 tys. t na dobę netto. Jeśli nic nie zakłóci jej biegu, będzie wybierana mniej więcej do września br. Ich koledzy z oddziału GZL nie pozostają bezczynni. W czasie, gdy tamci fedrowali, wyzbrajali ścianę XXIII w pokładzie 401/1. Dosłownie kilka dni temu zabrali się za zbrojenie ściany III w pokładzie 408/3. Będzie prowadzona w trudnych, i co więcej, zmiennych warunkach geologiczno-górniczych. Jesteśmy na to przygotowani. W ścianie VIII trzeba było prowadzić intensywną profilaktykę, polegającą na wykonywaniu konsolidacyjnych klejeń spękanego i kruchego stropu. Występowało tam również zagrożenie klimatyczne. Praca, pomimo funkcjonowania urządzeń klimatycznych, musiała być skrócona do 6 godzin na każdej zmianie. Najważniejsze, że natura oszczędzała nam w ostatnich miesiącach zagrożenia metanowego tłumaczy Piotr Czyż. ostatnich lat udało się wybrać najlepszych i przyuczyć do pracy na kierowniczych stanowiskach. Dzięki temu zakład dobrze przygotował się na wzmożone odejścia, które skumulowały się w ub.r. Na szczególne uznanie zasłuży- li sobie w ostatnich tygodniach górnicy z dozoru oddziału G2: Mariusz Glucklich, Zbigniew Jankowski oraz przodowi Krzysztof Malinowski, Sebastian Szywała, Adam Zaczkowski, Henryk Górecki i Arkadiusz Szydło. fot.: kajetan berezowski ludzie największym atutem To fakt, eksploatowane w szczygłowickim ruchu ściany charakteryzował do tej pory niski stopnień zagrożenia metanowego. Jednak w kolejnych ścianach zagrożenie to będzie wyższe. Na domiar złego pojawi się również tąpaniowe ale i z tymi zagrożeniami jak zapewnia Czyż załoga sobie poradzi. Ludzie są największym atutem kopalni. Bardzo młodzi, ze średnią wieku w okolicach trzydziestki. Na przełomie Górnicy z oddziału G2 przywykli do pracy w ścianach o dużym nachyleniu, niebawem będą musieli stawić czoła zagrożeniu metanowemu.

8 8 17 maja TRYBUNA GÓRNICZA OGŁOSZENIE Polska Grupa Górnicza SA ul. Powstańców 30, Katowice, tel. (32) , fax Centrala Biuro Zakupów i Usług, ul. Powstańców 30, Katowice, tel. (32) , fax (32) , Centrala Centrum Logistyki Materiałowej, ul. Lompy 14, Katowice, tel. (32) , fax (32) , KWK, ul. Jastrzębska 10, Rybnik, KWK Ruch Chwałowice, ul. 1 Maja 26, Rybnik, tel. (32) , fax (32) , KWK Ruch Jankowice, ul. Jastrzębska 12, Rybnik, tel. (32) , fax (32) , KWK Ruch Marcel, ul. Korfantego 52, Radlin, tel. (32) , fax (32) , KWK Ruch Rydułtowy, ul. Leona 2, Rydułtowy, tel. (32) , fax (32) , KWK Ruda, ul. Halembska 160, Ruda Śląska, KWK Ruda Ruch Bielszowice, ul. Halembska 160, Ruda Śląska, tel. (32) , fax (32) , KWK Ruda Ruch Halemba, ul. Kłodnicka 54, Ruda Śląska, tel. (32) , fax (32) , KWK Ruda Ruch Pokój, ul. Niedurnego 13, Ruda Śląska, tel. (32) , fax (32) , KWK Piast-Ziemowit, ul. Granitowa 16, Bieruń, KWK Piast-Ziemowit Ruch Piast, ul. Granitowa 16, Bieruń, tel. (32) , fax (32) , KWK Piast-Ziemowit Ruch Ziemowit, ul. Pokoju 4, Lędziny, tel. (32) , fax (32) , KWK Bolesław Śmiały, ul. Św. Barbary 12, Łaziska Górne, tel. (32) , fax (32) , KWK Sośnica, ul. Błonie 6, Gliwice, tel. (32) , fax (32) , KWK Wieczorek, ul. Szopienicka 58, Katowice, tel. (32) , fax (32) , KWK Wujek, ul. Pola 65, Katowice, tel. (32) , fax (32) , KWK Mysłowice-, ul. Kopalniana 5, Mysłowice, tel. (32) , fax (32) , KWK Murcki-, ul. Karolinki 1, Katowice, tel. (32) , fax (32) , Zakład Remontowo-Produkcyjny, ul. Granitowa 132, Bieruń, tel. (32) , fax (32) , Zakład Górniczych Robót Inwestycyjnych, ul. Granitowa 132, Bieruń, tel. (32) , fax (32) , Zakład Informatyki i Telekomunikacji, ul. Jastrzębska 10, Rybnik, tel. (32) , fax (32) , Zakład Elektrociepłownie, ul. Rymera 4, Rybnik, tel. (32) , fax (32) Wykaz ogłoszeń o prowadzonych postępowaniach opublikowanych przez Polską Grupę Górniczą SA na stronie w dniach r. do r. (z wyjątkiem konkursów ofert) Lp. organizator data publikacji data otwarcia ofert numer postępowania przedmiot tryb postępowania 1 Centrala r r /01 2 Centrala r r /01 3 Centrala r r /01 4 Centrala r r /01 5 Centrala r r /01 6 Centrala r r /01 7 Centrala r r /01 8 Centrala r r /01 Dzierżawa kombajnów chodnikowych dla Oddziałów Polskiej Grupy Górniczej SA dostawy planowane do realizacji do końca 2019 roku Dostawa urządzeń do spawania elektrycznego dla Oddziałów Polskiej Grupy Górniczej SA w 2018 r.,nr gr Modernizacja górniczego wyciągu szybowego szybu IV w zakresie przygotowania i wymiany dwóch zespołów kół linowych kierujących fi 4000 dla PGG SA Murcki- Dostawa silników elektrycznych dla PGG SA Ruda Ruch Bielszowice w 2018 r., gr Dostawa lin szybowych do Oddziałów Polskiej Grupy Górniczej SA w 2018 r., nr gr Dostawa części zamiennych do obudów ścianowych PPU PUMAR dla PGG SA Oddział Zakład Remontowo-Produkcyjny w roku 2018, nr gr Modernizacja dyfuzorów stacji wentylatorów głównego przewietrzania przy szybie V PGG SA Murcki- Dostawa elementów do elektronicznej identyfikacji majątku dla kopalń Polskiej Grupy Górniczej SA zamówienie publiczne 9 KWK Bolesław Śmiały r r /01 Świadczenie usług remontowych hydroakumulatorów produkcji EPE ITALIANA dla Oddziałów Polskiej Grupy Górniczej SA w 2018 r. 10 KWK Bolesław Śmiały r r /01 Świadczenie usług remontowych hydroakumulatorów produkcji HYDAC i zaworów bezpieczeństwa HAUHINCO dla Oddziałów Polskiej Grupy Górniczej SA w 2018 r. 11 KWK Bolesław Śmiały r r /01 Świadczenie usług remontowych hydroakumulatorów produkcji OLAER AG dla Oddziałów Polskiej Grupy Górniczej SA w 2018 r. 12 KWK Bolesław Śmiały r r /01 Dzierżawa dwóch kombajnów ścianowych oraz dwóch kompletnych zespołów pompowych wraz z zabezpieczeniem serwisowej obsługi gwarancyjnej w całym okresie dzierżawy dla PGG SA Bolesław Śmiały, z podziałem na 2 zadania zamówienie publiczne 13 KWK Bolesław Śmiały r r /01 Świadczenie usług remontowych hydroakumulatorów stosowanych w kolejkach podwieszanych produkcji SCHARF dla Oddziałów Polskiej Grupy Górniczej SA w 2018 r. 14 KWK Bolesław Śmiały r r /01 Dostawa pompy wirowej wysokociśnieniowej typu OW-200AM/8 w wykonaniu soloodpornym lub równoważnej dla PGG SA Oddział KWK Bolesław Śmiały

9 OGŁOSZENIE TRYBUNA GÓRNICZA 17 maja Polska Grupa Górnicza SA ul. Powstańców 30, Katowice, tel. (32) , fax Wykaz ogłoszeń o prowadzonych postępowaniach opublikowanych przez Polską Grupę Górniczą SA na stronie w dniach r. do r. (z wyjątkiem konkursów ofert) Lp. organizator data publikacji data otwarcia ofert numer postępowania przedmiot tryb postępowania r r / r r /01 Remont rynnociągu przenośnika zgrzebłowego podścianowego typu GLINIK 1024 na łańcuch fi 26x92 dla PGG SA Murcki- Modernizacja budynku łaźni nr 2 w zakresie wymiany okien stalowych szklonych panelami typu Vitrolit na okna aluminiowe z poliwęglanem, strona wschodnia, obiektu w PGG SA Murcki r r /01 Remont pomp produkcji ITT FLYGT dla PGG SA r r / r r / r r / r r / r r / r r / r r / r r / r r / r r / r r / r r / r r / r r / r r / r r /01 z napędem hydraulicznym produkcji HOLMATRO dla potrzeb PGG SA z napędem hydraulicznym produkcji ENERPAC dla potrzeb PGG SA z napędem hydraulicznym produkcji HYDROMECH LUBLEWO GDAŃSKIE dla potrzeb PGG SA z napędem hydraulicznym produkcji MECHANIZACJA KATOWICE dla potrzeb PGG SA z napędem hydraulicznym produkcji ZUM KATOWICE dla potrzeb PGG SA z napędem hydraulicznym produkcji STANLEY dla potrzeb PGG SA z napędem hydraulicznym produkcji LTD USA dla potrzeb PGG SA Wykonanie pracy naukowo-badawczej określającej możliwości stosowania wzmocnienia skrzyżowania w wyrobisku przyścianowym, prowadzenia upodatnienia oraz warunki współpracy sekcji obudów zmechanizowanych w ścianie 555 pokł. 510 Dw, poz. 665 m, dla PGG SA Mysłowice- Remont 3 szt. chłodnic powietrza RWK 300 produkcji WAT GmbH dla PGG SA Mysłowice- Dostawa laboratoryjnej kruszarki walcowej wraz z montażem w próbobierni na poziomie 0 m dla PGG SA Mysłowice- Remont elementów hydrauliki sterowniczej sekcji obudów zmechanizowanych dla PGG SA Mysłowice- w celu zawarcia umowy ramowej Wymiana 2 lin wyrównawczych stalowo-gumowych SAG 22,3-212 x 35/6 x w górniczym wyciągu szybowym w przedziale północnym szybu Karol w PGG SA Mysłowice- Rektyfikacja budynków mieszkalnych z podziałem na zadania: zad. 1 rektyfikacja budynku mieszkalnego i naprawa pozostałych uszkodzeń spowodowanych ruchem zakładu górniczego na nieruchomości przy ul. Zamenhofa 36 w Mysłowicach, zad. 2 rektyfikacja budynku mieszkalnego i naprawa pozostałych uszkodzeń spowodowanych ruchem zakładu górniczego na nieruchomości przy ul. Zamenhofa 39 w Mysłowicach dla PGG SA Mysłowice- Wykonanie Dodatku nr 7 do projektu zagospodarowania złoża węgla kamiennego na lata Remont 2 szt. pomp hydraulicznych wielotłokowych osiowych 250 cm do ciągników kolejki podwieszanych produkcji SMT SCHARF dla PGG SA Mysłowice- Świadczenie usług w zakresie krajowego transportu drogowego osób dla potrzeb PGG SA Mysłowice-, z podziałem na 4 zadania: zad. 1 świadczenie usług w zakresie krajowego transportu drogowego osób autobusem z kierowcą do przewozu pracowników w ubraniach roboczych (miejsc stojących min. 60) z monitoringiem; zad. 2 świadczenie usług w zakresie krajowego transportu drogowego osób autobusem z kierowcą do obsługi stacji ratowniczej (miejsc siedzących min. 40) z monitoringiem; zad. 3 świadczenie usług w zakresie krajowego transportu drogowego osób autobusem z kierowcą, okolicznościowym (miejsc siedzących min. 25) bez monitoringu; zad. 4 świadczenie usług w zakresie krajowego transportu drogowego osób autobusem z kierowcą, okolicznościowym (miejsc siedzących min. 50) bez monitoringu przetarg nieograniczony

10 10 17 maja TRYBUNA GÓRNICZA OGŁOSZENIE Polska Grupa Górnicza SA ul. Powstańców 30, Katowice, tel. (32) , fax Wykaz ogłoszeń o prowadzonych postępowaniach opublikowanych przez Polską Grupę Górniczą SA na stronie w dniach r. do r. (z wyjątkiem konkursów ofert) Lp. organizator data publikacji data otwarcia ofert numer postępowania przedmiot tryb postępowania r r /01 Drążenie odcinka pochylni Ia wsch. oraz chodnika 553a, pokł. 510Dw, poz. 665 m, w PGG SA Mysłowice- 35 KWK Sośnica r r /01 36 KWK Sośnica r r /01 37 KWK Sośnica r r /01 Przebudowa i pobierka spągu wyznaczonych odcinków diagonal i Sn01 pokł. 408/4, przekopu S014 pokł. 408/4-407/2 i przekopu S033 pokł. 407/2-405/1 w PGG SA Sośnica Wymiana 4 lin nośnych Ø 34 mm w przedziale południowym szybu IV w PGG SA Sośnica Remont wraz z modernizacją zbiornika retencyjnego węgla nr 1 na poz. 750 m w PGG SA Sośnica 38 Piast-Ziemowit r r /01 Świadczenie usług w zakresie sprzątania i utrzymania czystości w pomieszczeniach biurowych i przemysłowych dla potrzeb PGG SA Piast-Ziemowit, z podziałem na 2 zadania Piast-Ziemowit Piast-Ziemowit r r / r r /01 Serwis linii paczkujących zainstalowanych w PGG SA Piast-Ziemowit Ruch Piast Rektyfikacja oraz remont budynków mieszkalnych położonych w Bieruniu i Chełmie Śląskim dla PGG SA Piast- Ziemowit, z podziałem na 3 zadania 41 Piast-Ziemowit r r /01 Świadczenie usług sprzętem ciężkim z pominięciem zwałów i drobnicowej sprzedaży węgla w okresie 24 miesięcy PGG SA Piast-Ziemowit: ładowarka kołowa z operatorem r r /01 Modernizacja urządzeń i instalacji na zwale flotokoncentratu nr 3 PGG SA ZPM Ruch Marcel opracowanie dokumentacji projektowej r r /01 Wykonanie górniczych robót przygotowawczych w latach dla potrzeb PGG SA KWK Ruch Chwałowice r r /01 Remont górniczych wiertarek elektrycznych dla Oddziałów Polskiej Grupy Górniczej SA w latach r r /01 Świadczenie usług remontowych przyrządów pomiarowych produkcji DRAGER dla Polskiej Grupy Górniczej SA r r /01 Świadczenie usług serwisowych dla falowników produkcji ABB dla PGG SA Ruch Marcel r r /01 Usługi asenizacyjne dla potrzeb PGG SA Ruch Rydułtowy i Ruch Marcel r r /01 Modernizacja układu sterowania przenośników taśmowych odstawy głównej w rejonie zbiorników przyszybowych poz. 400 dla PGG SA Ruch Jankowice r r /01 Świadczenie usług serwisowych urządzeń łączności i sygnalizacji szybowej typu ECHO, ECHO-P, ECHO-S, EHO-FG oraz telefonów szybowych typu TS eksploatowanych w Oddziałach Polskiej Grupy Górniczej SA r r /01 Świadczenie usług sprzętowych dla Ruchu Chwałowice, Jankowice i Rydułtowy 51 Ruda r r /01 Sporządzenie dokumentacji projektowo-kosztorysowej przebudowy obiektu mostowego nad potokiem Bielszowickim w ciągu ulicy Kokota w rejonie skrzyżowania z ul. Gęsią w Rudzie Śląskiej oraz przebudowy i budowy wałów przeciwpowodziowych (etap I) wraz z pełnieniem nadzoru autorskiego (etap II) Oddział Zakład Elektrociepłownie Oddział Zakład Elektrociepłownie r r / r r /01 Wymiana rur opadowych i tylnych oraz komory przedniej i tylnej kotła OR - 16 nr 3 w EC Jankowice Demontaż elementów instalacji odpylania pozostałych po nieistniejącym kotle WR 25 w C Rymer Oddział Zakład Elektrociepłownie r r /01 Remont komina żelbetowego H-102m w EC 1 Maja Oddział Zakład Informatyki i Telekomunikacji Oddział Zakład Remontowo- Produkcyjny r r /01 Serwis systemów serwerowych HP Messaging System r r /01 Remont pomieszczeń biurowych, socjalnych oraz klatek schodowych w hali produkcyjnej nr 1 przy WRP 1 dla PGG SA Oddział Zakład Remontowo-Produkcyjny 57 Oddział Zakład Remontowo- Produkcyjny r r /01 Świadczenie usług sprzętem ciężkim dla PGG SA Oddział ZRP w okresie 24 miesięcy

11 TRYBUNA GÓRNICZA 17 maja ENERGIA Z węgla pewna I konieczna Prezes Polskiej Grupy Górniczej Tomasz Rogala przypomniał podczas debaty Jak zapewnić bezpieczeństwo energetyczne Polski w perspektywie średnio- i długoterminowej, która odbyła się w ramach Europejskiego Kongresu Gospodarczego, że jeszcze niedawno naciskano na producentów węgla, aby ograniczali przygotowanie kolejnych frontów wydobywczych, bo taki był kierunek. Teraz jest inaczej. Bardzo ładnie hasła przenosimy na różnego rodzaju działania w stosunku do sektora energetycznego, niekoniecznie licząc się z konsekwencjami tych decyzji mówił prezes Rogala. Przypomniał, że w ub.r. import węgla kamiennego do Europy wyniósł 172 mln t i poza Polską wzrósł w innych krajach, m.in. w Hiszpanii, o 30 proc. Wyliczył, że 172 mln t wydobytego surowca przekłada się na 170 tys. ludzi zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji i dwa, trzy razy tyle w działalności okołogórniczej. Pół miliona miejsc pracy Unia Europejska wystawiła poza swoje granice, pozostawiając u siebie obciążenie środowiska wyjaśniał. Zwrócił też uwagę na fakt, że sektor węglowy musi wiedzieć, jakie jest zapotrzebowanie na węgiel. Co dwa, trzy lata pojawiają się euforie nadpodaży, które powodują, że trzeba zamykać produkcję. PGG zamknęło produkcję na 10 mln t i nie nadro- bi tego w terminie 2 lat tłumaczył Tomasz Rogala. Zwrócił uwagę, że nagłe zmiany zapotrzebowania na energię nie mogą być nadrabiane przez górnictwo, bo branża ma zbyt wysokie koszty stałe. My musimy sprzedać cały towar, a nie budować stoki magazynowe, bo przygotowanie dla nas stoku magazynowego o wielkości 5 mln t węgla to jest 1 mld zł, a nas na to nie stać. Te różnice w zapotrzebowaniu na energię mogą być pokrywane przez źródła o niskich kosztach stałych dodał. Zaapelował także o to, aby emocjom, które jak się wyraził obudowane są słowami zielone, nowoczesne, nie nadawać zbyt dużego wymiaru ekonomicznego. Filip Grzegorczyk, prezes Grupy Tauron, zapewniał, że inwestycje w węgiel są niezbędne dla bezpieczeństwa energetycznego Polski. Dobrą inwestycją było kupno kopalni Brzeszcze. Ona jest bardzo potrzebna. Budujemy szyb Grzegorz. Będąc spółką Skarbu Państwa nie uruchamiamy inwestycji z przyczyn pozaekonomicznych, lecz dlatego, że są one niezbędne wyjaśniał. Jego zdaniem zmieniło się pojęcie bezpieczeństwa energetycznego. Jeszcze do niedawna rozumiano je jako możliwość sprowadzenia w każdej chwili potrzebnej ilości energii z zewnątrz. Dzisiaj prezentowana jest inna doktryna bezpieczeństwa energetycznego, oparta o własne zasoby surowcowe mówił Filip Grzegorczyk. Mirosław Kowalik, prezes zarządu spółki Enea podkreślił, że obecnie lansuje się inwestycje w źródła odnawialne, ale jak zaznaczył energetyka konwencjonalna jako stabilna, jest w stanie w każdej chwili podtrzymać system energetyczny. Oczekiwania klienta są takie, żeby dostarczyć energię w każdym momencie. Energetyka konwencjonalna to zapewnia. Dlatego dywersyfikacja miksu energetycznego jest konieczna podkreślił Kowalik. Z kolei Henryk Baranowski, prezes zarządu Polskiej Grupy Energetycznej argumentował, że PGE jest najbardziej zdywersyfikowaną grupą. Chcemy, żeby taką pozostało. Rozwijamy energetykę gazową i kogenerację. Część nowych i modernizowanych inwestycji będzie oparta o błękitne paliwo. Ale nie tylko, bo to jest kwestia uwarunkowań lokalnych, które źródło energetyki pierwotnej jest dostępne i które w danym miejscu jest najbardziej ekonomicznie uzasadnione wyjaśniał. Podsumowując wypowiedzi szefów spółek energetycznych minister energii Krzysztof Tchórzewski podkreślił, że rząd planując kolejne inwestycje musi też kierować się zasobnością portfeli obywateli. I jeśli da się wytwarzać energię taniej, ale dobrze, efektywnie i ekologicznie, to właśnie tak należy postąpić. kaj OGŁOSZENIA Z roku na rok rośnie w Polsce zapotrzebowanie na energię elektryczną. W przeliczeniu na jednego mieszkańca jest i tak wciąż mniejsze i to prawie dwukrotnie niż w Europie Zachodniej. Eksperci szacują, że za 10 lat zapotrzebowanie na prąd w naszym kraju wzrośnie o 20 proc. w porównaniu do obecnego. Węgiel nadal będzie odgrywał znaczącą rolę w miksie energetycznym Polski. Na znaczeniu zyska również energetyka rozproszona i prosumencka prognozuje minister energii Krzysztof Tchórzewski. Przez kilka kolejnych lat będzie rosło zużycie węgla, ponieważ oddajemy do użytku nowe bloki energetyczne. Kozienice, Opole, blok w Jaworznie. Te inwestycje będą przynajmniej o 20 proc. efektywniejsze od dzisiejszych i spełnią normy emisyjne. Starych na razie nie wygaszamy. Po 2021 r., gdy wyłączymy stare bloki, zacznie się spadek zapotrzebowania na surowiec do poziomu mniej więcej zbliżonego do 2017 r. wyjaśnia Krzysztof Tchórzewski dodając, że Polska Grupa Górnicza jest obecnie w stanie sprzedać cały węgiel, który wydobędzie. Ale to za mało. Minister zastrzegł, że import surowca jest konieczny, bowiem produkcja krajowa nie sprosta zwiększonemu zapotrzebowaniu elektrowni.

12 12 17 maja trybuna górnicza PO SZYCHCIE Flip, topspin i celuloidowa piłeczka W tenisie stołowym liczy się przede wszystkim dobry refleks. Sprawność fizyczna jest równie istotna KAJETAN BEREZOWSKI kberezowski@gornicza.com.pl gra pan w ping-ponga? Według mnie pytanie powinno brzmieć: czy gra pan w tenisa stołowego? Owszem, uprawiam ten sport poucza Mariusz Zwoliński, sztygar zmianowy w kopalni Borynia-Zofiówka-Jastrzębie. Plastikową piłeczkę odbija już ćwierć wieku. Zaczynał, gdy miał 15 lat w Energetyku Rybnik. Doskonalił swe umiejętności, by w końcu dostąpić zaszczytu gry w ekstraklasie. krótki instruktaż Jak tłumaczy w tenisie stołowym liczy się przede wszystkim dobry refleks. Piłeczka pingpongowa wprawiana w ruch przez czołowych zawodników śmiga bowiem po stole w zawrotnym tempie. Panuje jedna żelazna zasada: na połowie stołu każdego z graczy piłka może odbić się WYSTAWA ojcowie niepodległości W poniedziałek, 14 maja, podczas pierwszego dnia trwania europejskiego kongresu gospodarczego W siedzibie międzynarodowego centrum kongresowego W katowicach otwarto WystaWę ojcowie niepodległości. Wydarzenie zostało objęte patronatem wojewody śląskiego Jarosława Wieczorka. W wernisażu wziął udział wiceminister energii Grzegorz Tobiszowski. Naszą intencją jest przybliżenie szerokiej publiczności wydarzeń sprzed stu lat, w wyniku których Polska wróciła na mapę polityczną Europy, i zarazem uświadomienie, jak wielką wartością dla tamtego pokolenia była możliwość życia w niepodległym kraju wyjaśnia w komunikacie organizator Instytut Pamięci Narodowej. Prezentacja wystawy związana jest z obchodami 100-lecia odzyskania niepodległości. Ekspozycja prezentuje liderów walki o wolną Polskę w 1918 r.: Józefa Piłsudskiego, Romana Dmowskiego, Ignacego Jana Paderewskiego, Wincentego Witosa, Wojciecha Korfantego i Ignacego Daszyńskiego. Ponad dwumetrowe plansze z sylwetkami wybitnych mężów stanu opatrzone są ich biogramami w języku polskim i angielskim. Na wystawie znajdziemy także kalendarium najistotniejszych wydarzeń w procesie odradzania się niepodległej Polski oraz kopie najważniejszych dokumentów, związanych z 11 listopada 1918 r. Korzystając ze specjalnej mapy można prześledzić, jak w latach zmieniały się granice II Rzeczypospolitej. Wystawa plenerowa składa się z 10 wolno stojących ekspozytorów trzyplanszowych na planie trójkąta foremnego. Część wstępna zawiera m.in. opis idei wystawy, mapę Polski z lat , prezentującą proces kształtowania się polskich granic, oś czasu ukazującą najważniejsze wydarzenia procesu odbudowy państwowości, a także przedruki pierwszych stron Monitora Polskiego z pierwszych dni niepodległości. Dodatkowo zaprezentowano również opis towarzyszącej wystawie ogólnopolskiej akcji #mojaniepodległa. Oprócz wielkoformatowych zdjęć w skali rzeczywistej, prezentujących tytułowych Ojców Niepodległości, plansze zawierają również krótkie biogramy postaci, a także interesujący wybór fotografii archiwalnych. Wystawa po zakończeniu kongresu będzie prezentowana w kopalniach Polskiej Grupy Górniczej. Najpierw w kopalniach Piast, Ziemowit i Mysłowice, a następnie w ruchach kopalni Ruda. fot.: jan czypionka/pgg Mariusz Zwoliński dziś broni barw Sokoła Orzesze. Gra singla i debla, jak przystało na pierwszoligowca. tylko raz. W odróżnieniu od tenisa ziemnego odbijanie jej z powietrza jest niedozwolone. Gdy uderzamy ruchem znad powierzchni stołu, trzymając rakietę pod szerokim kątem, to jest to przebicie. O półwoleju mówimy w sytuacji, kiedy uderzenie przebiega równolegle do powierzchni stołu. W początkowej jego fazie cofamy rękę trzymając rakietkę prawie prostopadle do stołu. Podczas kontaktu z piłką uderzamy ją lekko z góry. Istnieje też coś takiego jak flip. Jest to zagranie podobne do przebicia. Gracze wykorzystują je zawsze w tych momentach, w których nie ma czasu ani miejsca na zamach. Polega na szybkim ruchu nadgarstkiem. Z kolei topspin to już wyższa szkoła jazdy. Uderzenie nadaje piłeczce rotację. W sumie chodzi o jedno, żeby rywal po drugiej stronie stołu miał jak największe trudności z odbiorem naszego uderzenia. W ten sposób inkasuje się punkty wyjaśnia tajniki tej dyscypliny Mariusz Zwoliński. Drewniana rakieta do tenisa stołowego oklejona jest okładziną w dwóch kolorach czerwonym i czarnym. Istotne jest również samo wykonanie okładziny. Gładka służy do ofensywnego stylu gry, ząbkowana sygnalizuje styl defensywny. Wyspiarski rodowód gry Nieraz zdarzyło mi się gonić za piłką nawet 7mod stołu. I odebrałem ją tak, że uderzyła o stół po stronie przeciwnika. Zdarzało się nawet, że piłeczka odlatywała poza pole gry, a ja biegłem za nią, skacząc przez płotek ogradzający pole fot.: arc krzyżówka panoramiczna nr 20 gry. Bardzo szybki tenis jest domeną Chińczyków. Potrafią rozgrywać swe mecze w sposób niezwykle widowiskowy. Oni też są najbardziej poszukiwanymi na rynku sportowym graczami. Kluby kupują zawodników za spore sumy, aby podciągnąć swoją pozycję w lidze opowiada sztygar Zwoliński. Lecz wbrew pozorom tenis stołowy wcale nie narodził się w Azji, lecz na Wyspach Brytyjskich. Było to w latach 80. XIX stulecia. Dyscyplinę upodobali sobie zwłaszcza zamożni Anglicy. Grę w skrócie określali mianem ping-pong, werbalnie naśladującym dźwięk odbijanej piłeczki. Nazwa dyscypliny nie ma więc, jak widać, żadnych związków z językiem chińskim. Mecze tenisa stołowego składają się przeważnie z trzech lub czterech setów rozgrywanych do momentu, aż któryś z zawodników biorących udział w rozgrywce zgromadzi na swym koncie 11 pkt. singiel i debel Ja gram pojedynki singlowe i debel. Treningi polegają na sparingach, ale kondycja jest równie istotna. W tenisa stołowego gra się przecież nie tylko rękami, ale praktycznie całym ciałem. Dobitnym przykładem może być właśnie topspin, czyli zamach rakietą wzmocniony odpowiednią rotacją ciała. W tej pozycji stajemy w rozkroku, skręcamy tułowiem w prawo, pochylając się jednocześnie lekko w dół, a następnie wraz z obrotem ciała przesuwamy do przodu rakietę i uderzamy piłeczkę, gdy ta jest wysoko. Dlatego gimnastyka jest nam niezbędna opowiada dalej Mariusz Zwoliński. Najtrudniejszym meczem, jaki przyszło mu rozegrać w ciągu minionych kilku lat, był ubiegłoroczny zwycięski baraż jego drużyny Sokoła Orzesze o wejście do I ligi z Pełczem Górki Noteckie. Zajął również II miejsce w Ogólnopolskim Turnieju Weteranów. Rozwiązaniem będzie hasło z pól ponumerowanych od 1 do 19. Oprócz wielkoformatowych zdjęć Ojców Niepodległości plansze zawierają również krótkie biogramy postaci. rozwiązania należy nadsyłać na kartkach pocztowych pod adresem redakcji lub drogą mailową na adres: krzyzowka@gornicza.com.pl w terminie 10 dni od daty ukazania się tego wydania tg. Dla czytelników, którzy nadeślą prawidłowe rozwiązanie, mamy trzy nagrody książkowe. Hasło krzyżówki z numeru trybuny górniczej brzmiało: i atlas czeka na zmiennika. za nadesłanie prawidłowych rozwiązań nagrody otrzymują justyna jonczyk z rudy Śląskiej, Małgorzata Byrska z Bielska-Białej i kazimierz Sikora z katowic. książki nadeślemy pocztą.