Zamawiający: Gmina Bytom

Transkrypt

1 1

2 Zamawiający: Gmina Bytom ul. Parkowa Bytom Wykonawca: EU-CONSULT Sp. z o.o. ul. Toruńska 18C, lokal D Gdańsk Utila sp. z o.o. ul. Targowa 42/ Warszawa 2

3 Spis treści Wstęp... 4 Cel badania wraz z zarysem metodologicznym... 5 Analiza wyników... 6 Wyniki badania w podziale na dzielnice Bytomia Wnioski i rekomendacje Spis tabel i rysunków Załącznik 1 wzory wykorzystanych narzędzi badawczych Załącznik 2 zestawienia krzyżowe

4 Wstęp Rewitalizacja stanowi kompleksowy proces, którego celem jest wyprowadzanie ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez działania całościowe, integrujące interwencje na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki, skoncentrowane terytorialnie i prowadzone w sposób zaplanowany oraz zintegrowany poprzez programy rewitalizacji. Przez działania całościowe rozumie się wzajemnie powiązane przedsięwzięcia, które obejmują kwestie społeczne oraz gospodarcze lub przestrzenno-funkcjonalne lub techniczne lub środowiskowe. Poprzez prowadzone działania zakłada się optymalne wykorzystanie specyficznych uwarunkowań danego obszaru oraz wzmocnienie jego lokalnych potencjałów. Proces ten stanowi wieloletni okres, prowadzony przez interesariuszy wraz we współpracy ze społecznością lokalną. Na obszar rewitalizacji wyznaczony na terenie Bytomia składa się sześć podobszarów zamieszkałych i dziewięć podobszarów niezamieszkałych (w większości poprzemysłowych), na których realizowane będą działania mające przyczynić się do przeciwdziałania negatywnym zjawiskom społecznym zidentyfikowanym na obszarach zamieszkałych 1. Rysunek 1. Obszar rewitalizacji w Bytomiu Źródło: Gminny Program Rewitalizacji. Bytom 2020+, s Gminny Program Rewitalizacji. Bytom 2020+, s.36. 4

5 Cel badania wraz z zarysem metodologicznym Mieszkańcy Bytomia wzięli udział w badaniu w celu oceny stanu miasta, warunków życia oraz oczekiwań wobec władz miejskich. Badanie zostało przeprowadzone na wyznaczonym obszarze rewitalizacji. W trakcie realizacji badania wykorzystano metodę PAPI (wywiad bezpośredni kwestionariuszowy) i CAWI (wspomagany komputerowo wywiad przy pomocy strony internetowej). Celem badania było zgromadzenie i analiza informacji określających subiektywną ocenę przez mieszkańców ich warunków życia, stanu miasta oraz pespektyw lokalnego rozwoju, a także oczekiwań władz miejskich. Wyniki badań stanowią uzupełnienie dla szczegółowych badań jakości życia, a także materiał porównawczy do badań dotyczących opinii mieszkańców Bytomia na temat warunków życia w mieście prowadzonych regularnie w ostatnich latach. Próba do badania została określona metodą kwotowo-losową. Podstawą do określenia kwot były dane dotyczące struktury demograficznej mieszkańców miasta ze względu na płeć, wiek oraz miejsce zamieszkania. Ze względu na fakt, że w badaniu uwzględnieni zostali mieszkańcy w wieku powyżej 18 lat, całkowita liczebność populacji badanej wyniosła osoby. W celu zapewnienia reprezentatywności określonej parametrami poziomu ufności o wartości 98% i maksymalnym błędzie statystycznym nieprzekraczającym 5%, obliczono liczebność próby badawczej, która wyniosła 540 osób. Ostatecznie, badanie zrealizowane zostało na próbie liczącej 598 osób, ze względu na połączenie wyników badania przeprowadzonego metodą CAWI (w badaniu PAPI przebadano 540 osób, a w badaniu CAWI wzięło udział 58 respondentów). Tabela 1. Struktura wiekowa mieszkańców Bytomia z uwzględnieniem podziału na kobiety i mężczyzn WIEK KOBIETY MĘŻCZYŹNI OGÓŁEM lat i więcej Razem Źródło: Urząd Miejski w Bytomiu 5

6 Analiza wyników Przesłanką do przeprowadzenia badania były szerokie problemy sfery społecznej zidentyfikowane w ramach Gminnego Programu Rewitalizacji. Bytom Jako jeden z głównych problemów społecznych Program ten wskazuje zjawisko bezrobocia. W Bytomiu co druga osoba bezrobotna mieszka na obszarze rewitalizacji. Bezrobocie przekraczające średnią dla miasta występuje na obszarze zdegradowanym, w tym w szczególności na obszarze rewitalizacji. Łącznie mieszka tu ponad osób bezrobotnych. Związane jest z niskim i malejącym odsetkiem osób aktywnych zawodowo, co wynika z charakteru miasta. Wieloletnie, silne związki miasta z branżą górniczą w połączeniu z uprawnieniami do wcześniejszej emerytury, które przysługują górnikom powodują, że grupa osób aktywnych zawodowo w relacji do całej populacji jest w Bytomiu znacznie mniejsza niż w większości miast 2. Rysunek 2. Udział osób bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym Źródło: Opracowanie Instytutu Rozwoju Miast na podstawie danych z PUP, Gminny Program Rewitalizacji. Bytom 2020+, s Gminny Program Rewitalizacji. Bytom 2020+, s

7 Bezrobocie (często zestawione z niskimi kwalifikacjami zawodowymi i brakiem chęci do przekwalifikowania) niesie ze sobą kolejne problemy społeczne, w postaci m.in. ubóstwa czy ucieczki w szarą lub czarną strefę rynku. Należy również zaznaczyć, że problem bezrobocia na obszarach rewitalizacji dotyczy w dużej mierze ludzi młodych (poniżej 30 roku życia) co może w przyszłości prowadzić do pogłębiania aspektów problemowych tej sfery. Wyniki analizy pogłębionej przeprowadzonej w ramach Gminnego Programu Rewitalizacji, uzasadniają konieczność podjęcia szeregu działań ukierunkowanych na aktywizację zawodową osób bezrobotnych i poprawę ich zdolności do zatrudnienia między innymi poprzez dostosowanie kwalifikacji do potrzeb rynku pracy, czy też promocję samozatrudnienia. Wysoki udział wśród bezrobotnych osób młodych uzasadnia odpowiednie ukierunkowanie i zaangażowanie środków z projektów systemowych realizowanych przez Powiatowy Urząd Pracy w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój , które pozwalają na odpowiednie wsparcie osób bezrobotnych do 30 roku życia 3. Z powyższych względów przeprowadzone zostało niniejsze badanie ankietowe. Pierwsze pytanie, w ramach przeprowadzonego badania ankietowego, dotyczyło subiektywnej oceny mieszkańców szeregu elementów dotyczących warunków życia i stanu miasta. Respondenci oceniali poszczególne elementy w pięciostopniowej skali, gdzie 1 oznaczało ocenę zdecydowanie źle, a 5 oznaczało zdecydowanie dobrze. Odpowiedzi w poniższym zestawieniu posortowane zostały względem sumy odpowiedzi 4 i 5, tj. pozytywnych ocen. Tym samym zauważyć można, że mieszkańcy biorący udział w badaniu najlepiej ocenili dostęp do Internetu oraz dostęp do usług publicznych. Suma pozytywnych ocen w tych przypadkach wyniosła kolejno 59,76% oraz 45,64%. Na trzecim miejscu w aktualnym badaniu uplasowała się komunikacja publiczna (44,89%). Warto zauważyć, że poprawa oceny funkcjonowania komunikacji publicznej zaobserwowana została już w przypadku badania prowadzonego w 2013 r., kiedy to 63,8% badanych potwierdziło, że komunikacja miejska działa bez zarzutu 4. Na czwartym miejscu znalazła się zieleń miejska (40,70%). Stosunkowo wysoki udział ocen pozytywnych przypadł również na jakość i dostępność usług służby zdrowia (39,43%), oświatę (38,69%) oraz 3 Ibidem, s Badanie opinii mieszkańców miasta Bytom dotyczącej oceny stanu miasta, warunków życia oraz oczekiwań wobec władz miejskich, 2013 r., s

8 ofertę rekreacyjno-sportową (38,02%). Na przeciwnym biegunie (najgorzej ocenione elementy życia i stanu miasta) znalazły się bezpieczeństwo publiczne, rynek pracy możliwości znalezienia dobrego zatrudnienia oraz ekologia i ochrona środowiska. Elementy te prócz najniższego poziomu ocen pozytywnych, otrzymały jednocześnie największy udział ocen negatywnych, tj. 1 i 2 (kolejno 53,53%, 50,42% oraz 50,25%). Warto również zwrócić uwagę na dostosowanie przestrzeni publicznych do potrzeb osób niepełnosprawnych, które uzyskało 44,63% ocen negatywnych. W aneksie do niniejszego raportu umieszczone zostały zestawienia krzyżowe, pozwalające poznać rozkład odpowiedzi dla takich cech respondenta, jak wiek, płeć, wykształcenie i status zawodowy. Wyniki zaprezentowane zostały w formie średnich, tj. wartości od 1 do 5, gdzie 1 oznacza zdecydowanie źle, a 5 zdecydowanie dobrze. Warto zwrócić uwagę na kilka istotnych statystycznie aspektów związanych z odpowiedziami na analizowane pytanie. Jeden z najlepiej ogólnie ocenionych aspektów, tj. dostęp do usług publicznych najlepsze oceny zebrał wśród osób posiadających wykształcenie średnie bądź wyższe (kolejno średnia ocen 3,30 i 3,34. Warto zauważyć, że w przypadku osób z wykształceniem podstawowym ocena ta była najniższa (zaledwie 2,8). W przypadku statusu zawodowego czy płci i wieku nie odnotowano tak wysokich różnic w ocenie. Oceny poszczególnych elementów poddanych badaniu oceniane były zarówno przez kobiety, jak i mężczyzn w podobny sposób (różnice były stosunkowo niewielkie). Większe różnice zaobserwować można w przypadku statusu zawodowego, gdzie np. w przypadku oceny pomocy społecznej najlepsze oceny przypadły na uczniów i studentów, którzy ocenili ten aspekt dużo lepiej, niż pozostałe grupy zawodowe (średnia 3,13). Może to jednak wynikać m.in. z mniejszego doświadczenia w pozyskiwaniu tego typu wsparcia. 8

9 Rysunek 3. Jak ocenia Pan/Pani poniższe aspekty? Dostęp do Internetu 7,91% 30,64% 52,02% 7,74% Dostęp do usług publicznych 13,76% 34,56% 44,80% Komunikacja publiczna 9,72% 43,55% 42,88% Zieleń miejska (parki, skwery) 17,76% 36,68% 38,86% Jakość i dostępność usług służby zdrowia 12,42% 42,11% 37,92% Oświata (szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły średnie) 8,04% 50,92% 36,18% Oferta rekreacyjno-sportowa 9,55% 48,74% 36,68% Warunki do prowadzenia działalności gospodarczej 16,25% 44,05% 33,17% Opieka nad małymi dziećmi (żłobki i przedszkola) 10,76% 54,62% 30,76% Oferta kulturalna 11,22% 51,76% 31,49% Oferta kształcenia osób dorosłych 15,24% 48,07% 29,65% Estetyka i czystość przestrzeni publicznych 22,15% 15,44% 32,72% 29,19% Infrastruktura drogowa 9,40% 19,80% 44,30% 26,34% Warunki do aktywności obywatelskiej i działania organizacji pozarządowych 13,78% 54,96% 25,71% Kontakty władz samorządowych z mieszkańcami 10,98% 18,75% 44,26% 21,11% Organizacja czasu wolnego (pozaszkolnego) dla dzieci 11,76% 57,31% 24,03% Sieć wodociągowa i kanalizacyjna 23,99% 45,13% 24,66% Wsparcie lokalnych przedsiębiorców 20,84% 48,57% 20,50% Wsparcie lokalnych inicjatyw gospodarczych 22,95% 47,74% 21,44% Gospodarka odpadami 18,93% 28,31% 28,81% 22,78% Wsparcie osób bezrobotnych 11,91% 29,36% 35,23% 21,64% Stan chodników 10,42% 25,04% 42,35% 21,51% Oferta wsparcia i spędzania czasu wolnego dla seniorów 7,54% 24,96% 48,07% 18,76% Pomoc społeczna 25,46% 50,59% 18,26% Ścieżki rowerowe 16,22% 25,17% 41,05% 16,22% Dostosowanie przestrzeni publicznych do potrzeb osób niepełnosprawnych 15,60% 29,03% 39,09% 15,77% Rynek pracy możliwości znalezienia dobrego zatrudnienia 14,67% 35,75% 34,06% 12,65% Bezpieczeństwo publiczne 19,13% 34,40% 31,38% 14,09% Ekologia i ochrona środowiska 24,79% 25,46% 40,37% 9,21% zdecydowanie źle raczej źle ani źle ani dobrze raczej dobrze zdecydowanie dobrze Źródło: Opracowanie własne 9

10 Kolejne z pytań postawionych respondentom badania dotyczyło wskazania przez nich problemów społecznych, które ich zdaniem występują na terenie miasta w największym natężeniu. Problemem o zdecydowanie największym natężeniu okazało się bezrobocie, które wskazało blisko 88,78% ogółu respondentów. Na drugim miejscu pod względem natężenia znalazła się przestępczość (77,85%), a na trzecim z kolei problem alkoholizmu (72,76%). Stosunkowo wysokie udziały wskazań przypadły również na wandalizm (72,05%), migracje młodych mieszkańców (62,01%), bezdomność (61,98%), brak integracji z osobami niepełnosprawnymi oraz bezdomność (61,95%) oraz problemy opiekuńczo-wychowawcze (61,45%). Rysunek 4. Które z poniższych problemów społecznych występują na terenie miasta w największym natężeniu (tzn. są najbardziej widoczne i odczuwalne)? Bezrobocie 88,78% Przestępczość 77,85% Alkoholizm 72,76% Wandalizm Migracje młodych mieszkańców do innych miast (polskich i za granicę) Bezdomność 62,01% 61,98% 72,05% Brak integracji z osobami niepełnosprawnymi 61,95% Problemy opiekuńczo-wychowawcze 61,45% Narkomania 56,35% Starzenie się społeczeństwa 54,05% Ubóstwo Brak zainteresowania mieszkańców życiem społecznym i kulturalnym Przemoc w rodzinie 53,95% 52,85% 48,32% Brak dostępu do nowoczesnej technologii (np. Internetu) 36,93% Inne 7,67% Źródło: Opracowanie własne 10

11 Uzyskane wyniki w znacznej mierze pokrywają się z oczekiwaniami mieszkańców wobec władz miasta wskazanymi w ramach badania przeprowadzonego w 2013 r. Wskazywano wtedy na konieczność walki z bezrobociem (szczególnie wśród osób młodych), zwiększenie bezpieczeństwa (w tym m.in. poprzez usprawnienie działania policji i straży miejskiej) oraz ułatwienie dostępu do przedszkoli i żłobków. Rysunek 5. Oczekiwania mieszkańców wyniki badania z 2013 r. L.P. Wskazane działania % L.P. Wskazane działania % 1. Wyremontować drogi (zwłaszcza na obrzeżach miasta) 13% Wyremontować budynki 9% Stworzyć miejsca pracy dla młodych ludzi Pomóc młodym ludziom uzyskać wykształcenie 23% 17. 6% 18. Usprawnić organizację służb komunalnych, postawić więcej koszy na śmieci Obniżyć czynsze za mieszkania i garaże Wybudować więcej usprawnień dla osób niepełnosprawnych Zwiększyć liczbę inicjatyw miasta dla mieszkańców 5. Zbudować parkingi 8% 19. Stworzyć strefę ekonomiczną 6% Stworzyć ośrodki rekreacji (bezpłatne, 6. obniżyć ceny), miejsca spę- dzania wolnego czasu (zwłaszcza dla młodzieży i osób starszych) 3% 20. Poprawić estetykę miasta 10% 7. Zwiększyć bezpieczeństwo 27% Poprawić lub stworzyć tereny zielone (dokończyć park przy ul. Łużyckiej) Zbudować place zabaw, poustawiać ławki 16% 22. 9% Stworzyć drogi i trasy rowerowe 16% Poprawić wizerunek miasta 13% Usprawnić działania policji i straży miejskiej (zwiększyć skuteczność służb, więcej wieczornych patroli) Lepiej zarządzać mieszkaniami (wydawać więcej mieszkań osobom młodym i potrzebującym lokum) Poprawić komunikację z innym miastami 29% 26. 6% 27. Ułatwić dostęp do przedszkola i żłobka Poprawić przejście dla pieszych na ul. Strzelców Bytomskich ku ul. Odrzańskiej 5% 4% 2% 3% 19% 1% Usprawnić administrację budynków podległych miastu 2% Podjąć działania ograniczające patologię 1% Organizować więcej imprez kulturalnych, imprez plenerowych 7% Podjąć działania mające na celu przyciągnięcie inwestycji do miasta 9% Pomoc społeczna powinna ofiarować pomoc w postaci potrzebnych artykułów zamiast środków finansowych 1% 9% 28. Zwiększyć szacunek do pomników 1% Źródło: Badanie opinii mieszkańców miasta Bytom dotyczącej oceny stanu miasta, warunków życia oraz oczekiwań wobec władz miejskich, 2013 r., s

12 Kolejne z pytań zawartych w kwestionariuszu dotyczyło prośby o wskazanie atutów Bytomia. Za główny atut mieszkańcy uznali potencjał w zakresie rozwoju gospodarczego (nieco ponad 61% ogółu badanych wybrało ten właśnie atut). Ponadto, badani wskazali środowisko naturalne oraz zabytki (kolejno 57,36% oraz 51,17%). Stosunkowo wysoki udział (37,46%) przypadł również na obiekty sportowe. Pozostałe warianty odpowiedzi uzyskały stosunkowo niższe udziały wskazań. Analizując zestawienia krzyżowe (aneks do dokumentu) zauważyć można, że najważniejszy atut, tj. potencjał rozwoju gospodarczego zauważony został przede wszystkim przez mężczyzn (65,4%) i osoby w wieku lata (ponad 70%). Warto przy tym zauważyć, że najniższy udział wskazań na ten atut przypadł wśród osób posiadających wykształcenie podstawowe lub gimnazjalne (zaledwie 38,8%, wobec np. 63,1% przypadającym na osoby z wykształceniem średnim). Odwrotną sytuację zaobserwować można względem trzeciego najważniejszego atutu, tj. środowisko naturalne. W tym przypadku najwyższy udział wskazań przypadł na osoby z wykształceniem podstawowym lub gimnazjalnym (65,3%). Rysunek 6. Jakie są Państwa zdaniem atuty Bytomia? Potencjał rozwoju gospodarczego Środowisko naturalne Zabytki 51,17% 61,04% 57,36% Obiekty sportowe 37,46% Oferta kulturalno-rekreacyjna Aktywne społeczeństwo obywatelskie Skomunikowanie wewnętrzne i zewnętrzne Oferta turystyczna 21,74% 21,57% 15,55% 11,54% Inne 0,17% Źródło: Opracowanie własne W nawiązaniu do poprzedniego pytania, respondenci poproszeni zostali o wskazanie kierunków, w których ich zdaniem powinno rozwijać się miasto. Ponownie największym zaintere- 12

13 sowaniem badanych cieszył się rozwój gospodarczy, tj. wspieranie przedsiębiorczości mieszkańców (wariant ten wskazało ponad 62% ogółu badanych). Na drugim miejscu znalazła się poprawa jakości życia mieszkańców (50,84%), a na trzecim z kolei ekologia i poszanowanie środowiska naturalnego (blisko 48%). Stosunkowo wysoki udział odpowiedzi przypadł również na pełniejsze wykorzystanie potencjału turystycznego (nieco ponad 40,13%) oraz działania na rzecz podtrzymywania i kultywowania lokalnych tradycji (nieco ponad 38,96%). Pozostałe warianty odpowiedzi uzyskały zdecydowanie niższe udziały wskazań respondentów. Analizując zestawienia krzyżowe warto zwrócić uwagę na zależności zaobserwowane w przypadku najważniejszego z kierunków rozwoju, tj. rozwój gospodarczy, wspieranie przedsiębiorczości mieszkańców został wskazany przede wszystkim przez osoby posiadające wykształcenie powyżej podstawowego lub gimnazjalnego. Dla osób z tym wykształceniem (podstawowe lub gimnazjalne) najważniejszym kierunkiem rozwoju wydaje się być pełniejsze wykorzystanie potencjału turystycznego (ponad 56% wskazań tej grupy respondentów), co z kolei nie znalazło tak wysokiego poparcia wśród osób z wykształceniem wyższym (jedynie 34,4%). Warto również zwrócić uwagę, że podobnie jak w poprzednio analizowanych pytaniach, na rozwój gospodarczy i wspieranie przedsiębiorczości mieszkańców stawiają przede wszystkim mężczyźni (aż ponad 68% tej grupy respondentów). Rysunek 7. Jakie powinny być najważniejsze kierunki rozwoju Miasta w przyszłości? Rozwój gospodarczy, wspieranie przedsiębiorczości mieszkańców Poprawa jakości życia mieszkańców 50,84% 62,71% Ekologia i poszanowanie środowiska naturalnego 47,66% Pełniejsze wykorzystanie potencjału turystycznego Działania na rzecz podtrzymywania i kultywowania lokalnych tradycji Poprawa komunikacji z innymi Miastami w regionie i poza nim Promocja i wzmacnianie marki Miasta 19,40% 14,88% 40,13% 38,96% Rozwój społeczeństwa informacyjnego 14,72% Inne 0,17% Źródło: Opracowanie własne 13

14 Uzupełnieniem poprzednio analizowanej kwestii było kolejne z pytań zawartych w kwestionariuszu. Respondenci poproszeni zostali o wskazanie przedsięwzięć, które ich zdaniem powinny być podejmowane w pierwszej kolejności przez władze Bytomia w celu poprawy sytuacji w mieście. Za najważniejsze działania badani uznali zwiększenie poziomu bezpieczeństwa (rozbudowa monitoringu, większa liczba funkcjonariuszy policji). Blisko 48% ogółu badanych wskazało tą odpowiedź. Na drugim miejscu w poniższym zestawieniu znalazła się poprawa standardu mieszkań (m.in. termomodernizacje budynków, poprawa wyposażenia w media), którą to wskazało niemal 47% badanych. Na trzecim miejscu z kolei znalazła się realizacja programów aktywizacji i integracji, programów aktywności lokalnej itp., na który to wariant przypadło 45,65%. Stosunkowo wysoki udział wskazań przypadł również na poprawę dostępu do usług dla osób starszych i dla osób niepełnosprawnych (niemal 40%). Biorąc pod uwagę zestawienia krzyżowe, w przypadku najważniejszego przedsięwzięcia, tj. zwiększenie poziomu bezpieczeństwa (rozbudowa monitoringu, większa liczba funkcjonariuszy policji) najwyższy udział wskazań przypadł na osoby z wykształceniem średnim i wyższym (kolejno 51,7% i 51,1%), a najniższy na osoby z wykształceniem podstawowym i gimnazjalnym (zaledwie 36,7%). Biorąc pod uwagę pozostałe cechy respondentów, stosunkowo istotną różnicę zaobserwować można w przypadku osób bezrobotnych i nieaktywnych zawodowo, które również nie widzą większej potrzeby działań w celu zwiększenia bezpieczeństwa (38,8%). 14

15 Rysunek 8. Jakie rodzaje przedsięwzięć, powinny być Pana/Pani zdaniem podejmowane w pierwszej kolejności przez władze Bytomia w celu poprawy sytuacji miasta? Zwiększenie poziomu bezpieczeństwa (rozbudowa monitoringu, większa liczba funkcjonariuszy policji) Poprawa standardu mieszkań (m.in. termomodernizacje budynków, poprawa wyposażenia w media) Realizacja programów aktywizacji i integracji, programów aktywności lokalnej itp. Poprawa dostępu do usług dla osób starszych i dla osób niepełnosprawnych Organizacja większej liczby wydarzeń o charakterze kulturalnym, rekreacyjnym dla mieszkańców Stworzenie miejsca spotkań integrujących mieszkańców Rozbudowa/modernizacja infrastruktury drogowej Zwiększenie liczby mieszkań komunalnych i socjalnych 47,99% 46,82% 45,65% 39,80% 38,46% 36,79% 36,45% 32,11% Promocja przedsiębiorczości, wsparcie dla osób zakładających działalność gospodarczą Realizacja działań szkoleniowo-doradczych Działania ukierunkowywane na wsparcie organizacji pozarządowych i podmiotów ekonomii społecznej Rozbudowa/modernizacja infrastruktury sportowej, rekreacyjnej i turystycznej Rozbudowa systemu ulg i zwolnień dla podmiotów prywatnych generujących miejsca pracy i inwestycje Zagospodarowanie przestrzeni publicznych na parki, skwery, place zabaw itp. Rozbudowa/modernizacja przedszkoli, szkół Zwiększenie dostępu do obiektów handlowych i usługowych 22,91% 18,90% 17,56% 16,05% 15,55% 15,05% 15,05% 12,04% Źródło: Opracowanie własne Dalsza część badania ankietowego odnosiła się do danych metryczkowych respondentów. W próbie badawczej przeważały kobiety, których udział wyniósł 54,97%%. Tym samym, udział mężczyzn wyniósł 45,03%. 15

16 Rysunek 9. Płeć 45,03% 54,97% Kobieta Mężczyzna Źródło: Opracowanie własne Struktura wieku próby badawczej odznaczała się dużym zróżnicowaniem, poprzez co zbadane zostały osoby w różnych przedziałach wiekowych. Największy udział przypadł na osoby w wieku lata oraz w wieku 65 lat i więcej (kolejno 20,74% oraz 19,90%). Najniższy z kolei udział przypadł na osoby młode w wieku poniżej 25 lat (nieco ponad 8% ogółu badanych). Rysunek 10. Wiek 25,00% 20,00% 17,20% 20,74% 16,02% 18,04% 19,90% 15,00% 10,00% 8,09% 5,00% 0,00% Poniżej 25 lat lat i więcej Źródło: Opracowanie własne Biorąc pod uwagę poziom wykształcenia respondentów, najliczniejszą grupą były osoby ze średnim wykształceniem (ponad 39% ogółu). Na drugim miejscu, pod względem liczebności 16

17 w próbie badawczej, znalazły się osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (35,98%). Na trzecim miejscu z kolei znalazły się osoby posiadające wykształcenie wyższe (niecałe 16%). Najmniej liczną grupą byli respondenci z wykształceniem podstawowym lub gimnazjalnym (niecałe 8,45%). Rysunek 11. Wykształcenie 45,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 8,45% Podstawowe lub gimnazjalne 39,70% 35,98% 15,88% Zasadnicze zawodowe Średnie Wyższe Źródło: Opracowanie własne Kolejną z badanych cech respondentów był uzyskiwany miesięcznie dochód. Najliczniejsza grupa respondentów (niemal 40%) przypadała na osoby z dochodem w granicach zł. Dalej w kolejności uplasowały się osoby z dochodem poniżej 1500 zł (niemal 26,52%). Najmniej liczną grupą były osoby o dochodzie na poziomie 4500 zł i wyższym (0,84%). Rysunek 12. Dochód miesięczny 45,00% 39,19% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 26,52% 27,53% 10,00% 5,00% 0,00% 5,91% 0,84% Mniej niż 1500 zł zł zł zł 4500 zł i więcej Źródło: Opracowanie własne 17

18 Ostatnią badaną cechą respondentów był ich status zawodowy. Najliczniej reprezentowaną grupą w próbie badawczej były osoby pracujące (54,44% ogółu badanych). Na drugim miejscu pod względem liczebności znaleźli się emeryci i renciści (nieco ponad ¼ ogółu badanych). W dalszej kolejności znalazły się osoby bezrobotne i nieaktywne zawodowo (11,22%) oraz uczniowie i studenci (8,04%). W ramach wariantu inne badani wskazywali zajmowanie się pracą dorywczą (1,01%). Rysunek 13. Status zawodowy Uczeń/ Student 8,04% Osoba pracująca 54,44% Emeryt/Rencista 25,29% Bezrobotny/Nieaktywny zawodowo 11,22% Inne 1,01% Źródło: Opracowanie własne 18

19 Wyniki badania w podziale na dzielnice Bytomia W pierwszym pytaniu, w którym respondenci zostali poproszeni o wyrażenie swojej opinii na temat szeregu elementów dotyczących warunków życia oraz stanu miasta, przyznawali oni poszczególnym aspektom oceny od 1 (zdecydowanie źle) do 5 (zdecydowanie dobrze). Analizując wyniki, zaprezentowane w formie średnich, okazuje się, że mieszkańcy biorący udział w badaniu najlepiej ocenili dostęp do Internetu oraz dostęp do usług publicznych. Najwyższą średnią przyznanych ocen (4,31) w zakresie aspektu jakim jest dostęp do Internetu charakteryzują się mieszkańcy dzielnicy Sucha Góra. Wysokie oceny (średnia 4,0) zostały przyznane także w obrębie obszarów Górniki i Stolarzowice. Z kolei najgorzej aspekt ten został oceniony przez mieszkańców dzielnicy Szombierki. Warto zauważyć, że najniższa wartość średniej wyniosła 3,03 co oznacza, że w każdej dzielnicy Bytomia dostęp do Internetu jest oceniany raczej dobrze. W kwestii dostępu do usług publicznych najwięcej pozytywnych ocen zaobserwowano w obrębie dzielnicy Sucha Góra (3,85) oraz Stroszek-Dąbrowa Miejska (3,81). Mieszkańcy Bytomia dobrze ocenili także komunikację publiczną. Najwyższą średnią ocen tego czynnika charakteryzują się: Osiedla Generała Ziętka (3,68) oraz Stolarzowice (3,67). Stosunkowo wysoki udział ocen pozytywnych przypadł również na jakość i dostępność usług służby zdrowia, oświatę oraz ofertę rekreacyjno-sportową. Jakość i dostępność usług służby zdrowia została najlepiej oceniona przez badanych w zakresie dzielnicy Śródmieście (średnia 3,46), oświata przez respondentów reprezentujących dzielnicę Karb (średnia 3,57), natomiast oferta rekreacyjno-sportowa uzyskała największą część pozytywnych ocen wśród mieszkańców Miechowic (3,49). Do najgorzej ocenionych, przez mieszkańców poszczególnych dzielnic Bytomia, aspektów życia i stanu miasta zaliczają się: bezpieczeństwo publiczne, rynek pracy możliwości znalezienia dobrego zatrudnienia oraz ekologia i ochrona środowiska, które to uzyskały zarówno najmniej ocen pozytywnych jak i najwięcej ocen negatywnych. Według opinii mieszkańców najniebezpieczniejszą dzielnicą w Bytomiu jest Śródmieście, w obrębie którego aspekt bezpieczeństwa uzyskał średnią na poziomie zaledwie 1,94. Warto również zauważyć, że najwyższa średnia ocena tego czynnika wyniosła 3,05 co może świadczyć o tym, że mieszkańcy wszystkich dzielnic Bytomia nie czują się bezpiecznie w swoim mieście. Z badania wynika, że najtrudniej znaleźć dobre zatrudnienie w obrębie dzielnicy Stroszek-Dąbrowa Miejska, gdzie średnia ocen wyniosła tylko 1,72. Ekologia i ochrona środowiska zostały najniżej ocenione przez mieszkańców obszaru Rozbark. Zaznaczyć należy, że średnie ocen poszczególnych aspektów są mocno zróżnicowane w obrębie poszczególnych dzielnic co świadczy o dużej rozbieżności w jakości życia mieszkańców oraz stanie miasta w granicach poszczególnych obszarów. Największe różnice pomiędzy najniższą, a najwyższą średnią ocen widać wśród opinii dotyczących estetyki i czystości przestrzeni publicznych oraz wsparcia osób bezrobotnych. 19

20 Tabela 2. Jak ocenia Pan/Pani poniższe aspekty? Miejsce zamieszkania Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Bobrek Sucha Góra Szombierki Śródmieście Górniki Karb Łagiewniki Miechowice Osiedle Gen. Ziętka Rozbark Stolarzowice Stroszek Dąbrowa Miejska 1. Estetyka i czystość przestrzeni publicznych 2. Ekologia i ochrona środowiska 3. Dostęp do usług publicznych 4. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna 5. Gospodarka odpadami 6. Dostęp do Internetu 7. Opieka nad małymi dziećmi (żłobki i przedszkola) 8. Oświata (szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły średnie) 9. Oferta kształcenia osób dorosłych 10. Jakość i dostępność usług służby zdrowia 11. Pomoc społeczna 12. Bezpieczeństwo publiczne 13. Warunki do aktywności obywatelskiej i działania organizacji pozarządowych 14. Oferta kulturalna 15. Oferta rekreacyjnosportowa 16. Organizacja czasu wolnego 2,76 2,62 1,90 3,11 3,25 2,81 1,77 2,78 3,07 1,78 2,58 3,79 2,05 2,85 1,92 2,30 2,50 3,00 2,00 3,05 2,29 1,69 2,58 2,79 2,62 3,85 2,66 3,58 3,75 3,19 2,65 3,19 3,32 2,54 3,64 3,81 3,05 3,54 2,78 2,68 3,25 3,48 3,00 3,21 2,98 2,90 3,27 2,63 2,29 3,38 2,48 2,25 3,00 3,24 2,81 3,38 3,11 2,36 2,75 1,72 3,29 4,31 3,03 3,93 4,00 3,81 3,45 3,36 3,52 3,17 4,00 3,70 3,05 3,15 2,96 3,33 2,75 3,43 2,97 3,39 3,15 2,88 3,08 3,33 3,10 3,23 2,96 3,52 3,00 3,57 3,13 3,34 3,20 3,03 3,17 3,40 2,29 2,69 2,91 3,11 3,00 3,67 2,90 3,50 2,89 2,95 3,08 3,42 3,33 2,31 2,72 3,46 2,25 3,24 2,87 3,38 3,29 2,73 2,42 3,44 2,86 2,31 2,91 2,71 2,50 3,33 2,87 3,26 2,89 2,83 2,42 2,53 2,29 2,15 2,87 1,94 2,25 2,90 2,65 3,24 2,27 2,58 2,08 2,10 2,76 2,62 2,97 3,21 3,00 3,19 2,77 3,20 2,88 2,64 2,58 3,26 2,33 2,46 3,09 3,35 2,75 2,90 2,68 3,09 3,29 3,10 2,50 3,37 2,48 2,54 3,14 3,39 2,50 3,43 2,74 3,49 3,32 3,08 2,42 3,40 2,76 3,00 2,96 3,15 2,67 3,14 2,61 3,16 3,23 2,78 2,92 3,23 20

21 (pozaszkolnego) dla dzieci 17. Zieleń miejska (parki, skwery) 18. Komunikacja publiczna 3,10 2,92 3,03 3,17 3,00 3,14 2,71 3,16 3,23 3,15 2,92 3,65 3,48 3,54 3,19 3,30 3,25 3,33 3,29 3,18 3,68 3,29 3,67 3, Infrastruktura drogowa 3,38 2,54 2,85 2,63 3,00 3,00 2,68 3,15 3,21 2,81 2,17 3, Stan chodników 3,10 2,54 2,80 2,46 3,00 2,80 2,58 3,18 3,24 2,54 2,42 3, Ścieżki rowerowe 1,95 2,46 2,84 2,09 3,00 3,29 2,50 3,16 2,91 2,81 2,50 2, Dostosowanie przestrzeni publicznych do potrzeb osób 2,90 2,31 2,84 2,00 2,25 3,14 2,35 3,19 2,59 2,69 2,67 2,81 niepełnosprawnych 23. Oferta wsparcia i spędzania czasu 2,62 2,46 2,95 2,51 2,25 2,90 2,84 3,28 3,07 2,71 2,58 2,86 wolnego dla seniorów 24. Warunki do prowadzenia działalności 3,71 2,46 2,85 3,31 2,50 2,43 3,45 2,79 3,21 3,12 2,67 3,51 gospodarczej 25. Rynek pracy możliwości znalezienia 3,43 2,38 2,87 2,03 2,00 2,62 3,39 2,95 2,67 2,81 2,27 1,72 dobrego zatrudnienia 26. Wsparcie osób bezrobotnych 3,33 2,58 3,19 2,17 2,75 2,38 3,68 2,83 3,41 3,19 2,75 1, Wsparcie lokalnych inicjatyw gospodarczych 3,48 2,77 3,23 2,48 2,75 3,05 3,87 2,93 3,11 3,34 3,00 2, Wsparcie lokalnych 3,33 2,85 3,22 2,53 2,75 2,95 3,90 2,94 3,19 3,32 2,75 2,91 przedsiębiorców 29. Kontakty władz samorządowych z mieszkańcami 3,38 2,23 3,20 2,37 2,75 3,10 3,87 3,14 2,73 3,39 2,58 2,91 Źródło: Opracowanie własne W kolejnym pytaniu respondenci zostali poproszeni o wskazanie problemów społecznych, które ich zdaniem występują na terenie miasta w największym natężeniu. Najbardziej dotkliwym problemem okazało się bezrobocie, które zostało wskazane aż przez 100% respondentów zamieszkujących cztery dzielnice: Suchą Górę, Górniki, Rozbark i Stroszek-Dąbrowę Miejską. Potwierdzają się tu złe opinie mieszkańców udzielone na temat rynku pracy i możliwości 21

22 znalezienia dobrego zatrudnienia, których duży udział w poprzednim pytaniu przypadł szczególnie w obrębie dzielnicy Stroszek-Dąbrowa Miejska. Na drugim miejscu pod względem natężenia problemu znalazła się przestępczość. Szczególnie dużym udziałem wskazań (100%) w tym zakresie charakteryzują się dzielnice: Górniki, Sucha Góra oraz Stolarzowice. Dużymi problemami z jakim mierzą się mieszkańcy Bytomia są także alkoholizm oraz wandalizm, które zostały wskazane przez wszystkich mieszkańców dzielnic: Sucha Góra, Górniki oraz Stolarzowice. Można wnioskować, że na terenie tych obszarów istnieje powiązanie pomiędzy wysokim bezrobociem, a znacznym poziomem zjawisk związanych z degradacją społeczną: przestępczością, wandalizmem oraz alkoholizmem. Tabela 3. Które z poniższych problemów społecznych występują na terenie miasta w największym natężeniu (tzn. są najbardziej widoczne i odczuwalne)? Miejsce zamieszkania % z N w kolumnie % z N w kolumnie % z N w kolumnie % z N w kolumnie % z N w kolumnie % z N w kolumnie % z N w kolumnie % z N w kolumnie % z N w kolumnie % z N w kolumnie % z N w kolumnie % z N w kolumnie Bobrek Sucha Góra Szombierki Śródmieście Górniki Karb Łagiewniki Miechowice Osiedle Gen. Ziętka Rozbark Stolarzowice Stroszek - Dąbrowa Miejska 1. Bezrobocie 66,7% 100,0% 73,4% 96,1% 100,0% 81,0% 93,5% 73,8% 92,9% 100,0% 91,7% 100,0% 2. Ubóstwo 42,9% 61,5% 79,7% 50,0% 75,0% 57,1% 45,2% 37,5% 67,9% 61,0% 58,3% 27,9% 3. Przestępczość 71,4% 100,0% 72,2% 89,3% 100,0% 61,9% 77,4% 45,0% 82,1% 83,1% 100,0% 83,7% 4. Brak zainteresowania mieszkańców życiem 85,7% 46,2% 62,0% 35,4% 100,0% 71,4% 77,4% 66,3% 46,4% 74,6% 41,7% 18,6% społecznym i kulturalnym 5. Bezdomność 76,2% 53,8% 64,6% 58,4% 100,0% 61,9% 67,7% 56,3% 50,0% 81,4% 50,0% 62,8% 6. Alkoholizm 66,7% 100,0% 69,6% 82,6% 100,0% 52,4% 54,8% 47,5% 76,8% 61,0% 100,0% 93,0% 7. Narkomania 52,4% 69,2% 65,8% 63,5% 100,0% 38,1% 45,2% 35,0% 46,4% 39,0% 33,3% 95,3% 8. Przemoc w rodzicie 71,4% 30,8% 67,1% 43,8% 50,0% 42,9% 45,2% 28,8% 48,2% 54,2% 41,7% 58,1% 9. Problemy opiekuńczowychowawcze 81,0% 38,5% 62,0% 55,6% 50,0% 38,1% 71,0% 66,3% 75,0% 72,9% 41,7% 46,5% 10. Brak integracji 85,7% 100,0% 62,0% 53,4% 100,0% 57,1% 51,6% 66,3% 48,2% 74,6% 100,0% 58,1% 22

23 z osobami niepełnosprawnymi 11. Wandalizm 12. Brak dostępu do nowoczesnej technologii (np. Internetu) 13. Starzenie się społeczeństwa 14. Migracje młodych mieszkańców do innych miast (polskich i za granicę) 95,2% 100,0% 58,2% 77,0% 100,0% 61,9% 80,6% 42,5% 73,2% 74,6% 100,0% 90,7% 42,9% 0,0% 53,2% 21,3% 25,0% 47,6% 51,6% 53,8% 35,7% 59,3% 8,3% 9,3% 57,1% 100,0% 54,4% 44,9% 100,0% 85,7% 64,5% 60,0% 58,9% 50,8% 100,0% 16,3% 61,9% 76,9% 64,6% 52,2% 75,0% 66,7% 74,2% 72,5% 67,9% 72,9% 83,3% 18,6% 15. Inne? 9,5% 0,0% 2,5% 4,5% 0,0% 4,8% 3,2% 0,0% 5,4% 10,2% 0,0% 0,0% Źródło: Opracowanie własne W kolejnym pytaniu badani mieszkańcy Bytomia wskazywali atuty miasta. Za najmocniejszą stronę Bytomia ankietowani uznali potencjał w zakresie rozwoju gospodarczego. Wśród wskazywanych atutów duży udział miały także środowisko naturalne oraz zabytki. Najważniejszy atut jakim jest potencjał rozwoju gospodarczego zauważony został przede wszystkim przez mieszkańców dzielnic Szombierki (88,5%) oraz Stroszek-Dąbrowa Miejska (81,4%). Środowisko naturalne jako mocna strona Bytomia zostało wskazane przez 100% mieszkańców dzielnicy Górniki. Warto zauważyć, że rozpiętość dotycząca liczby wskazań tego czynnika jest bardzo duża. Wśród ankietowanych reprezentujących dzielnicę Osiedle Generała Ziętka tylko 39,3 % osób uważa środowisko naturalne za atut Bytomia. Można domniemać, że stan środowiska naturalnego w mieście jest mocno zróżnicowany w obrębie poszczególnych dzielnic. Ciekawą obserwacją jest również fakt, że ekologia i ochrona środowiska uzyskały w pierwszym pytaniu jedną z najniższych średnich ocen, natomiast w tym pytaniu środowisko naturalne zostały wskazane jako atut miasta. 23

24 Tabela 4. Jakie są Państwa zdaniem atuty Bytomia? Miejsce zamieszkania Bobrek Sucha Góra Szombierki Śródmieście Górniki Karb Łagiewniki Miechowice Osiedle Gen. Ziętka Rozbark Stolarzowice Stroszek - Dąbrowa Miejska 1. Potencjał rozwoju gospodarczego 71,4% 15,4% 88,5% 62,4% 25,0% 28,6% 80,6% 21,3% 67,9% 74,1% 25,0% 81,4% 2. Środowisko naturalne 57,1% 53,8% 64,1% 51,1% 100,0% 57,1% 58,1% 71,3% 39,3% 69,0% 75,0% 48,8% 3. Zabytki 52,4% 61,5% 71,8% 49,4% 50,0% 61,9% 54,8% 45,0% 48,2% 56,9% 50,0% 20,9% 4. Obiekty sportowe 42,9% 0,0% 43,6% 33,1% 0,0% 23,8% 64,5% 50,0% 57,1% 36,2% 0,0% 9,3% 5. Oferta kulturalno-rekreacyjna 23,8% 7,7% 23,1% 23,6% 0,0% 42,9% 25,8% 18,8% 21,4% 22,4% 16,7% 11,6% 6. Skomunikowanie wewnętrzne 28,6% 0,0% 6,4% 18,0% 0,0% 14,3% 6,5% 20,0% 32,1% 13,8% 0,0% 7,0% i zewnętrzne 7. Aktywne społeczeństwo 14,3% 0,0% 1,3% 35,4% 0,0% 23,8% 6,5% 23,8% 25,0% 3,4% 0,0% 46,5% obywatelskie 8. Oferta turystyczna 9,5% 7,7% 1,3% 18,5% 0,0% 14,3% 3,2% 22,5% 7,1% 5,2% 0,0% 7,0% Źródło: Opracowanie własne Kolejne pytanie było ściśle związane z poprzednim i dotyczyło kierunków, w których zdaniem respondentów powinno rozwijać się miasto. Podobnie jak w poprzednim pytaniu największym zainteresowaniem badanych cieszył się rozwój gospodarczy, tj. wspieranie przedsiębiorczości mieszkańców. Szczególnie dużo wskazań w tym zakresie padło w obszarze dzielnic Szombierki (73,1%) oraz Stroszek-Dąbrowa Miejska (74,4%). Zestawiając te odpowiedzi ze wskazaniami z poprzedniego pytania widać, że mieszkańcy tych dwóch dzielnic konsekwentnie dostrzegają największy potencjał miasta w rozwoju gospodarczym. Na drugim miejscu znalazła się poprawa jakości życia mieszkańców wyróżniona szczególnie przez badanych z dzielnicy Stroszek- Dąbrowa Miejska (88,4%). Trzecim, najczęściej wskazywanym, pożądanym kierunkiem rozwoju miasta była ekologia i poszanowanie środowiska naturalnego. Największą ilością wskazań w tym zakresie również charakteryzuje się osiedle Stroszek-Dąbrowa Miejska. Stosunkowo wysoki udział odpowiedzi przypadł także na rozwój w kierunku pełniejszego wykorzysta- 24

25 nia potencjału turystycznego miasta. Najwięcej razy kierunek ten został wybrany przez ankietowanych z obszaru Łagiewniki (80,06%), ale był on wybierany dużo razy także przez respondentów z innych dzielnic: w obrębie Stolarzowic oraz osiedla Górniki przez 75% ankietowanych. Zestawiając rozkład odpowiedzi na to pytanie z wyjątkowo małą liczbą wskazań oferty turystycznej jako atutu Bytomia, widać, że jego mieszkańcy mają świadomość potencjału rekreacyjno-wypoczynkowego drzemiącego w ich mieście. Tabela 5. Jakie powinny być najważniejsze kierunki rozwoju Miasta w przyszłości? Miejsce zamieszkania Bobrek Sucha Góra Szombierki Śródmieście Górniki Karb Łagiewniki Miechowice Osiedle Gen. Ziętka Rozbark Stolarzowice Stroszek - Dąbrowa Miejska 1. Rozwój gospodarczy, wspieranie przedsiębiorczości mieszkańców 2. Pełniejsze wykorzystanie potencjału turystycznego 3. Działania na rzecz podtrzymywania i kultywowania lokalnych tradycji 4. Ekologia i poszanowanie środowiska naturalnego 5. Poprawa jakości życia mieszkańców 6. Rozwój społeczeństwa informacyjnego 7. Poprawa komunikacji z innymi Miastami w regionie i poza nim 8. Promocja i wzmacnianie marki Miasta Źródło: Opracowanie własne 71,4% 53,8% 73,1% 70,6% 50,0% 47,6% 71,0% 47,5% 42,9% 62,7% 50,0% 74,4% 61,9% 53,8% 56,4% 20,3% 75,0% 42,9% 80,6% 33,8% 46,4% 67,8% 75,0% 2,3% 57,1% 15,4% 66,7% 26,6% 0,0% 33,3% 64,5% 28,8% 55,4% 54,2% 16,7% 11,6% 66,7% 23,1% 55,1% 39,5% 75,0% 33,3% 38,7% 37,5% 51,8% 55,9% 33,3% 86,0% 19,0% 69,2% 30,8% 70,1% 50,0% 52,4% 32,3% 47,5% 39,3% 23,7% 66,7% 88,4% 9,5% 0,0% 7,7% 16,4% 0,0% 23,8% 3,2% 26,3% 26,8% 13,6% 0,0% 2,3% 4,8% 0,0% 6,4% 29,9% 0,0% 28,6% 6,5% 30,0% 19,6% 13,6% 0,0% 14,0% 9,5% 61,5% 1,3% 17,5% 0,0% 28,6% 3,2% 33,8% 14,3% 3,4% 25,0% 0,0% 25

26 Ostatnie pytanie zawarte w kwestionariuszu dotyczyło wskazania przez badanych przedsięwzięć, które ich zdaniem powinny być podejmowane w pierwszej kolejności przez lokalne władze w celu poprawy sytuacji w mieście. Za najważniejsze działania badani uznali zwiększenie poziomu bezpieczeństwa (rozbudowa monitoringu, większa liczba funkcjonariuszy policji). Największą liczbę tego typu odpowiedzi zaobserwowano wśród osób zamieszkujących Stroszek-Dąbrowa Miejska oraz Śródmieście, co pokrywa się ze wskazaniami z poprzednich pytań z których wynikało, że dzielnice te są jednymi z najbardziej niebezpiecznych w Bytomiu. Ankietowani odczuwają również dużą potrzebę poprawy standardu mieszkań (m.in. termomodernizacji budynków, poprawy wyposażenia w media), którą to wskazała prawie połowa badanych, z czego najwięcej reprezentuje osiedla Bobrek oraz Szombierki. Na trzecim miejscu z kolei znalazła się realizacja programów aktywizacji i integracji, programów aktywności lokalnej itp., co jest dobrym symptomem, świadczącym o tym, że mieszkańcy poszczególnych osiedli zdają sobie sprawę, że ciężka sytuacja wielu z nich związana z długotrwałym bezrobociem, ubóstwem, przestępczością oraz alkoholizmem prowadzi do wykluczenia społecznego i chcą wziąć udział w programach aktywizujących, dzięki którym będą mieli możliwość tę sytuację zmienić. Tabela 6. Jakie rodzaje przedsięwzięć, powinny być Pana/Pani zdaniem podejmowane w pierwszej kolejności przez władze Bytomia w celu poprawy sytuacji miasta? Miejsce zamieszkania Bobrek Sucha Góra Szombierki Śródmieście Górniki Karb Łagiewniki Miechowice Osiedle Gen. Ziętka Rozbark Stolarzowice Stroszek - Dąbrowa Miejska 1. Realizacja działań szkoleniowo-doradczych 2. Realizacja programów aktywizacji i integracji, programów aktywności lokalnej itp. 3. Organizacja większej liczby 23,8% 30,8% 27,8% 11,9% 0,0% 23,8% 9,7% 38,8% 14,3% 13,6% 41,7% 2,3% 85,7% 30,8% 75,9% 29,4% 50,0% 42,9% 77,4% 25,0% 57,1% 81,4% 16,7% 4,7% 57,1% 30,8% 72,2% 22,6% 25,0% 42,9% 67,7% 21,3% 50,0% 49,2% 50,0% 14,0% 26

27 wydarzeń o charakterze kulturalnym, rekreacyjnym dla mieszkańców 4. Stworzenie miejsca spotkań integrujących mieszkańców 5. Poprawa dostępu do usług dla osób starszych i dla osób niepełnosprawnych 6. Zwiększenie poziomu bezpieczeństwa (rozbudowa monitoringu, większa liczba funkcjonariuszy policji) 7. Działania ukierunkowywane na wsparcie organizacji pozarządowych i podmiotów ekonomii społecznej 8. Rozbudowa systemu ulg i zwolnień dla podmiotów prywatnych generujących miejsca pracy i inwestycje 9. Promocja przedsiębiorczości, wsparcie dla osób zakładających działalność gospodarczą 10. Zwiększenie liczby mieszkań komunalnych i socjalnych 11. Poprawa standardu mieszkań (m.in. termomodernizacje budynków, poprawa wyposażenia w media) 12. Rozbudowa/modernizacja 33,3% 46,2% 69,6% 21,5% 50,0% 38,1% 54,8% 33,8% 33,9% 35,6% 50,0% 32,6% 19,0% 46,2% 50,6% 42,4% 0,0% 52,4% 32,3% 25,0% 35,7% 22,0% 16,7% 86,0% 23,8% 7,7% 32,9% 66,7% 25,0% 19,0% 29,0% 35,0% 58,9% 27,1% 41,7% 95,3% 38,1% 0,0% 12,7% 13,0% 0,0% 33,3% 19,4% 20,0% 23,2% 28,8% 8,3% 9,3% 28,6% 7,7% 5,1% 13,0% 0,0% 23,8% 6,5% 18,8% 26,8% 27,1% 8,3% 11,6% 14,3% 30,8% 3,8% 35,6% 50,0% 28,6% 3,2% 23,8% 16,1% 18,6% 16,7% 32,6% 4,8% 23,1% 2,5% 48,6% 25,0% 38,1% 12,9% 67,5% 30,4% 10,2% 16,7% 18,6% 66,7% 53,8% 64,6% 62,1% 0,0% 33,3% 29,0% 26,3% 28,6% 27,1% 25,0% 60,5% 33,3% 53,8% 45,6% 42,9% 100,0% 23,8% 29,0% 21,3% 30,4% 22,0% 83,3% 39,5% 27

28 infrastruktury drogowej 13. Rozbudowa/modernizacja 28,6% 15,4% 5,1% 13,0% 0,0% 9,5% 19,4% 32,5% 14,3% 16,9% 0,0% 7,0% przedszkoli, szkół 14. Rozbudowa/modernizacja infrastruktury 0,0% 15,4% 5,1% 16,4% 0,0% 9,5% 22,6% 23,8% 25,0% 28,8% 16,7% 0,0% sportowej, rekreacyjnej i turystycznej 15. Zwiększenie dostępu do obiektów handlowych 28,6% 0,0% 5,1% 5,6% 0,0% 9,5% 25,8% 25,0% 14,3% 23,7% 0,0% 0,0% i usłu- gowych 16. Zagospodarowanie przestrzeni publicznych na parki, skwery, place zabaw itp. 4,8% 23,1% 2,5% 14,1% 50,0% 28,6% 6,5% 42,5% 12,5% 5,1% 25,0% 4,7% Źródło: Opracowanie własne 28

29 Wnioski i rekomendacje Najlepiej ocenianymi aspektami jakości życia w Bytomiu są zdaniem respondentów dostęp do Internetu, komunikacja publiczna i dostęp do usług publicznych. Wśród najgorzej ocenionych elementów życia i stanu miasta znalazły się ekologia i ochrona środowiska, bezpieczeństwo publiczne oraz rynek pracy (w zakresie możliwości znalezienia dobrego zatrudnienia). Wyniki badania w dużej mierze pokrywają się z poprzednio realizowanymi badaniami (ostatnie w 2013 r.). Według opinii mieszkańców najniebezpieczniejszą dzielnicą w Bytomiu jest Śródmieście, w obrębie którego aspekt bezpieczeństwa uzyskał średnią na poziomie zaledwie 1,94. Warto również zauważyć, że najwyższa średnia ocena tego czynnika wyniosła 3,05 co może świadczyć o tym, że mieszkańcy wszystkich dzielnic Bytomia nie czują się bezpiecznie w swoim mieście. Zaznaczyć należy, że średnie ocen poszczególnych aspektów są mocno zróżnicowane w obrębie poszczególnych dzielnic co świadczy o dużej rozbieżności w jakości życia mieszkańców oraz stanie miasta w granicach poszczególnych obszarów. Największe różnice pomiędzy najniższą, a najwyższą średnią ocen widać wśród opinii dotyczących estetyki i czystości przestrzeni publicznych oraz wsparcia osób bezrobotnych. Za najbardziej dotkliwy problem uznać należy bezrobocie (które zostało wskazane aż przez 100% respondentów zamieszkujących cztery dzielnice: Suchą Górę, Górniki, Rozbark i Stroszek-Dąbrowę Miejską), w tym długotrwałe i panujące wśród osób młodych. Problem ten, w połączeniu z często niskimi kwalifikacjami zawodowymi osób bezrobotnych prowadzi z kolei do pogłębiania się problemów sfery społecznej (w tym ubóstwa czy wykluczenia społecznego). Z tym faktem wiążą się również oczekiwania mieszkańców, którzy uważają, że władze miasta w pierwszej kolejności powinny skupić się na wsparciu przedsiębiorczości lokalnej, co przyniesie w efekcie wartość dodaną w postaci zmniejszenia bądź zapobiegnięcia pogłębiania się kolejnych problemów społecznych. Rekomenduje się szerokie wsparcie w tym zakresie, w tym przede wszystkim skierowane na zapewnienie osobom bezrobotnym kursów i szkoleń - pozwalających zarówno na uzyskanie odpowiednich kwalifikacji zawodowych, jak i kompetencji miękkich wymaganych np. przy kontakcie z klientem. Zidentyfikowane na tym etapie problemy w dużej mierze zbieżne są z wnioskami wynikającymi z rozmów z lokalnymi przedsiębiorcami (Zadanie 6 niniejszego badania). Dostosowanie programu nauczania szkół średnich 29

30 (zarówno do potrzeb lokalnego rynku pracy jak i położenie bardzo silnego nacisku na zajęcia praktyczne) oraz oferty kursów dla bezrobotnych do charakteru lokalnych pracodawców powinno być głównym działaniem w celu ograniczenia problemów społecznych mieszkańców obszaru rewitalizacji. Drugim istotnym problemem społecznym jest niski poziom bezpieczeństwa, na który uskarża się znaczna część badanych (zarówno w przypadku niniejszego badania, jak i w przypadku badań realizowanych w latach ubiegłych). Wśród rekomendowanych działań w tym zakresie znajdują się więc rozbudowa sieci monitoringu oraz nacisk na zwiększenie liczby patroli służb mundurowych. Największą liczbę tego typu odpowiedzi zaobserwowano wśród osób zamieszkujących dzielnice Stroszek-Dąbrowa Miejska oraz Śródmieście, co pokrywa się ze wskazaniami z innych pytań z których wynikało, że dzielnice te są jednymi z najbardziej niebezpiecznych w Bytomiu. W ramach prowadzonej analizy porównano również wyniki aktualnie przeprowadzonych badań z raportami z lat ubiegłych. Ze względu na zastosowanie odmiennych kwestionariuszy ankiet, analiza przeprowadzona została w formie tabelarycznej, pozwalając na porównanie informacji z poszczególnych grup tematycznych. Tabela 7. Porównanie wyników aktualnie przeprowadzonych badań z raportami z lat ubiegłych Sfera Bezpieczeństwo Wyniki badań prowadzonych w latach 2010, 2011 i 2013 r. W 2013 r. wzrosła liczba osób, które zgadzają się z opinią, że Bytom to bezpieczne miasto (średnia ocena 5,9, w roku ,2, w roku ,0). Jednocześnie pojawiło się mniej negatywnych ocen, dotyczących skuteczności policji w ściganiu przestępczości (średnia aktualna ocena 4,6, w roku ,4, w roku ,4). Warto zauważyć także, że wzrosła liczba respondentów zgadzających się z opinią, że poziom przestępczości w Bytomiu jest większy niż w innych, okolicznych miastach (w roku ,0, w roku ,7, w roku ,2). Aktualne wyniki badań (2017 r.) Bezpieczeństwo publiczne ocenione zostało jako jeden z największych aspektów problemowych Bytomia. Oceny negatywne (zdecydowanie złe i raczej złe) stanowiły aż 53,53% ogółu udzielonych odpowiedzi, a oceny neutralne stanowił 31,38%. Tym samym, bezpieczeństwo publiczne zostało pozytywnie ocenione jedynie przez nieco ponad 5% respondentów biorących udział w badaniu. Tym samym nie można mówić o utrzymaniu się trendu zwyżkowego w pozytywnej ocenie sfery bezpieczeństwa, którą odnotowano w dotychczasowych badaniach. Pomoc społeczna Średnia ocena działalności placówek pomocy społecznej (5,8) była w 2013 r. zbliżona do wyniku badania z roku 2010 (6,1), a wyższa niż w 2011 roku (3,7). Pomoc społeczna została przez respondentów oceniona przeciętnie. Ocena "ani dobrze, ani źle" stanowiła nieco ponad połowę wszystkich odpowiedzi, a oceny pozytywne stanowiły nieco ponad 19%. Tym samym, można uznać, że wyniki pozostają w zbieżności z tymi odnotowanymi w latach ubiegłych. 30

31 Dostępność usług publicznych Komunikacja miejska Badani w dużym stopniu zgadzają się, że Bytom ma dobrze rozwinięte usługi dla ludności (średnia ocena 6,6). Nastąpił w tej kwestii wzrost oceny w porównaniu z rokiem 2011 (4,0), ale spadek w porównaniu z rokiem 2010 (7,2). W 2013 r. badani mieszkańcy lepiej postrzegali jakość i sprawność komunikacji miejskiej (średnia ocena to 6,4), aniżeli w roku 2011, kiedy wyniosła ona 3,2. Dostęp do usług publicznych stanowił jeden z najlepiej ocenionych aspektów badania. Suma ocen pozytywnych stanowiła w tym przypadku aż 45,64%. Ponadto odnotowano stosunkowo wysoki udział ocen przeciętnych, poprzez co oceny negatywne zostały udzielone jedynie przez co piątego badanego. Można więc stwierdzić, że dostęp do usług publicznych w ostatnim czasie uległ polepszeniu, o czym świadczą oceny samych mieszkańców. W 2017 r. można zaobserwować kontynuację trendu w zakresie wzrostu udziału mieszkańców zadowolonych z funkcjonowania komunikacji miejskiej. Aspekt ten znalazł się na trzecim miejscu najlepiej ocenionych elementów funkcjonowania miasta. Suma ocen jednoznacznie pozytywnych wyniosła 44,89%, a oceny przeciętne objęły aż 43,55% ogółu respondentów. Tym samym udział ocen negatywnych wyniósł nieco ponad 11%. i rekrea- Kultura cja W porównaniu do badań przeprowadzanych w poprzednich latach, w 2013 r. zwiększyła się średnia ocen dotyczących kwestii kultury i rozrywki. Najwięcej osób zgadzało się z opinią, że w Bytomiu można spędzić ciekawie czas wolny (średnia ocena 7,1 w 2013 roku, 3,7 w 2011 roku i 4,8 w 2010 roku). Oferta kulturalna miasta została oceniona przez respondentów umiarkowanie pozytywnie. Na oceny jednoznacznie pozytywne przypadło nieco ponad 32% ogółu wskazań, a blisko 52% przypadło na oceny neutralne. Nieco lepiej oceniona została oferta rekreacyjno-sportowa, w przypadku której udział ocen jednoznacznie pozytywnych wyniósł nieco ponad 38%, tj. był wyższy o 6 p.p. od oferty kulturalnej. Można więc mówić o ustabilizowaniu się umiarkowanie pozytywnej opinii dot. oferty kulturalno-rekreacyjnej miasta w ostatnich latach. Rynek pracy Oczekiwania mieszkańców wobec władz miasta Biorąc pod uwagę badania przeprowadzone w latach ubiegłych, ocena opinii dla młodych ludzi jest stała praca w Bytomiu oraz w Bytomiu każdy, jeśli chce, może znaleźć stałą pracę odnotowywana była na niezmiennym, niskim poziomie (średnia ocena 2,6 w obydwu przypadkach). Najczęściej pojawiającą się odpowiedzią w zakresie oczekiwanych przez mieszkańców działań władz miasta było usprawnienie działań policji i straży miejskiej. Kolejną, ogólne zwiększenie bezpieczeństwa w mieście. Istotną Rynek pracy (w kontekście możliwości znalezienia dobrego zatrudnienia) stanowił jeden z najgorzej ocenionych aspektów badania. Ponad połowa badanych oceniła tę sferę negatywnie, a ponad 34% neutralnie. Tym samym, pozytywne oceny to jedynie nieco ponad 15% ogółu ocen. Problem ze znalezieniem dobrego zatrudnienia stanowi tym samym istotny aspekt problemowy Bytomia, pojawiający się w prowadzonych badaniach na przestrzeni kilku ostatnich lat. Za najważniejsze działania badani uznali zwiększenie poziomu bezpieczeństwa (rozbudowa monitoringu, większa liczba funkcjonariuszy policji). Blisko 48% ogółu badanych wskazało tą odpowiedź. Na drugim miejscu w poniższym zestawieniu znalazła się poprawa standardu mieszkań (m.in. termomodernizacje budynków, 31