VOL. 25, NO 6 (282) JUNE/CZERWIEC 2017

Transkrypt

1 P POLISH a n o r a m a Niezalezny magazyn kulturalny Independent Cultural Magazine POLSKA VOL. 25, NO 6 (282) JUNE/CZERWIEC 2017 Zakopane na tle Tatr Bielskich i Wysokich widziane z tarasu widokowego na Gubałówce Fot. Władysław Bachleda

2 2 June / Czerwiec 2017 Biała kartka, prosty tekst, święty obrazek. Zaproszenie jakich, wydawałoby się, widziałam i otrzymałam tak wiele w ciągu długiego życia. Zaproszenia na I Komunię świętą, na ślub, czasem na bierzmowanie, na srebrne czy złote wesele. Mam ich całą kolekcję. Najnowsze coraz częściej pokazują się w formie wirtualnej, na Facebook u, na różnych blogach również. Zapraszamy na święcenia kapłańskie Rogera Karola Niedzielskiego które odbędą się 27 czerwca o 7 wieczorem w St Joseph s Basilica w Edmonton, St. Inne od wszystkich jest to właśnie zaproszenie, wyjątkowe w dzisiejszych czasach tak bardzo, że patrzy się na nie i czyta z zupełnie innym uczuciem, a raczej uczucc mieszaniną: nie tylko z radością, ale z podziwem i jakimś wielkim szacunkiem - takim, jakie się odczuwa, kiedy dotyka się najgłębszej tajemnicy. Wszystkie wielkie wydarzenia osobistorodzinno-religijne mają głębokie znaczenie, ale święcenia kapłańskie czy zakonne są pod tym względem Wezwanie i odpowiedź Rok temu Roger-Karol został diakonem. W tym roku zostanie kapłanem wyjątkowe. Bo jak można inaczej nazwać to, że Bóg wzywa konkretnego człowieka, żeby użyczył mu siebie, żeby stał się Jego specjalnym przyjacielem i niejako też i Jego rycerzem, a zarazem sługą ludzi. Żeby oddał mu do całkowitej dyspozycji swojego ducha, serce, umysł i to ludzkie, kruche ciało, poddane naturze, przemijaniu i słabościom. Niewidzialny, Niepojęty Stworzyciel i Pan Wieków pragnie mieć konkretne ludzkie dłonie w naszej konkretnej czaso-przestrzeni, żeby biały opłatek mógł się Nim stawać w Przeistoczeniu i by mógł karmić nas Sobą na wieczność, do której zdążamy. Ołtarz jest miejscem cudu, z którego najczęściej nie zdajemy sobie sprawy, bo cud ten przekracza całkowicie nasze pojęcie. Cud ten nie może zaistnieć jednak bez człowieka księdza. Takiego, jakim Karol stanie się 27-mego czerwca. Są na świecie puste kościoły, bo nie ma kto w nich odprawiać MszE św. Są ludzie czekający po kilka miesięcy na ten cud, na przyjazd misjonarza i słowa przeistoczenia, które tylko on może skutecznie wypowiedzieć. Bóg pragnie również mieć taki a nie inny głos ludzki - w tym przypadku głos Rogera Karola Niedzielskiego - żeby zbłąkanemu człowiekowi, który żałuje i nie może się sam wyplątać z sieci odwiecznego Wroga, powiedzieć tym właśnie głosem, a nie innym: i ja odpuszczam tobie grzechy idź w pokoju. Konfesjonał jest również miejscem cudu. Oprócz ołtarza i chrzcielnicy, konfesjonał jest zresztą najradośniejszym miejscem na ziemi. Tam tablica zamazana na czarno staje się lśniąco biała, karty kredytowe, linie kredytowe i wszelkiego typu zadłużenia i pożyczki zaciągnięte przez sumienie są unicestwiane, bez względu na obciążenie. Z konfesjonału wychodzimy wolni jak ptaki. Powinniśmy tańczyć z radości po opuszczeniu tego przedziwnego miejsca. Niebo tańczy, kiedy żałujemy za grzechy i spowiadamy się dlaczego nie mielibyśmy i my okazywać radości? I cudu rozgrzeszenia by jednak nie było, gdyby człowiek wezwany do tego, by stać się Głosem, powiedziałby Bogu nie, kiedy Ten go wzywa. Każdy ma jakieś sny, które zapadły w serce na zawsze. Ja też miałam w życiu jeden, którego nie zapomnę, a który pomógł mi bardzo zrozumieć role księdza w Kościele Katolickim. W owym śnie znajduję się w kościele, pustym i zaniedbanym. Obrus z ołtarza ściągnięty, jacyś ludzie chodzą i głośno, bez szacunku rozmawiają. Kościół jest niezwykle zaniedbany i robi wrażenie opuszczonego. Zupełnie nielogicznie w tej sytuacji czekam na spowiedź stojąc przed tradyjnym konfesjonałem ustawionym z boku, po lewej stronie kościoła. W konfesjonale nie ma księdza. Za mną stoi garstka ludzi, też oczekujących, bardzo skupionych i cichych. W konfesjonale nie ma wprawdzie księdza, ale jest w nim niewidzialna, ale mocno odczuwalna Obecność, którą mogę opisać tylko jako ogromną, przepotężną Miłość, ogarniającą mnie i każdego z osobna, niezwykle czuła, ale i wszechmogąca. Ta bezkresna Miłość, której wspomnienie jest nadal po dziesiątkach lat tak silne, że zaciska mi gardło ze wzruszenia, kiedy o Niej myślę też czeka. Niezwykle cierpliwie, pokornie ta potężna Miłość czeka na człowieka - księdza, żeby się przez niego nam udzielić. Jakiś namaszczony przez Boga w dniu święceń mężczyzna przyjdzie do tego upokorzonego i biednego kościoła, wejdzie do konfesjonalu i będzie służył Miłości i nam. W tym śnie jakoś wiemy wszyscy, że nie jest to daremne oczekiwanie i nikt się nie buntuje. Gdyby nasz Karol - Roger, rozpatrując drogi życiowe w wieku lat 18 stłumił głos Boga w sercu i wybrał jakiś praktyczny zawód, albo odszedł z wybranej drogi w ciągu ośmiu długich lat studiów seminaryjnych, jakiś ołtarz i jakiś konfesjonał pozostałyby puste na jak długo? nie wiadomo. Miłość musiałaby jeszcze dłużej czekać. I ludzie też. Nie łatwo iść za wzywającym do ofiary z całego życia głosem Niewidzialnego w wieku 18 lat i żyjąc w Kanadzie w świecie, który wierzy wyłącznie w to, co namacalne, sprawdzalne naukowo, zwłaszcza korzystne i opłacalne, materialne aż do bólu. Nasza

3 June / Czerwiec zachodnia cywilizacja, która w imię komfortu życia zabija swoje nienarodzone dzieci i ludzi chorych, odcięła się całkowicie od pojęcia ofiary i poświęcenia. Powołanie jest trochę jak młode drzewko, rzadkie i delikatne, wymagające odpowiedniego klimatu i pielęgnacji. Jest wolne i nie da się go zmusić do rośnięcia ani do wypuszczania listków, a tym bardziej do wydawania owoców. Trzeba je jednak podlewać w czasie suszy, stanąć przy nim w godzinach burzy, zasilić czasem. Te role w wypadku powołania kapłańskiego spełnia rodzina. Bogu mówi tak cała rodzina, nie tylko jeden człowiek. Karol ma to ogromne szczęście, że pochodzi z cudownie normalnej polskiej rodziny, otwartej na Boga i tradycje, a zarazem mocno po ziemi stąpającej. Rodziców Karola - Rogera, jego brata Michała i siostrę Iwonę znamy z mężem od niespełna 30 lat, czyli od pierwszego roku pobytu w Kanadzie. Każdy emigrant wie co znaczy taka przyjaźń z czasów na początku, kiedy się szukało sprzątania, żeby z miesiąca na miesiąc przeżyć, rozglądało się za starym (ale na chodzie) samochodem, żeby do tej pracy dojechać i kiedy kawa pod kościołem po niedzielnej Mszy św. była jedyną i wyczekiwaną rozrywką. Na pamięć i pomoc Janeczki i Antka zawsze można liczyć: pracowici, gościnni, serdeczni, obdarzeni tym cudownym poczuciem humoru, które mają tylko rodacy wywodzący się z dawnych wschodnich rejonów Polski. Osłodzili nam swoją przyjaźnią niejedne trudne chwile. Byliśmy świadkami ich zmagań z niełatwą rzeczywistością w nowym kraju, a oni naszych. Starsze dzieci chodziły do tej samej szkoły co nasi chłopcy. Och, te dobre choć trudne czasy Pamiętam chrzest Karola, a potem jego I Komunię świętą. Z oczu nam ten chłopak nie schodził, bo zawsze go gdzieś w parafii na południu widzieliśmy. Rok po roku mijał i w każdą niedzielę można było spotkać Karola ministranta. Jakoś bardzo naturalnie wyglądał krzątając się przy ołtarzu. Ojciec cierpliwie przywoził go do kościoła też i w powszednie dni. Pamiętam, że kiedyś pomyślałam z podziwem jedni wożą dzieci na tenisa czy piłkę nożną po szkole, a Antek Karola do kościoła Jeden po ciężkiej pracy, drugi po szkole. To rodzina dała Karolowi wszystko, czego jego młode powołanie potrzebowało w ciągu długich lat seminaryjnych modlitwę, opiekę i radę, swoją ciężką pracę. Nie było ofiar jakiej by rodzina dla Karola nie poniosła i to jak radośnie i bez narzekań. Nie było też chyba jednego nabożeństwa do Matki Bożej Nieustającej Pomocy bez intencji za Rogera, w domu konsekwentnie nazywanym Karolem, bo przecież po Papieżu-Polaku dostał to imię. Brat Antoni Kowalczyk sporo się nasłuchał próśb w czasie częstych odwiedzin rodziny młodego kleryka na swoim grobie w St Albert. Jeden Antoni emigrant Europejska Akademia Dyplomacji Szanowni Państwo, w imieniu Europejskiej Akademii Dypolomacji z siedzibą w Warszawie, mam zaszczyt przesłać Państwu informację na temat Akademii Młodych Dyplomatów - rocznego programu adresowanego do osób, ktore planują karierę zawodową w środowisku międzynarodowym. XIV już edycja Akademii Młodych Dyplomatów pozwala na doskonalenie umiejętności praktycznych, uzupełniając w ten sposób ofertę akademicką. Program umożliwia także poszerzenie sieci kontaktów międzynarodowych oraz przyczynia się do promocji Polski i podtrzymywania więzi młodego pokolenia z Ojczyzną i językiem polskim. Uczestnicy mają możliwość spędzenia 7 weekendów w Warszawie oraz jeden w Krakowie, w ramach jednej z trzech specjalizacji: International Organizations (w j. angielskim), International Security (w j. angielskim) oraz Polska Służba Zagraniczna (w j. polskim). Co roku otrzymujemy świetne aplikacje reprezentantów młodego pokolenia Polonii, dlatego też pozwalam sobie napisać do Państwa z prośbą o możliwie szerokie rozpowszechnienie załączonej informacji poprzez Państwa sieć kontaktów lub rekomendowanie osób, które byłyby zainteresowane programem. Termin nadsyłania aplikacji upływa 30 czerwca br. Najlepsi kandydaci mają możliwość ubiegania się o stypendia (aplikacje stypendialne przyjmujemy do 31 maja br.). Więcej informacji można znaleźć na stronie programu: Europejska Akademia Dyplomacji (EAD) jest pozarządową organizacją non-profit, z dwunastoletnim doświadczeniem w kształceniu młodych liderów, mającą obecnie 5500 absolwentów z ponad 75 krajów. Wielu absolwentów EAD z sukcesem ukończyło aplikację dyplomatyczno-konsularną, pozytywnie zdało egzaminy European Personnel Selection Office (EPSO) i podjęło pracę w instytucjach Unii Europejskiej, Organizacji Narodów Zjednoczonych, Radzie Europy czy Banku Światowym. Wielu zagranicznych alumnów AMD pracuje obecnie w swoich narodowych ministerstwach spraw zagranicznych. W razie dodatkowych pytań jesteśmy do Państwa dyspozycji. Łączę wyrazy szacunku, Katarzyna Waksmundzka Zastępca dyrektora Europejska Akademia Dyplomacji drugiemu Antoniemu powierzał rodzinne radości i kłopoty. Polska premier, Beata Szydło, której syn Tymoteusz otrzymał święcenia kapłańskie kilka dni temu, powiedziała, że syn seminarzysta przemienił ich rodzinę. Zaczęli się uważniej wsłuchiwać w to, co Pan Bóg do nich mówi, więcej się modlić, głębiej zawierzać. Coś takiego dzieje się z ludźmi, którzy towarzyszą młodemu człowiekowi, który płynąc pod prąd naszych egoistycznych czasów zbliża się do Boga. No i nadchodzi dzień święceń koniec jednego etapu, początek następnego. Było Boże wezwanie Chodź za Mną, była odpowiedź Idę, Panie. Z dniem święceń, 27 czerwca, pada nowe wezwanie Wytrwaj w miłości Mojej. I przede wszystkim tego wytrwania należy życzyć naszemu młodemu rodakowi, pierwszemu Polakowi z powojennej generacji w Albercie, który zostaje kapłanem. Warto dodać, że Karol mówi płynnie po polsku, bez akcentu, co jest rzadkością wśród urodzonych na obczyźnie młodych ludzi. Od sierpnia będzie wikarym w Bazylice Św. Józefa. Msza św. prymicyjna odbędzie się w Kościele Matki Bożej Królowej Polski w Edmonton 2 lipca br. o godz. 11. Maria Kozakiewicz Letters to the Editor The Polish Panorama welcomes your letters. Please write and add your name, address, , and telephone number. All letters are subject to editing. Opinions expressed in letters to the editor do not necessary represent the views of the Editorial Board. redakcja@panoramapolska.ca Biblioteka Parafialna im. świętego Jana Pawła II mieści się w dolnej sali kościoła Różańca Św. ( Str. Edmonton) Czynna w każdą środę od 18:00 do 20:00 oraz w każdą niedziele od 10:00 do 14:00 Posiadamu najnowsze wydania książkowe, CD, DVD, MP3 w następujących działach: religijnym, poświęcony JPII, dział dla dzieci, rozrywkowy oraz historyczny. Mamy też sekcje anglo- jezyczną.

4 4 June / Czerwiec 2017 Wyniki Konkursu Młodych Talentów który odbył się 27 maja br. w Vanguard College w Edmonton Kategoria instrumentalna: (11-12 lat) Marysia Janisz - 1 miejsce, (12-15 lat) Maja Budzinski 1 miejsce, (15-18 lat) Sebastian Sękowski 1 miejsce. Kategoria wokalna: (do 8 lat) Adam Ottowicz 1 miejsce, (8-10 lat) Gabriela Surowiec 1 miejsce. Kategoria Literacko Poetycka: (8-10 lat) Ada Janisz 1 miejsce, Ania Armstrong - 2 miejsce, Maria Armstrong -3 miejsce, (11-12 lat) Nikola Staszczyk 1 miejsce, Adam Cudzich 2 miejsce, (12-15 lat) Miriam Słaby 1 miejsce, Piotr Banasiak 2 miejsce, Daniel Cudzich 3 miejsce. Kategoria Plastyczna: (do lat 8) Alicja Trela 1 miejsce, Daniel Trela 2 miejsce, Olivia Dudek 3 miejsce, (8-10 lat) Ania Armstrong -1 miejsce, Julia Roznicka oraz Alex Dudek 2 miejsce, Maya Kusiak 3 miejsce, (11-12 lat) Victoria Łuszczek 1 miejsce, Sandra Pozorek 2 miejsce, Gabriel Kusiak 3 miejsce, (12-15 lat) Paulina Zarzycka 1 miejsce, Kuba Halat 2 miejsce, Kamil Majchrzak - 3 miejsce, (15-18 lat) Jessica Thomas Korzeniowski 1 miejsce, Natalia Abramowicz 2 miejsce, Michał Konefał 3 miejsce. Organizatorzy Konkursu Młodych Talentów: Kongres Polonii Kanadyjskiej w Albercie, Fundacja Pomocy Dzieciom im. Magdy Tomczak, Federacja Polek Ogniwo nr 3 i Towarzystwo Kultury Polskiej w Edmonton, we współpracy z Izabellą Orzelski, Tanią Warszyński oraz polskimi szkołami: Henryka Sienkiewicza, Marii Chrzanowskiej i Programu Jana Pawła II przy szkole Św. Bazylego. Na zdjęciach laureaci kategorii instrumetalnej oraz wokalnej

5 June / Czerwiec Chór Polskie Kwiaty Fot. Witek Stepczynski Pani Elżbieta Kapica otrzymuje bukiet kwiatów od dzieci z prowadzonych przez nią zespołów tanecznych Dzień Matki W Polsce po raz pierwszy Dzień Matki obchodzony był 26 maja 1923 roku w Krakowie. Obecnie obchodzony jest w 140 krajach, w większości z nich, w tym również w Kanadzie, w drugą niedzielę maja. Z tej okazji 14 maja br. odprawiona została uroczysta Msza Święta w kościele Różańca Świętego w Edmonton. 26 maja natomiast Kanadyjsko Polskie Towarzystwo Historyczne zorganizowało obchody tego święta w sali parafialnej. Ksiądz proboszcz Andrzej Sowa zaśpiewał pieśń na Dzień Matki. Wystąpiło też liczne grono polonijnych muzyków: skrzypaczka Maja Budzińska, Marysia Janisz śpiew i fortepian, Jurek Cieślik akordeon, chór Polskie Kwiaty, oraz zespoły taneczne Łowicz Oberek i Opoczno, którymi kieruje pani Elżbieta Kapica. Obecne na uroczystości matki zostały obdarowane kwiatami jako wyraz wdzięczności za trud wychowania i wszystko co robią dla dobra swoich dzieci. Za zorganizowanie tej wzruszającej imprezy należą się szczególne słowa podziękowania dla członków Kanadyjsko Polskiego Towarzystwa Historycznego na czele z jego prezeską panią Heleną Facsko. (MS) Najmłodsi tancerze Fot. Witek Stepczynski

6 6 LISZTOMANIA W CALGARY FUNDRAISING CONCERT FOR LEUKEMIA RESEARCH Mikołaj Warszynski June / Czerwiec 2017 Cross Cancer Institute w Edmonton oraz Leukemia & Lymphoma Society of Canada. Głównymi sponsorami tego koncertu były polskie organizacje: Polish Canadian Association of Calgary & the Polish Canadian Humanitarian Society przy współpracy z Mazurka Music and Art of Edmonton. Szczególne podziękowania należą się Toniemu Muszyńskiemu, prezesowi Polish Canadian Humanitarian Society i Markowi Domaradzkiemu, prezesowi Polish Canadian Association of Calgary za niezwykłą pomoc w poparciu tego przedsięwzięcia. Duży ukłon w stronę polskich organizacji: Polish Canadian Association of Calgary, Polish Canadian Humanitarian Society, Magda Tomczak Children s Aid Foundation, Friends of the Catholic University of Poland Inc. Edmonton Branch, oraz wszystkich sponsorów za ich szczodre dotacje! Dotacje od organizacji, korporacji oraz sponsorów prywatnych ciągle napływają. Zapraszamy na stronę internetową: albertacancer.ca/lisztomania W niedzielę, 30 kwietnia, o godzinie 17:00, w pięknym kościele Scarboro United Church w Calgary, odbył się koncert charytatywny w celu zdobycia funduszy na badania nad białaczką. Głównym organizatorem i wykonawcą tego koncertu, zatytułowanego Lisztomania był pianista Mikołaj Warszyński, który zagrał utwory solowe Liszta i Chopina. W koncercie wzięli również udział zaproszeni goście: pianistka Zuzana Simurdova, skrzypaczka Edmontońskiej Orkiestry Symfonicznej, Tatiana Warszyńska oraz skrzypaczka Alicja Warszyńska, które wraz z Mikołajem wykonały muzykę kameralną Brahmsa, Dvoraka, Wieniawskiego i Masseneta. Mikołaj zadedykował ten koncert swojej cioci Iwonie, która już od jesieni walczy z białaczką, oraz wszystkim ludziom dotkniętym tą straszną chorobą. Iwona przybyła na koncert, otoczona rodziną i przyjaciółmi. Koncert udał się znakomicie! Wspaniała i hojna publiczność calgaryjska z dominacją Polonii, przyjęła wykonania muzyków z entuzjazmem! Wydarzenie to zaszczycił swoją obecnością Konsul Honorowy Polski, Zygmunt Potocki wraz z małżonką Wiesławą. Wszystkie dochody z koncertu przekazane zostały na badania nad uleczeniem białaczki do instytutu Tom Baker Cancer Centre w Calgary, Artyści z organizatorami koncertu

7 June / Czerwiec 2017 Jak zostać dłużej w Kanadzie czyli o przedłużaniu wizy turystycznej Obywatele panstw ruchu bezwizowego, między innymi Polacy, mogą przyjeżdżać do Kanady bez wizy (o ile oczywiscie posiadaja paszport biometryczny*) i dopiero po wylądowaniu w Kanadzie otrzymują wizę pobytową, tzw. turystyczną. Urzędnik CBSA (skrót od Canada Border Services Agency) stawia pieczątkę, która jest właśnie tą wizą pobytową. Jeżeli otrzymaliśmy samą pieczątkę z datą wjazdu to znaczy, że w Kanadzie możemy przebywać turystycznie do 6 miesięcy od daty wjazdu. Jeśli pod pieczątką widnieje wpisana jakakolwiek data to oznacza, że turystycznie można przebywać jedynie do tej daty (zazwyczaj jest to okres krótszy niż 6 miesięcy). Najczęściej nasi rodacy przylatują do Kanady w celach turystycznych, by odwiedzić rodzinę bądź znajomych, albo by poznać kraj. Jeśli Polacy chcą zostać dłużej niż data na ich wizie/ pieczątce to trzeba tę wizę przedłużyć. Jak się przedłuża wizę turystyczną wg. prawa? Wizę turystyczną przedłuża się na pismie i wysyła podanie (odpowiednio udokumentowane i umotywowane) pocztą albo droga elektroniczną poprzez portal internetowy. Szybciej rozpatrywane są podania elektroniczne (online). Bardzo ważne jest wysłanie podania przed upływem ważności wizy by zachować swój legalny status w Kanadzie. Najpóźniej trzeba to zrobić w ostatnim dniu jej ważności. Jeśli się tego nie zrobi to status turysty jest utracony i trzeba ubiegać się o jego przywrócenie (tzw. restoration of temporary resident status) i odpowiednio wyjaśnić powody braku statusu. Przypominam, że każda korespondencja z Urzędem Imigracyjnym musi być potwierdzona i proszę nie wysyłać żadnych aplikacji zwykłym listem, tylko poleconym, aby był dowód nadania. Jest to bardzo istotne, ponieważ zaświadcza o naszym pobycie w Kanadzie do momentu uzyskania decyzji. Jak się przedłuża wizę nie przepisowo? Niektóre osoby twierdzą, że istnieje lepszy i mniej skomplikowany sposób na przedłużenie wizy turystycznej w Kanadzie a mianowicie wyjazd na chwile do USA lub Meksyku (jeśli oczywiście ma się wizę do USA). Wychodzą z mylnego przeświadczenia, że urzędnik na granicy wbije nową wizę, czyli nową pieczątkę wjazdu i kolejne 6 miesięcy można legalnie przebywać w Kanadzie. Otóż może być całkiem inaczej. Nie zawsze bowiem przy kolejnym wjeździe do Kanady ze Stanów czy Meksyku, turysta otrzyma nową pieczątkę. Przy każdym wjeździe urzędnik na granicy na nowo ocenia powód wjazdu nie wstawia on bezmyślnie pieczątek. W związku z tym mogą mieć miejsce następujące scenariusze: brak nowej pieczątki jeśli stara jest jeszcze ważna i urzędnik nie widzi celu wbijania nowej i ułatwiania tym samym dłuższego zostania w Kanadzie, ponieważ są określone procedury odnośnie przedłużania wizy turystycznej po wnikliwym przepytaniu (co konkretnie dana osoba tak długo robi w Kanadzie, jaki jest cel wizyty, dlaczego i skąd wraca) osoba otrzymuje VISITOR RECORD wizę, która jest potwierdzeniem tego, co mówi pieczątka - ten visitor record wcale nie musi być na następne 6 miesięcy, jak myśleliśmy tylko na okres krótszy np. 2 tygodnie, albo na tyle, co mówiła oryginalna pieczątka wjazdu. osoba pytana o powody przyjazdu do Kanady plącze się w zeznaniach, nie zna imion i nazwisk, telefonów osób (przyjaciół, rodziny) które odwiedza, jej ewentualnie skonfiskowany do weryfikacji informacji telefon nie potwierdza jej deklaracji. Wtedy może się zdarzyć (naturalnie bardzo rzadko) że taka osoba nie zostanie wpuszczona z powrotem bądź zostanie wpuszczona tylko tymczasowo, ponieważ jej paszport zostaje zatrzymany i odebrać go można dopiero wtedy, gdy się okaże bilet powrotny w jakimś krótkim terminie np. w ciągu tygodnia. Przestrzegam zatem przed wyjazdowym przedłużaniem wizy. Jeśli myślimy poważnie o pozostaniu legalnie w Kanadzie to proszę przedłużyć swój pobyt tak jak to się powinno robić wg. prawa. Szczerze radzę by nie kombinować i jeśli ktoś nie wie jak wypełnić i umotywować wniosek, jak przywrócić swój legalny status w Kanadzie i jakie dokumenty najlepiej załączyć to proszę o kontakt ze mną. *Paszport biometryczny dokument tożsamości odczytywany przy pomocy urządzeń optycznych i elektronicznych, zawiera dane biometryczne. Dokument pozwala zidentyfikować tożsamość na podstawie cech ciała, takich jak linie papilarne czy wzór siatkówki oka. 7 Agata Rebisz Bek Denture Clinic Z dumą wspieramy edmontońską Polonię Kontakt w języku polskim Kathy servuscu.ca

8 8 June / Czerwiec 2017 Wszyscy znamy najważniejsze miejsca kultu religijnego w Polsce, ale co z tymi mniej znanymi? Czasem warto zjechać z głównego szlaku i zajrzeć do miast, miasteczek i wsi, których jak Polska długa i szeroka mamy mnóstwo. Wtedy dopiero możemy posmakować Polski od środka. Bez zgiełku, szumu, tłumu i wszystkiego co może zakłócić odbiór świata takim jaki jest. Za dużo mamy w naszym życiu bodźców więc odrobina wycofania z pewnością nie zaszkodzi. Taki właśnie typ zwiedzania w ostatnim czasie szczególnie przypadł mi do gustu. Powoli, po cichutku, bocznymi drogami, ale jakże prawdziwie, jakże bez celofanu, wstążeczek i całej tej otaczającej nas zewsząd zgnilizny. Piękna ta nasza Polska! Podczas jednej z takich wycieczek trafiliśmy wraz z rodziną do pocysterskiego klasztoru w Lądzie. Już sam dojazd do niego był wspaniały. Jechaliśmy drogami, które na mapach są ledwie cienkimi niteczkami, dookoła rozciągały się pola po horyzont. Praktycznie każda z mijanych wsi miała pięknie zachowaną figurkę przydrożną oraz wspaniały kościółek, nierzadko odrestaurowany na wysoki połysk. Niemal o każdym z tych zabytków można by napisać niewielki akapit, jeśli nie tekst, ale niestety wykracza to zdecydowanie poza ramy tego materiału. Klasztor w Lądzie położony jest tuż nad Wartą. Jeśli dojeżdżamy do niego od strony Poznania wieże klasztorne widać już z daleka. Brak rozbudowanej sieci mostów w regionie wymusza przeprawy promowe więc zupełnie przy okazji mamy dodatkową atrakcję Klasztor w Lądzie Klasztor w Lądzie Fot. Krzysztof Kuska dla dzieciaków, które mogą być znudzone siedzeniem w ciasnym foteliku, w pięciopunktowych pasach, niczym astronauci lub kierowcy rajdowi. Chciałoby się powiedzieć gdzie te czasy, kiedy spałem z bratem na tylnej kanapie Malucha podczas podróży na wakacje rozpoczynającej się o czwartej rano ponieważ nie było klimatyzacji Klasztor położony jest niedaleko od głównej drogi i dobrze oznakowany więc dojazd do niego nie stanowi najmniejszego problemu. Trzeba jednak pamiętać, że to cały czas działający ośrodek duchowny więc nie ma co liczyć na zwiedzanie z przysłowiowego partyzanta. Podczas naszego pobytu odbywało się akurat spotkanie formacyjne i części pomieszczeń nie mogliśmy zobaczyć. By w ogóle zwiedzić klasztor należało zameldować się na furcie klasztornej u brata furtiana, który zamówił nam oprowadzanie na następną pełną godzinę. Jako, że mieliśmy 45 minut wykonaliśmy szybki skok do niedalekich Pyzdr gdzie również znajdują się dwa piękne kościoły i niewielkie muzeum regionalne. Punktualnie o 14 meldujemy się na powrót na furcie i okazuje się, że jesteśmy jedynymi chętnymi. Wycieczka w stylu iście prezydenckim. Nasza trójka i przewodnik. W tej relacji pełnej osobistych wrażeń wypadałoby dodać coś o samym klasztorze. Gród Lenda, w miejscu którego znajduje się dzisiejszy Ląd pamięta czasy słowiańskie i datuje się go na VIII/IX wiek. Sam klasztor założony zostaje w latach 80. XII wieku, a na przełomie XII i XIII wieku powstają pierwsze zabudowania opactwa i kościół romański, który nie przetrwał do naszych czasów. W 1331 roku Krzyżacy dopuścili się ataku na dobra klasztorne i opactwo, a Cystersi z Lądu na słynnym już procesie, stanęli jako świadkowie strony polskiej. Po roku 1350 rozpoczęła się rozbudowa klasztoru w stylu gotyckim. W 1551 roku następuje przejęcie zakonu przez polskich cystersów, a niemieccy nie godząc się z wyborem Polaka na nowego opata, udają się na Śląsk. W 1664 roku z inicjatywy nowego opata, Jana Zapolskiego herbu Pobóg następuje barokowa przebudowa lądzkiej świątyni. Ostateczny kształt świątynia przyjmuje za czasów opata Antoniego Mikołaja Łukomskiego herbu Szeliga stojącego na czele zgromadzenia do roku Po upadku Polski, w 1796 roku Prusy konfiskują większość majątku klasztornego co zapoczątkowuje powolny upadek świątyni. Z kolei w 1819 roku pod naciskiem rosyjskiego zaborcy następuje kasata cysterskiego opactwa w Lądzie. Wreszcie w 1850 roku, dzięki staraniom wielu ludzi udaje się osadzić kapucynów w Lądzie, którzy podejmują się trudnego zadania odbudowy świątyni. Powstanie styczniowe przynosi kolejny cios dla świątyni kapucyni czynnie wspierali powstańców za co zostali zesłani na Syberię, a kapelana powstańców powieszono w Koninie. Po wystawieniu na licytację dóbr Lądzkich kupuje je biskup wrocławski Aleksander Bereśniewicz i eryguje w roku 1890 parafię diecezjalną. W roku 1921 kościół i klasztor w Lądzie trafia w ręce zakonu Salezjanów. W trakcie II wojny światowej Niemcy urządzają w nim obóz przejściowy z którego księża trafiają do Dachau. Po zakończeniu wojny w Lądzie znów pojawiają się Salezjanie i rusza z pełną mocą Niższe Seminarium Duchowne. W roku 1952 powstaje Wyższe Seminarium Duchowne i jest to wybieg mający na celu uniemożliwienie zajęcia klasztoru przez komunistów. W 1973 Salezjanie rozpoczynają gruntowny remont klasztoru i kościoła. Ustanowienie przez Radę Europy europejskiego szlaku cysterskiego powoduje wpisanie Lądu w jego wielkopolski trakt. W 2005 roku zainaugurowany zostaje doroczny Festiwal Kultury Słowiańskiej i Cysterskiej w Lądzie. Tak wygląda historia tego miejsca przedstawiona w telegraficznym skrócie. Trudno słowami oddać to co można zobaczyć i poczuć więc pozostaje zachęcić tych, którzy mogą do odwiedzenia tej świątyni. Móc zerknąć na Oratorium św. Jakuba Apostoła pamiętające pierwszą połowę wieku XIV i zasiąść na ławach kapitularza to z pewnością przeżycia warte wydania paru złotych na benzynę niezbędną do dojechania do klasztoru. Tak się bowiem składa, że samo oprowadzanie jest bezpłatne i zakonnicy zachęcają jedynie do nabycie niewielkiego przewodnika w formie cegiełki na wsparcie klasztoru. W takiej sytuacji grzech nie pojechać! Krzysztof Kuska

9 June / Czerwiec 2017 Nie dziecko, ale czyny krytykujmy Jakkolwiek dziecko wyposażone jest we wrodzoną umiejętność posługiwania się rozumem oraz zmysłami, to jednak o efektach jego postawy w olbrzymiej części decyduje wpływ środowiska, i jakby tu powiedzieć... stopień zaufania zmysłom, bo jak wszyscy wiemy, zmysły lubią kłamać. Zatem naszą, rodziców rolą jest to, by dziecko uczyło się posługiwać zarówno rozumem jak i zmysłami, co w praktyce sprowadza się do takiego postępowania, które wzbudzać będzie u dziecka poczucie własnej wartości, czyli wyważoną wiarę w siebie ( bo wiem! ). Poczucie własnej wartości, wiara w siebie to posag, który przekazujemy dziecku na dalszą część dorosłego już życia, a tworzymy go poprzez własny przykład, a także werbalnie, za pomocą słów, którymi porozumiewamy się między sobą, a szczególnie z dzieckiem. Najczęściej, już niemal tradycyjnie, posługujemy się słowami krytyki. Często jednak jest to krytyka odnosząca się do osoby, czyli atak: - jesteś nieznośny, uparty, co z ciebie wyrośnie - mówimy zirytowani, zapominając, że atak obezwładnia i sprawia, że w odczuciu dziecka, rodzice są jego przeciwnikami, a nawet wrogami. Prawdziwa krytyka, a więc konstruktywna, odnosi się do zachowania oraz czynów człowieka i tylko taka może inspirować do działania. Dziecko krytykowane, zawsze będzie czuło się gorsze od innych. Natomiast dziecko słyszące krytykę swojego czynu będzie mogło szukać innego rozwiązania, będzie starało się naprawić błąd, albo będzie starało się unikać tego błędu w przyszłości. Krytyka konstruktywna jest najlepszą drogą do rozwijania u dziecka umiejętności oceniania. Umiejętność ta zawsze wyzwala w człowieku pewność swoich racji w konfliktach. Krytyka wskazująca błędy i zmuszająca do myślenia i wyciągania wniosków, wzbogaca dziecięcy bagaż doświadczeń, natomiast krytyka destrukcyjna typu jesteś taką niezdarą, znów poplamiłaś obrus zdecydowanie osłabia poczucie wartości dziecka i być może, zacznie ono powoli myśleć o sobie w takich kategoriach oceniających, jakie słyszy od rodziców. Dlatego należy używać właściwych słów. Dzieci które słyszą obraźliwe epitety jesteś głupi, co za niezdara, nienormalne dziecko, zaczynają w końcu wierzyć, że takimi są. Przeżywają wtedy smutek, ale i złość! Wtedy są niegrzeczne i często aroganckie. Poczucie własnej wartości, najczęściej decyduje o jakości niemal każdego działania człowieka, a szczególne dziecka. Uwidacznia się to zazwyczaj w gabinetach psychologów, do których trafiają młodzi ludzie w poszukiwaniu - tak zwanego - sensu życia. Człowiek - nawet już dorosły, ale o niskiej samoocenie, nie wierzy w to, że może osiągnąć jakikolwiek sukces, a jak się już zdarzy, to on uznaje, że był to przypadek. Najczęściej są to próby umniejszania swojej roli, słowami zwątpienia: Etam, udało mi się, to nie moja zasługa, nic takiego, drobiazg. Podobnie jest w szkole - jedna dobra ocena, potrafi u takiego ucznia wzbudzić obawę, że będzie w szeregu tych, którzy uchodzą za zdolnych, podczas gdy on jest źle uczącym się i nie będzie w stanie dotrzymać kroku innym. Boi się samodzielnie rozwiązywać zadania, liczy na pomoc kolegów albo rodziców. Później już w pracy, drobna nawet pochwała szefa wzbudzić może obawę, że zbliża się niebezpieczeństwo awansu i większych obowiązków, a tym samym większej odpowiedzialności, podczas gdy on się do tego nie nadaje. I tak przez całe życie. Dariusz Spanialski Felietony Sztuka Kochania Dariusza Spanialskiego teraz w książce e-book! Sztuka kochania jest zbiorem felietonów radiowych o tematyce związanej z wychowaniem dzieci i relacjami w rodzinie. Teksty publikowane były w Polskim Radio Edmonton oraz w Panoramie Polskiej. Jak głosi recenzja Wydawnictwa Nowy Świat - autor stara się pisać językiem prostym. Nie osądza, ale wskazuje na generalne przyczyny kłopotów z jakimi borykają się rodzice; nie podaje gotowych rozwiązań, ale prowokuje do przemyśleń. Adres wydawnictwa: 9

10 10 June / Czerwiec 2017 Arche rozmowa z Aleksandrą Nawrocką, jedną z założycieli drugiej polskiej wspólnoty L Arche w Poznaniu Joanna Szubstarska: Zanim założyła Pani wspólnotę w Poznaniu, przebywała Pani w pierwszej polskiej wspólnocie Arka w Śledziejowicach pod koniec lat 80-tych, odbyła Pani także staż w Arche w Canterbury. Dlaczego zaangażowała się Pani w pomoc osobom z niepełnosprawnością intelektualną? Aleksandra Nawrocka: Zaczęło się od zaproszenia, jakie otrzymałam od przyjaciół, aby poznać wspólnotę Wiara i Światło (spotkaniowe wspólnoty gromadzące osoby z niepełnosprawnością intelektualną, ich rodziny i ludzi pragnących zaprzyjaźniać się z nimi). W młodości temat osób z niepełnosprawnością nie leżał w obszarze moich zainteresowań - zarówno kierunek studiów, jak i praca zawodowa odbiegały od tych zagadnień. We Wspólnocie Wiara i Światło odkryłam przyjaźń z osobami z niepełnosprawnością. Byłam tym tak zafascynowała, że zaczęłam się bardzo zmieniać. Kiedyś byłam raczej zamknięta, niełatwo wchodziłam w relacje. W osobach z niepełnosprawnością - moich nowych przyjaciołach - dostrzegłam otwartość i to, że darzą wielką uwagą mnie i innych, że okazują jak bardzo jesteśmy dla nich ważni i nas potrzebują. To było coś tak nowego, inspirującego i budującego. Byłam zafascynowana światem tych osób, dlatego z wielkim zainteresowaniem czytałam skrypty o wspólnotach L Arche we Francji i tłumaczenia książek J. Vanier, które były dla nas dostępne. Zaczął układać mi się obraz nieba na ziemi - obraz wspólnot, w których ludzie żyją zgodnie z takimi wartościami, jak uczciwość, oddanie, przyjaźń, miłość, wzajemna służba. To było Członkowie wspólnoty L Arche z Poznania i Jean Vanier - od lewej: Przemek, Aleksandra Nawrocka, Jean Vanier, Artur, Kasia, Alina (Artur i Kasia są stałym mieszkańcami domów L Arche) niewiarygodne, ale i budziło mój coraz większy zachwyt. Pewnego razu na obóz Wiary i Światła, zaprosiliśmy też dwóch siedemnastoletnich chłopców z dużego domu pomocy. Obaj byli z niepełnosprawnością intelektualną i poruszali się na wózkach inwalidzkich. Ksiądz proboszcz małej wsi przyjął nas wszystkich na swojej plebanii. To było coś niezwykłego, tym bardziej, że na koniec obozu zaproponował, że zaprosi Marka i Roberta także na Boże Narodzenie i zapytał czy spośród nas młodych byliby chętni, by przyjechać razem z nimi, ponieważ obaj byli bardzo niesamodzielni. I tak kilkoro z nas spędziło czas Bożego Narodzenia pierwszy raz razem z Markiem i Robertem. Potem spotykaliśmy się podczas kolejnych świąt. Organizowaliśmy wakacje i weekendy w domach i mieszkaniach różnych naszych znajomych. Pragnęłam tak żyć nie tylko od święta do święta, ale na co dzień, dlatego w 1988 zdecydowałam się zamieszkać w Śledziejowicach, gdzie już funkcjonowała Arka - pierwsza wspólnota założona w naszym kraju w 1981 roku. Po dwóch latach wróciłam do Poznania i we współpracy z L Arche International, razem z przyjaciółmi zaczęliśmy konkretnie działać w kierunku zawiązania wspólnoty w Poznaniu. Było we mnie przekonanie, że są podstawy, aby wspólnotę założyć, ponieważ wokół było wiele osób chętnych do pomocy: czy to poświęcające swój czas, czy oferujące własne mieszkanie na pobyty i spotkania z osobami z niepełnosprawnością, czy też świadczące pomoc materialną. Czy dzisiaj, po wielu latach zaangażowania w L Arche, może Pani powiedzieć, na czym polega relacja z osobami z niepełnosprawnością? Czy jest to opieka czy raczej towarzyszenie? W L Arche mówimy o byciu razem, towarzyszeniu, wzajemnej pomocy. Na co dzień w Arce nie dzielimy siebie na my-oni. Jesteśmy tu razem z osobami, które samodzielnie nie radzą sobie w zwykłych czynnościach życiowych, które nie posiadają takich zdolności i umiejętności, dlatego potrzebują drugiego człowieka. Rzeczywiście osoby z niepełnosprawnością potrzebują pomocy - przy higienie, pielęgnacji, podawaniu leków, zmianie opatrunku, w gotowaniu, sprzątaniu, a nawet poruszaniu się. Taką pomoc możemy im dać, ale jednocześnie, od tych właśnie Osób otrzymujemy przyjaźń i uwagę, uczą nas one wybaczać oraz być otwartymi i tego, jak możemy poprawić swoją i innych jakość życia. Można powiedzieć, że uczymy się od nich tego, co w życiu jest najważniejsze budowania prawdziwych relacji z drugim człowiekiem, umiejętnego zaangażowania się w przyjaźń i obdarowania miłością i dostrzegania jej - i to jest ta wzajemna pomoc. Powiem szczerze, że relacji międzyludzkich uczyłam się i uczę nadal właśnie od osób z niepełnosprawnością. Jaki jest udział osób konsekrowanych w życiu wspólnoty? Pierwsza wspólnota w Polsce powstała dzięki zaangażowaniu Małych Sióstr, zainspirowanych działalnością Jeana Vanier. Jedna z tych sióstr miała w rodzinie osobę z niepełnosprawnością intelektualną, co stanowiło dodatkową motywację. Nasze wspólnoty w Polsce zabiegają o to, aby mieć wśród grona przyjaciół osoby konsekrowane. Posługują nam zarówno zakonnicy, jak i księża diecezjalni: odprawiane są Msze święte, udzielane sakramenty, głoszone rekolekcje, prowadzone spotkania i rozmowy duchowe. Naszym kapelanem jest ojciec Zygmunt, dominikanin. W wielu naszych domach znajdują się też kaplice. Życie razem we wspólnocie L Arche z osobami z niepełnosprawnością intelektualną i wzajemna pomoc, jaką sobie codziennie świadczymy, jest też dla nas sposobem głoszenia Dobrej Nowiny o Jezusie. Czym różni się działalność L Arche w naszym kraju i w innych ośrodkach w Europie Zachodniej? W polskich wspólnotach bardzo mocny jest duch wiary, czego nie obserwuje się już często w krajach Europy Zachodniej. Wszystkie wspólnoty L Arche na świecie łączy wspólna misja, którą jest: Ukazywanie daru osób z niepełnosprawnością intelektualna, odkrywanego we wzajemnych relacjach, które są źródłem naszej przemiany. Angażowanie się w nasze lokalne środowiska i ich kulturę oraz współpraca z innymi na rzecz tworzenia bardziej ludzkiego społeczeństwa. Kształtowanie rozwoju naszych wspólnot tak, aby odpowiadały na zmieniające się potrzeby swoich członków, a zarazem pozostawały wierne fundamentalnym wartościom, na których zostały zbudowane. Osoby z niepełnosprawnością intelektualną w

11 June / Czerwiec 2017 naszych wspólnotach, w Polsce czy innych krajach, są w centrum i pełnią ważną rolę. We wszystkich wspólnotach w Polsce są już lub powstają domy, w których osoby z niepełnosprawnością intelektualną mieszkają na stałe, do końca życia. Nasze wspólnoty tworzą także miejsca dodatkowe, np. w Poznaniu jest mała pracownia dla osób, które nie znalazły miejsca w pracowniach warsztatów terapii zajęciowej, ponieważ potrzebują szczególnej uwagi. Wspólnota w Śledziejowicach ma bardzo dobrze rozwinięty warsztat terapii zajęciowej oraz dom środowiskowy, w których w ciągu dnia przebywa kilkadziesiąt osób spoza domów wspólnoty. We Wrocławiu, obok dwóch domów, są mieszkania chronione dla 12 osób, w których samodzielnie mieszkają osoby i którym świadczona jest w sposób dyskretny pomoc ze strony asystenta. W Warszawie natomiast nie ma domu, dopiero powstaje, ale wspólnota od kilku lat prowadzi punkt wsparcia, tzn. asystenci wspólnoty chodzą do osób z niepełnosprawnością intelektualną, - które mieszkają samodzielnie lub z rodzinami - i udzielają, zgodnie z potrzebami, wsparcia. W Poznaniu także zaczęliśmy realizować taki projekt. W ostatnich latach pojawiły się grupy inicjujące powstawanie nowych wspólnot: w Gdyni, w Bielsku Białej, w Szczecinie i niewielkiej miejscowości pod Białymstokiem. W Polsce wszystkie wspólnoty działają jako Fundacja L Arche, która ma status Organizacji Pożytku Publicznego, dzięki temu mogą zabiegać o środki materialne potrzebne na działalność wspólnot a przede wszystkim domów i zapewnienie opieki osobom, które nie mają możliwości, by żyć samodzielnie. Domy, warsztaty i wszystkie inne formy wsparcia dla osób z niepełnosprawnością, mają status prawny, który uprawnia je do otrzymywania finansowania od państwa lub starania się o dotacje. Jednak to finansowanie nie jest wystarczające. Daleko nam pod tym względem do wspólnot, które działają we Francji, Wielkiej Brytanii czy Kanadzie. Staramy się zdobywać fundusze, zabiegamy o darowizny i sławny 1%, realizujemy konkretne projekty wszystko po to, aby zapewnić opiekę na właściwym poziomie osobom z niepełnosprawnością. Nasi asystenci, których jest wielu, starają się, aby do każdej osoby niepełnosprawnej podchodzić indywidualnie - to nasze najważniejsze zadanie. Budując domy, myślimy o tym, aby mieszkało w nich kilka osób z niepełnosprawnością intelektualną wraz z kilkoma asystentami, bo wtedy indywidualne wsparcie i rodzinna atmosfera jest możliwa. Ciągle szukamy środków finansowych do zrealizowania naszych zadań. Zapraszamy również do współpracy osoby chcące nas wesprzeć - zarówno poprzez swoją pracę, zaangażowanie, jak i finansowo. Czekamy na takie osoby. 11

12 12 Państwowe Gimnazjum Męskie w Katowicach z dr. Piotrem Baranowskim, historykiem, emerytowanym profesorem szkoły średniej rozmawia Stanisława Warmbrand - Spokój pozornie uładzonego świata początku XX wieku zakłóciły strzały na Moście Łacińskim w Sarajewie. 28 czerwca 1914 roku, student Gavrilo Princip dokonał zamachu na austriackiego arcyksięcia Ferdynanda i jego małżonkę Zofię von Chotek. Jak to ocenił dobry wojak Szwejk zabili nam Ferdynanda Byłam na moście w Sarajewie. Znamienne miejsce. Śmiertelne strzały zapowiedziały wojnę, która pochłonęła w okresie od 28 lipca 1914 do 11 listopada 1918 roku 8 milionów istnień ludzkich. Z uładzonej Europy koronowanych głów wyłonił się nowy ląd Europa państw narodowych. Nowa nadzieja, nowy ład zamienił się w 1939 roku w zawieruchę, w której śmierć poniosło według różnych szacunków 50 do 78 milionów ludzi. Dodam, zawieruchę niósł nacjonalizm i nowy ład społeczny, również niewolny od nacjonalizmu w imię internacjonalizmu Katowice. Na mapie krwawych dziejów najnowszych Europy - mały punkcik. Miasto dopiero co zrodzone. Strzały w Sarajewie przerwały uładzone życie w Męskim, Klasycznym, Królewskim Gimnazjum w Katowicach. Roczniki zdatne do roli mięsa armatniego powędrowały na front. Zachował się nekrolog, z marca 1915 roku, a więc ósmego zaledwie miesiąca od wybuchu wojny, opublikowany przez dyrektora Gimnazjum, dra Georga Hoffmanna w Jahrestbericht (sprawozdaniu) nr 44. Za cesarza i ojczyznę zginęli dwaj nauczyciele: dr Theodor Lorenz i dr Rudolf Dietrich, oraz uczniowie: Otto Brahn, Hans Brotreiss, Alfred Cieplik, Bruno Franetzki, Paul Frantzioch, Otto Hahn, Ernst Hoffmann, Max Jackisch, Fritz Maschke, Georg Maschke, Herbert Meissner, Erich Meusel, Friedrich Mücke, Wilhelm Neubauer, Josef Nieradzik, Hubert Proksch, Kurt Reitmann, Herbert Reisenfeld, Victor Reisenfeld, Alfons Sladeczek, Ludwig Śpiewok, Walter Strulik, Albert Tischauer, Gerhard Wagler, Ludwig Wachsner, Joachim Zaar. 26 nazwisk. To jedyna lista następne Jahresberichty, ze względu na oszczędność papieru, nie ukazały się. Dodam, iż absolwent tej szkoły, prawnik, późniejszy marszałek Sejmu Śląskiego Konstanty Wolny, po wyjściu z pruskiego więzienia, został zmobilizowany i odesłany do stadniny koni w Janowie Podlaskim. Dowódcy, zorientowawszy się, kto zacz, z funkcji koniuszego awansowali Wolnego do kancelarii wojskowej. Świat, ląd zwany Europą, po trzęsieniu ziemi wyłonił nowe lądy, wśród nich nieistniejącą od 123 lat Polskę, budowaną w innych granicach, budowaną powstaniami na krańcach zachodnich i krwawymi wojnami u wschodniego kraja. Część Górnego Śląska, z nowym, bogatym miastem Katowice to klejnot tego nowego, polskiego lądu. W samym sercu Katowic przetrwało i trwało Męskie Klasyczne Królewskie Gimnazjum W innym państwie, w innym systemie oświatowym, w innym systemie prawnym! - Powstało polskie gimnazjum, na mocy Ustawy Konstytucyjnej z 15 lipca 1920 roku, zawierającej Statut Organiczny Województwa Śląskiego; szkolnictwo na naszym terenie zostało wyłączone spod władzy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego i podporządkowane władzy politycznej autonomicznego województwa - Politycznej? - Administrację szkolną powierzono wojewodzie, pełniącemu jednocześnie obowiązki Kuratora Szkolnego. Funkcję dzisiejszego Kuratorium Oświaty pełnił Wydział Oświecenia Publicznego Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego, początkowo z siedzibą w Seminarium Nauczycielskim w Mysłowicach, a następnie w Katowicach przy dawnej ulicy Zamkowej (dziś ulica Korfantego) a w końcu przy ulicy Szafranka. - Kto powołał polskie gimnazjum? - Wydział Oświecenia Publicznego Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego pismem z dnia 26 lipca 1922 roku utworzył w Katowicach Państwowe Gimnazjum Męskie typu klasycznego, reformowanego oraz oddziały dla mniejszości niemieckiej - Gimnazjum klasyczne typu reformowanego - Podstawą programową gimnazjum klasycznego reformowanego było studiowanie greki i łaciny, oraz nauka języków nowożytnych a także przedmiotów matematyczno przyrodniczych. - Doszedł w okresie międzywojennym podział na gimnazjum, liceum - Tak! Od roku szkolnego 1932/33 wprowadzono reformę systemu szkolnego, opracowaną przez ministra Janusza Jędrzejewicza, kierującego Ministerstwem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Zatem nasze Państwowe Gimnazjum przekształciło się w Państwowe Gimnazjum i Liceum w Katowicach. Oczywiście męskie! - Przywołał pan istotną informację - o powołaniu oddziałów dla mniejszości niemieckiej - 16 sierpnia 1922 roku w Dzienniku Ustaw Śląskich ukazało się Rozporządzenie Tymczasowej Rady Wojewódzkiej o języku wykładowym w szkołach publicznych. Rozporządzenie to nakazywało wprowadzenie języka polskiego jako języka wykładowego, za wyjątkiem szkół dla mniejszości narodowych June / Czerwiec Męskie Królewskie Gimnazjum Klasyczne miało doborową kadrę nauczycielską, ale jak ci ludzie funkcjonowali w nowej rzeczywistości? - No cóż Przed przekazaniem części Górnego Śląska Polsce dr Paul Knötel i dr Georg Hoffmann opuścili Katowice, podobnie uczyniła część kadry nauczycielskiej. Część nauczycieli znalazła pracę w klasach z niemieckim językiem nauczania, część znalazła zatrudnienie w prywatnych niemieckich szkołach, co zapewnił im Niemiecki Związek Szkolny. Stażyści (assessores) natomiast zostali zwolnieni i sami szukali sobie pracy - Polski komisarz do szczególnych zleceń - Profesor Franciszek Kutsch pochodzący z Baranowic koło Rybnika, absolwent Książęcego Gimnazjum Klasycznego w Pszczynie i Wydziału Matematyki Uniwersytetu Wrocławskiego, uczył kolejno w gimnazjach w Strzegomiu, Nysie, Kluczborku. Od 1 kwietnia 1920 roku był nauczycielem w Królewskim Gimnazjum Klasycznym w Katowicach. Jako polski komisarz do szczególnych zleceń przejął od ówczesnego dyrektora dra Wilhelma Harendzy katowickie Gimnazjum. - Nauczyciele Wie pan, musimy przypomnieć jedno; w Gimnazjum była znakomita kadra nauczycielska, ale - Tworzenie od podstaw polskiego szkolnictwa średniego w górnośląskiej części województwa śląskiego nie było łatwe brak było nauczycieli, którzy posługiwali się poprawną polszczyzną i językiem niemieckim. - Studia? - Górnoślązacy studiowali w przeważającej mierze w Uniwersytecie Wrocławskim, a więc w ówczesnych Niemczech. Aby pozyskać nauczycieli Wojciech Korfanty apelował do nauczycielstwa polskiego o pomoc, między innymi w czasie wieczornicy śląskiej, urządzonej w Uniwersytecie Jagiellońskim z okazji inkorporacji Śląska do Polski. - Ponoć wojewoda Rymer też miał propozycję - Dosyć ciekawą; zaproponował w październiku 1922 roku, na posiedzeniu Sejmu Śląskiego, aby w szkołach zatrudniać byłych powstańców, wprawdzie nie posiadających pełnych kwalifikacji, ale dających gwarancję ich uzupełnienia, i potraktować to jako awans i rekompensatę za trudy powstań i przelaną krew. - Problem więc był - Ba, o skali problemu niech świadczy fakt, iż ze względu na niedobór kadry nauczycielskiej rozpoczęcie roku szkolnego w Państwowym Gimnazjum odbyło się dopiero 14 września 1922, a nie 5 września, jak to miało miejsce w innych szkołach średnich na Śląsku. Jako ciekawostkę powiem, iż wśród zatrudnionych w Gimnazjum katechetów byli ks. Augustyn Koźlik rodem z Groszowic koło Opola, ks. Robert Josiński z Bralina pod Kępnem, i wrocławianin, ks. Stanisław Wilczewski znany później katowicki logopeda! Księża ci w czasie studiów teologicznych we Wrocławiu należeli do tajnych polskich organizacji akademickich młodzieży górnośląskiej.

13 June / Czerwiec Kadra nauczycielska - Poloniści to dr Stefan Ciembrowicz z Wadowic i dr Eugeniusz Trzaska z Sambora. Nauczycielem języków obcych (łacina, greka, niemiecki) został pochodzący z Kochłowic dr Jan Wypler. Człowiek ten w czasie plebiscytu zajmował się sprawami propagandy. Referent wiecowy i prasowy, pochodzący z Osieka Adam Wagner uczył historii i języka polskiego. Nauczycielem języka niemieckiego i ćwiczeń cielesnych został pochodzący z Opolskiego Antoni Tomechna - Kto orientuje się w dziejach mieszkańców ulicy Sienkiewicza, ten musi wiedzieć, iż pan Tomechna miał ogromne zasługi w kształceniu młodzieży z Opolszczyzny! Jego mieszkanie było dachem nad głową dla młodzieży. Wychowankiem Antoniego Tomechny był między innymi późniejszy lekarz dr Gwóźdź! - Przyrody uczył Pomorzanin Konrad Hawranke. Wychowanek katowickiego Królewskiego Gimnazjum Józef Warzecha to kolejny nauczyciel greki, łaciny i niemieckiego. Śpiewu chóralnego, kaligrafii i geografii uczył urodzony w Rozdzieniu Karol Hoppe, a rysunków sam wielki Stanisław Ligoń! - Szkolny chór liczył 300 członków! Był też Karol Hoppe organistą w boguckim kościele, kompozytorem, założycielem szkoły muzyki kościelnej im. św. Grzegorza. No i papa Ligoń legendy chodzą po Katowicach, jak to na lekcjach rysunków kazał uczniom wiernie odrysowywać szczegóły ornamentów na sąsiadującej z Gimnazjum synagodze. Czy w którymś z domów zachowały się takie rysunki? Trzeba też wiedzieć, że w auli Państwowego Gimnazjum w Katowicach Stanisław Ligoń wykonał polichromię Motywy śląskie. Niestety, polichromia ta uległa zniszczeniu - Pozwoli pani, że sięgnę po nazwisko Zdzisława Hierowskiego późniejszego krytyka literackiego, publicystę, historyka literatury, ucznia w latach Gimnazjum wspomina tak: - Zespół profesorski kompletował się z trudem ( ) Księża w początkowym okresie dość licznie zastępowali nam profesorów, ucząc różnych przedmiotów - Na jakich zasadach odbywał się nabór nauczycieli? - Wakaty na stanowiska nauczycielskie oraz dyrektorskie ogłaszane były w Dzienniku Urzędowym Wydziału Oświecenia Publicznego Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego a o angażu decydowano w drodze konkursu. Zgłaszali się nauczyciele z całej Polski, szczególnie z terenów byłej Monarchii Austro- Węgierskiej, na przykład Fryderyk Kilian (germanista) był z Pilzna, Edward Czernichowski (filolog klasyczny) przybył z Czerniowiec, Stefan Kisieliński (nauczyciel ćwiczeń cielesnych) z Ostrawy - Gimnazjum mimo wszystko ruszyło - Ale w bólach. Jeszcze do roku 1924 brakowało kwalifikowanych nauczycieli. W Dzienniku Urzędowym z 15 maja 1924 poszukiwano nauczyciela historii i geografii, matematyki i fizyki, pracy ręcznej. Problemy te rozwiążą dopiero absolwenci UJ, AGH i UJK ze Lwowa - Programy nauczania - W 1919 roku Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego wydało i upowszechniło programy nauczania w szkole średniej, które później wielokrotnie uzupełniano i obszernie rozwijano. Wychodziły one z założenia, że podstawowym zadaniem szkoły średniej jest rozwój fizyczny, intelektualny i moralny młodzieży, a nie przygotowanie do studiów wyższych. Zwracano uwagę na przywiązanie danego środowiska do tradycji i przeszłości. W górnośląskiej części województwa śląskiego wprowadzono Tymczasowe plany nauki do męskich ośmioklasowych szkół średnich ogólnokształcących w dzielnicy pruskiej. Tymczasowe, jako że gimnazjum pruskie trwało 9 lat, a polskie 8, zatem uczeń z innych regionów RP miał niejaki problem z realizacją obowiązującego materiału. I to nie wszystko jak już powiedziałem, były oddziały z polskim językiem nauczania i niemieckim językiem nauczania, zatem mogłyby zaistnieć problemy z możliwością z przechodzenia uczniów do klas polskich i odwrotnie Ogólnopolskie programy na Górnym Śląsku zaczęto wprowadzać od roku szkolnego 1929/1930. Pełna unifikacja programowa nastąpiła po wprowadzeniu w latach 1932/33 reform Janusza Jędrzejewicza. - Nie było już problemów z klasami niemieckimi? Wie pan, to było zupełne novum w historii szkolnictwa na Śląsku - Trzeba by to dokładnie wyjaśnić; 15 maja 1922 roku Rzeczpospolita Polska i Republika Weimarska podpisały w Genewie konwencję w sprawie Górnego Śląska na okres 15 lat. Konwencja ta regulowała między innymi sprawy języka i szkolne. Zgodnie z tą konwencją w Państwowym Gimnazjum powstały klasy dla niemieckiej mniejszości. Zajęcia prowadzone były w języku niemieckim przez byłych nauczycieli Królewskiego Gimnazjum Klasycznego. Lekcje języka polskiego prowadził nauczyciel polski. Był nim Ludwik Kobiela - Ilu było uczniów? - W roku szkolnym 1924/25 kształtowało się to tak: klasy z niemieckim językiem nauczania liczyły 206 uczniów, klasy polskie 562 uczniów. Od roku szkolnego 1929/1930, ze względu na brak chętnych rozpoczęła się likwidacja oddziałów niemieckich. Ostatecznie w roku szkolnym 1933/34 klasy niemieckie przestały istnieć Państwowe Klasyczne Gimnazjum w Katowicach. Trwało zaledwie 17 lat Dzieje tego czasu są zwierciadłem tego, co działo się w Katowicach, na Śląsku Czas ten zamyka następna lista śmierci; uczniów i nauczycieli którzy zginęli w II wojnie światowej. O tym we wrześniu TOWARZYSTWO POLSKICH WETERANÓW POLISH VETERAN S SOCIETY Ave. Edmonton KLUB WAWEL Str. Edmonton Tel , Fax Oferuje usługi w zakresie wynajęcia mieszkań dla seniorów oraz dwie sale i Klub Wawel na wesela, bankiety, pikniki, różnego rodzaju uroczystości i imprezy 13

14 14 June / Czerwiec 2017 Grappa nie tylko do picia Długo myślałem, iż włoski alkohol grappa to silny trunek robiony z wytłoczyn winogron. Myśl była nawet słuszna. Tylko że po włosku ten szlachetny alkohol nazywa się też żeńsko LA grappa. A teraz stoję na małej stacyjce prowincjonalnej włoskiego miasteczka Bassano del Grappa. I to del (a nie della ) wskazuje na męskość słowa grappa. To o co tu chodzi? Wychodzę z bezbarwnego dworca w Bassano, wiedząc, iż pociąg z Trento (Trydent) przywiózł mnie tu na parę godzin. Pojechał dalej do Padwy. Miasteczko Bassano leży między właśnie Trento (albo bardziej po polsku Trydent) a Padwą i Wenecją. Jestem zatem w północnych Włoszech. Idę do centrum. Po paru godzinach wiem, iż jedynie stacyjka elektrycznych regionalnych pociągów jest tu kontrastowo zupełnie nieciekawa. Wszystko inne jest fascynujące, mimo jesiennego chłodu. Chroniąc się przed nim, wchodzę na starym mieście do księgarni, eleganckiej jak pałacowe salony. Jest to bowiem pałac, gdzie zamieszkiwał od września 1796 do marca 1797 sam cesarz Francuzów, Napoleon, o czym głosi marmurowa tablica na fasadzie. Księgarnia ma kilka barokowych pomieszczeń, schody, piętra, windę, zakamarki, taborety do przycupnięcia, salę konferencyjną, stoły do kontemplacji tysięcy książek. Boże, cóż to za świątynia lektury i metafizycznych przeżyć z nią związanych! Obok na placyku - muzeum. Najpierw waham się czy do niego wejść. Potem wstydzę się swego wahania... Pani w recepcji uświadamia mnie szybko. Na kilku piętrach mamy obrazy mistrzów i cały salon Widok z mostu na Bassano rzeźb Antonio Canovy. Co? Przecież to mój ulubiony i uwielbiany rzeźbiarz. Canova tworzył z marmuru genialne pomniki, grupy antyczne, popiersia i sceny romantyczne dla miast i arystokratów Europy, zanim zmarł w Wenecji w 1822 r. Istotnie, można pozazdrościć Bassano. Zaskoczyła mnie jakość tutejszych zbiorów... Pani z recepcji żegna mnie informacyjnie: - Niech pan pojedzie parę kilometrów do Possagno. Niedaleko stąd. Tam się Canova urodził!. Może zdążę? Wąskimi uliczkami schodzę do rzeki Brenta. Nigdy przedtem nie słyszałem o niej. I o moście, na który wchodzę. Ma dach, pod nim rząd flag włoskich. Jest dziwny, gdyż jest całkowicie drewnianą ale szeroką konstrukcją. Wychylam się przez poręcz. To jaki opór muszą stawiać słupy, podpory, pale mostu na alpejskiej rzece wiosną? Śniegi górskie topią się, fale wzmagają się, napierając na drewnianą konstrukcję! Teraz jest spokój - jesień. Wody są niemrawe. Cisza. Tylko pod nogami przechodniów trzeszczy drewniana podłoga. Nie ma żadnego ruchu kołowego. Most jest bardzo szeroki tylko dla pieszych. Domyślam się, iż jak go budowano, to służył wtedy karocom, dwukółkom, wozom, furmankom i on ten ciężar (plus obciążenie końmi!) wytrzymywał. Dziś ten most zawaliłby się pod nieprzerwanym potokiem ciężarówek. Przechodzę na drugą stronę miasta, mniej ważnego niż tamta strona z centrum i dworcem. Tę nierównowagę turysta od razu czuje. Dużo sklepów. Łowią, nęcą oczy turystów. Wchodzę do rozświetlonych delikatesów. Kupując funghi porcini, czyli oryginalne prawdziwki z włoskich Alp, pytam sprzedawcę o most. Klienteli mało, trochę się nudzi, ma dla mnie czas. Widocznie nie jestem pierwszym, który o to pyta. Już Andrea Palladio ( ), genialny architekt, też tu z okolicy, wykoncypował most przez Brentę. Ale planów jego mostu nie ma. To co widzimy, to zrealizowana koncepcja Angelo Casarotti di Schio. Most zbudowano wedle jego planów od marca 1819 do lutego Dzięki za informacje. Marmurowa tablica u nasady mostu mówi o tym po łacinie. Czytam tekst. No tak - projekt był finansowany przez austriackiego cesarza Franciszka I. On wtedy tu, w północnych Włoszech też panował. Tak, tu byli Austriacy jeszcze do 1918 roku! Jak w Krakowie czy we Lwowie... Po stronie centrum wchodzę po schodkach do Museo della Grappa. Też bliziutko mostu. Należy do znanej tu firmy Poli. Tam zwiedziwszy małe muzeum, zobaczywszy instruktażowy film, jak z odpadów winogron powstaje nowa jakość grappa, pytam o to słowo. Pakując mi kupioną butelkę typu big mama do złotej szerokiej metalowej tuby, ekspedientka wyjaśnia mi, iż alkohol la grappa jest rodzaju żeńskiego. To dlaczego miasto ma słowo Grappa rodzaju męskiego, pytam. A, bo to jest tutejsza góra blisko miasta! Nazywa się istotnie il Palazzo Roberti - księgarnia, tu mieszkał Napoleon

15 June / Czerwiec 2017 Grappa. Dziękuję za informacje. Szybko znajduję drogę w kierunku męskiej góry Grappa. Ma 1775 m, samochód pnie się pod górę. Grappa to najwyższa góra południowych Dolomitów. Myślałem, wjeżdżając zakrętami pod górę 30 km, iż stamtąd będzie piękny widok na okolice. Podobno przy dobrej pogodzie widać na horyzoncie nawet Wenecję i Padwę! Teraz snują się jesienne mgły ale i tak widok zapiera dech w płucach! Odkrywam tu też smutną niespodziankę. To monumentalny pomnik wybudowany przez faszystowskich architektów Benito Mussoliniego w latach Jest to potężny, wielopiętrowy krąg kamienny o smutnej konotacji. Mussolini uczcił tu swoich i wrogów włoskich i austriackich żołnierzy. Polegli właśnie tu w zażartych walkach w latach I Wojny Światowej, Zdobycie góry Grappa znaczyło otwarcie militarne na doliny pod Alpami, w kierunku południowym, właśnie ku Wenecji i dalej do Triestu. Nie tylko ja chodzę wokół potężnego ossarium, czyli gigantycznej kostnicy żołnierzy. Chodzenie rzeszy turystów wokół tego potężnego cichego cmentarza to jak kontemplacja buddyjska wokół stupy. Zjechawszy autem do miasta, ponownie jestem w centrum Bassano. Czas coś skonsumować. Wracam do sklepiku z suszonymi prawdziwkami. Dokupuję ich jednak trochę. Napewno będą wspaniale smakowały w trakcie wigilii. Na moje pytanie Dokąd na obiad? reaguje właściciel natychmiast spontaniczną odpowiedzią (tak jakby czekał właśnie na to) Da Ottone!, czyli Do Otto!. Dziękuję. To germańskie imię przypomina skomplikowane dzieje tych ziem. Pan od grzybów wyjaśnił mi dobrze drogę. Bez trudu znajduję adres. Wchodzę i baranieję... zupełnie jakbym wszedł do lokalu dziś na Sobotnia Szkoła Polska im. Marii Chrzanowskiej Strathcona High School Ave Edmonton Tel Urszula Kunikiewicz Serenity Funeral Service Princess Elizabeth Avenue NW Edmonton, AB T5G 0X9 Tel Fax YOUR COMMUNITY OWNED NOT-FOR-PROFIT SOCIETY przedmieściu Wiednia. Urządzono go z austriackimi lustrami, krzesłami o giętych poręczach wiedeńskiej firmy Thonet, a przede wszystkim na ścianach wiszą plakaty po niemiecku! Oznacza to, iż polityczne negatywne reminiscencje wygasły. Wrosły w kurz muzeów narodowych konfliktów. Młody kelner udziela mi informacji po włosku. Nie, nie zna języka niemieckiego. Ale wie, że założycielem był kiedyś Austriak rodem z Salzburga. Nazywał się Otto... Wipflinger. To nazwisko wymawia Włoch z trudem. Z jeszcze większym trudem buduje Europa już od dziesiątków lat pokój. Pokój polityczny, godzący sporą ilość narodów. Miejmy nadzieję, że potrwa on bardzo długo. Może zawsze? Ach, nadziejo, umierasz zawsze ponoć jako ostatnia... Góra Grappa z cmentarzyskiem rzuca cień tylko na miasto Bassano del Grappa. Cień jest niepozorny i niknie wraz z zapadającym zmrokiem. Góra Grappa odjeżdża za oknami lokalnego pociągu, wiozącego mnie z powrotem na zachód do Trydentu. Wiesław PIECHOCKI Bassano del Grappa, październik , A Str. Edmonton, AB T5J 2W2 PANORAMA POLSKA THE POLISH PANORAMA Editorial Board Zespół Readakcyjny: Executive Editor- Redaktor Naczelny Marek Stepczyński Edward Możejko Piotr Węcław Conrtibutors Współpraca: Maria Kozakiewicz Wiesław Piechocki Joanna Szubstarska Internet Edition Wydanie Internetowe: Marcin Janiszewski Desktop Publishing Skład komputerowy: Jan Janiszewski Advertising Dział Reklam: redakcja@panoramapolska.ca Tel Reklamy i ogłoszenia oraz życzenia można zamawiać nadsyłając ich treść wraz z odpowiednią opłatą na adres redakcji: Suite 1240, 5328 Calgary Trail S. Edmonton, Alberta T6H 4J8, Canada Czeki lub przekazy pienieżne należy wystawiać na Panoramę Polską. Redakcja nie odpowiada za treść, ani za formę zamieszczonych ogłoszeń, jak również za poglądy autorów publikowanych tekstów, z którymi często się nie zgadzamy. Advertising Deadlines: advertising space must be reserved no later than on the 15th of the month preceding publication date (e.g. January 15 for February edition). Advertising discounts: 6 inserts 10% off, 12 inserts 20% off. Make your cheque or money order payable to Panorama Polska. Please send letters to the editor to: redakcja@panoramapolska.ca Include address and telephone number. We reserve the right to edit all letters. Przyjmujemy do druku tylko teksty nadesłane pocztą elektroniczną (MS Word z polskimi znakami). Zastrzegamy sobie prawo skracania i adjustacji tekstów oraz zmiany tytułów. Redakcja nie zwraca nadesłanych materiałów. 15

16 BURTON DENTURE CLINIC Pomagam w uzupełnieniu Twojego uśmiechu. Jeśli Twoja proteza nie daje Ci pełnego komfortu i zadowolenia przedzwoń po bezpłatną konsultację lub poradę. MÓWIMY PO POLSKU Tel MONIKA OKONIEWSKI, D.D Ave, Edmonton BEZŁATNY PARKING! Dr Agnieszka Palczak i dr Renata Wachowska przyjmują pacjentów w gabinecie dentystycznym Ave Edmonton Tel WIESŁAW GÓRECKI, M.Sc. Niezależny konsultant ubezpieczeniowy. Sprzedaje ubezpieczenia: :::::::::::(life & mortgage) )))))))))))))))))))))))))) ))(disability) ))critical illness ssssssssssssssssssssssssss ::s)s))s:)::):::)s: sssss ::)):): :) s):::a:):s:):: ::s s as):ssa:::) :))s:::: a:)):::):::::sa:s:):a::::as:)::s)s:::::::)):a)))a :::::s:)a):):a:)::a::::):))::):aaa: )a:))::a:aa:::a:s: :::)):: Jeśli chcesz zaoszczędzić na składkach Bardzo dobra lokalizacja (pomiędzy London Drugs oraz Staples) Nie zwlekaj! Zadzwoń dzisiaj! Otrzymasz najlepsze stawki dostępne na rynku. COUSTOM DENTURE CARE COMPLETE AND PARTIAL DENTURES * RELINES * REPAIRS ):s::a:s: ::)::::::)a:::s):)::) :):)::ss)a:: a:)):::)::::::::::::: : s): ::a:::s):::::)::a a:)):):::saa:)a:: a:)):::)::::: :)a:aa:)):::::):)a:::a wiek Dr. Margaret Pokroy Dr. Mila Lutsky Pleasantview Professional Bldg. Suite 300, Avenue Edmonton, Alberta T6H 5B4 Fax: (780) $100,000 M K $250,000 M K $500,000 M K $82 $104 $135 $175 $210 $280 $89 $107 $145 $177 $215 $280 $109 $173 $182 $217 $255 $360 $134 $199 $232 $315 $370 $545 $177 $237 $340 $462 $580 $840 $283 $362 $565 $780 $940 $1455 $436 $605 $945 $1340 $1760 $2495 K - kobieta, M - mężczyzna aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa FAMILY DENTISTS (780) We speak English, Polish, and Russian TRAVEL TOURS INC. camelot@incentre.net BALTYK MEAT PRODUCTS & DELI LTD. Sklep czynny: poniedziałek 10-18, wt.- pt. 9-19, sobota 9-16 KINGSWAY MEWS SHOPPING CENTRE KINGSWAY AVE. EDMONTON Tel./Fax Duży bezpłatny parking Ave Edmonton, AB T5G 0P6 Tel (780) księgarnia Tel. (780) Toll Free Fax (780) Spiller Rd. SE Calgary, AB T2G 4G5 Tel. (403) Fax (403) Cell (403) SOLIDNIE - FACHOWO PO PRZYSTĘPNYCH CENACH ZRÓB REZERWACJĘ NA NASZEJ STRONIE Committed to giving caring & compassionate funeral service. Służymy Państwu wsparciem i pomocą w najtrudniejszych chwilach. Tel: Toll Free: Avenue, Edmonton AB, T5G 0B2 Owned and operated by the Smolyk family since 1941