Zwizki organiczne zwizki pochodzenia antropogenicznego

Transkrypt

1 Zwizki organiczne zwizki pochodzenia antropogenicznego Zwizki chloroorganiczne alifatyczne aromatyczne Freony Halony Chlorofenole - w tym PCP pentachlorofenol (rodek grzybobójczy, impregnacja drewna ) WWA wielopiercieniowe wglowodory aromatyczne Pestycydy, w tym chloroorganiczne Substancje powierzchniowo czynne surfaktanty Polimery tworzywa sztuczne PP, PE, PCW, PET JNITY ywice jonowymienne Syntetyczne membrany półprzepuszczalne

2 PPS - Persistent rganics Pollutants TZ - Trwałe zanieczyszczenia organiczne wysoce toksyczne trwałe zalegaj w rodowisku ulegaj przenoszeniu na znaczne odległoci kumuluj si w tkance tłuszczowej pestycydy CCL 3 DDT Dieldrin H H C 2 CH 2 H H Pestycydy Insektycydy owadobójcze Herbicydy chwastobójcze Fungicydy grzybobójcze Defolianty usuwaj licie Konwencja Sztokholmka, lista 12 najgroniejszych PPs Proponowane działania minimalizacja, - monitoring 9 pestycydów: aldrin, chlordane, DDT, dieldrin, endrin, heptachlor, HCB (heksachlorobenzen), mirex, toksafen 2 substancje przemysłowe : HCB (take pestycyd) PCBs (polichlorowane bifenyle) rodzina 2 rodziny zwizków niepodanych : PCDDs polichlorowane dibenzo-p- dioksyny PCDFs polichlorowane dibenzofurany czsto oznaczane jako: PCDD/Fs

3 PCB polichlorowane bifenyle , 2, 3, 4, 6, 5, m n Wykorzystanie - Kondensatory polichlorowane dibenzo- p-dioksyny (PCDDs) polichlorowane dibenzofurany (PCDFs kongenerów PCDD/Fs (75 dioksyn i 135 furanów) wszystkie znalezione w rodowisku kongener ta sama struktura (rdze) czsteczki róna ilo i rozmieszczenie podstawników nigdy nie produkowane komercyjnie brak zastosowania niebiodegradowalne, kumulowane w łacuchu troficznym zblione właciwoci fizyko-chemiczne słabo rozpuszczalne w wodzie dobrze w tłuszczach

4 2,3,7,8-TCDD (tetrachloro dibenzo-p-dioksyna) 2,3,7,8-TCDF (tetrachloro dibenzofuran) powstaj jako niepodane produkty uboczne w reakcjach termicznych w reakcjach chemicznych w reakcjach fotochemicznych w reakcjach enzymatycznych niebiodegradowalne kumulowane w łacuchu troficznym kady kongener o minimum 4 atomach chloru w pozycjach 2,3,7,8 przyporzdkowany współczynnik toksycznoci TE Lp. Kongener I-TEF WH-TEF (1998) WH-TEF (2005) 1. 2,3,7,8-TCDD 1,0 1,0 1,0 2. 1,2,3,7,8-PeCDD 0,5 1, ,2,3,4,7,8-HxCDD 0,1 0,1 0,1 4. 1,2,3,6,7,8-HxCDD 0,1 0,1 0,1 5. 1,2,3,7,8,9-HxCDD 0,1 0,1 0,1 6. 1,2,3,4,6,7,8-HpCDD 0,01 0,01 0, CDD 0,001 0,0001 0, ,3,7,8-TCDF 0,1 0,1 0, ,2,3,7,8-PeCDF 0,05 0,05 0, ,3,4,7,8-PeCDF 0,5 0,5 0, ,2,3,4,7,8-HxCDF 0,1 0,1 0, ,2,3,6,7,8-HxCDF 0,1 0,1 0, ,2,3,7,8,9-HxCDF 0,1 0,1 0, ,3,4,6,7,8,-HxCDF 0,1 0,1 0, ,2,3,4,6,7,8-HpCDF 0,01 0,01 0, ,2,3,4,7,8,9-HpCDF 0,01 0,01 0, CDF 0,001 0,0001 0,0003

5 17 kongenerów - uznanych za najbardziej niebezpieczne a oznaczanych w próbkach wyniki podawane sumarycznie jako WH-TEQ (do 1998 roku jako I-TEQ) TEQ = Σ c i TEF i Roczna emisja PCDD/Fs do atmosfery (g TEQ/rok) Proces USA (1995) UE (1999) Spalarnie odpadów komunalnych Spalarnie odpadów niebezpiecznych 5,8 37,2 Spalarnie odpadów medycznych ,5 Spalarnie osadów ciekowych 14,8 brak danych Hutnictwo elaza i stali 28 83,4 Hutnictwo metali nieelaznych ,8 Domowe spalanie drewna 62,8 945 Domowe spalanie wgla i brykietów 60,1 40 Domowe spalanie odpadków 628 brak danych Ruch samochodowy 7,9 111 Poary naturalne brak danych 379,9 Krematoria 9,1 16,3 Cementownie ,5 Spalanie synteza ab novo C, H, PCDD/Fs w procesach chemicznych reakcje z prekursorów np. chlorofenoli + H H Wypadek w Seveso PCDD/Fs w reakcjach fotochemicznych reakcje dechlorowania: wyej chlorowane PCDD/Fs niej chlorowane

6 Normy regulacje Emisja ze spalarni odpadów 0,1 ng TEQ /N m 3 Inne emisje? sady wprowadzane do gleby 100 ng TEQ /kg s.m , , S p a l a n i e p a l i w w k o t ł o w n i a c h P r o c e s y p r o d u k c y j n e S p a l a n i e o d p a d ó w P r o d u k c j a e n e r g i i , P r o c s y s p a l a n i a w p r z e m y l e T r a n s p o r t d r o g o w y , , , Emisja w Polsce (gteq) obliczone, nie mierzone

7 Inne zwizki chloroorganiczne i moliwe interakcje Triclosan 2,4,4-trichloro-2-hydroksydifenylowy eter lub 5-chloro-2-(2,4-dichlorofenoksy) fenol. H rodek antybakteryjny i konserwant stosowanym w wielu produktach konsumpcyjnych, takich jak: pasty do zbów, mydła, dezodoranty, kremy, proszki do prania, oraz inne detergenty. Jego stenie w tych produktach mieci si zazwyczaj w zakresie 0,1 0,3 %. Jest równie dodawany to tworzyw sztucznych, wyrobów włókienniczych, polimerów a take do produktów takich jak obuwie i wyroby plastikowe w celu nadania im właciwoci antybakteryjnych. W Europie wytwarza si do tych celów rocznie około 350 ton triclosanu. Polibromowane etery difenylowe (PBDE) C 12 H 10-x Br x (x=1 10) lub Br x DE zwizki aromatyczne, w których jeden do dziesiciu atomów wodoru został zastpiony atomem/ atomami bromu Br x Br y PBDEs Rys.1. Polibromowane etery difenylowe wzór strukturalny (x+y=1 10). teoretycznie moliwych jest 209 kongenerów od mono do Deda

8 PBDE - zastosowanie Wykorzystywane (od ponad 30 lat) do zmniejszania łatwopalnoci materiałów z tworzyw sztucznych. ang.,,flame retardants (FRs) pol. retardanty zmniejszenie elongacji pdów u rolin polskie odpowiedniki: - uniepalniacze - substancje/ rodki zmniejszajce palno - substancje/ rodki ograniczajce palno - antypireny Zastosowanie antypirenów nie oznacza, e produkt staje si niepalny. Produkty handlowe s mieszaninami zawierajcymi kongenery PBDE o rónym stopniu zbromowania czsteczki. Na rynku antypirenów dostpne s 3 produkty handlowe na bazie PBDEs Techniczny PeBDE BDE 47, 99,100 Techniczny ktabde - BDE 153, 154, 183 Techniczny DekaBDE BDE 209 PBDEs zaliczane s do antypirenów addytywnych. Zawarto PBDEs w produkcie kocowym moe osign poziomi 5 30 % (wagowo) Ulatniaj si z produktu maleje odporno na zapalenie Zobowizania sygnatariuszy Konwencji Sztokholmskiej: wprowadzenie natychmiastowego i całkowitego zakazu produkcji i stosowania omiu pestycydów: aldryny, chlordanu, dieldryny, endryny, heptachloru, mirexu i toksafenu; ograniczenie stosowania DDT do kontroli organizmów przenoszcych infekcje a przede wszystkim malarii. Celem ostatecznym jest całkowite wycofanie DDT i zastpienia go bezpiecznymi dla rodowiska substancjami; wprowadzenie zakazu produkcji heksachlorobenzenu i polichlorowanych bifenyli i stopniowego wycofywania ich ze stosowania; wycofanie i zniszczenie PCBs w urzdzeniach elektrycznych (transformatorach i kondensatorach) i innych powinno nastpi nie pó niej ni do roku 2025; podjcie natychmiastowych działa na rzecz ograniczenia, a docelowo eliminacji wprowadzania do rodowiska niepodanych produktów ubocznych, jakimi s dioksyny i furany; wprowadzenie zasady ostronoci (ang. precautionary principle), celem zapobieenia wprowadzania do rodowiska niepodanych produktów o cechach trwałych zanieczyszcze organicznych; Pastwa sygnatariusze Konwencji, a zwłaszcza kraje ubosze otrzymały niezbdn pomoc techniczn i finansow, która ma słuy zarówno dla przygotowa inwentaryzacji TZ, zniszczenia nagromadzonych odpadów zawierajcych TZ, jak i stosowania bezpiecznych dla rodowiska produktów oraz procesów przemysłowych.