Przemoc w wychowaniu w opinii społecznej oraz w relacjach rodziców

Transkrypt

1 Przemoc w wychowaniu w opinii społecznej oraz w relacjach rodziców Raport Rzecznika Praw Dziecka skrót wyników badań oraz wnioski Raport prezentuje postawy społeczne wobec przemocy w wychowaniu w kilku aspektach oraz zachowania przemocy w wychowaniu w perspektywie relacji rodziców Społeczna akceptacja przemocy w wychowaniu W Polsce występuje społeczna akceptacja przemocy w wychowaniu. Poziom tej aprobaty jest zróżnicowany - wyższy lub niższy w zależności od formy zachowania wobec dziecka. Wyższa akceptacja społeczna dotyczy łagodniejszych postaci przemocy, czyli tzw. klapsów (58 proc. ankietowanych), niższa poważniejszej postaci przemocy, czyli bicia dziecka /tzw. lanie/ (2 proc.). Dynamika społecznych postaw wobec przemocy w wychowaniu wykazuje wyraźną tendencję spadkową w wymiarze łagodniejszych postaci przemocy. Maleje liczba Polaków akceptujących klapsy - w stosunku do roku 2008 odnotowano już 20 proc. spadek. Mniej systematycznie i dynamicznie spada liczba osób aprobujących tzw. lanie dziecka - 9 proc. spadek. Społeczna aprobata klapsów w latach (w proc.) tak nie trudno powiedzieć CBOS

2 Społeczna aprobata tzw. lania w latach (w proc.) tak nie trudno powiedzieć 1994 CBOS 2008 CBOS Postawy społeczne dotyczące prawa zakazującego bicia dzieci/kar cielesnych w wychowaniu Poziom społecznej wiedzy o prawnym zakazie bicia dzieci, wprowadzonym w Polsce w 2010 r. należy uznać za niski. Co więcej, biorąc pod uwagę faktyczną wiedzę o istnieniu zakazu (kategoria odpowiedzi zdecydowanie tak ) zauważyć można wręcz niewielki spadek w stosunku do 20 r. W tym bowiem roku proc. respondentów wiedziało o prawnej ochronie dzieci przed biciem, podczas gdy w 2015 r. jest ich 2 proc. To wskazuje, iż wyższy poziom wiedzy w społeczeństwie miał miejsce wówczas, gdy kwestia wprowadzenia zakazu bicia dzieci była aktualną w wymiarze publicznym. Czy zgadza się Pan(i) z następującym stwierdzeniem: bicie dziecka jest niezgodne z prawem? (dane w latach ) zdecydowanie tak raczej tak raczej nie zdecydowanie nie trudno powiedzieć Postawy społeczne wobec interwencji w sytuacji przemocy nad dzieckiem w rodzinie Co trzeci ankietowany (4 proc.) uważa, że stosowanie kar fizycznych jest wyłącznie prywatną sprawą rodziców. Jest to nieco mniej (o 5 proc.), niż było w roku Na sformułowanie konkluzji o pozytywnym trendzie społecznym jest jednak za wcześnie, zwłaszcza wobec dotychczasowej wzrostowej dynamiki w latach

3 Czy zgadza się Pan(i) z następującym stwierdzeniem: sposób postępowania rodziców z dzieckiem, w tym posługiwanie się karami fizycznymi jest wyłącznie ich prywatną sprawą? (dane w proc.) tak nie trudno powiedzieć Wśród respondentów opowiadających się za całkowitą prywatnością w postępowaniu z dzieckiem znajdują się częściej m.in. mężczyźni, niżej wykształceni oraz osoby, które doznały przemocy w dzieciństwie. Osobiste reagowanie na przemoc wobec dziecka W sytuacji zetknięcia się z przemocą wobec dziecka w najbliższym otoczeniu (np. u sąsiadów), badani deklarowali przede wszystkim zachowania polegające na upewnieniu się, co się dzieje. Co Pan/Pani zrobiłby/zrobiłaby w sytuacji, gdy w mieszkaniu obok słychać byłoby krzyki, rozpaczliwy płacz dziecka oraz jego wołanie nie bij, nie bij? (dane dla N=101) 0% 1% 1% 0% 0% 15% % 15% 20% % 4% Nic Zapukałabym\zapukałbym do drzwi albo w ścianę, żeby tamci wiedzieli, że ktoś to słyszy Poszłabym\poszedłbym zapytać co się dzieje, dlaczego dziecko tak płaczę, czy jakoś mogę pomóc Poleciłabym\poleciłbym (zasugerowałbym\łabym) rodzicom jakąś książkę, poradnik, www Poszłabym\poszedłbym zwrócić uwagę, że nie wolno bić dzieci, że to tylko im szkodzi Zgłosiłabym\zgłosiłbym to gdzieś Inna odpowiedź Zgłoszenie na policję

4 Brak reakcji na przemoc wobec dziecka częściej ma miejsce w sytuacjach, gdy rozgrywają się one w miejscach publicznych. Co piąty Polak zadeklarował swoją bierność w takich okolicznościach. Co Pan/i zrobi w sytuacji, gdy w sklepie Pan/i widzi matkę, która zdenerwowana szarpie kilkuletnie dziecko, wymierza mu klapsa i grozi, że jak wrócą do domu, to mu dopiero pokaże? (dane dla N=101) 0% 1% 0% 1% 4% % 20% 1% 15% 1% 0% nic spojrzałbym\spojrzałabym na matkę z wyraźną dezaprobatą zwróciłbym\zwróciłabym matce uwagę, że tak nie należy postępować zapytałbym\zapytałabym, czy mogę jakoś pomóc próbowałbym\próbowałabym wyjaśnić matce, że takie traktowanie dzieci poważnie im szkodzi zachęciłbym\zachęciłabym, żeby sięgnęła po jakąś książkę lub poradnik zgłosiłbym\zgłosiłabym to obsłudze lub ochroniarzowi zadzwoniłbym\zadzwoniłabym gdzieś, (gdzie?) Powodem braku reakcji na przemoc w najbliższym otoczeniu jest najczęściej hołdowanie zasadzie, iż nie należy się wtrącać w sprawy innych. Rozmiary przemocy wobec dzieci w relacji rodziców Do bicia dziecka pasem lub innym przedmiotem przyznało się proc. rodziców. Do innych form przemocy, takich jak: karmienie na siłę, szarpanie i potrząsanie oraz do agresji słownej przyznał się częściej niż co dziesiąty rodzic. Najmniej rodziców przyznało się do spoliczkowania dziecka, natomiast większość rodziców 6 proc. przyznała się do krzyczenia na dziecko.

5 Zachowania przemocy wobec dziecka relacjonowane przez rodziców dzieci do 18 roku życia na pytanie "czy zdarzyło się..." (w % dla N=28) wyzywać, nazwać np. niedolęgą, ciamajdą, 12 nakrzyczeć 6 uszczypnąć, ścisnąć ze złością rękę, nogę dać "w skórę" pasem lub innym pociągnąć za włosy lub uszy 8 spoliczkować szarpać lub popychać, potrząsać ze złością karmić na siłę, kiedy dziecko było małe sprawić lanie dać klapsa 54 Blisko połowa respondentów stosuje klapsy wobec chłopców, a niemal jedna czwarta wobec chłopców i dziewczynek. Odpowiedź na pytanie :Czy zgadza się Pan\i z następującym stwierdzeniem: chłopcy częściej niż dziewczynki zasługują na to, aby dostać w skórę, a aprobata lania zdecydowanie tak raczej tak raczej nie zdecydowanie nie trudno powiedzieć trudno powiedziec Tak NIe Częściej do przemocy w wychowaniu przyznawali się rodzice: z niższym wykształceniem, posiadający kilkoro dzieci, negatywnie oceniający swoją sytuację materialną. Wyraźny jest też związek pomiędzy stosowaniem przemocy w wychowaniu, a jej doświadczaniem we własnym dzieciństwie. Znajduje potwierdzenie nie tylko prawidłowość opisywana w literaturze przedmiotu, ale i obiegowe powiedzenie, iż bici biją częściej.

6 SPOŁECZEŃSTWO A KLAPSY Osoby starsze częściej aprobują klapsy Im wyższe wykształcenie, tym częściej osoby nie aprobują klapsów Im gorsza ocena własnej sytuacji materialnej, tym częstsza aprobata klapsów Posiadanie dzieci oraz ich większa liczba w rodzinie zwiększają aprobatę klapsów Im częściej badani osobiście doświadczali klapsów, tym częściej je aprobują Wiedza o tym, iż bicie dziecka jest niezgodne z prawem nie zmniejsza aprobaty klapsów, co oznacza przede wszystkim, iż klapsy nie są spostrzegane jako bicie dziecka SPOŁECZEŃSTWO A TZW. LANIE Kobiety częściej są przeciwne tzw. laniu Częściej przeciwne tzw. laniu są osoby lepiej wykształcone Tzw. lanie aprobują częściej badani oceniający swoją sytuację materialną jako złą, oraz osoby starsze Im częściej badani doświadczali tzw. lania, tym częściej to zachowanie wobec dziecka aprobują WNIOSKI Poziom społecznej akceptacji zachowań przemocy wobec dzieci wśród Polaków powoli spada: dynamiczniej w stosunku do form lżejszych (klapsy), wolniej wobec poważniejszych (lanie) Na przestrzeni lat w Polsce powoli spada ogólna aprobata wykorzystywania kar fizycznych w wychowaniu, jednak nadal prezentuje ją około 1/ społeczeństwa Około jedna czwarta Polaków uznaje bicie za właściwą metodę wychowawczą, liczba się nie zmniejsza, a wręcz nieznacznie wzrasta Jedynie co trzeci Polak wie o prawnym zakazie bicia dzieci, a poziom społecznej wiedzy zmalał nieznacznie od 20 r. Zachowania przemocy w wychowaniu występują w Polsce stosunkowo często: większość rodziców krzyczy na dzieci, ponad połowa przyznaje się do stosowania klapsów, co dziesiąty choć raz zastosował lanie, co dziesiąty ujawnia agresję werbalną wobec dziecka Chłopcy częściej niż dziewczynki doznają przemocy fizycznej

7 REKOMENDACJE 1. Wskazane jest rozwijanie edukacji społecznej wśród rodziców, wychowawców, nauczycieli oraz dzieci. Edukacja powinna ukazywać istotę i rodzaje zachowań przemocowych wobec dzieci oraz wyjaśniać ich szkodliwy, krzywdzący charakter. Powinna również wskazywać zachowania przemocy nawet te lekkie (klapsy), jako przejawy łamania praw dziecka. 2. Istnieje potrzeba stałego upowszechniania wiedzy o zapisaniu w polskim prawie przepisu zakazującego wykorzystywania kar cielesnych w wychowaniu oraz potrzebę szerszego informowania o jego funkcji oraz motywach wprowadzenia. Szczególnie intensywnie informacja ta powinna być kierowana do rodziców, a także do osób pracujących z dziećmi i rodzicami.. Należy wyraźniej akcentować w różnych formach społecznych przekazów, że swoboda rodziców w wychowaniu i poszanowanie ich autonomii oraz prywatności jest ograniczona dobrem dziecka, a także, iż samo dziecko nie może być traktowane jako własność, a wychowanie nie może być polem samowoli rodziców. Jednocześnie w społecznym eksponowaniu tej kwestii nie należy stawiać względem siebie w opozycji praw rodziców i praw dziecka. 4. Konieczne są zintensyfikowane działania podnoszące społeczną gotowość do reagowania na sytuacje przemocy wobec dzieci. Mowa tu o kampaniach społecznych podnoszących gotowość ludzi do podejmowania reakcji dla dobra dziecka i przełamujących społeczne tabu niemieszania się w cudze sprawy. Szczególnie istotne jest przy tym dostarczanie wiedzy w zakresie odpowiednich w określonych sytuacjach sposobów reagowania na sytuacje przemocy wobec dzieci. 5. Zalecane są działania podnoszące kulturę pedagogiczną rodziców, zwłaszcza w postaci promowania pozytywnego rodzicielstwa oraz kształcenia umiejętności radzenia sobie z dzieckiem w sposób bezprzemocowy.