Społeczna percepcja niepełnosprawności i niepełnosprawnych w Polsce

Transkrypt

1 Społeczna percepcja niepełnosprawności i niepełnosprawnych w Polsce Komunikat z badania zrealizowanego na zlecenie IMPEL S.A. Warszawa, sierpień 2002 r. TNS OBOP ul. Dereniowa 11, Warszawa fel: (48 22) (-46), fax: (48 22) obop@obop.pl; Biura w ponad 50 krajach Grupa Taylor Nelson Sofres

2 TNS OBOP Społeczna percepcja niepełnosprawności... sondaż z 3-5. VIII r. Cytowanie, publiczne odtwarzanie, kopiowanie oraz wykorzystywanie w innej formie danych, informacji i opracowań zawartych w tej publikacji jest dozwolone pod warunkiem podania źródła. W pierwszych dniach sierpnia TNS OBOP na zlecenie IMPEL S.A. zrealizował badanie sondażowe, w którym poruszono problematykę stosunku polskiego społeczeństwa do kwestii niepełnosprawności oraz sytuacji osób niepełnosprawnych w naszym kraju 1. Powstały po badaniu komunikat dostarcza informacji między innymi na temat tego jak skłonni jesteśmy nazywać takie osoby, czy mają one podstawy do tego, by czuć się ludźmi gorszej kategorii, w jakim stopniu reprezentowane są interesy takich ludzi, jak oceniamy sytuację niepełnosprawnych w Polsce w porównaniu z sytuacją takich osób w innych krajach, wreszcie jaki jest, w porównaniu do innych społeczeństw, stosunek społeczeństwa polskiego do osób niepełnosprawnych. Społeczne określenia osób niepełnosprawnych Praktycznie nie ma wśród nas osób, które nie nazywałyby jakoś ludzi, którzy w sposób widoczny dotknięci są nieuleczalną chorobą, kalectwem czy upośledzeniem. Tabela na stronie następnej pokazuje bowiem, że zaledwie co setny badany nie określa w żaden sposób takich osób, i równie rzadko pojawia się odpowiedź trudno powiedzieć. Zdecydowanie najczęściej skłonni jesteśmy mówić o takich osobach niepełnosprawni połowa Polaków (49%) przyznaje, że takie właśnie określenie przychodzi im na myśl, kiedy je widzą. Trzykrotnie rzadziej pojawia się w myśleniu badanych o widocznej niepełnosprawności określenie inwalida (16%). Ponad jedna dziesiąta społeczeństwa używa słowa kaleka (13%), zaś równo jedna dziesiąta mówi, że używa sformułowania sprawny inaczej (10%). Bardzo nieliczna część respondentów odpowiada, że widząc osoby niepełnosprawne myśli o nich jako o ludziach nieszczęśliwych (4%) bądź określa słowem biedak, nieborak (3%). 1 Sondaż zrealizowano w dniach 3 5. sierpnia 2002 r. na ogólnopolskiej, losowej, reprezentatywnej próbie 1017 mieszkańców Polski powyżej 15 roku życia. Maksymalny statystyczny błąd pomiaru dla tej wielkości próby wynosi +/- 3,1%, przy wiarygodności oszacowania równej 95%. 2

3 TNS OBOP Społeczna percepcja niepełnosprawności... sondaż z 3-5. VIII r. Dane w proc. Gdy widzi Pan(i) człowieka na wózku, niewidomego, kogoś z widocznym upośledzeniem umysłowym, to jak w myśli nazywa Pan(i) taką osobę? niepełnosprawny 49 inwalida 16 kaleka 13 sprawny inaczej 10 nieszczęśliwy 4 biedak, nieborak 3 chory 1 nie określam, nie nazywam w żaden sposób 1 inaczej 2 trudno powiedzieć 1 Na używanie określenia niepełnosprawny częściej niż inne grupy wskazują uczniowie i studenci (70%) oraz nastolatki (69%). Słowo inwalida najczęściej pojawia się w odpowiedziach robotników (20%). Biorąc pod uwagę płeć respondentów, częściej używają go mężczyźni (20%) niż kobiety (13%). Nazywanie osoby niepełnosprawnej kaleką dominuje wśród osób starszych: emerytów (22%), badanych wieku 60 i więcej lat (21%) oraz pięćdziesięciolatków a także rencistów (po 19% w obu grupach). Określenie sprawny inaczej częściej niż innym przychodzi na myśl rolnikom (18%) oraz osobom z wykształceniem średnim (15%). Niepełnosprawny więc gorszy? Blisko dwie trzecie społeczeństwa (63%) jest zdania, że w Polsce osoby niepełnosprawne mogą czuć się ludźmi gorszej kategorii. Jedna piąta badanych (20%) zdecydowanie jest o tym przekonana, zaś ponad dwie piąte (43%) wyraża umiarkowany pogląd w tej kwestii. Opinia mówiąca o tym, że w naszym kraju niepełnosprawni nie mają podstaw, by czuć się ludźmi gorszymi od innych podzielana jest przez jedną trzecią ankietowanych (34%). Jedna czwarta (25%) twierdzi, że niepełnosprawni raczej nie mają takich podstaw, zaś jedna dziesiąta (9%), że ich zdecydowanie nie mają. Tylko nieliczni badani (3%) nie potrafili wyrazić opinii na ten temat. 3

4 TNS OBOP Społeczna percepcja niepełnosprawności... sondaż z 3-5. VIII r. Dane w proc. Jak Pan(i) sądzi, czy w Polsce ludzie niepełnosprawni mogą czuć się osobami gorszej kategorii? zdecydowanie tak 20 tak 63 raczej tak 43 raczej nie 25 nie 34 zdecydowanie nie 9 trudno powiedzieć 3 Tymi, którzy częściej niż inni wyrażają przekonanie, iż w naszym kraju niepełnosprawni mogą czuć się ludźmi gorszej kategorii są osoby najlepiej wykształcone (83%), kadra kierownicza i specjaliści (81%) oraz mieszkańcy największych miast o liczbie ludności przekraczającej 500 tysięcy (80%). Częściej niż innym grupom wiekowym przekonanie to towarzyszy dwudziestolatkom (71%). Obserwujemy w tym przypadku wyraźną zależność między odpowiedziami badanych a ich wykształceniem: im są oni lepiej wykształceni tym częstsze stwierdzenia podkreślające to, że niepełnosprawni mają podstawy by czuć się ludźmi gorszymi. Ponadto wśród mieszkańców miast przekonanie to jest silniejsze niż w opiniach ludności wiejskiej. Z kolei wśród tych, którzy są zdania, że niepełnosprawni nie mają podstaw, by czuć się gorszą kategorią w naszym społeczeństwie, wyróżniają się respondenci z wykształceniem podstawowym (44%), nastolatki (43%), badani o dochodach na osobę w gospodarstwie mieszczących się w granicach złotych (42%) oraz gospodynie domowe (41%). Kto jest temu winien? Ci badani, którzy powiedzieli, że niepełnosprawni mogą czuć się gorszą kategorią ludzi, zostali zapytani o to, kto jest za taki stan rzeczy odpowiedzialny? Respondenci niemal w równym stopniu winą obarczyli państwo i jego instytucje (45%) oraz społeczeństwo, czyli innych ludzi (44%). Zaledwie 4

5 TNS OBOP Społeczna percepcja niepełnosprawności... sondaż z 3-5. VIII r. co dwudziesty badany (5%) odpowiedzialność za to składa na rodziny niepełnosprawnych. Warto zauważyć, że praktycznie nikt nie uważa, że winę ponoszą sami niepełnosprawni. Jeden na dwudziestu pytanych (5%) nie potrafi przypisać odpowiedzialności któremuś z powyższych czynników, odpowiadając trudno powiedzieć. Dane w proc. Kto w największym stopniu jest za to odpowiedzialny?* państwo, instytucje państwowe 45 inni ludzie 44 rodziny niepełnosprawnych 5 sami niepełnosprawni 1 trudno powiedzieć 5 * - n=642 Przekonanie o tym, iż to państwo winne jest tego, że niepełnosprawni mogą czuć się osobami gorszej kategorii, częściej niż innym towarzyszy emerytom, badanym w wieku 60 lat i starszym (po 56%), mieszkańcom średnich miast o liczbie ludności od 20 do 100 tysięcy a także respondentom o dochodach mieszczących się w granicach od 401 do 700 złotych na osobę w gospodarstwie domowym (po 54%). Pogląd ten częściej podzielają mężczyźni (48%) niż kobiety (42%). Natomiast ci, którzy odpowiedzialnością za taki stan obarczają innych ludzi, a więc społeczeństwo to, częściej niż inni, badani w wieku lat (62%), uczniowie i studenci (61%), dwudziestolatki, osoby dobrze oceniające własną sytuację materialną, rolnicy (po 58%), gospodynie domowe (57%) a także trzydziestolatki (56%). Wyraźnie dostrzegamy zależność między wiekiem respondentów a ich opiniami: im są oni młodsi tym częstsze stwierdzenia mówiące o winie innych ludzi. Ponadto kobiety (47%) skłonne są częściej niż mężczyźni (42%) przypisywać odpowiedzialność za taką sytuację społeczeństwu. 5

6 TNS OBOP Społeczna percepcja niepełnosprawności... sondaż z 3-5. VIII r. Przywileje osób niepełnosprawnych Przytłaczająca większość Polaków jest zdania, że niepełnosprawni mają za mało przywilejów przekonanie to pojawia się w odpowiedziach czterech piątych badanych (79%). O tym, że mają ich zdecydowanie za mało mówi ponad jedna czwarta respondentów (29%), zaś o tym, że przywilejów tych jest raczej za mało połowa ankietowanych (50%). Jedna dziesiąta biorących udział w badaniu (11%) stwierdza, że niepełnosprawni mają tyle przywilejów, ile trzeba. Praktycznie nie ma nikogo, kto stwierdziłby, że przywilejów tych jest za dużo a także, że niepełnosprawni nie mają żadnych przywilejów. Mniej niż jedna dziesiąta (8%) nie ma na ten temat zdania. Dane w proc. Jak Pan(i) myśli, czy w Polsce niepełnosprawni: mają zdecydowanie za mało przywilejów 29 za mało przywilejów 79 mają raczej za mało przywilejów 50 mają tyle przywilejów, ile trzeba 11 mają raczej za dużo przywilejów 1 za dużo przywilejów 1 mają zdecydowanie za dużo przywilejów 0 nie mają żadnych przywilejów 1 trudno powiedzieć 8 Przekonanie o niedostatecznej ilości przywilejów ma charakter niemal powszechny. Jednak częściej niż w innych grupach opinię tę słyszymy wśród robotników (87%), mieszkańców najmniejszych miast do 20 tysięcy ludności (86%), czterdziestolatków oraz mieszkających w największych ośrodkach miejskich (po 84%). Opinie wskazujące na to, że niepełnosprawni mają tyle przywilejów, ile trzeba częściej niż inni wyrażają uczniowie i studenci (19%), nastolatki a także osoby oceniające własną sytuację materialną jako dobrą (po 17%). Warto zauważyć, że im ocena ta jest gorsza tym rzadsze stwierdzenia o wystarczającej ilości przywilejów. Dla przykładu: w grupie tych, którym powodzi się źle opinia taka występuje już tylko w wypowiedziach 6% respondentów. 6

7 TNS OBOP Społeczna percepcja niepełnosprawności... sondaż z 3-5. VIII r. Zamknięci w domu, czy otwarci na świat? Zdecydowana większość Polaków uważa, że osoby niepełnosprawne powinny jeśli tylko mogą dążyć do tego, aby nie zamykać się w obrębie domu i rodziny. W czterech piątych odpowiedzi (80%) podkreślano to, że niepełnosprawni powinni podejmować pracę zawodową (jeśli oczywiście mogą pracować). W dalszej kolejności wskazywano na to, że powinni oni dążyć do tego, aby podejmować naukę i kształcenie zawodowe (69%). Dwie trzecie badanych jest zdania, że powinni brać udział w publicznych formach wypoczynku i rozrywki (66%). Trzeba to wyraźnie podkreślić: zaledwie 4% badanych a więc znikomy odsetek wyraziło przekonanie, iż niepełnosprawni powinni pozostawać w domu, z rodziną. Brak zdania na ten temat pojawił się w przypadku 3% respondentów. Dane w proc. Czy sądzi Pan(i), że ludzie niepełnosprawni powinni:* częściej podejmować pracę zawodową (jeśli mogą pracować) 80 częściej podejmować naukę i kształcenie zawodowe 69 częściej brać udział w publicznych formach wypoczynku i rozrywki 66 częściej pozostawać w domu, z rodziną 4 trudno powiedzieć 3 * - procenty nie sumują się do 100, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź Na najogólniej rzecz ujmując większą aktywność, czy też otwartość osób niepełnosprawnych na świat zewnętrzny, częściej niż inne, wskazują trzy grupy respondentów. O częstszym podejmowaniu pracy mówią przede wszystkim mieszkańcy najmniejszych miast (87%), badani najlepiej wykształceni oraz kierownicy i specjaliści (po 86%). Na częstsze podejmowanie nauki wskazują najczęściej właśnie osoby najlepiej wyedukowane a więc respondenci legitymujący się wykształceniem wyższym, kierownicy i specjaliści (po 82%) a także mieszkańcy najmniejszych miast (81%). W przypadku nauki i kształcenia zawodowego wyraźnie dostrzegamy zależność między opiniami ankietowanych a ich wykształceniem: częstotliwość wskazań na ten rodzaj aktywności wzrasta wraz z tym, jak lepsze jest wykształcenie respondentów. 7

8 TNS OBOP Społeczna percepcja niepełnosprawności... sondaż z 3-5. VIII r. O udziale w publicznych formach wypoczynku i rozrywki ponownie częściej niż inne mówią trzy powyższe grupy: najlepiej wykształceni, mieszkańcy najmniejszych miast (po 79%) oraz kadra kierownicza i specjaliści (73%). Ponadto mówią o tym także bezrobotni i gospodynie domowe (po 73%). Częściej też skłonne są na to wskazywać kobiety (70%) niż mężczyźni (62%). W dwóch poprzednich przypadkach płeć respondentów nie różnicowała ich odpowiedzi. Możemy dostrzec jeszcze jedną różnicę między pracą i nauką osób niepełnosprawnych a ich uczestnictwem w - ogólnie rzecz ujmując rozrywce. Otóż w przypadku opinii na temat pracy i nauki między mówiącymi o tym najczęściej grupami społecznodemograficznymi nie występowały żadne statystycznie istotne różnice (maksymalnie 1 punkt procentowy). Różnice takie pojawiają się jednak w przypadku rozrywki. Tutaj różnica między opiniami najlepiej wykształconych oraz mieszkańców najmniejszych miast a kierowników wynosi już 6 punktów procentowych. Mimo iż zaledwie minimalna część społeczeństwa opowiedziała się za tym, że niepełnosprawni powinni raczej przebywać w domu, to warto może odnotować jakie kategorie wskazywały na to częściej niż pozostałe. Otóż byli to najstarsi badani w wieku 60 i więcej lat (8%), osoby z wykształceniem podstawowym, emeryci (po 7%) a także ci spośród respondentów, którzy źle oceniają własną sytuację materialną (6%). Oczywiście trzeba pamiętać, że generalnie we wszystkich tych grupach zdecydowanie dominowały jednak wskazania na aktywność niepełnosprawnych. 8

9 TNS OBOP Społeczna percepcja niepełnosprawności... sondaż z 3-5. VIII r. Tolerancja dla niepełnosprawności Blisko dwie trzecie badanych (62%) odpowiada, że nie zetknęła się z przejawami niechęci w stosunku do osób niepełnosprawnych i jest to najczęściej pojawiająca się opinia. Spośród tych odpowiedzi, które wskazują, że badani mieli do czynienia z takimi przypadkami, najczęściej wymieniane są miejsca publiczne (24%). Ponad trzykrotnie rzadziej (7%) pojawiają się opinie mówiące o zetknięciu się z niechęcią do niepełnosprawnych w innych miejscach i sytuacjach, 5% odpowiedzi wskazuje na sytuacje towarzyskie, zaś na szkołę czy uczelnię 4%. Zdecydowanie najrzadziej respondenci wymieniali miejsce pracy, jako to, w którym zetknęli się z przejawami niechęci wobec niepełnosprawnych. Również niewielki odsetek badanych (5%) przyznaje, że nie pamięta czy zetknął się z takimi sytuacjami. Generalnie można stwierdzić, że jedna trzecia naszego społeczeństwa (33%) zetknęła się osobiście w różnych miejscach i sytuacjach z wyrazami niechęci wobec osób niepełnosprawnych. Dane w proc. A czy Pan(i) osobiście zetknął(ęła) się z jakimiś wyrazami niechęci wobec osób niepełnosprawnych? tak, w miejscu pracy 2 tak, w szkole lub uczelni 4 tak, w miejscach publicznych 24 tak, w sytuacjach towarzyskich 5 tak, w innych miejscach, sytuacjach 7 nie, nie zetknąłem(ęłam) się 62 nie pamiętam 5 * - procenty nie sumują się do 100, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź Ci, którzy nie zetknęli się z przejawami niechęci wobec osób niepełnosprawnych to przede wszystkim sześćdziesięciolatki i starsi (70%), osoby o najwyższych dochodach na osobę w gospodarstwie domowym (69%), mieszkańcy wsi (68%) a także badani najsłabiej wykształceni oraz emeryci (po 66%). Im badani lepiej wykształceni tym rzadziej odpowiadają przecząco na pytanie o zetknięcie się z niechęcią w stosunku do niepełnosprawnych. 9

10 TNS OBOP Społeczna percepcja niepełnosprawności... sondaż z 3-5. VIII r. O doświadczeniu takich sytuacji w miejscach publicznych, częściej niż inni, mówią nastolatki (40%), uczniowie i studenci (37%), mieszkańcy średnich (34%) i największych (33%) miast. Ile wysiłku kosztuje sukces zawodowy? Badani nie mają w tym przypadku najmniejszych wątpliwości: niemal dziewięciu na dziesięciu pytanych (86%) twierdzi, że osoba niepełnosprawna aby osiągnąć sukces zawodowy, musi włożyć więcej wysiłku niż każda inna. Mniej niż jedna dziesiąta respondentów (7%) jest zdania, że niepełnosprawni muszą włożyć tyle samo wysiłku, co wszystkie inne osoby, zaś zaledwie 4% sądzi, że od osób niepełnosprawnych wymaga się mniej niejako traktuje się je ulgowo i w związku z tym w osiągnięcie sukcesu zawodowego muszą włożyć mniej wysiłku niż inni. Podobny odsetek ankietowanych (3%) nie potrafi odpowiedzieć na to pytanie. Dane w proc. Czy Pana(i) zdaniem osoba niepełnosprawna musi w osiągnięcie sukcesu zawodowego włożyć tyle samo wysiłku co każda inna? musi włożyć więcej wysiłku 86 musi włożyć tyle samo wysiłku, co każda inna osoba 7 musi włożyć mniej wysiłku, bo mniej się od niej wymaga 4 trudno powiedzieć 3 Częściej niż innym, przekonanie o konieczności większego nakładu sił w przypadku osób niepełnosprawnych, towarzyszy kierownikom i specjalistom (95%), osobom z wykształceniem wyższym (94% - im badani słabiej wykształceni, tym opinie takie rzadsze), pięćdziesięciolatkom, rencistom (po 92%) a także rolnikom (91%). O tym, że osiągnięcie sukcesu zawodowego przez osobę niepełnosprawną wymaga od niej takiego samego wysiłku, jak w przypadku każdej innej osoby, częściej niż inni przekonani są badani o stosunkowo niedużych dochodach od 251 do 400 złotych na osobę, mieszkańcy największych miast oraz robotnicy (po 12%). Ponadto opinię tę podzielają też gospodynie domowe (11%). 10

11 TNS OBOP Społeczna percepcja niepełnosprawności... sondaż z 3-5. VIII r. Reprezentacja interesów osób niepełnosprawnych Prawie trzy czwarte Polaków (71%) wyraża pogląd, że interesy niepełnosprawnych są źle reprezentowane przy podejmowaniu ważnych dla nich decyzji w państwie. Jedna piąta (20%) mówi, że bardzo źle, zaś połowa (51%) że raczej źle. Opinia przeciwna pojawia się w wypowiedziach nieco ponad jednej dziesiątej badanych (12%). Przy czym wszyscy, którzy skłonni są przyznać, że interesy niepełnosprawnych reprezentowane są dobrze dodają jednocześnie, że dzieje się tak zaledwie w stopniu umiarkowanym. Blisko jedna piąta (17%) nie potrafi ocenić tej kwestii. Dane w proc. Czy Pana(i) zdaniem interesy osób niepełnosprawnych są wystarczająco reprezentowane przy podejmowaniu ważnych dla nich decyzji w państwie? są bardzo źle reprezentowane 20 źle reprezentowane 71 są raczej źle reprezentowane 51 są raczej dobrze reprezentowane 12 dobrze reprezentowane 12 są bardzo dobrze reprezentowane 0 trudno powiedzieć 17 Kwestię złej reprezentacji interesów osób niepełnosprawnych, częściej niż inni, podkreślają mieszkańcy średnich miast (80%), bezrobotni, robotnicy oraz kierownicy i specjaliści (po 77%). O tym, że są one reprezentowane dobrze mówią przede wszystkim badani oceniający własną sytuację materialną jako dobrą (18%), gospodynie domowe (17%) a także mieszkańcy dużych miast o liczbie ludności od 100 do 500 tysięcy (16%). 11

12 TNS OBOP Społeczna percepcja niepełnosprawności... sondaż z 3-5. VIII r. Sytuacja niepełnosprawnych Polska a inne kraje Trzy piąte Polaków (60%) ocenia, że w naszym kraju sytuacja osób niepełnosprawnych jest gorsza niż w innych krajach o podobnym poziomie życia. Blisko jedna czwarta (23%) uważa, że jest ona o wiele gorsza, zaś ponad jedna trzecia (37%) że nieco gorsza. Ponad jedna dziesiąta (13%) respondentów wyraża pogląd, iż sytuacja niepełnosprawnych jest taka sama w Polsce, jak i w innych krajach. Zaledwie 4% jest zdania, że u nas sytuacja tych ludzi jest lepsza niż gdzie indziej większość z tych osób przyznaje jednak, że tylko nieco lepsza. Ponad jedna piąta badanych (23%) nie potrafi wypowiedzieć się na ten temat. Dane w proc. Jak Pan(i) sądzi, czy w Polsce sytuacja osób niepełnosprawnych jest lepsza czy gorsza niż w innych krajach o podobnym poziomie życia? o wiele gorsza 23 gorsza 60 nieco gorsza 37 taka sama 13 nieco lepsza 3 lepsza 4 o wiele lepsza 1 trudno powiedzieć 23 Przekonanych o tym, że w Polsce sytuacja niepełnosprawnych jest gorsza niż w innych krajach, znajdujemy przede wszystkim w grupie pracowników administracji i usług (76%), kierowników i specjalistów (71%) a także trzydziestolatków (70%). O tym, że różnic między Polską a innymi krajami nie ma, częściej niż inni, mówią uczniowie i studenci (22%), nastolatki (22%) oraz osoby dobrze oceniające własną sytuację materialną (18%). 12

13 TNS OBOP Społeczna percepcja niepełnosprawności... sondaż z 3-5. VIII r. Stosunek do niepełnosprawnych Polska a inne kraje Połowa badanych (49%) wyraża przekonanie, że w Polsce stosunek społeczeństwa do osób niepełnosprawnych jest gorszy niż stosunek do takich osób w innych krajach. Zdaniem 15% Polaków jest on o wiele gorszy, natomiast jedna trzecia (34%) stwierdza, że raczej gorszy. Jedna piąta (19%) nie dostrzega różnic w stosunku do niepełnosprawnych, odpowiadając, że jest on w Polsce taki sam, jak w innych krajach. Znowu tylko nieliczna grupa (5%) skłonna jest sądzić, że ludzie w Polsce traktują niepełnosprawnych lepiej niż traktowani są oni w innych krajach, ale dodajmy niemal wyłącznie tylko nieco lepiej. Ponad jedna czwarta (27%) respondentów udzieliła na to pytanie odpowiedzi trudno powiedzieć. Dane w proc. Jak Pan(i) sądzi, czy w Polsce stosunek ludzi do osób niepełnosprawnych jest lepszy czy gorszy niż w innych krajach? o wiele gorszy 15 gorszy 49 nieco gorszy 34 taki sam 19 nieco lepszy 4 lepszy 5 o wiele lepszy 1 trudno powiedzieć 27 Częściej niż inni opinie mówiące o tym, że w Polsce stosunek ludzi do osób niepełnosprawnych jest gorszy niż w innych krajach wyrażają kierownicy i specjaliści (65%) a także badani o dochodach mieszczących się w przedziale od 401 do 700 złotych (60%). Pogląd wskazujący na brak takich różnic najczęściej słyszymy ze strony gospodyń domowych (26%). Ponadto stwierdzenie to pojawia się w wypowiedziach osób najlepiej wykształconych, uczniów i studentów oraz dwudziestolatków (po 23% w każdej grupie). 13

14 TNS OBOP Społeczna percepcja niepełnosprawności... sondaż z 3-5. VIII r. Niepełnosprawni w najbliższym otoczeniu badanych Większość Polaków, w swym najbliższym otoczeniu, nie ma kontaktu z osobami niepełnosprawnymi. Brak kontaktów w domu, pracy czy wśród znajomych deklaruje blisko dwie trzecie badanych (62%). Jeśli już respondenci odpowiadają na to pytanie twierdząco, to najczęściej wskazują krąg przyjaciół i znajomych, jako tę sferę życia, w której spotykają osoby niepełnosprawne (26%). Jedna dziesiąta odpowiedzi (9%) mówi o tym, że niepełnosprawni są w domu, zaś 4% - że badani mają z nimi kontakt w miejscu pracy. Dane w proc. Czy w Pana(i) najbliższym otoczeniu ma Pan(i) kontakt z osobą(ami) niepełnosprawną(ymi)? tak. wśród przyjaciół i znajomych 26 tak, w domu 9 tak, w pracy 4 nie mam takiego kontaktu 62 * - procenty nie sumują się do 100, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź 14

15 GDY WIDZI PAN(I) CZŁOWIEKA NA WÓZKU, NIEWIDOMEGO, KOGOŚ Z WIDOCZNYM UPOŚLEDZENIEM UMYSŁOWYM, TO JAK W MYŚLI NAZYWA PAN(I) TAKĄ OSOBĘ? 1.kaleka; 2.inwalida; 3.niepełnosprawny; 4.sprawny inaczej; 5.inaczej; 6.nieszczęśliwy; 7.biedak, nieborak 8.chory; 9.nie nazywam w żaden sposób; 97.trudno powiedzieć LICZBA OSÓB OGÓŁEM PŁEĆ WIEK WYKSZTAŁCENIE MIEJSCE ZAMIESZKANIA GRUPA SPOŁECZNO- ZAWODOWA SAMOOCENA SYTUACJI mężczyźni kobiety lat lat lat lat lat i więcej lat podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne wyższe i licencjat wieś miasta do 20 tys miasta tys miasta tys miasta pow. 500 tys. kierownicy, specjaliści prywatni przedsiębiorcy pracownicy administracji i usług robotnicy rolnicy gospodynie domowe emeryci renciści uczniowie i studenci bezrobotni dobra średnia

16 MATERIALNEJ zła DOCHÓD NA OSOBĘ W GOSPODARSTWIE POGLĄDY POLITYCZNE do 250 zł zł zł zł i więcej lewicowe centrolewicowe centroprawicowe prawicowe trudno powiedzieć JAK PAN(I) SĄDZI, CZY W POLSCE LUDZIE NIEPEŁNOSPRAWNI MOGĄ CZUĆ SIĘ OSOBAMI GORSZEJ KATEGORII? 1.zdecydowanie tak 2.raczej tak 3.raczej nie 4.zdecydowanie nie 97.trudno powiedzieć DANE W PROC LICZBA OSÓB OGÓŁEM PŁEĆ WIEK WYKSZTAŁCENIE MIEJSCE ZAMIESZKANIA GRUPA SPOŁECZNO-ZAWODOWA mężczyźni kobiety lat lat lat lat lat i więcej lat podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne wyższe i licencjat wieś miasta do 20 tys miasta tys miasta tys miasta pow. 500 tys kierownicy, specjaliści prywatni przedsiębiorcy pracownicy administracji i usług robotnicy rolnicy gospodynie domowe

17 SAMOOCENA SYTUACJI MATERIALNEJ DOCHÓD NA OSOBĘ W GOSPODARSTWIE POGLĄDY POLITYCZNE emeryci renciści uczniowie i studenci bezrobotni dobra średnia zła do 250 zł zł zł zł i więcej lewicowe centrolewicowe centroprawicowe prawicowe trudno powiedzieć JAK PAN(I) SĄDZI, CZY W POLSCE LUDZIE NIEPEŁNOSPRAWNI MOGĄ CZUĆ SIĘ OSOBAMI GORSZEJ KATEGORII? 1.tak 2.nie 97.trudno powiedzieć DANE W PROC LICZBA OSÓB OGÓŁEM PŁEĆ WIEK WYKSZTAŁCENIE MIEJSCE ZAMIESZKANIA mężczyźni kobiety lat lat lat lat lat i więcej lat podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne wyższe i licencjat wieś miasta do 20 tys miasta tys miasta tys miasta pow. 500 tys kierownicy, specjaliści prywatni przedsiębiorcy

18 GRUPA SPOŁECZNO-ZAWODOWA SAMOOCENA SYTUACJI MATERIALNEJ DOCHÓD NA OSOBĘ W GOSPODARSTWIE POGLĄDY POLITYCZNE pracownicy administracji i usług robotnicy rolnicy gospodynie domowe emeryci renciści uczniowie i studenci bezrobotni dobra średnia zła do 250 zł zł zł zł i więcej lewicowe centrolewicowe centroprawicowe prawicowe trudno powiedzieć KTO W NAJWIĘKSZYM STOPNIU JEST ZA TO ODPOWIEDZIALNY? 1.państwo, instytucje państwowe 2.inni ludzie 3.rodziny niepełnosprawnych 4.sami niepełnosprawni 97.trudno powiedzieć DANE W PROC LICZBA OSÓB OGÓŁEM PŁEĆ WIEK WYKSZTAŁCENIE mężczyźni kobiety lat lat lat lat lat i więcej lat podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne wyższe i licencjat wieś

19 MIEJSCE ZAMIESZKANIA GRUPA SPOŁECZNO-ZAWODOWA SAMOOCENA SYTUACJI MATERIALNEJ DOCHÓD NA OSOBĘ W GOSPODARSTWIE POGLĄDY POLITYCZNE miasta do 20 tys miasta tys miasta tys miasta pow. 500 tys kierownicy, specjaliści prywatni przedsiębiorcy pracownicy administracji i usług robotnicy rolnicy gospodynie domowe emeryci renciści uczniowie i studenci bezrobotni dobra średnia zła do 250 zł zł zł zł i więcej lewicowe centrolewicowe centroprawicowe prawicowe trudno powiedzieć JAK PAN(I) MYŚLI, CZY W POLSCE NIEPEŁNOSPRAWNI: 1.mają zdecydowanie za mało przywilejów 2.mają raczej za mało przywilejów 3.mają tyle przywilejów, ile trzeba 4.mają raczej za dużo przywilejów 5.mają zdecydowanie za dużo przywilejów 6.nie mają żadnych przywilejów 97.trudno powiedzieć DANE W PROC LICZBA OSÓB OGÓŁEM PŁEĆ WIEK mężczyźni kobiety lat lat lat lat lat

20 WYKSZTAŁCENIE MIEJSCE ZAMIESZKANIA GRUPA SPOŁECZNO-ZAWODOWA SAMOOCENA SYTUACJI MATERIALNEJ DOCHÓD NA OSOBĘ W GOSPODARSTWIE POGLĄDY POLITYCZNE 60 i więcej lat podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne wyższe i licencjat wieś miasta do 20 tys miasta tys miasta tys miasta pow. 500 tys kierownicy, specjaliści prywatni przedsiębiorcy pracownicy administracji i usług robotnicy rolnicy gospodynie domowe emeryci renciści uczniowie i studenci bezrobotni dobra średnia zła do 250 zł zł zł zł i więcej lewicowe centrolewicowe centroprawicowe prawicowe trudno powiedzieć JAK PAN(I) MYŚLI, CZY W POLSCE NIEPEŁNOSPRAWNI: 1.mają za mało przywilejów 2.mają tyle przywilejów, ile trzeba 3.mają za dużo przywilejów 4.nie mają żadnych przywilejów 97.trudno powiedzieć DANE W PROC LICZBA OSÓB OGÓŁEM PŁEĆ mężczyźni

21 WIEK WYKSZTAŁCENIE MIEJSCE ZAMIESZKANIA GRUPA SPOŁECZNO-ZAWODOWA SAMOOCENA SYTUACJI MATERIALNEJ DOCHÓD NA OSOBĘ W GOSPODARSTWIE POGLĄDY POLITYCZNE kobiety lat lat lat lat lat i więcej lat podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne wyższe i licencjat wieś miasta do 20 tys miasta tys miasta tys miasta pow. 500 tys kierownicy, specjaliści prywatni przedsiębiorcy pracownicy administracji i usług robotnicy rolnicy gospodynie domowe emeryci renciści uczniowie i studenci bezrobotni dobra średnia zła do 250 zł zł zł zł i więcej lewicowe centrolewicowe centroprawicowe prawicowe trudno powiedzieć CZY SĄDZI PAN(I), ŻE LUDZIE NIEPEŁNOSPRAWNI POWINNI: 1.częściej pozostawać w domu, z rodziną 2.częściej podejmować pracę zawodową (jeśli mogą pracować) 3.częściej podejmować naukę i kształcenie zawodowe 4.częściej brać udział w publicznych formach wypoczynku i rozrywki

22 97.trudno powiedzieć DANE W PROC LICZBA OSÓB OGÓŁEM PŁEĆ WIEK WYKSZTAŁCENIE MIEJSCE ZAMIESZKANIA GRUPA SPOŁECZNO-ZAWODOWA SAMOOCENA SYTUACJI MATERIALNEJ DOCHÓD NA OSOBĘ W GOSPODARSTWIE POGLĄDY POLITYCZNE mężczyźni kobiety lat lat lat lat lat i więcej lat podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne wyższe i licencjat wieś miasta do 20 tys miasta tys miasta tys miasta pow. 500 tys kierownicy, specjaliści prywatni przedsiębiorcy pracownicy administracji i usług robotnicy rolnicy gospodynie domowe emeryci renciści uczniowie i studenci bezrobotni dobra średnia zła do 250 zł zł zł zł i więcej lewicowe centrolewicowe centroprawicowe prawicowe

23 trudno powiedzieć A CZY PAN(I) OSOBIŚCIE ZETKNĄŁ(ĘŁA) SIĘ Z JAKIMIŚ WYRAZAMI NIECHĘCI WOBEC OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH? 1.tak, w miejscu pracy 2.tak, w szkole lub uczelni 3.tak, w miejscach publicznych 4.tak, w sytuacjach towarzyskich 5.tak, w innych miejscach, sytuacjach 6.nie, nie zetknąłem(ęłam)się 97.trudno powiedzieć DANE W PROC LICZBA OSÓB OGÓŁEM PŁEĆ WIEK WYKSZTAŁCENIE MIEJSCE ZAMIESZKANIA GRUPA SPOŁECZNO-ZAWODOWA SAMOOCENA SYTUACJI MATERIALNEJ mężczyźni kobiety lat lat lat lat lat i więcej lat podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne wyższe i licencjat wieś miasta do 20 tys miasta tys miasta tys miasta pow. 500 tys kierownicy, specjaliści prywatni przedsiębiorcy pracownicy administracji i usług robotnicy rolnicy gospodynie domowe emeryci renciści uczniowie i studenci bezrobotni dobra średnia zła do 250 zł

24 DOCHÓD NA OSOBĘ W GOSPODARSTWIE POGLĄDY POLITYCZNE zł zł zł i więcej lewicowe centrolewicowe centroprawicowe prawicowe trudno powiedzieć CZY PANA(I) ZDANIEM OSOBA NIEPEŁNOSPRAWNA MUSI W OSIĄGNIĘCIE SUKCESU ZAWODOWEGO WŁOŻYĆ TYLE SAMO WYSIŁKU CO KAŻDA INNA? 1.musi włożyć więcej wysiłku 2.musi włożyć tyle samo wysiłku, co każda inna osoba 3.musi włożyć mniej wysiłku, bo mniej się od niej wymaga 97.trudno powiedzieć DANE W PROC LICZBA OSÓB OGÓŁEM PŁEĆ WIEK WYKSZTAŁCENIE MIEJSCE ZAMIESZKANIA GRUPA SPOŁECZNO-ZAWODOWA mężczyźni kobiety lat lat lat lat lat i więcej lat podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne wyższe i licencjat wieś miasta do 20 tys miasta tys miasta tys miasta pow. 500 tys kierownicy, specjaliści prywatni przedsiębiorcy pracownicy administracji i usług robotnicy rolnicy gospodynie domowe emeryci renciści

25 SAMOOCENA SYTUACJI MATERIALNEJ DOCHÓD NA OSOBĘ W GOSPODARSTWIE POGLĄDY POLITYCZNE uczniowie i studenci bezrobotni dobra średnia zła do 250 zł zł zł zł i więcej lewicowe centrolewicowe centroprawicowe prawicowe trudno powiedzieć CZY PANA(I) ZDANIEM INTERESY OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH SĄ WYSTARCZAJĄCO REPREZENTOWANE PRZY PODEJMOWANIU WAŻNYCH DLA NICH DECYZJI W PAŃSTWIE? 1.są bardzo źle reprezentowane 2.są raczej źle reprezentowane 3.są raczej dobrze reprezentowane 4.są bardzo dobrze reprezentowane 97.trudno powiedzieć DANE W PROC LICZBA OSÓB OGÓŁEM PŁEĆ WIEK WYKSZTAŁCENIE MIEJSCE ZAMIESZKANIA mężczyźni kobiety lat lat lat lat lat i więcej lat podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne wyższe i licencjat wieś miasta do 20 tys miasta tys miasta tys miasta pow. 500 tys kierownicy, specjaliści prywatni przedsiębiorcy

26 GRUPA SPOŁECZNO-ZAWODOWA SAMOOCENA SYTUACJI MATERIALNEJ DOCHÓD NA OSOBĘ W GOSPODARSTWIE POGLĄDY POLITYCZNE pracownicy administracji i usług robotnicy rolnicy gospodynie domowe emeryci renciści uczniowie i studenci bezrobotni dobra średnia zła do 250 zł zł zł zł i więcej lewicowe centrolewicowe centroprawicowe prawicowe trudno powiedzieć CZY PANA(I) ZDANIEM INTERESY OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH SĄ WYSTARCZAJĄCO REPREZENTOWANE PRZY PODEJMOWANIU WAŻNYCH DLA NICH DECYZJI W PAŃSTWIE? 1.są źle reprezentowane 2.są dobrze reprezentowane 97.trudno powiedzieć DANE W PROC LICZBA OSÓB OGÓŁEM PŁEĆ WIEK WYKSZTAŁCENIE mężczyźni kobiety lat lat lat lat lat i więcej lat podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne wyższe i licencjat wieś miasta do 20 tys

27 MIEJSCE ZAMIESZKANIA GRUPA SPOŁECZNO-ZAWODOWA SAMOOCENA SYTUACJI MATERIALNEJ DOCHÓD NA OSOBĘ W GOSPODARSTWIE POGLĄDY POLITYCZNE miasta tys miasta tys miasta pow. 500 tys kierownicy, specjaliści prywatni przedsiębiorcy pracownicy administracji i usług robotnicy rolnicy gospodynie domowe emeryci renciści uczniowie i studenci bezrobotni dobra średnia zła do 250 zł zł zł zł i więcej lewicowe centrolewicowe centroprawicowe prawicowe trudno powiedzieć JAK PAN(I) SĄDZI, CZY W POLSCE SYTUACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH JEST LEPSZA CZY GORSZA NIŻ W INNYCH KRAJACH O PODOBNYM POZIOMIE ŻYCIA? 1.o wiele gorsza 2.nieco gorsza 3.taka sama 4.nieco lepsza 5.o wiele lepsza 97.trudno powiedzieć DANE W PROC LICZBA OSÓB OGÓŁEM PŁEĆ WIEK mężczyźni kobiety lat lat lat lat lat i więcej lat

28 WYKSZTAŁCENIE MIEJSCE ZAMIESZKANIA GRUPA SPOŁECZNO-ZAWODOWA SAMOOCENA SYTUACJI MATERIALNEJ DOCHÓD NA OSOBĘ W GOSPODARSTWIE POGLĄDY POLITYCZNE podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne wyższe i licencjat wieś miasta do 20 tys miasta tys miasta tys miasta pow. 500 tys kierownicy, specjaliści prywatni przedsiębiorcy pracownicy administracji i usług robotnicy rolnicy gospodynie domowe emeryci renciści uczniowie i studenci bezrobotni dobra średnia zła do 250 zł zł zł zł i więcej lewicowe centrolewicowe centroprawicowe prawicowe trudno powiedzieć JAK PAN(I) SĄDZI, CZY W POLSCE SYTUACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH JEST LEPSZA CZY GORSZA NIŻ W INNYCH KRAJACH O PODOBNYM POZIOMIE ŻYCIA? 1.gorsza 2.taka sama 3.lepsza 97.trudno powiedzieć DANE W PROC LICZBA OSÓB OGÓŁEM PŁEĆ mężczyźni kobiety

29 WIEK WYKSZTAŁCENIE MIEJSCE ZAMIESZKANIA GRUPA SPOŁECZNO-ZAWODOWA SAMOOCENA SYTUACJI MATERIALNEJ DOCHÓD NA OSOBĘ W GOSPODARSTWIE POGLĄDY POLITYCZNE lat lat lat lat lat i więcej lat podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne wyższe i licencjat wieś miasta do 20 tys miasta tys miasta tys miasta pow. 500 tys kierownicy, specjaliści prywatni przedsiębiorcy pracownicy administracji i usług robotnicy rolnicy gospodynie domowe emeryci renciści uczniowie i studenci bezrobotni dobra średnia zła do 250 zł zł zł zł i więcej lewicowe centrolewicowe centroprawicowe prawicowe trudno powiedzieć JAK PAN(I) SĄDZI, CZY W POLSCE STOSUNEK LUDZI DO OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH JEST LEPSZY CZY GORSZY NIŻ W INNYCH KRAJACH? 1.o wiele gorszy 2.nieco gorszy 3.taki sam 4.nieco lepszy

30 5.o wiele lepszy 97.trudno powiedzieć DANE W PROC LICZBA OSÓB OGÓŁEM PŁEĆ WIEK WYKSZTAŁCENIE MIEJSCE ZAMIESZKANIA GRUPA SPOŁECZNO-ZAWODOWA SAMOOCENA SYTUACJI MATERIALNEJ DOCHÓD NA OSOBĘ W GOSPODARSTWIE POGLĄDY POLITYCZNE mężczyźni kobiety lat lat lat lat lat i więcej lat podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne wyższe i licencjat wieś miasta do 20 tys miasta tys miasta tys miasta pow. 500 tys kierownicy, specjaliści prywatni przedsiębiorcy pracownicy administracji i usług robotnicy rolnicy gospodynie domowe emeryci renciści uczniowie i studenci bezrobotni dobra średnia zła do 250 zł zł zł zł i więcej lewicowe centrolewicowe centroprawicowe prawicowe

31 trudno powiedzieć JAK PAN(I) SĄDZI, CZY W POLSCE STOSUNEK LUDZI DO OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH JEST LEPSZY CZY GORSZY NIŻ W INNYCH KRAJACH? 1.gorszy 2.taki sam 3.lepszy 97.trudno powiedzieć DANE W PROC LICZBA OSÓB OGÓŁEM PŁEĆ WIEK WYKSZTAŁCENIE MIEJSCE ZAMIESZKANIA GRUPA SPOŁECZNO-ZAWODOWA SAMOOCENA SYTUACJI MATERIALNEJ DOCHÓD NA OSOBĘ W GOSPODARSTWIE mężczyźni kobiety lat lat lat lat lat i więcej lat podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne wyższe i licencjat wieś miasta do 20 tys miasta tys miasta tys miasta pow. 500 tys kierownicy, specjaliści prywatni przedsiębiorcy pracownicy administracji i usług robotnicy rolnicy gospodynie domowe emeryci renciści uczniowie i studenci bezrobotni dobra średnia zła do 250 zł zł

32 POGLĄDY POLITYCZNE zł zł i więcej lewicowe centrolewicowe centroprawicowe prawicowe trudno powiedzieć CZY W PANA(I) NAJBLIŻSZYM OTOCZENIU MA PAN(I) KONTAKT Z OSOBĄ(AMI) NIEPEŁNOSPRAWNĄ (YMI)? 1.tak, w domu 2.tak, w pracy 3.tak, wśród przyjaciół i znajomych 4.nie mam takiego kontaktu DANE W PROC LICZBA OSÓB OGÓŁEM PŁEĆ WIEK WYKSZTAŁCENIE MIEJSCE ZAMIESZKANIA GRUPA SPOŁECZNO-ZAWODOWA mężczyźni kobiety lat lat lat lat lat i więcej lat podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne wyższe i licencjat wieś miasta do 20 tys miasta tys miasta tys miasta pow. 500 tys kierownicy, specjaliści prywatni przedsiębiorcy pracownicy administracji i usług robotnicy rolnicy gospodynie domowe emeryci renciści uczniowie i studenci

33 SAMOOCENA SYTUACJI MATERIALNEJ DOCHÓD NA OSOBĘ W GOSPODARSTWIE POGLĄDY POLITYCZNE bezrobotni dobra średnia zła do 250 zł zł zł zł i więcej lewicowe centrolewicowe centroprawicowe prawicowe trudno powiedzieć