Studenci kierunku lekarskiego w procesie udzielania świadczeń zdrowotnych. dr Piotr Kapusta dr Justyna Michalska

Transkrypt

1 Studenci kierunku lekarskiego w procesie udzielania świadczeń zdrowotnych dr Piotr Kapusta dr Justyna Michalska

2 Źródła prawa Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r. Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej Kodeks Etyki Lekarskiej uchwała Nadzwyczajnego II Krajowego Zjazdu Lekarzy z 14 grudnia 1991 r.

3 Źródła prawa Konstytucja RP Konstytucja to akt prawny o najwyższej mocy prawnej w państwie, co wyraża się w szczególnym trybie jego uchwalania i zmiany oraz w nazwie, określający zasady ustroju państwa, suwerena i sposoby sprawowania przez niego władzy, podstawowe prawa, wolności i obowiązki jednostki oraz zawierające postanowienia dotyczące trybu zmiany swoich norm.

4 Źródła prawa Konstytucja RP Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym. (art. 47 Konstytucji RP) Życie prywatne to przymioty, wewnętrzne przeżycia osobiste (jednostkowe) człowieka i ich oceny, refleksje dotyczące wydarzeń zewnętrznych i jego wrażenia zmysłowe, a także stan zdrowia [wyrok z TK r., U 5/97, OTK 1998, Nr 4, poz. 46] oraz sytuacja majątkowa [orzeczenie z TK r., K 21/96, OTK 1997, Nr 2, poz. 23]. Nie są one w założeniu przeznaczone do upowszechniania i sam zainteresowany decyduje o kręgu osób, z którymi zechce się z nimi podzielić. Można się pokusić o stwierdzenie, że dla zachowania godności niezbędna jest ochrona prywatności człowieka wyrażająca się w nieingerencji (ze strony państwa, ale i innych podmiotów) w określoną konstytucyjnie sferę życia jednostki i zabezpieczeniem jej przed nieuprawnionymi działaniami zmierzającymi do naruszenia owej sfery.

5 Źródła prawa Konstytucja RP Konstytucja określając elementy prawa do prywatności, zobowiązuje władze publiczne do nieingerencji w określony przez nie zakres życia (aktywności) jednostki i zapewnia stosowną ochronę przed wszelkimi działaniami w niego godzącymi. TK wielokrotnie wskazywał przy tym, że: prawo do prywatności, podobnie jak inne prawa i wolności, nie ma charakteru absolutnego i z tej też racji może podlegać ograniczeniom. Ograniczenia te winne jednak czynić zadość wymaganiom konstytucyjnym. Stopień ograniczenia powinien zostawać w odpowiedniej proporcji do rangi interesu, któremu ograniczenie to służy. Ze względu na zasadę proporcjonalności niezbędne jest porównanie dobra chronionego i poświęcanego oraz zharmonizowanie kolidujących interesów [wyrok TK z r., K 24/98, OTK 1998, Nr 6, poz. 97.]

6 Źródła prawa Konstytucja RP Na podobnym stanowisku stoi ETPC, podkreślając, że ograniczenia prawa do prywatności gwarantowanego w art. 8 EKPC muszą być zgodnie z wymogami Konwencji konieczne w demokratycznym państwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób. Jego zdaniem pojęcie konieczności oznacza, że ingerencja odpowiada pilnej potrzebie społecznej oraz [ ] jest proporcjonalna do uzasadnionego prawnie celu, który ma być zrealizowany [wyrok ETPC z r. w sprawie Haase przeciwko Niemcom].

7 Art. 68 Konstytucji RP Źródła prawa Konstytucja RP 1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia. 2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa. 3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku. 4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska. 5. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży.

8 Źródła prawa Konstytucja RP Konstytucja wyklucza jakiekolwiek wyłączenia podmiotowe z zakresu działania art. 68 ust. 1 Konstytucji RP. Oznacza to, że prawo to przysługuje zarówno ubezpieczonym, jak i nieubezpieczonym. Wiąże się ono niewątpliwie z innymi prawami konstytucyjnymi, a zwłaszcza z godnością człowieka i prawną ochroną życia.

9 Obecność studenta kierunku lekarskiego podczas udzielania świadczeń zdrowotnych

10 Obecność studenta kierunku lekarskiego podczas udzielania świadczeń zdrowotnych Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 10 ustawy o działalności leczniczej świadczenie zdrowotne - działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania. Zabiegi z zakresu medycyny estetycznej co do zasady nie mieszczą się w pojęciu świadczenia zdrowotnego w rozumieniu przepisu art. 2 ust. 1 pkt 10 ww. ustawy. Mają one na ogół na celu poprawienie wyglądu zewnętrznego lub usunięcie wad urody. W pewnych przypadkach świadczenia z zakresu medycyny estetycznej mogą jednak służyć poprawie lub nawet ratowaniu zdrowia, ale takie ustalenia muszą być dokonane w każdym indywidualnym przypadku [wyrok WSA w Warszawie r. VII SA/Wa 385/16].

11 Obecność studenta kierunku lekarskiego podczas udzielania świadczeń zdrowotnych Art. 20. ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta [Zakres prawa do poszanowania godności i intymności] 1. Pacjent ma prawo do poszanowania intymności i godności, w szczególności w czasie udzielania mu świadczeń zdrowotnych. 2. Prawo do poszanowania godności obejmuje także prawo do umierania w spokoju i godności. Umieszczenie w gabinetach w przychodni kamer jest działaniem podmiotu leczniczego o charakterze zorganizowanym i celowym, o którym mowa z art. 59 ust. 1 pkt 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, naruszającym zbiorowe prawa pacjentów do poszanowani intymności i godności, o których mowa w art. 20 ww. ustawy [wyrok WSA w Warszawie r. VII SA/Wa 787/15].

12 Obecność studenta kierunku lekarskiego podczas udzielania świadczeń zdrowotnych Art. 21. ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta [Obecność osoby bliskiej przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych] 1. Na życzenie pacjenta przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych może być obecna osoba bliska. 2. Osoba wykonująca zawód medyczny udzielająca świadczeń zdrowotnych pacjentowi może odmówić obecności osoby bliskiej przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych, w przypadku istnienia prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia epidemicznego lub ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjenta. Odmowę odnotowuje się w dokumentacji medycznej.

13 Obecność studenta kierunku lekarskiego podczas udzielania świadczeń zdrowotnych Art. 22. ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta [Obowiązki osób wykonujących zawód medyczny] 1. W celu realizacji prawa, o którym mowa w art. 20 ust. 1, osoba wykonująca zawód medyczny ma obowiązek postępować w sposób zapewniający poszanowanie intymności i godności pacjenta. 2. Osoby wykonujące zawód medyczny, inne niż udzielające świadczeń zdrowotnych, uczestniczą przy udzielaniu tych świadczeń tylko wtedy, gdy jest to niezbędne ze względu na rodzaj świadczenia lub wykonywanie czynności kontrolnych na podstawie przepisów o działalności leczniczej. Uczestnictwo, a także obecność innych osób wymaga zgody pacjenta, a w przypadku pacjenta małoletniego, całkowicie ubezwłasnowolnionego lub niezdolnego do świadomego wyrażenia zgody, jego przedstawiciela ustawowego, i osoby wykonującej zawód medyczny, udzielającej świadczenia zdrowotnego. 3. Do osób, o których mowa w ust. 2 zdanie drugie, stosuje się odpowiednio art. 13 i 14.

14 Obecność studenta kierunku lekarskiego podczas udzielania świadczeń zdrowotnych Art. 36. ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty [Obowiązek poszanowania intymności i godności osobistej pacjenta] 1. Lekarz podczas udzielania świadczeń zdrowotnych ma obowiązek poszanowania intymności i godności osobistej pacjenta. 2. (uchylony). 3. Lekarz ma obowiązek dbać, aby inny personel medyczny przestrzegał w postępowaniu z pacjentem zasady określonej w ust Do klinik i szpitali akademii medycznych, medycznych jednostek badawczorozwojowych i innych jednostek uprawnionych do kształcenia studentów nauk medycznych, lekarzy oraz innego personelu medycznego w zakresie niezbędnym do celów dydaktycznych nie stosuje się art. 22 ust. 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Art.12 Kodeksu Etyki Lekarskiej Lekarz powinien życzliwie i kulturalnie traktować pacjentów, szanując ich godność osobistą, prawo do intymności.

15 Udzielanie świadczeń zdrowotnych przez studentów kierunku lekarskiego

16 Udzielanie świadczeń zdrowotnych przez studentów kierunku lekarskiego Art. 21 ust. 3 ustawy o działalności leczniczej: Studenci zdobywający kwalifikacje do wykonywania zawodu medycznego oraz uczestnicy studiów doktoranckich mogą brać udział w udzielaniu świadczeń zdrowotnych w ramach kształcenia w podstawowej jednostce organizacyjnej uczelni medycznej lub innej uczelni, w której prowadzone jest kształcenie w kierunkach medycznych, pod bezpośrednim nadzorem osób wykonujących zawód medyczny właściwy ze względu na treści kształcenia.

17 Dostęp do dokumentacji medycznej i zachowanie tajemnicy lekarskiej

18 Art. 40. ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty [Tajemnica lekarska] 1. Lekarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu. 2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się, gdy: Dostęp do dokumentacji medycznej i zachowanie tajemnicy lekarskiej 6) zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innemu lekarzowi lub uprawionym osobom uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń. Art. 50 ust. 1 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego: Osoby wykonujące czynności wynikające z niniejszej ustawy są obowiązane do zachowania w tajemnicy wszystkiego, o czym powezmą wiadomość w związku z wykonywaniem tych czynności, stosownie do odrębnych przepisów, a nadto z zachowaniem przepisów niniejszego rozdziału. Art. 19 ust. 1 ustawy o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów: Dane osobowe dotyczące potencjalnego dawcy, dawcy, potencjalnego biorcy i biorcy są objęte tajemnicą i podlegają ochronie przewidzianej w przepisach o tajemnicy zawodowej i służbowej oraz w przepisach dotyczących dokumentacji medycznej prowadzonej przez podmioty lecznicze. Art. 27 ust. 1 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi: Lekarz lub felczer, który podejrzewa lub rozpoznaje zakażenie, chorobę zakaźną lub zgon z powodu zakażenia lub choroby zakaźnej, określone na podstawie ust. 9 pkt 1, jest obowiązany do zgłoszenia tego faktu właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu określonemu na podstawie ust. 9 pkt 2. Zgłoszenia dokonuje się niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 24 godzin od chwili powzięcia podejrzenia lub rozpoznania zakażenia, choroby zakaźnej lub zgonu z powodu zakażenia lub choroby zakaźnej.

19 Dostęp do dokumentacji medycznej i zachowanie tajemnicy lekarskiej PRYMAT OBOWIĄZKU ZACHOWANIA TAJEMNICY! Art k.p.k.: Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, doradcy podatkowego, lekarskiej, dziennikarskiej lub statystycznej oraz tajemnicy Prokuratorii Generalnej, mogą być przesłuchiwane co do faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. W postępowaniu przygotowawczym w przedmiocie przesłuchania lub zezwolenia na przesłuchanie decyduje sąd, na posiedzeniu bez udziału stron, w terminie nie dłuższym niż 7 dni od daty doręczenia wniosku prokuratora. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie. Art. 199 k.p.k.: Złożone wobec biegłego albo wobec lekarza udzielającego pomocy medycznej oświadczenia oskarżonego, dotyczące zarzucanego mu czynu, nie mogą stanowić dowodu. Art k.p.c.: Świadek może odmówić odpowiedzi na zadane mu pytanie, jeżeli zeznanie mogłoby narazić jego lub jego bliskich, wymienionych w paragrafie poprzedzającym, na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej. Duchowny może odmówić zeznań co do faktów powierzonych mu na spowiedzi. Art k.p.k.: Każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. Przepisy art. 148a oraz art. 156a stosuje się odpowiednio.

20 Dostęp do dokumentacji medycznej i zachowanie tajemnicy lekarskiej Art. 24. ust. 2 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty [Sposób prowadzenia dokumentacji medycznej; przetwarzanie danych] Do przetwarzania danych zawartych w dokumentacji medycznej, o której mowa w art. 25 ust. 1, w celu ochrony zdrowia, udzielania oraz zarządzania udzielaniem świadczeń zdrowotnych, utrzymania systemu teleinformatycznego, w którym przetwarzana jest dokumentacja medyczna, i zapewnienia bezpieczeństwa tego systemu, są uprawnione: 1) osoby wykonujące zawód medyczny; 2) inne osoby wykonujące czynności pomocnicze przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych, a także czynności związane z utrzymaniem systemu teleinformatycznego, w którym przetwarzana jest dokumentacja medyczna, i zapewnieniem bezpieczeństwa tego systemu, na podstawie upoważnienia administratora danych.

21 Dostęp do dokumentacji medycznej i zachowanie tajemnicy lekarskiej Art. 27 ust. 2 pkt 7 ustawy o ochronie danych osobowych Przetwarzanie danych, o których mowa w ust. 1, jest jednak dopuszczalne, jeżeli: przetwarzanie jest prowadzone w celu ochrony stanu zdrowia, świadczenia usług medycznych lub leczenia pacjentów przez osoby trudniące się zawodowo leczeniem lub świadczeniem innych usług medycznych, zarządzania udzielaniem usług medycznych i są stworzone pełne gwarancje ochrony danych osobowych.

22 Ponoszenie odpowiedzialności przez studentów kierunku lekarskiego uczestniczących w procesie udzielania świadczeń zdrowotnych

23 Ponoszenie odpowiedzialności przez studentów kierunku lekarskiego uczestniczących w procesie udzielania świadczeń zdrowotnych Art. 4. ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta [Zadośćuczynienie pieniężne; suma pieniężna na cel społeczny] 1. W razie zawinionego naruszenia praw pacjenta sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 Kodeksu cywilnego. 2. W razie zawinionego naruszenia prawa pacjenta do umierania w spokoju i godności sąd może, na żądanie małżonka, krewnych lub powinowatych do drugiego stopnia w linii prostej lub przedstawiciela ustawowego, zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez nich cel społeczny na podstawie art. 448 Kodeksu cywilnego. 3. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do zawinionego naruszenia prawa pacjenta do: 1) przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne; 2) informacji o rodzaju i zakresie świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych; 3) dostępu do dokumentacji medycznej dotyczącej jego stanu zdrowia; 4) zgłaszania działań niepożądanych produktów leczniczych.

24 Ponoszenie odpowiedzialności przez studentów kierunku lekarskiego uczestniczących w procesie udzielania świadczeń zdrowotnych Roszczenie o zapłatę zadośćuczynienia z tytułu naruszenia prawa pacjenta dochodzone na podstawie art. 4 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta przysługuje poszkodowanego z samego fakty naruszenia jego praw jako pacjenta, a przyznawane zadośćuczynienie ma stanowić kompensatę krzywdy z tytułu naruszenia dóbr osobistych [wyrok SA w Lublinie z r. I ACa 916/14]. Dla oceny naruszenia praw pacjenta istotny jest kontekst sytuacyjny wynikający ze stanu faktycznego. Prawidłowe i podjęte w granicach niezbędnej potrzeby postępowanie personelu medycznego nie narusza praw pacjenta [wyrok SA w Katowicach r. V ACa 872/13]. Żądanie odszkodowania oraz zadośćuczynienie oparte o treść art. 415 KC oraz żądanie zadośćuczynienia z tytułu naruszenia praw pacjenta z art. 448 KC to dwa samodzielne roszczenia, mające odrębne umocowanie prawne [wyrok SA w Katowicach z r. ACa 482/12].

25 Ponoszenie odpowiedzialności przez studentów kierunku lekarskiego uczestniczących w procesie udzielania świadczeń zdrowotnych Art. 23 k.c.: Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Art. 24 k.c.: 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych. 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym. Art. 415 k.c.: Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

26 Ponoszenie odpowiedzialności przez studentów kierunku lekarskiego uczestniczących w procesie udzielania świadczeń zdrowotnych Art. 49. ustawy o ochronie danych osobowych [Niedopuszczalne przetwarzanie danych osobowych] 1. Kto przetwarza w zbiorze dane osobowe, choć ich przetwarzanie nie jest dopuszczalne albo do których przetwarzania nie jest uprawniony, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat Jeżeli czyn określony w ust. 1 dotyczy danych ujawniających pochodzenie rasowe lub etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne lub filozoficzne, przynależność wyznaniową, partyjną lub związkową, danych o stanie zdrowia, kodzie genetycznym, nałogach lub życiu seksualnym, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.

27 Ponoszenie odpowiedzialności przez studentów kierunku lekarskiego uczestniczących w procesie udzielania świadczeń zdrowotnych Art. 266 k.k.: 1. Kto, wbrew przepisom ustawy lub przyjętemu na siebie zobowiązaniu, ujawnia lub wykorzystuje informację, z którą zapoznał się w związku z pełnioną funkcją, wykonywaną pracą, działalnością publiczną, społeczną, gospodarczą lub naukową, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat Funkcjonariusz publiczny, który ujawnia osobie nieuprawnionej informację niejawną o klauzuli "zastrzeżone" lub "poufne" lub informację, którą uzyskał w związku z wykonywaniem czynności służbowych, a której ujawnienie może narazić na szkodę prawnie chroniony interes, podlega karze pozbawienia wolności do lat Ściganie przestępstwa określonego w 1 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

28 Dziękujemy za uwagę!