MOBILNE LABORATORIUM OBRONY PRZED BRONIĄ MASOWEGO RAśENIA NOWY ELEMENT SYSTEMU WYKRYWANIA SKAśEŃ

Transkrypt

1 ZESZYTY NAUKOWE WSOWL Nr 1 (147) 2008 ISSN Paweł MACIEJEWSKI Waldemar ROBAK MOBILNE LABORATORIUM OBRONY PRZED BRONIĄ MASOWEGO RAśENIA NOWY ELEMENT SYSTEMU WYKRYWANIA SKAśEŃ Wstęp Wystąpienie sytuacji kryzysowej dezorganizuje codzienne Ŝycie obywateli, powoduje przeciąŝenie lub załamanie administracji i infrastruktury państwa. Wymusza to konieczność mobilizacji wszelkich dostępnych środków umoŝliwiających zapobieganie dalszemu rozwojowi sytuacji kryzysowej i likwidację jej skutków. Zgodnie z Ustawą o zarządzaniu kryzysowym z r. (Dz. U nr 89 poz. 590), obowiązującą od 22 sierpnia 2007, Siły Zbrojne mają obowiązek realizacji zadań na korzyść administracji publicznej w przypadku, gdy uŝycie innych sił i środków w sytuacji kryzysowej jest niemoŝliwe lub moŝe okazać się niewystarczające. Minister Obrony Narodowej, na wniosek wojewody, moŝe przekazać do jego dyspozycji pododdziały lub oddziały SZ RP wraz ze skierowaniem ich do wykonywania zadań z zakresu zarządzania kryzysowego. Obecnie trwają prace nad dokumentami wykonawczymi do tej Ustawy. 16 października 2006 roku podpisano rozporządzenie dotyczące systemów wykrywania skaŝeń (SWS), w którym określono organizację i warunki przygotowania oraz sposób funkcjonowania systemów obserwacji, pomiarów, analiz, prognozowania i powiadamiania o skaŝeniach na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Na jego mocy doszło do ujednolicenia m.in. procedur działania całego krajowego systemu wykrywania wraz z jego integralną częścią - wojskowym SWS. Do zadań specjalistycznych w zakresie obrony przed bronią masowego raŝenia (OPMBR), wynikających z Ustawy, naleŝy m.in.: 1) współudział w monitorowaniu zagroŝeń; 2) wykonywanie zadań związanych z oceną skutków zjawisk zaistniałych na obszarze występowania zagroŝeń; mjr dr inŝ. Paweł MACIEJEWSKI, mjr mgr inŝ. Waldemar ROBAK WyŜsza Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych

2 MOBILNE LABORATORIUM OBRONY PRZED BRONIĄ MASOWEGO RAśENIA 3) izolowanie obszaru występowania zagroŝeń lub miejsca prowadzenia akcji ratowniczej; 4) usuwanie materiałów niebezpiecznych i ich unieszkodliwianie; 5) likwidowanie skaŝeń. W czasie sytuacji kryzysowej niezbędnym elementem przeciwdziałania jej jest kompleksowa wiedza o charakterze zagroŝenia, a takŝe o specyfice ewentualnego rozwoju zdarzeń, co umoŝliwia podjęcie sprawnego i optymalnego działania. Zgodnie z rozkazem nr 545 z r. Szefa Sztabu Generalnego WP oraz wytycznymi Zastępcy Szefa Sztabu Generalnego WP w sprawie funkcjonowania podsystemu ratownictwa chemicznego w SZ RP, które porządkują tę problematykę oraz nowelizują cele, zadania oraz struktury jego elementów opracowano Plan udziału SZ RP w rozpoznaniu i likwidacji skaŝeń spowodowanych awarią chemiczną (wypadkiem radiacyjnym) lub aktem terroru, który stanowi załącznik do Planu udziału oddziałów i pododdziałów SZ RP w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych na szczeblu SZ RP. Do prowadzenia rozpoznania, identyfikacji, monitorowania i likwidacji skaŝeń spowodowanych awarią chemiczną, wypadkiem radiacyjnym lub aktem terroru z uŝyciem BMR w ramach podsystemu ratownictwa chemicznego aktualnie funkcjonuje: w Wojskach Lądowych dwa Chemiczno-Radiacyjne Zespoły Awaryjne (ChRZA) POW i ŚOW, na bazie 4 pchem i 5 bchem, w Marynarce Wojennej dwa ChRZA 8 i 9 FOW, na bazie kompanii chemicznych (kchem), w Siłach Powietrznych jeden ChRZA, na bazie czterech kchem. Oprócz powyŝszych elementów ratownictwa chemicznego od 2006 r. wprowadzono: Mobilny Zespół Reagowania OPBMR wydzielany na szczeblu SZ RP, Mobilne Laboratorium Obrony Przed Bronią Masowego RaŜenia (OPBMR) wydzielane z COAS, cztery Grupy Ratownictwa Chemicznego w Siłach Powietrznych. Jednym z najnowszych elementów ratownictwa chemicznego SZ RP jest Mobilne Laboratorium OPBMR, posiadające szerokie moŝliwości w zakresie prowadzenia analiz materiałów skaŝonych promieniotwórczo, biologicznie i chemicznie. Nadzór merytoryczny oraz kierowanie pracami laboratorium spoczywa w rękach Mobilnego Zespołu Reagowania OPBMR, który organizowany jest w oparciu o komórki Generalnego Zarządu Wsparcia-P7 Sztabu Generalnego WP, Zarządu Wojskowej SłuŜby Zdrowia Sztabu Generalnego WP, Centralnego Ośrodka Analizy SkaŜeń. Podstawowym przeznaczeniem tego Zespołu jest realizowanie zadań ekspercko-doradczych oraz koordynowanie działań elementów ratownictwa chemicznego [2]. Prezentowany materiał został opracowany na podstawie projektu instrukcji Skład i przeznaczenie Mobilnego Zespołu Reagowania oraz Mobilnego Laboratorium Obrony Przed Bronią Masowego RaŜenia opracowywanej przez Generalny Zarząd Wsparcia P-7 Sztabu Generalnego Wojska Polskiego oraz Centralny Ośrodek Analizy SkaŜeń [2]. 105

3 Paweł MACIEJEWSKI, Waldemar ROBAK Przeznaczenie Mobilnego Laboratorium OPBMR (ML OPBMR) ML OPBMR jest komórką organizacyjną COAS, przeznaczoną do pobierania próbek materiałów skaŝonych i prowadzenia polowych analiz biologicznych, chemicznych i radiologicznych. Laboratorium dostarcza równieŝ niezbędnych danych do oceny rzeczywistej sytuacji skaŝeń oraz oceny zagroŝenia od Broni Masowego RaŜenia BMR [4]. MoŜliwości ML OPBMR w zakresie wykrywania niebezpiecznych substancji chemicznych, izotopów promieniotwórczych oraz czynników biologicznych przedstawiono w tabelach 1 i 2. Tabela 1. MoŜliwości radiometryczne ML OPBMR, na podstawie [3] RODZAJ PRZEDZIAŁY ENERGII (MeV) PROMIENIOWANIA MINIMUM MAKSIMUM ALFA 3 8 BETA 0,1 2,5 GAMMA 0,05 3 NEUTRONOWE 2,5E-8 10 Tabela 2. MoŜliwości identyfikacji substancji chemicznych i patogenów biologicznych przez ML OPBMR, na podstawie [3] RODZAJ I TYP SUBSTANCJI VESICANTS - PARZĄCE ZWIĄZKI CHEMICZNE H IPERYT T MIESZANINA IPERYTÓW N1/2/3 IPERYT AZOTOWY L1/L2/L3 LUIZYTY NERVE AGENTS - FOSFOROORGANICZNE ZWIAZKI TRUJĄCE DFP DFP GA TABUN GB SARIN GD SOMAN GE SARIN ETYLOWY GF CYKLO SARIN GP NOV ICHOK VG AMITON (TETRAM) VX VX TOXINS - TOKSYNY RICIN RYCYNA SAXITOXINS SAKOYTOKSYA BOTULINUM TOXINS TOKSYNA BOTULINOWA STAPHYLOCOCUS TOKSYNA GRONKOWCA T2 MYCOTOXINS MYKOTOKSYNA BIO AGENTS ŚRODKI BIOLOGICZNE BACILLUS ANTRACIS LASECZKA WAGLIKA YERSINIA PESTIS DśUMA ODMIANA PŁUCNA FRANCISELLA TULARENSIS TULAREMIA VIBRIO CHOLERAE CHOLERA 106

4 MOBILNE LABORATORIUM OBRONY PRZED BRONIĄ MASOWEGO RAśENIA RODZAJ I TYP SUBSTANCJI BRUCELLA MELITENSIS BRUCELOZA BURKHOLDERIA MALLEI NOSACIZNA COXIELLA BURNETII GORACZKA Q VENEZUELAN EQUINE ZAPALENIE MÓZGU KONI ORTHOPOX VIRUS OSPA YELLOW FEVER VIRUS śółta GORĄCZKA FEBRA TICs TOKSYCZNE ŚRODKI PRZEMYSŁOWE ACRYLONITRILE AKRYLONITRYL AMMONIA AMONIAK BROMINE BROM CHLORINE CHLOR ETHYLENE OXIDE TLENEK ETYLENU FORMALDEHYDE FORMALDEHYD HYDROGEN CHLORIDE CHLOROWODÓR HYDROGEN CYANIDE CYJANOWODÓR HUDROGEN FLUORIDE FLUOROWODÓR NITRIC ACID KWAS AZOTOWY PHOSGENE FOSGEN PHOSPHORUS TRICHLORIDE TRÓJCHLOREK FOSFORU SULFURIC ACID KWAS SIARKOWY Zadania ML OPBMR Do głównych zadań MLOPBMR naleŝy m.in.: pobieranie, przygotowanie i transport próbek materiałów skaŝonych bojowymi środkami trującymi (BST) i toksycznymi środkami przemysłowymi (TŚP); prowadzenie analizy jakościowej i ilościowej skaŝeń chemicznych, promieniotwórczych i biologicznych; wypracowanie wniosków i propozycji postępowania w zakresie oceny toksyczności, sposobów oddziaływania skaŝeń na organizm, metod ochrony oraz ograniczenia i likwidacji skaŝeń. Skład i struktura organizacyjna ML OPBMR Obsadę etatową ML OPBMR stanowi 27 Ŝołnierzy. Strukturę organizacyjną ML OPBMR przestawiono na rys. 1. Sekcji kierowania (SK) podlegają sekcje: radiometryczna (SR), chemiczna (SC) i biologiczna (SB). Struktura organizacyjna ML OPBMR zapewnia moŝliwość uŝycia całego laboratorium lub jednej z sekcji (SB, SC lub SR), a takŝe wydzielenie zespołów pobierania próbek. Zasadniczy sprzęt ML OPBMR uzupełniają środki łączności, sprzęt komputerowy wraz ze specjalistycznym oprogramowaniem oraz niezbędne wyposaŝenie logistyczne. Wybrane elementy ML OPBMR przedstawiono na fotografiach

5 Paweł MACIEJEWSKI, Waldemar ROBAK Rys. 1. Struktura organizacyjna ML OPBMR (schemat), Fot. [4] Fot. 1. Wóz dowodzenia na samochodzie SCAM 55M, po prawej wnętrze pojazdu 108

6 MOBILNE LABORATORIUM OBRONY PRZED BRONIĄ MASOWEGO RAśENIA Fot. 2. Laboratorium na przyczepie dwuosiowej ciągnionej przez SCAM 55M Fot. 3. Laboratorium na przyczepie dwuosiowej z przedsionkiem Fot. 4. Instalacja do uzyskiwania ciekłego azotu na potrzeby sekcji radiometrycznej 109

7 Paweł MACIEJEWSKI, Waldemar ROBAK Fot. 4. Sekcja radiometryczna wnętrze laboratorium Fot. 6. Sekcja biologiczna wnętrze laboratorium Fot. 7. Sekcja chemiczna wnętrze laboratorium 110

8 MOBILNE LABORATORIUM OBRONY PRZED BRONIĄ MASOWEGO RAśENIA Wykorzystanie ML OPBMR Fot. 8. Zespół pobierania próbek ML OPBMR moŝe być uŝyte zgodnie z przeznaczeniem całością sił lub wydzielonymi sekcjami specjalistycznymi. ML OPBMR moŝe wykonywać zadania: na terytorium RP w czasie działań: na rzecz ugrupowań wojskowych i jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi ON na rozkaz Szefa Sztabu Generalnego WP, na wniosek Szefa OPBMR SG WP; na rzecz instytucji cywilnych w sytuacjach kryzysowych, na Rozkaz Szefa Sztabu Generalnego, na wniosek Wojewody lub Komendanta Głównego PSP Szefa OC Kraju; na obszarze zainteresowania NATO na rzecz ugrupowań wojskowych Sojuszu na Rozkaz Szefa Sztabu Generalnego WP wydanego na podstawie decyzji Prezydenta RP na wniosek dowódcy sił połączonych. Sygnał nakazujący osiągnięcie gotowości do działania przez ML OPBMR moŝe przekazać: Dowódcy COAS: Szef Sztabu Generalnego WP, Szef Generalnego Zarządu Wsparcia P-7 SG WP lub Szef Obrony Przed Bronią Masowego RaŜenia SG WP; SłuŜbie DyŜurnej Punktu Kierowania SWS: DyŜurna SłuŜba Operacyjna SZ. Podległość ML OPBMR W czasie działań na terytorium kraju Mobilne Laboratorium OPBMR podlega Szefowi OPBMR, a po wydzieleniu Mobilnego Zespołu Reagowania OPBMR, Dowódcy MZR OPBMR. W przypadku działania poza granicami kraju Laboratorium podlegać będzie odpowiedniemu dowódcy NATO określonemu w Rozkazie Szefa Sztabu Generalnego. Podsumowanie Przedstawione Mobilne Laboratorium OPBMR jest elementem specjalistycznym w Systemie Wykrywania SkaŜeń i zabezpiecza działanie SZ RP. Niewątpliwą zaletą 111

9 Paweł MACIEJEWSKI, Waldemar ROBAK Laboratorium jest jego wysoka mobilność i zdolność działania poza granicami kraju oraz spełniani standardów NATO w zakresie pobierania próbek, analizy i identyfikacji substancji chemicznych, promieniotwórczych i patogenów biologicznych. Praktyczna realizacja zadań przez Laboratorium oceniana była podczas międzynarodowych ćwiczeń, np. Joint Assistance 2005 [4]. Obiektywną ocenę moŝliwości laboratorium stanowiła analiza i identyfikacja próbek skaŝonych materiałów przygotowanych przez ekspertów Organizacji ds. Zakazu Broni Chemicznej. NaleŜy podkreślić, Ŝe utworzenie Mobilnego Laboratorium OPBMR znacząco podniosło moŝliwości SZRP w zakresie identyfikacji skaŝeń, a przez to umoŝliwiło osiągnięcie standardów NATO. LITERATURA [1] Kot B., Nowe zdolności Wojsk Chemicznych w zakresie reagowania kryzysowego, Materiały Pokonferencyjne Katastrofy naturalne i cywilizacyjne, ZagroŜenia i reagowanie kryzysowe, Wrocław [2] Witczak M., Rola Wojsk Chemicznych w funkcjonowaniu Krajowego Systemu Ratownictwa, Materiały Pokonferencyjne Katastrofy naturalne i cywilizacyjne, Zagro- Ŝenia i reagowanie kryzysowe, Wrocław [3] Skład i przeznaczenie mobilnego zespołu reagowania oraz mobilnego laboratorium obrony przed bronią masowego raŝenia, Generalny Zarząd Wsparcia P-7 Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Centralny Ośrodek Analizy SkaŜeń, projekt instrukcji, Warszawa, 2004 [4] Materiały informacyjne, Wojskowy Instytut Chemii i Radiometrii w Warszawie,