Meksyk w kraju sombrera, tequili i nie tylko

Transkrypt

1 Górka Z., Więcław-Michniewska J. (red.), 2009, Badania i podróŝe krakowskich geografów. Tom IV, Polskie Towarzystwo Geograficzne Oddział w Krakowie, Kraków. Anna Winiarczyk-Raźniak Meksyk w kraju sombrera, tequili i nie tylko Stany Zjednoczone Meksyku połoŝone są na półkuli północnej. Powierzchnia kraju jest ponad sześć razy większa od powierzchni Polski i wynosi km 2. Meksyk sąsiaduje od północy z USA, zaś od południa z Gwatemalą i Belize. W czerwcu 2006 r. liczba ludności Meksyku osiągnęła 107,5 mln. osób ( Struktura etniczna przedstawiona na ryc.1 wskazuje na zdecydowaną przewagę ludności kolorowej i mieszanej nad białą. Wyraźnie jest to widoczne na ulicach meksykańskich miast, a szczególnie w mniejszych miasteczkach i na terenach wiejskich. Do najwaŝniejszych grup plemion, pod względem ich znaczenia kulturowego oraz ich liczebności, naleŝą Nahua (Méxica), Majowie, Zapotekowie, Mistekowie, Otomi, Totonakowie, Mazahua, Tzotzil (Szot 1981). Językiem obowiązującym w Meksyku jest język hiszpański, natomiast ponad 6 mln osób posługuje się językami indiańskimi. Do najczęściej uŝywanych zaliczyć naleŝy: náhuatl, grupę języków maya, języki miasteckie, języki zapoteckie, tzeltal oraz tzotzil ( Ryc. 1. Struktura etniczna ludności Meksyku w 2006 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie: Stolicą kraju jest miasto Meksyk (Ciudad de México; ryc. 2). Liczba ludności stolicy w 2000 r. wyniosła 8,5 mln (Distrito Federal), zaś obszar metropolitalny (area metropolitana) - ponad 18,3 mln ( Jest to jedno z największych miast na świecie, natomiast nie jest to jednak 149

2 Ryc. 2. Wybrane miejscowości w Meksyku (opisane w artykule) Źródło: opracowanie własne world city nie pełni ono funkcji światowego centrum finansowego (Blouet, Blouet 1977). Miasto załoŝone zostało przez Azteków w latach i otrzymało wtedy nazwę Tenochtitlan. Dzisiejsze Mexico City powstało właściwie na jeziorze. Centrum miasta w okresie załoŝenia stanowiła skalista wysepka połoŝona w jednej z zatok laguny. Na brzegach jeziora znajdowały się inne osady, obecnie połoŝone na terenie miasta. Ówczesna stolica połączona była z lądem potęŝnymi groblami, zaś wodę pitną sprowadzano wielkim akweduktem. Swój rozwój miasto zawdzięcza koncentracji politycznej administracji państwa juŝ od czasów panowania Azteków. W mieście Meksyk skupiona jest obecnie około połowa usług oferowanych w kraju. Ta nadmierna koncentracja zarówno usług, jak i przemysłu zwiększa moŝliwości znalezienia pracy, a więc przyciąga kolejnych imigrantów. Wszystko to moŝe skutkować dalszym znacznym rozwojem aglomeracji. Według szacunków liczba ludności Ciudad Mexico w pierwszej połowie XXI w. sięgnąć moŝe nawet 30 mln mieszkańców (Mydel, Groch (red.) 1998). Po gruntownej przebudowie przed kilku laty historyczne centrum miasta stało się bardzo atrakcyjne do zwiedzania. Zabytkowe centrum obejmuje wielki plac El Zócalo przy którym znajduje 150

3 się pałac prezydenta oraz katedra. Kościół, zbudowany w latach od 1573 do 1813, powstał na terenie, na którym wcześniej znajdował się taras świątyni Templo Mayor (głównej świątyni azteckiego państwa Tenochtitlan). Pałac Narodowy, mieszczący gabinet prezydenta Meksyku i skarbiec federalny, zajmuje całą wschodnią część Zocalo. Zdobią go wspaniale malowidła ścienne (tzw. murales) autorstwa Diega Riviery. Przedstawiają one historię Meksyku od przybycia azteckiego boga Quetzalcoatla do rewolucji w 1910 r. Na przedmieściach Meksyku znajduje się najczęściej uczęszczane przez pielgrzymów sanktuarium Bazylika de Guadelupe. 9 grudnia 1531 r. Indianin Juan Diego stojąc na wzgórzu Tepeyac ujrzał Matkę Boską w niebieskiej szacie ozdobionej złotem. Ostatecznie Kościół uznał to zdarzenie za prawdziwe, a miejsce cudownego objawienia stało się obiektem kultu. W 2002 r. Juan Diego został beatyfikowany podczas pielgrzymki Jana Pawła II. Guadalupe jest najwaŝniejszym sanktuarium maryjnym Ameryki Łacińskiej i uchodzi za najstarszą duchową stolicę obu Ameryk (Jackowski i in. 1999). Wizerunek, który zachował się do czasów współczesnych w nienaruszonym stanie, znajduje się obecnie w nowej Bazylice, poniewaŝ stara, wzniesiona na miękkim podłoŝu, zaczęła niebezpiecznie się przechylać. Nad starą bazyliką widać wzgórze Tepeyac, gdzie doszło do objawienia i w tym miejscu zbudowana została niewielka kaplica. Nowa Bazylika powstała w latach 70. i jest w stanie pomieścić tysiące wiernych. Do sanktuarium Matki BoŜej z Guadalupe rocznie przybywa kilkanaście milionów pielgrzymów, zarówno z Meksyku, jak i z pozostałych krajów Ameryki Łacińskiej (Jackowski i in. 1999). Około 50 km od stolicy leŝą ruiny miasta Teotihuacan Miasta Bogów (ryc. 2). Osada ta powstała ok. 200 r. p.n.e., dlatego na terenie ruin widoczne są pozostałości róŝnych kultur, jeszcze przedazteckich. Miasto zbudowane zostało głównie wzdłuŝ długiej ulicy, zwanej Calzada de Los Muertos (Droga Umarłych), ciągnącej się przez dwa kilometry. Na końcu ulicy znajduje się Piramida KsięŜyca oraz Plac KsięŜyca, przy którym stało pierwotnie 12 świątyń (m. in. Templo de Qetzalpapalotla Ptaka-Motyla; Templo de Jaguares czy Caracoles Emplumados Upierzonych Ślimaków). Przy Drodze Umarłych zlokalizowany jest jeden z najsłynniejszych obiektów meksykańskich Piramida Słońca. Jest ona trzecią co do wielkości piramidą na świecie (po meksykańskiej piramidzie w Choluli i Cheopsa w Egipcie). Budowla powstała na planie kwadratu o boku 222 m, a jej wysokość przekracza 70 m. Na szczyt prowadzi 248 stopni. Wzniesiona 151

4 została ok. 100 r. z trzech milionów ton materiału, bez uŝycia narzędzi metalowych, zwierząt jucznych czy pojazdów kołowych. Na drugim końcu Calzada de Los Muertos znajduje się La Ciudadela, która prawdopodobnie była rezydencją dostojnika piastującego najwyŝszy urząd w mieście. Na szczególną uwagę zasługuje piramida zwana Templo de Quetzalcoatl (Świątynia Pierzastego WęŜa). Dookoła znajdowały się budynki, w których prawdopodobnie skupiała się administracja Teotihuacan. Drugim co do wielkości miastem Meksyku jest Guadalajara, stolica stanu Jalisco. PołoŜona jest około 540 km na północny wschód od Meksyku (ryc. 2). Miasto pełni funkcje ośrodka gospodarczego, kulturalnego oraz naukowego (Długosz (red.) 2005). Z tego regionu wywodzi się wiele tradycji i atrybutów które nieodłącznie kojarzą się z meksykańską kulturą i folklorem, jak np. muzyka mariachis, tequila, sombrera i wiele innych. Z tego względu jest to równieŝ waŝny ośrodek turystyczny. Dzisiejsza lokalizacja miasta to efekt czwartej próby utworzenia ośrodka, poniewaŝ Ŝadna z wcześniejszych trzech osad nie przetrwała. Symbolem Guadalajary jest katedra, otoczona z czterech stron przez place. Budowę świątyni rozpoczęto niedługo po załoŝeniu miasta, w 1558 r. Świątynia ma charakter eklektyczny sama fasada reprezentuje co najmniej trzy style: barokowy, późnobarokowy churriguesco oraz klasycystyczny. Przy jednym z placów Plaza de Armas połoŝony jest równieŝ eklektyczny Pałac Rządowy. O waŝnej funkcji kulturalnej, związanej z folklorem meksykańskim świadczy odbywająca się corocznie na początku września Fiesta Internacional del Mariachi. Odbywają się w tym czasie pokazy, koncerty i parady, podczas których prezentują się grupy muzyków mariachi z kraju i zza granicy. Tequila połoŝona jest 50 km na północny wschód od Guadalajary, równieŝ w stanie Jalisco (ryc. 2). Od XVII w. jest to główny ośrodek produkcji napoju alkoholowego o tej samej nazwie, wyrabianego z soku agawy. Dlatego teŝ miasto otaczają pola porośnięte agawami. Dla zapewnienia najwyŝszej jakości trunku, rośliny z których produkowana jest tequila, uprawiać moŝna jedynie w stanie Jalisco oraz w ściśle wyznaczonych miejscach w kilku innych stanach. Niewątpliwą atrakcją turystyczną jest zwiedzanie gorzelni, podczas którego zapoznać się moŝna z produkcją tego napoju. O rozwoju turystyki w Meksyku decydują zarówno walory przyrodnicze, jak i walory pozaprzyrodnicze, których istnienie związane jest z niezwykle bogatą historią kraju. Wśród licznych walorów przyrodniczych 152

5 wymienić naleŝy zarówno róŝnorodność klimatyczną i krajobrazową, jak i czyste i ciepłe wody morskie oraz rozległe piaszczyste plaŝe (Maik (red.) 1998). Bardzo atrakcyjne turystycznie i bogate w ośrodki wypoczynkowe jest wybrzeŝe Oceanu Spokojnego. Wśród nich najbardziej znane jest Acapulco (równocześnie teŝ jeden z najsłynniejszych kurortów świata; ryc. 2). Jest to teŝ najstarszy z nadmorskich kurortów Meksyku. Zajmuje wąski 11 kilometrowy odcinek wzdłuŝ Zatoki Acapulco, pomiędzy Oceanem a wzgórzami. Składa się z dwóch części: miasta właściwego oraz Zona Hotelera, czyli strefy z drogimi, luksusowymi hotelami. Kurort rozwinął się dzięki znajdującym się tutaj wspaniałym plaŝom, połoŝonym nad malowniczą zatoką Bahía de Acapulco. Ciekawymi miejscami są m.in. Isla La Roqueta oraz klif, zwany la Quebrada. Niewątpliwą atrakcją kurortu są popisy skoczków zwanych clavedistas. Skaczą oni z klifu la Quebrada, z wysokości od 25 do 45 metrów w wąską rozpadlinę pomiędzy ostrymi skałami, w której kłębią się fale oceanu. Dla turystów z nieco mniej zasobnym portfelem bardziej przyjaznym miejscem do wypoczynku jest nadpacyficzna miejscowość Mazunte. MoŜna tam znaleźć równieŝ piękne plaŝe, jedynie fale są tu znacznie większe, niŝ w okolicach Acapulco. Atrakcją Mazunte jest Meksykański Ośrodek Ochrony śółwi, gdzie prowadzone są badania nad licznymi gatunkami Ŝółwi morskich i słodkowodnych. Bardzo waŝnym bogactwem Meksyku są liczne zabytki z epoki prekolumbijskiej oraz z czasów panowania hiszpańskiego. Ubarwiane są one dodatkowo przez specyficzny folklor indiański. Wśród tych zabytków interesującym przykładem jest ponad 250-tysięczne miasto Oaxaca de Juárez, stolica stanu Oaxaca (ryc. 2). ZałoŜona przez Hiszpanów w 1529 r., zabudowana została pięknymi kamiennymi budynkami w stylu kolonialnym. Najznamienitszym kościołem w mieście jest Iglesia Santo Domingo. Wieczorem przed świątynią obejrzeć moŝna pokaz ludowego tańca guelaquetza, podczas którego ubrane w piękne stroje tancerki tańczą, trzymając wielkie kosze owoców i kwiatów. Nad miastem (400 m. ponad dnem doliny) na spłaszczonym wierzchołku wzgórza połoŝone jest Monte Alban staroŝytna stolica Zapoteków, załoŝona przez Olmeków w VII w p.n.e. Centrum stanowi Gran Plaza (czyli Wielki Plac). Budynki połoŝone dookoła placu pełniły funkcje świątynne bądź mieszkaniowe. Monte Alban od 1987 r. znajduje się na liście UNESCO. Jedną z największych atrakcji turystycznych Meksyku jest Palenque (ryc. 2). Jest to jedno z najstarszych miast Majów ze wspaniałą architekturą, 153

6 połoŝone wśród tropikalnej dŝungli. Za początek miasta przyjmuje się datę 1000 r. p.n.e., okres rozkwitu przypadł na lata panowania króla Pakala ( n.e.). Po X w. miasto zostało opuszczone, a budynki szybko porosły bujną roślinnością. Obecnie miasto robi na zwiedzających niezwykłe wraŝenie pałace i świątynie rozrzucone pośród tropikalnej roślinności: Templo de Inscripciones, Palacio, nieco dalej Grupa Norte ze wspaniałą Świątynią del Conde. Niektóre z piramid połoŝonych na terenie miasta słuŝyły za podstawę dla umieszczonych na ich szczytach świątyń, natomiast niektóre były miejscem, w którym kapłani odprawiali sekretne obrzędy. Natomiast rzadkością w kulturze Majów było wykorzystywanie piramid na grobowce dla dostojników państwowych lub religijnych (Kisielewska, Sten 1977), chociaŝ odkrycia kolejnych grobowców, dokonane w ostatnich latach weryfikują tę tezę. Część budynków nie zostało jeszcze odrestaurowanych i są nadal porośnięte dŝunglą. Niezwykle bogaty w zabytki jest półwysep Jukatan, zamieszkały zarówno przed laty, jak obecnie przez Majów. Najbardziej znanym zabytkiem, związanym z tą kulturą jest Chichén-Itzá (ryc. 2). Był to jeden z waŝniejszych ośrodków miejskich Ameryki Łacińskiej przed przybyciem Hiszpanów (Clawson 2000). W języku Majów nazwa Chichén-Itzá oznacza: otwór studni, gdzie mieszka lud Itzá. Jest to najsławniejsze i najlepiej odnowione z miast Majów na półwyspie Jukatan. Ten otwór studni, to naturalne krasowe studnie, zwane tutaj cenotes. Na terenie miasta znajdowały się dwie cenotes: jedna słuŝyła do zaopatrywania mieszkańców w wodę pitną, natomiast druga wykorzystywana była do celów religijnych cenote ofiarowań (Stierlin 1998). Po wejściu na teren miasta od razu rzuca się w oczy ogromna piramida boga Kukulcana, która w rzeczywistości jest kamiennym kalendarzem Majów. Do waŝnych budowli na terenie miasta naleŝy m. in. El Caracol (Ślimak), który słuŝył jako obserwatorium astronomiczne, El Castillo (Zamek) oraz Templo de los Guerreros (Świątynia Wojowników). Inne niezwykle interesujące budowle z czasów Majów znajdują się na terenie Uxmal (ryc. 2). Najbardziej zwracającym uwagę budynkiem jest Piramida Czarownika, tworząca stoŝek o zaokrąglonych rogach. Część budowli jest bogato zdobiona płaskorzeźbami przedstawiającymi stylizowane twarze boga Chaca, wzory geometryczne oraz kwiaty. Półwysep Jukatan jest atrakcyjny pod względem turystycznym nie tylko dzięki pozostałościom wielu wspaniałych miast Majów, lecz równieŝ dzięki wspaniałym plaŝom. Zarówno nad Zatoką Meksykańską, jak i nad 154

7 Morzem Karaibskim zlokalizowanych jest wiele doskonale wyposaŝonych kurortów. Wśród nich na pierwsze miejsce pod względem stopnia rozwoju infrastruktury turystycznej wybija się Cancun. Do innych miejscowości wypoczynkowych naleŝą w tym regionie takŝe Cozumel, Isla Mujeres, Tulum (z pozostałościami budowli Majów), Chetumal i Veracruz. Dzięki róŝnorodności zabytków (zarówno przedhiszpańskich, jak i z okresu kolonizacji), barwnemu folklorowi, atrakcjom środowiska przyrodniczego oraz połoŝeniu geograficznemu Meksyk posiada ogromny potencjał w zakresie rozwoju turystyki. Skutkuje to ogromnym zainteresowaniem turystów z całego świata kraj ten w 2004 r. zajmował ósme miejsce w świecie pod względem zagranicznej turystyki przyjazdowej ( tourism.org/facts/wtb). Bibliografia: Blouet B.W., Blouet O.M., 1997, Latin America and the Caribbean. A Systematic and Regional Survey. John Wiley & Sons, Inc., New York Chichester Brisbane Toronto Singapore Wenheim. Clawson D.L., 2000, Latin America & the Caribbean. Land and Peoples. 2 nd ed., The McGraw-Hill Companies. Długosz Z. (red.), 2005, Ameryka Północna i Środkowa, Encykl. Geogr.- Turyst., T. III, Wyd. SMS, Bochnia- Kraków. Jackowski A., Sołjan I., Bilska-Wodecka E., 1999, Religie świata: szlaki pielgrzymkowe. Wielka Encyklopedia Geografii Świata, T. XV, Wyd. Kurpisz, Poznań. Kisielewska I., Sten M., 1977, Meksykańskie ABC, Wyd. Iskry, Warszawa. Maik W. (red.), 1998, Ameryka Północna, Wyd. Kurpisz, Poznań. Mydel R., Groch J. (red.), 1998, Ameryka Północna, Przeglądowy Atlas Świata, Wyd. Fogra, Kraków. Stierlin H., 1988, Majowie. Pałace i piramidy w dŝungli. Wyd. MUZA, Warszawa. Szot Z., 1981, Meksyk, PWN, Warszawa