Przedmowa. Jeszcze Polska nie zginęła...
|
|
- Bogumił Matusiak
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1
2 Przedmowa Jeszcze Polska nie zginęła... Niniejszą prace poświęcamy żołnierzom, którzy we wrześniu 1939 roku stawili opór przeważającym siłom niemieckim w miejscowości Huta Gruszczyno i oddali to co najcenniejsze- własne życie: 1) szer. Bachorz Józef (Maciej) 2) szer. Baczewski Józef 3) szer. Bałda (Bełda) Antoni 4) szer. Batkowski Marian 5) szer. Borkowski Franciszek 6) szer. Fiłanowicz Antoni 7) szer. Ignatiuk (Ignatnik) Jan 8) szer. Jastrzębski Józef 9) szer. Kaliński Jan 10) szer. Kałs (Kauc) Bronisław 11) szer. Kochaniu Jan 12) szer. Konowałow Sawa 13) szer. Korga Władysław 14) szer. Korsak Jan 15) szer. Kowalik Stanisław 16) szer. Koźmiński Mieczysław 17) szer. Kuropacki Aleksander 18) szer. Lipiński Józef 19) szer. Marciniak Franciszek 20) szer. Osiński Edmund 21) kap. Jastrzębski Stanisław 22) kap. Muranowicz (Marmurowicz) Władysław 23) kap. Proń Bronisław 24) ppor.rezer.florczak Kazimierz 25) ppor. Świstacki Stefan 26) ppor. Zieliński Kazimierz 27) sier. Rota Ruta Józef 28) plut. Maliszewski Jan 29) plut. Popielas Patryk (Henryk) 2
3 30) kapr. Łaszozuk (Łaszczuk) Michał 31) kapr. Kałuza (Kałuża) Roman 32) kapr. Stojak Stanisław 33) kapr. Wnuk Henryk 34) st. sier. Gawkowski Władysław 35) st. sier. Rola Franciszek 36) szer. Oskierko (Oskirko) Józef 37) szer. Ostrowski Józef 38) szer. Pałuska Czesław 39) szer. Pankienbaum Jerzy 40) szer. Polewaczyk Stanisław 41) szer. Pukownik Feliks 42) szer. Rabenda Władysław 43) szer. Radzim Augustyn 44) szer. Ruszniewicz (Ruszkiewicz) Stanisław 45) szer. Rutkowski Tadeusz 46) szer. Skotarek Leonard 47) szer. Sobotka Jan 48) szer. Staśkiewicz Feliks 49) szer. Szostak Stanisław 50) szer. Urban Kazimierz 51) szer. Waskowicz (Waśkowicz, Waśkiewicz) Bonifacy 52) szer. Szosowski Wojciech 53) szer. Waand Bolesław 54) szer. Wysocki Stanisław 55) szer. Zabuski Mieczysław 56) por. Małecki Muryc Aleksander 57) kapr. Misztela Stanisław 58) Tokarski Wiktor 59) Paszkiewicz (Paszkowski) Władysław 60) Rajkowski Józef 61) Pawlak Władysław 62) Pujan Stefan 63) Wierzbicki Czesław 64) Makowski Piotr 65) Wasilewski Antoni 66) Stankiewicz Piotr 67) Totarski Wiktor oraz 52 nieznanych żołnierzy CZEŚĆ ICH PAMIĘCI! 3
4 DZIAŁANIA WOJENNE NA ZIEMI WĘGROWSKIEJ WE WRZEŚNIU 1939 r. Tereny położone na południu od rzeki Bug, w jego dolnym biegu, już w XIX wieku miały bardzo ważne znaczenie w planowaniu działań wojskowych. Związane to było z ich położeniem w stosunku do Prus Wschodnich, skąd - jak przewidywało rosyjskie dowództwo - mogło wyjść uderzenie w kierunku na Brześć i Siedlce, przecinając łączność z Warszawą. Ta wizja kazała Rosjanom wzmacniać linie rzeki Narew. Wreszcie tereny te, położone w środku czworoboku rosyjskich twierdz Osowiec- Modlin- Dęblin- Brześć, mogły stać się w wypadku wojny - i tak się stało w czasie I Wojny Światowej - miejscem koncentracji odwodów armii rosyjskiej. Znajdowały się tu bardzo ważne węzły kolejowe Małkinia, Siedlce i Łuków. Przebieg działań w czasie I Wojny Światowej potwierdził w pełni znaczenie tego terenu. Powyższe względy, wobec dalszego istnienia niemieckich Prus Wschodnich, odegrały dużą rolę w polskich planach obronnych już w 1919 roku. Przewidywano, że należy się spodziewać silnego niemieckiego uderzenia z Prus Wschodnich. W związku z tym zakładano obronę linii rzeki Narwi, a w wypadku niemożliwości jej utrzymania wycofanie się na linię Bugu. Dowodem wielkiego znaczenia tego obszaru były zorganizowanie w okolicach Węgrowa węzła polowych lotnisk operacyjnych. W okresie międzywojennym powiat węgrowski pod względem wojskowym należał do Okręgu Korpusu I Warszawa. Obok powiatów sokołowskiego i ostrowskiego wchodził w skład obszaru podległego Komendzie Rejonu Uzupełnień mieszczącego się w Małkini. 30 sierpnia zarządzono mobilizację powszechną. Przez pierwsze dni po wybuchu wojny na lotniskach węgrowskich nie stacjonowała żadna jednostka. Od początku celem ataków niemieckiego lotnictwa stały się obiekty cywilne i ludność. Węgrów był bombardowany 7 i 8 września. 4 września Luftwaffe zbombardowało stację kolejową w Łochowie. 2 września w Naczelnym Dowództwie zapadła decyzja przeniesienia eskadr Brygady Bombowej na lotnisko znajdujące się bliżej linii frontu, w tym i na lotniska węzła węgrowskiego. Wobec załamania się pobliskiego frontu na Narwi, na węgrowski węzeł lotnisk zaczęły przybywać eskadry SGO NAREW. 5 września na lotnisku w Ceranowie wylądowały karasie 51 eskadry rozpoznawczej, w dwa dni później na lotnisko przyleciały myśliwce 151 eskadry myśliwskiej. W obliczu bezpośredniego zagrożenia ze strony zbliżających się jednostek niemieckich 8 września węgrowskie lotniska opuściły znajdujące się tam eskadry. 7 września został wysadzony przez saperów most w Broku. Na ziemi węgrowskiej zaczęli się pojawiać żołnierze z rozbitych jednostek SGO NAREW. 4
5 Cały czas trwały naloty bombowe, które doprowadziły do zniszczenia mostu kolejowego w Małkini. Rankiem 8 września w rejon Broku dotarły pierwsze jednostki niemieckie, które uchwyciły przyczółek na południowym brzegu rzeki, sięgający Sadownego. Polacy próbowali odbić utracony teren, dlatego tez doszło do zażartych walk. Obie strony poniosły duże straty. W czasie, gdy trwały walki pod Sadownem Niemcy sforsowali Bug pod Brańszczykiem. Polakom udało się zepchnąć Niemców nad brzeg rzeki. 9 września do wsi Grabiny (pod Stoczkiem) wkroczył patrol zwiadowców, który został ostrzelany przez oddział Wojska Polskiego. W odwet żołnierze Wehrmachtu zamordowali 16 osób i spalili część wsi. 10 września płk Zieleniewski zaplanował przegrupowanie wojsk w rejon Sadownego i podjęcie działań mających na celu zlikwidowanie niemieckiego przyczółka. W swym planie postanowił użyć naturalne walory leśne, które uniemożliwiłyby Niemcom rozwinięcie uderzenia. Do realizacji planu nie doszło. Tymczasem do Broku zbliżały się nowe jednostki niemieckie. Niemcy wybudowali most pontonowy, po którym zaczęły przejeżdżać pierwsze pojazdy. 10 września niemieckie czołgi pojawiły się w rejonie Lipek. Kolumna czołgów podzieliła się na dwie grupy. Pierwsza ruszyła w kierunku Stoczka, gdzie doszło do kontaktu bojowego z wojskami polskimi 114 pp. W tych dniach w rejonie między Bugiem a Węgrowem bardzo intensywnie operowało lotnictwo niemieckie, rozpoznając i bombardując będące w odwrocie wojska polskie. Niemcom udało się także wyeliminować znajdujący się w rejonie stacji Łochów pociąg pancerny. W rejonie Stoczka jedna z dwóch podzielonych grup niemieckich rozbiła II batalion 114 pp, którego żołnierze wycofali się na południe za Liwiec. Pozostałe jednostki 114 pp wycofały się w kierunku Miednika, gdzie doszło do starcia z wojskami niemieckimi. Walki w tym rejonie trwały do zmroku. W nocy polskim żołnierzom udało się wycofać w rejon Sokołowa Podlaskiego. Maszerująca z pułkiem bateria 51 pl bez większych przeszkód wycofała się do Węgrowa. Niemcom udało się rozbić poruszający się równolegle do 114 pp 115 pp z drugą baterią pl. Podobny los spotkał inne polskie oddziały, które działały w tym rejonie. Niemcom udało się uchwycić skrzyżowanie w Paplinie i rozpocząć pościg za cofającym się wojskiem polskim. DZIAŁANIA WOJENNE NA ZIEMI WĘGROWSKIEJ WE WRZWŚNIU 1939 r. zostały napisane w oparciu o książki: - Arkadiusz Kołodziejczyk i Tadeusz Swat Węgrów dzieje miasta i okolic w latach , Węgrów 1991, str. 314, 316, 321; - Lewandowska Stanisława,,Ruch oporu na Podlasiu , Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa Jerzy Pawlak Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939, Warszawa 1991, str
6 PRZEBIEG BITWY POD HUTĄ GRUSZCZYNO Rano 10 września na drodze ze Stoczka w kierunku Huty Gruszczyno pojawiły się kolumny polskich żołnierzy wycofujących się przed Niemcami. Batalion rozpoznawczy I DP wojsk niemieckich uderzył na kolumnę 115 pp, który znajdował się koło wsi Grygrów. Część polskich żołnierzy okopała się na wzgórzu we wsi Huta Gruszczyno (prawdopodobnie byli to jeszcze żołnierze z rozbitych 114 i 116 pp). Polacy, po okopaniu się na piaszczystym wzgórzu królującym nad okolicą, oczekiwali na przyjście żołnierzy niemieckich (wzgórze, na którym toczyła się bitwa wielokrotnie służył manewrom wojsk polskich w okresie międzywojennym, w latach często zatrzymywały się tam jednostki wojskowe). Dowództwo nad polską jednostką objął kpt Władysław Marmurowicz oraz kpt Bronisław Proń. Od samego rana bardzo intensywnie działało niemieckie lotnictwo. Gdy tylko opadły poranne mgły, na niebie pojawiły się niemieckie samoloty ( rano), intensywnie ostrzeliwując okoliczne wioski, a w szczególności stanowiska polskich żołnierzy. W wyniku tych nalotów Polacy ponieśli straty w ludziach i w sprzęcie. Do kontaktu bojowego polskich żołnierzy z wojskiem niemieckim doszło około południa. Pierwszym incydentem, który dał początek bitwie, było zniszczenie dwóch samochodów z żołnierzami niemieckimi, które poruszały się drogą od strony Majdanu w kierunku Paplina. Polscy żołnierze ukrywający się na wzgórzu w Hucie Gruszczyno, otworzyli celny ogień, niszcząc te pojazdy. Z niektórych relacji wynika, że kilku żołnierzy ukryło się w przydrożnych krzakach, z których obrzucali granatami przejeżdżające pojazdy niemieckie, niszcząc je. W samochodach prawdopodobnie była amunicja, bo po ataku doszło do eksplozji. Pasażerowie samochodów zginęli na miejscu (przez wiele lat podczas prac polowych w tym miejscu, można było odnaleźć pozostałości po tym wydarzeniu). Polacy chcąc zatrzymać Niemców wielokrotnie atakowali. Świadkowie zapamiętali, że Niemcy w tej bitwie użyli czołgów. Trudno ustalić, czy nie pomylili się i widząc w oddali samochody ciężarowe lub transportery piechoty uzbrojone w broń maszynową uznali, że są to czołgi. Żołnierze, którzy byli okopani na wzgórzu nie posiadali artylerii- tylko kilka rkm-ów i jeden lub dwa ckm, do których amunicja po bitwie została zakopana w ogrodzie Państwa Ufnalów- mieszkańców wsi Żulin. Było to ok. 6-7 taśm z amunicją. Pozostali żołnierze posiadali broń regulaminową. Niemców częściowo udało się wypchnąć w kierunku Stoczka. Polscy żołnierze mając stanowisko na najwyższym wzniesieniu w okolicy, mieli dogodny punkt obserwacyjny, jak i doskonałe stanowiska ogniowe. Niemcy, którzy zostali odepchnięci w kierunku Stoczka, zaczęli (prawdopodobnie z chęci zemsty za nieudaną akcję bojową) strzelać do ludności cywilnej. Jeden z oficerów niemieckich, wtargnął do domu państwa Cichockich i zabił Wiktora Cichockiego, ojca Pana Kazimierza Cichockiego. 6
7 Po reorganizacji sił nastąpił kontratak niemiecki. Intensywność działania niemieckiego lotnictwa spowodowała popłoch polskich żołnierzy, którzy zaczęli wycofywać się, oddając Niemcom zdobyty teren. Po ataku Niemców Polacy skoncentrowali swoje siły na wyżej wymienionym punkcie oporu (wzgórze w Hucie Gruszczyno), skąd próbowali się bronić. O zaciekłości i determinacji polskich i niemieckich żołnierzy świadczy fakt, że w wielu relacjach pojawia się wzmianka o walce na bagnety. W wyniku tych walk zginęło wielu Polaków i Niemców. Niemcy w trakcie kontrataku na wzgórze stracili wielu żołnierzy w tym prawdopodobnie od 4 do 5 oficerów, których na krótki czas pochowano w ogrodzie przy szkole podstawowej w Grygrowie. Świadkowie podają, że został zabity wyższy rangą oficer niemiecki, którego ciało zostało włożone do drewnianej skrzyni i pochowane obok budynku szkoły. Po kilku tygodniach po zwłoki oficera przyjechała żona. Ciała pozostałych oficerów zostały wykopane po przejściu frontu (po upływie dwóch tygodni) i wywiezione przez Niemców w głąb Rzeszy. Pozostali zabici niemieccy żołnierze zostali zebrani i złożeni w budynku szkoły, gdzie ciała zostały spalone (zdarzenie to potwierdza kilku świadków). W miejscowościach, na terenach których toczyły się działania wojenne mieszkało dużo osadników niemieckich, którzy w czasie walk sprzyjali Niemcom. Przykładem tego jest Niemiec, który prawdopodobnie nazywał się Hync i mieszkał w Żulinie. Podczas walk zabił polskiego oficera (nazwisko oraz imię nieznane), który wbiegł na jego podwórze. Oficer ten dowodził grupą żołnierzy (prawdopodobnie plutonem), którzy po stracie dowódcy zaczęli się w popłochu wycofywać. Siły polskie pozbawione wsparcia lotnictwa i artylerii, po stracie wielu żołnierzy zaczęły oddawać pole Niemcom. W polskich oddziałach zapanował chaos, cały czas ostrzeliwani z powietrza i z ziemi, zaczęli wycofywać się w kierunku Paplina. Nie wszystkim żołnierzom udało się wycofać na czas, część z nich została okrążona. W obawie przed dostaniem się do niewoli niemieckiej porzucali broń, zakopywali lub chowali w różnych miejscach. Niektórzy pozostawiali mundury, szukając u okolicznej ludności ubrań cywilnych. Mieszkańcy wiosek obawiając się zemsty Niemców, za pomoc polskim żołnierzom, próbowali na własna rękę chować porzuconą broń i mundury. Wielu mieszkańców pamiętało, co wydarzyło się kilka godzin wcześniej, gdy Niemcy doszli do Huty Gruszczyno i znaleźli ukrytą ludność w dołach przeznaczonych na toalety, które znajdowały się w pobliżu szkoły (obecne boisko szkolne). Spośród dużej grupy mieszkańców przeżył tylko jeden o nazwisku Kobus. W Majdanie zostali zastrzeleni dwaj młodzi chłopcy, jeden w wieku 11 lat, a drugi 22 lat. Nazywali się Henryk Łosiewicz i Józef Wójcik. Chłopcy schowali się do studni, ale jeden z Niemców zajrzał do niej i ich zastrzelił. Koło szkoły został zastrzelony mieszkaniec Majdanu Wiktor Szymczak.,,Strzelali do ludności cywilnej ukrytej i znajdującej się w schronach zbiorowych dla własnego bezpieczeństwa Część ludności została zabita w momentach, 7
8 gdy przebywała w swoich gospodarstwach lub też na polu. (Stanisława Lewandowska-,,Ruch oporu na Podlasiu ). Niemcy, chcąc wyłapać polskich żołnierzy, spędzili wszystkich mężczyzn na drogę w Żulinie. Polscy żołnierze przebrani w cywilne ubrania, niczym się nie wyróżniali od zwykłych mieszkańców. Nieprzyjaciel zastosował odpowiedzialność zbiorową: jesteś mężczyzną- jesteś żołnierzem. Wszystkich zabrano. Domy, które ocalały po działaniach wojennych, były sprawdzane, czy nie ukrywali, bądź nie ukrywają się w nich polscy żołnierze. Domy, gdzie odnaleziono polskie mundury były palone. W trakcie pacyfikacji przez Niemców wsi Grygrów zastrzelono 11 osób, w Majdanie 7, w Żulinie 3. Po zabraniu wszystkich mężczyzn z okolicznych miejscowości do niewoli, we wsiach zostały kobiety i starcy, których wykorzystano do zebrania i pochowania poległych żołnierzy polskich. Zdaniem świadka, Pani Jadwigi Ufnal, która uczestniczyła w zbieraniu i pochówku ciał poległych żołnierzy, zebrano 39 ciał, które zostały pochowane na wzgórzu. Pozostałe 9 odnalezionych ciał polskich żołnierzy pochowano około kilometr dalej w kierunku Paplina, w lesie (tzw. Konopka). Cztery ciała pochowano w miejscu obecnej Sali OSP w Grygrowie. Sześć następnych odnalezionych ciał przy skrzyżowaniu Huty Gruszczyno z Grygrowem. Pięciu polskich żołnierzy wyznania Mojżeszowego o nieznanych nazwiskach, poległych w czasie działań pod Hutą Gruszczyno, zostało pochowanych na Cmentarzu Żydowskim w Stoczku (obecnie zlikwidowany). Po II wojnie światowej pochowanych polskich żołnierzy, którzy polegli we wrześniu 1939 roku, odkopano i pochowano na cmentarzu w Stoczku i w Starejwsi. W 1981 roku na miejscu stoczonej bitwy mieszkańcy okolicznych wiosek postawili żelazny krzyż upamiętniający przelaną krew polskich żołnierzy. Zbudował go Pan Ryszard Trojan. Krzyż, który góruje nad okolicą jest symbolem zwycięstwa pamięci nad zapomnieniem. Inicjatorem powstania Krzyża był Proboszcz Parafii Ks. Major Rezerwy Kapelan Małoletniaków i AK Kazimierz Potiopa. W miejscu, gdzie były okopy Polaków odprawił Mszę Polową. Kamień z pól, gdzie były walki, razem z kamieniem z Monte Cassino i kamieniem z Katakumb w Rzymie posłużył jako kamień węgielny do budowy kaplicy w Hucie Gruszczyno. Kamień ten został osobiście poświęcony przez Ojca Św. Jana Pawła II. 8
9 ZAKOŃCZENIE Przygotowując materiały do tego projektu przeanalizowaliśmy szereg dokumentów, nie zawsze związanych bezpośrednio z tematem, ale pozwalających ustalić ogólny charakter działań wojennych w naszym regionie w czasie kampanii wrześniowej. Spotkaliśmy się ze zrozumieniem, życzliwością i pomocą wielu ludzi. Dotarliśmy do osób, które były naocznymi świadkami opisywanych zdarzeń, ich relacje ustne okazały się żyłami złota (trzeba zaznaczyć fakt, że coraz mniej jest ludzi pamiętających tamten czas). Mogliśmy razem z opowiadającym przeżywać klimat tamtych dramatycznych dni. Przydarzyła się nam również historia, która świadczy o tym, że ludzie nie zapomnieli o tamtych wydarzeniach i pamięć o nich niosą przez całe życie. Podczas wizyty na Cmentarzu w Starejwsi, kiedy odwiedziliśmy groby żołnierzy poległych w kampanii wrześniowej, podszedł do nas starszy mężczyzna i opowiedział, że był świadkiem śmierci pochowanego tam szer. Jana Korsaka. Zginął on od wybuchu bomby, niedaleko domu tego mężczyzny, a ciało zawinięte w koc zostało pochowane w rowie. Potem zwłoki przeniesiono na pobliski cmentarz. Szczególnie chcemy podziękować: Pani Jadwidze Ufnal, Pani Barbarze Kowalczyk, Panu Stanisławowi Skórce, Panu Kazimierzowi Cichockiemu, Panu Janowi Wikłowi, Panu Józefowi Matusikowi, Panu Władysławowi Orsakowi, Panu Leonowi Wojciechowskiemu, Panu Ryszardowi Pielatowi i Panu Kazimierzowi Cierlica bez których praca ta nie powstałaby. Liczba ludzi, którzy polegli na wzniesieniu w Żulinie oraz w pobliskich miejscowościach, przekracza 50 osób. Zginęli oni z bronią w ręku, w czasie starcia z potężniejszym wrogiem. Nie udało nam się zidentyfikować wszystkich nazwisk poległych żołnierzy. Pomimo tego, poprzez naszą pracę chcemy oddać cześć poległym żołnierzom, jak i mieszkańcom okolicznych wsi, którzy stracili życie podczas działań wojennych. Jednym z żołnierzy, któremu udało się przeżyć był kpr. Jan Wierzba. Dzięki jego relacji, jako uczestnika bitwy oraz Pani Jadwigi Ufnal, która brała udział w pochówku poległych żołnierzy powstał wiersz napisany przez księdza Potiopa pt.:,,cześć Bohaterom spod Huty Gruszczyno. Pragniemy w tym miejscu go przytoczyć: Cześć Bohaterom spod Huty Gruszczyno Żołnierzy spod Huta Gruszczyno Ginący od kuli wroga Z obmytą krwią własną winą Szedłeś prosto do Boga Dowództwo na Wami mieli Kapitan Murynowicz i Proń 9
10 Szli do ataku, ginęli W walce na białą broń Gdy bój się zaczął w południe Był zapał wśród Was i brawura Atakowaliście cudnie Trzykrotnie z okrzykiem Huraaaa Niemcy, faszyści się bali Bić z Wami na bagnety Dlatego czołgi wezwali Naszych nie było niestety Obok szeregowca Babnedy Poległ starszy sierżant Rola I przeszedł do legendy Użyźnione krwią jego te pola Gwizdały kule, wściekał się wróg Zasłane rannymi pola Znów do ataku zrywa kapral Wnuk Dowódca ich kona tam w dole Radziwiłł Augustyn sieje kulami Dzielny, odważny to wojak A obok niego miota granatami Kapral Stanisław Stojak I Ty żołnierzu nieznany Ranny, lecz z wielką ambicja Cos został tu rozszarpany Wysadzając wóz z amunicją A Niemcy się miotali Swych rannych w szkole spalali Mieszkańców wsi mordowali Domy ich ogniem niszczyli Umieraliście na tym polu Krew w Polską ziemię wsiąkała A tam gdzieś pełna bólu Matka na Was czekała Czekała może dziewczyna Z której listami konałeś Całe lata tęskniła 10
11 A Ty na polu zostałeś Z bronią w rękach stygnących Raport Bogu zdawałeś Że za ojczyznę zginąłeś Przysięgi nie złamałeś Nie grały Wam surmy bojowe Ani orkiestra wojskowa Ni salwy też pogrzebowe Gdy polski chłop Was tu chował We wspólnej mogile złożono Żołnierzy spod Huty Gruszczyno Modlitwą polską uczczono Jak tych spod Monte Cassino Tak jak szli razem przez boje Oficerowie z szeregowcami Złożyli tu ciała swoje W mogile pod Huty piaskami Szumiały Wam do snu sosenki I brzozy polskie płakały Wiatr nucił wojskowe piosenki I deszcze jesienne wam łkały I matka z ojcem płakała Wy ich nadzieją jedyną Wiadomość o śmierci dostała Że poległ pod Hutą Gruszczyno Żołnierzu padający w ataku Tylko z nazwiska nam znany Bohaterski, dzielny wojaku Jesteś nam bardzo kochany I Ty nieznany z nazwiska Nie wiemy jak wyglądałeś Który z pobojowiska Bogu swą dusze oddałeś Dzisiaj się tu zbieramy Gdzie się Wasza krew lała Do apelu Was wzywamy! 11
12 Niech stanie kompania cała Na mszy polowej zebrani Nie tylko ci co przeżyli Ale i Wy kochani Chcemy byście tu byli Ci co spośród Was ocaleli Zostało ich niewielu Dzisiaj na apelu stanęli Z plutonowym Wierzbą na czele Dla Was skończyły się boje Nas często ogarnia trwoga My modły, Wy rany swoje Wznośmy razem do Boga Aby Ojczyzna kochana Była bezpieczna, spokojna Matce Bożej oddana By nie groziła jej wojna My wszyscy tu zebrani Was dzisiaj uczcić chcemy Na miejscu, gdzie Wy kochani Polegliście- ślubujemy Za wiarę i miłość Ojczyzny Nad wszystko przekładamy Ojców naszych spuścizny Z serc swoich wyrwać nie damy Że ziemi tej bronić będziemy Uroczyście ślubujemy I wiary nie wyrwie nam wróg Tak nam dopomóż Bóg! 12
13 Bibliografia: 1. Jakubik Marian i Kołodziejczyk Arkadiusz,,Żołnierska danina życia, Pracownia Wydawnicza Instytutu Historii AP, Siedlce Lewandowska Stanisława,,Ruch oporu na Podlasiu , Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa Porejko Artur,,Wrzesień 1939 r., artykuł. 4. Waśniewski Władysław,,Na przedpolach stolicy , Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa Stolarz Jan Powiat Węgrów w walce z okupantem. 6. Retko Witold maszynopis,,kampania wrześniowa. 7. Witt Kazimierz,,Działalność okupanta hitlerowskiego w powiecie Sokołów Podlaski w latach , Rocznik Mazowiecki, Warszawa Zbiory własne (relacje świadków). 9. Arkadiusz Kołodziejczyk i Tadeusz Swat Węgrów dzieje miasta i okolic w latach Węgrów, Bogusław Wołoszański Encyklopedia II wojny Światowej, Tom II. 11. Jerzy Pawlak Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939, Warszawa
14 Aneks: Ks. Kazimierz Potiopa odprawiający Mszę Świętą na miejscu bitwy, 1981 rok. Poświęcenie Krzyża na miejscu bitwy, 1981 rok. 14
15 Kazimierz Sapryk, Kazimierz Styś, Krzysztof Piwko, Tadeusz Cichocki, Sławomir Trojan, Ryszard Trojan, Stanisław Drużba, Zdzisław Piwko, Eugeniusz Borkowski w trakcie ostatnich prac w przeddzień uroczystości poświęcenia Krzyża na miejscu bitwy, 1981 rok. Pan Kazimierz Styś, Pan Kazimierz Papryk, Pan Ryszard Trojan, Ks. Adam Deptuła, Pan Kazimierz Cichocki, Pan Zdzisław Piwko, Ks. Kazimierz Potiopa, Pan Antoni Drużba, Pan Henryk Trojan, Pan Bolesław Rudnik, Pan Józef Matusik po uroczystości poświęcenia Krzyża na miejscu bitwy, 1981 rok. 15
16 Ks. Kazimierz Potiopa, Pan Ryszard Trojan, Pan Leon Wojciechowski, Ks. Adam Deptuła po uroczystości poświęcenia Krzyża na miejscu bitwy, 1981 rok. Ks. Kazimierz Potiopa trzyma kamień węgielny, który błogosławi Ojciec Święty Jan Paweł II. 16
17 Tadeusz Cichocki, Kazimierz Styś, Piotr Wojciechowski, Zdzisław Piwko, Ryszard Trojan i inni podczas stawiania Krzyża na miejscu bitwy, 1981 rok. 17
18 Bagnet i menażka odnalezione na polu bitwy. Kamień węgielny. Kamień o barwie czerwonej został wzięty z Katakumb w Rzymie, biały z Monte Cassino a czarny z,,górki gdzie toczyła się bitwa. 18
19 Kamień węgielny w kaplicy w Hucie Gruszczyno. Grób Jana Wierzby- uczestnika bitwy pod Hutą Gruszczyno. 19
20 Las, tzw. Konopka, w którym pochowano 9 polskich żołnierzy poległych w bitwie. Pola, na których w 1939 roku toczyły się walki. 20
21 Krzyż upamiętniający walki z 1939 roku. 21
22 Miejsce na wzgórzu, gdzie pochowano 39 poległych polskich żołnierzy. 22
23 Sala OSP w Hucie Gruszczyno. W tym miejscu pochowano 4 poległych polskich żołnierzy. Ogródek przy Szkole Podstawowej w Grygrowie. Miejsce pochówku 4 (5) oficerów niemieckich. 23
24 Furtka do Szkoły Podstawowej w Grygrowie. Prawdopodobnie nieopodal niej w drewnianej skrzyni było złożone ciało wyższego rangą oficera niemieckiego. 24
25 Miejsce, gdzie Polacy zniszczyli dwa samochody niemieckie. 25
26 Widok na wzgórze w Hucie Gruszczyno. 26
27 W tym miejscu, w dołach przeznaczonych na toalety, ukrywała się ludność cywilna. Obecnie jest to teren szkoły, na którym znajduje się boisko. W tle, po prawej stronie wzgórze. Pozostałości Cmentarza Żydowskiego w Stoczku. Pochowano na nim 5 poległych polskich żołnierzy. 27
28 Kapliczka w Hucie Gruszczyno- stoi w miejscu, gdzie w 1939 roku pochowano 6 poległych polskich żołnierzy. 28
29 Grób zbiorowy, w którym pochowano m. in. żołnierzy z bitwy pod Hutą Gruszczyno. 29
30 Grób nieznanych żołnierzy WP poległych w 1939 roku. 30
31 Grób siedmiu polskich żołnierzy poległych w kampanii wrześniowej. 31
32 Miejsce pochówku 18 polskich żołnierzy poległych w 1939 roku. 32
33 Grób sześciu żołnierzy WP poległych w kampanii wrześniowej. Amunicja, ładownica i menażka odnalezione na polu bitwy. 33
4 września 1939 (poniedziałe k)
Wojna obronna 1939 https://1wrzesnia39.pl/39p/kalendarium-1/8872,4-wrzesnia-1939-poniedzialek.html 2019-09-26, 13:11 4 września 1939 (poniedziałe k) Wydarzenia Mordy na ludności cywilnej Częstochowy i
Bardziej szczegółowoMonte Cassino to szczyt wysokości 516m położony w skalistych masywach górskich środkowych Włoch, panujący nad doliną Liri i drogą Neapol-Rzym, na
MONTE CASSINO 1944 Monte Cassino to szczyt wysokości 516m położony w skalistych masywach górskich środkowych Włoch, panujący nad doliną Liri i drogą Neapol-Rzym, na którym wznosi się stare Opactwo Benedyktynów.
Bardziej szczegółowoTEST HISTORYCZNY 7 DYWIZJA PIECHOTY. 1. W skład której armii wchodziła 7 Dywizja Piechoty we wrześniu 1939 roku? (0-1 pkt)
TEST HISTORYCZNY 7 DYWIZJA PIECHOTY 1. W skład której armii wchodziła 7 Dywizja Piechoty we wrześniu 1939 roku? (0-1 pkt) a) Armii Łódź b) Armii Kraków c) Armii Karpaty d) Armii Prusy 2. Kto dowodził 7
Bardziej szczegółowoInstytut Pamięci Narodowej
Napaść na Polskę - wrzesień 1939 roku Strony 1/28 Galeria zdjęć Spalony polski samolot, efekt niemieckiego bombardowania. Żołnierze niemieccy obalają słup graniczny na granicy polsko-niemieckiej. Strony
Bardziej szczegółowoLista mieszkańców Gminy Rzgów poległych, pomordowanych, walczących, więzionych, represjonowanych, zaginionych w latach II wojny światowej
Lista mieszkańców Gminy Rzgów poległych, pomordowanych, walczących, więzionych, represjonowanych, zaginionych w latach II wojny światowej L.p. Nazwisko i imię Miejsce zamieszkania Data i miejsce śmierci
Bardziej szczegółowoMARIAN BEŁC MIESZKANIEC WSI PAPLIN BOHATER BITWY O ANGLIĘ
MARIAN BEŁC MIESZKANIEC WSI PAPLIN BOHATER BITWY O ANGLIĘ BIOGRAFIA MARIANA BEŁCA Marian Bełc urodził się 27 stycznia 1914 r. w Paplinie, zginął 27 sierpnia 1942 r., miał 28 lat. Rodzicami jego byli Jan
Bardziej szczegółowoProjekt Edukacyjny Gimnazjum Specjalne w Warlubiu. Kto ty jesteś Polak mały
Projekt Edukacyjny Gimnazjum Specjalne w Warlubiu Kto ty jesteś Polak mały Miejsca Pamięci Narodowej w okolicach Warlubia WARLUBIE- CMENTARZ PARAFIALNY mogiła żołnierzy W mogile pochowano 37 nieznanych
Bardziej szczegółowo98. rocznica bitwy pod Zadwórzem uroczystości ku czci bohaterów 18 sierpnia 2018
Moja Niepodległa https://mojaniepodlegla.pl/mn/aktualnosci/6370,98-rocznica-bitwy-pod-zadworzem-uroczystosci-ku-czci-bohater ow-18-sierpnia-2018.html 2019-05-15, 20:41 Zadwórzem uroczystości ku czci bohaterów
Bardziej szczegółowoKoncepcja merytoryczna i wstęp Witold Rawski. Rysunki Roman Gajewski. Redakcja techniczna i skład Bożena Tomaszczuk
ODSIECZ LWOWA W 1918 roku WOJSKOWE CENTRUM EDUKACJI OBYWATELSKIEJ 2014 Koncepcja merytoryczna i wstęp Witold Rawski Rysunki Roman Gajewski Redakcja techniczna i skład Bożena Tomaszczuk Copyright by Wojskowe
Bardziej szczegółowo26 Pułk Artylerii Lekkiej im. Króla Władysława IV
26 Pułk Artylerii Lekkiej im. Króla Władysława IV Początki 26. pułku artylerii lekkiej sięgają utworzenia tego pułku, jako 26. pułku artylerii polowej w którego składzie były trzy baterie artyleryjskie
Bardziej szczegółowoPO M N IK I ŚW IA D K A M I H ISTO R II
PO M N IK I ŚW IA D K A M I H ISTO R II Krężnica Jara, jak tysiące innych miejscowości, ma swoje dowody tragicznej historii. Do nich należą krzyże, pomniki i groby poległych w walce o wolność Ojczyzny.
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR XXV//18 RADY MIEJSKIEJ W LIPSKU. z dnia 28 marca 2018 r.
Projekt z dnia 22 marca 2018 r. Zatwierdzony przez... UCHWAŁA NR XXV//18 RADY MIEJSKIEJ W LIPSKU w sprawie wzniesienia pomnika w formie kamienia pamiątkowego upamiętniającego pchor. Stanisława Żłobikowskiego
Bardziej szczegółowoAgresja ZSRR na Polskę zbrojna napaść dokonana 17 września 1939 przez ZSRR na Polskę, będącą od 1 września 1939 w stanie wojny z III Rzeszą.
Agresja ZSRR na Polskę zbrojna napaść dokonana 17 września 1939 przez ZSRR na Polskę, będącą od 1 września 1939 w stanie wojny z III Rzeszą. Element działań wojennych kampanii wrześniowej pierwszej kampanii
Bardziej szczegółowoMiejsca walk powstańczych tablicami pamięci znaczone
Miejsca walk powstańczych tablicami pamięci znaczone * ul. Belwederska róg Promenady w dniach od 15 sierpnia do 22 września 1944 r. walczyła tutaj kompania O2 Pułku AK Baszta broniąca dostępu do Dolnego
Bardziej szczegółowoLuftwaFFE kontra Januszewicz na niebie Zielonki
Rygiel Rogusz Sobiecki LuftwaFFE kontra Januszewicz na niebie Zielonki 2 Piloci III/1 Dywizjonu Myśliwskiego sfotografowani w październiku 1938 r.na lotnisku Aleksandrowice podczas operacji na Zaolziu.
Bardziej szczegółowoDziennik bojowy 14. Pułku Strzeleckiego 72. Dywizji Strzeleckiej
UWAGA! Zachowano oryginalną stylistykę z dziennika bojowego. Źródło: Pamięć Narodu. Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej. Tłumaczenie: Maciej Krzysik Nysa 1945-2015. Dziennik bojowy 14. Pułku Strzeleckiego
Bardziej szczegółowoPOWSTANIE WARSZAWSKIE
POWSTANIE WARSZAWSKIE Powstanie Warszawskie było największą akcją zbrojną w okupowanej przez Niemców Europie, zorganizowaną przez Armię Krajową w ramach akcji BURZA. Planowane na kilka dni, trwało ponad
Bardziej szczegółowoPodczas uroczystości przypomniano, że Legionowo było jedynym miastem w województwie mazowieckim, w którym wybuchło Powstanie Warszawskie.
KPP W LEGIONOWIE http://kpplegionowo.policja.waw.pl/ple/aktualnosci/80680,w-holdzie-powstancom.html 2018-12-29, 01:00 Strona znajduje się w archiwum. W HOŁDZIE POWSTAŃCOM Wczoraj policjanci z legionowskiej
Bardziej szczegółowoMIASTO GARNIZONÓW
1920 1939 MIASTO GARNIZONÓW 18. PUŁK UŁANÓW POMORSKICH 64 i 65 PUŁK PIECHOTY 16 PUŁK ARTYLERII LEKKIEJ, Do 1927 r. WYŻSZA SZKOŁA LOTNICZA (PRZENIESIONA POTEM DO DĘBLINA ] Od 1928 r. - LOTNICZA SZKOŁA STRZELANIA
Bardziej szczegółowoKarpacki Oddział Straży Granicznej
Karpacki Oddział Straży Granicznej Źródło: http://www.karpacki.strazgraniczna.pl/ko/komenda/izba-tradycji/17648,izba-tradycji.html Wygenerowano: Czwartek, 19 października 2017, 23:53 Izba Tradycji Autor:
Bardziej szczegółowoGimnazjum w Pleśnej im. Bohaterów Bitwy pod Łowczówkiem DLACZEGO BOHATERÓW BITWY POD ŁOWCZÓWKIEM?
DLACZEGO BOHATERÓW BITWY POD ŁOWCZÓWKIEM? LATA 2001 2004 DZIAŁANIA WYCHOWAWCZE PRZED NADANIEM IMIENIA SZKOLE SPOTKANIA POKOLEŃ CZY OCALIMY NASZ PATRIOTYZM? PROGRAMY ARTYSTYCZNE NA UROCZYSTOŚCI ŚRODOWISKOWE
Bardziej szczegółowoMieszkaniec Nowego Kramska podkuwa konia na froncie I Wojny Światowej
57 Mieszkaniec Nowego Kramska podkuwa konia na froncie I Wojny Światowej Żołnierze z Babimostu na zdjęciach z rodzinami podczas pobytu w domu - okres I Wojny Światowej 58 Powstańcy Wielkopolscy z Babimojszczyzny
Bardziej szczegółowoPomnik stoi po prawej stronie drogi na cmentarz. Pod Orłem jest napis: POLEGŁYM W WALKACH O WOLNOŚĆ POLSKI. CZEŚĆ ICH PAMIĘCI.
Pomnik stoi po prawej stronie drogi na cmentarz. Pod Orłem jest napis: POLEGŁYM W WALKACH O WOLNOŚĆ POLSKI. CZEŚĆ ICH PAMIĘCI. W 20 ROCZNICĘ ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI. 1938. 52 Mogiła z napisem: POLEGLI
Bardziej szczegółowoEwidencja dóbr kultury nie wpisanych do rejestru zabytków
Ewidencja dóbr kultury nie wpisanych do rejestru zabytków Jabłonna 2015/2016 Jabłonna - Obelisk poświęcony pamięci Jana Pawła II i 25-lecia Solidarności (znajduje się naprzeciwko Gminnego Centrum Kultury
Bardziej szczegółowoREMBERTÓW W CZASIE BITWY WARSZAWSKIEJ W ŚWIETLE DOKUMENTÓW CAW
Grzegorz Socik REMBERTÓW W CZASIE BITWY WARSZAWSKIEJ W ŚWIETLE DOKUMENTÓW CAW Odradzające się Wojsko Polskie już od pierwszych chwil swego istnienia musiało toczyć walki w obronie państwa, które dopiero
Bardziej szczegółowoLotnictwo. Zmiana Program warty rozwoju Wojska Polskiego i jego realizacja
Lotnictwo W 1936 r. kończono realizację dotychczasowego 3-letniego programu rozbudowy lotnictwa. Złożony przez szefa Departamentu Aeronautyki MSWojsk. gen. bryg. Ludomiła Rayskiego latem 1936 r. nowy program
Bardziej szczegółowokampanią wrześniową,
Rozpoczęta rankiem 1 września 1939 roku bohaterska polska wojna obronna, nazywana również kampanią wrześniową, była pierwszym frontem II wojny światowej Obfitowała w dramatyczne wydarzenia, niezwykłe akty
Bardziej szczegółowoDrużyna Gryfa z Zespołu Szkół nr 4 im. Armii Krajowej w Szczecinie w Pomorskiej Lidze Historycznej.
Drużyna Gryfa z Zespołu Szkół nr 4 im. Armii Krajowej w Szczecinie w Pomorskiej Lidze Historycznej. Na zdjęciu pracownicy Uniwersytetu Szczecińskiego oraz opiekun i uczniowie z ZS nr 4 Czym jest Pomorska
Bardziej szczegółowoWALKI O SIBIN. Fot.1. Kościół i cmentarz w Sibinie, początek XX wieku (archiwum Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej)
WALKI O SIBIN Piątego marca 1945 roku zaczęła pękać cienka linia niemieckiej obrony ciągnąca się około 5 kilometrów na wschód od rzeki Dziwny wzdłuż jej biegu. 7 marca 1945 około godziny 7.00 trzecia kompania
Bardziej szczegółowoOPRACOWANIA DOTYCZĄCE WOJNY POLSKO-SOWIECKIEJ W ZBIORACH CENTRALNEGO ARCHIWUM WOJSKOWEGO
Jerzy Ciesielski OPRACOWANIA DOTYCZĄCE WOJNY POLSKO-SOWIECKIEJ 1919 1920 W ZBIORACH CENTRALNEGO ARCHIWUM WOJSKOWEGO Centralne Archiwum Wojskowe gromadzi i przechowuje w zasadzie tylko akta wytworzone przez
Bardziej szczegółowo6 POMORSKA DYWIZJA PIECHOTY
6 POMORSKA DYWIZJA PIECHOTY PATRON SZKOŁY Rok 1944 przyniósł istotne zmiany na arenie politycznej. Za sprawą największej operacji desantowej w Normandii państwa sprzymierzone zdołały utworzyć drugi front
Bardziej szczegółowoGra IPN 111 już w sprzedaży!
Pamięć.pl - portal edukacyjny IPN Źródło: http://pamiec.pl/pa/dzieje-sie/12748,gra-ipn-111-juz-w-sprzedazy.html Wygenerowano: Wtorek, 6 lutego 2018, 13:57 Gra IPN 111 już w sprzedaży! Minęła 74. rocznica
Bardziej szczegółowoFot 1. Por. Józef Dambek Fot 2. Por. Augustyn Wesphal Fot 3. Plut. pchor. Rudolf Bigus
Kamienica Królewska (gmina Sierakowice; powiat kartuski) W lipcu 1943 r., a być może wcześniej, bo już wiosną, miało tu miejsce spotkanie przedstawicieli TOW Gryf Pomorski, w której uczestniczyli (Józef
Bardziej szczegółowoDowódcy Kawaleryjscy
Zbigniew Dymitr Dunin-Wąsowicz ur. 14 października 1882 w Brzeżanach, poległ 13 czerwca 1915 prowadząc szarżę pod Rokitną) polski dowódca wojskowy, rotmistrz Legionów Polskich. Po ukończeniu korpusu kadetów
Bardziej szczegółowoOd początku okupacji przygotowywano się do wybuchu powstania Zdawano sobie sprawę z planów Stalina dotyczących Polski 27 października 1943 r. gen.
Od początku okupacji przygotowywano się do wybuchu powstania Zdawano sobie sprawę z planów Stalina dotyczących Polski 27 października 1943 r. gen. Sosnkowski wydaje rozkaz o rozpoczęciu przygotowań do
Bardziej szczegółowo2014 rok Rok Pamięci Narodowej
2014 rok Rok Pamięci Narodowej I. 100 rocznica wybuchu I wojny światowej I wojna światowa konflikt zbrojny trwający od 28 lipca 1914 do 11 listopada 1918 pomiędzy ententą, tj. Wielką Brytania, Francją,
Bardziej szczegółowoKATYŃ OCALIĆ OD ZAPOMNIENIA
KATYŃ OCALIĆ OD ZAPOMNIENIA Wydawnictwo okolicznościowe z okazji 70. rocznicy Zbrodni Katyńskiej. Biogram podporucznika Wojska Polskiego Zenona Rymaszewskiego Opracowany przez Dariusza Łukaszewicza nauczyciela
Bardziej szczegółowoWiadomości. Limanowianie pod Monte Cassino
Wiadomości Poniedziałek, 19 maja 2014 Limanowianie pod Monte Cassino Pod Monte Cassino rozegrała się jedna z najcięższych bitew II wojny światowej. W dniach 11 19 maja 1944 roku polscy żołnierze w ramach
Bardziej szczegółowo65. rocznica triumfu pancerniaków gen. Maczka pod Falaise
Źródło: http://www.bbn.gov.pl/pl/wydarzenia/1825,65-rocznica-triumfu-pancerniakow-gen-maczka-pod-falaise.html Wygenerowano: Poniedziałek, 19 września 2016, 04:35 65. rocznica triumfu pancerniaków gen.
Bardziej szczegółowoHis i t s o t ria i P la l cówki k i A K n c i a a J ara
Historia Placówki AK Krężnica Jara Inicjatorem powstania Związku Walki Zbrojnej w Krężnicy Jarej był Antoni Karwowski, nauczyciel miejscowej szkoły. Wraz z księdzem Józefem Frankowskim i Krzysztofem Golińskim
Bardziej szczegółowoPatroni naszych ulic
Patroni naszych ulic Dębicka ziemia była świadkiem wielkich i tragicznych dziejów. Szczególnie na tym t e r e nie z a p i s a ł się ok r e s ok u pa c j i niemieckiej, kiedy powstała tu niezwykle p r ę
Bardziej szczegółowoSZKOŁA PODSTAWOWA nr 2 im. Partyzantów Ziemi Włoszczowskiej we Włoszczowie. DZIEŃ PATRONA SZKOŁY Włoszczowa 18 stycznia 2008r.
SZKOŁA PODSTAWOWA nr 2 im. Partyzantów Ziemi Włoszczowskiej we Włoszczowie DZIEŃ PATRONA SZKOŁY Włoszczowa 18 stycznia 2008r. Dziękuję... Dziś nie ma już wojny, Nastał spokojny czas. Teraz mój kraj jest
Bardziej szczegółowoSPIS ARTYKUŁÓW OGŁOSZONYCH W NUMERACH 1 5 BIULETYNU. Nr 1, 1969
SPIS ARTYKUŁÓW OGŁOSZONYCH W NUMERACH 1 5 BIULETYNU Nr 1, 1969 Rola i zadania wojskowej służby archiwalnej (Leszek Lewandowicz) Postępowanie z zespołami otwartymi w świetle wytycznych Naczelnej Dyrekcji
Bardziej szczegółowoWpisany przez Borek Anna sobota, 01 grudnia :54 - Poprawiony poniedziałek, 03 grudnia :34
Droga do Monte Cassino 1 września 1939 roku wojska niemieckie przełamały zachodnią granicę Polski, 17 września wojska radzieckie wschodnią granicę. Polska została objęta dwiema okupacjami: niemiecką na
Bardziej szczegółowoWalki o wzgórze Jabłoniec 1914 piknik i inscenizacja. Część II. Wpisał Administrator Niedziela, 25. Maj :57
Kulminacyjnym punktem niedzielnego spotkani była inscenizacja historyczna pt. Wzgórze Jabłoniec 1914. Zatrzymać rosyjski walec parowy. Scenariusz widowiska przygotowany przez Roberta Kowalskiego, nawiązywał
Bardziej szczegółowoPlan współpracy 2. Mazowieckiego Pułku Saperów z organizacjami pozarządowymi i innymi partnerami społecznymi na rok 2019
2 PUŁK SAPERÓW Z A T W I E R D Z A M DOWÓDCA 2psap... płk Robert KAMIŃSKI WYCIĄG Plan współpracy 2. Mazowieckiego Pułku Saperów z organizacjami pozarządowymi i innymi partnerami społecznymi na rok 2019
Bardziej szczegółowoPamięć o OBROŃCACH OJCZYZNY naszej MAŁEJ OJCZYZNY BYCHAWY niechaj zawsze będzie żywa
Pamięć o OBROŃCACH OJCZYZNY naszej MAŁEJ OJCZYZNY BYCHAWY niechaj zawsze będzie żywa MIEJSCA PAMIĘCI NARODOWEJ NA TERENIE MIASTA I GMINY BYCHAWA, DO KTÓRYCH DOTARŁA MŁODZIEŻ GIMNAZJUM NR 1 W BYCHAWIE Uczestnicy
Bardziej szczegółowoOBCHODY NARODOWEGO ŚWIĘTA NIEPODLEGŁOŚCI NA TERENIE GMINY MIELEC [FOTO] :16:23
OBCHODY NARODOWEGO ŚWIĘTA NIEPODLEGŁOŚCI NA TERENIE GMINY MIELEC [FOTO] 2015-11-16 11:16:23 Listopada w Polskie Narodowe Święto Niepodległości, w Chorzelowie odbyły się uroczyści gminne dla uczczenia 97
Bardziej szczegółowoks. ppłk. Stanisław Zytkiewicz
ks. ppłk. Stanisław Zytkiewicz Patron Gimnazjum w Boguchwale Wykonali: Joanna Kamińska Kamila Sapa Julia Ciura Karolina Telesz Bartłomiej Kozak Kim był Stanisław Żytkiewicz? Stanisław Żytkiewicz ur. 6
Bardziej szczegółowoBitwa o Anglię. 10 lipca października 1940
Bitwa o Anglię 10 lipca 1940 31 października 1940 Historia Bitwa o Anglię kampania powietrzna głównie nad południową i centralną Anglią, toczona między niemieckim lotnictwem Luftwaffe a brytyjskim RAF,
Bardziej szczegółowoPolskie Państwo podziemne Przygotowała: Katarzyna Kossakowska Klasa III A
Polskie Państwo podziemne 1939-1945 Przygotowała: Katarzyna Kossakowska Klasa III A FLAGA POLSKIEGO PAŃSTWA PODZIEMNEGO Polskie Państwo Podziemne (w skrócie PPP) to tajne struktury Państwa Polskiego istniejące
Bardziej szczegółowoOgólnopolski Konkurs Aktywny zuch, harcerz i uczeń w szkole II edycja r r. KARTA PRACY nr 2b
Ogólnopolski Konkurs Aktywny zuch, harcerz i uczeń w szkole II edycja 19.01. 2016 r. - 19.06. 2016 r. KARTA PRACY nr 2b ZADANIE 2 - Mapa pamięci o miejscach i bohaterach stworzenie mapki z zaznaczeniem
Bardziej szczegółowoHistoria mojej małej Ojczyzny. Wspomnienie o żołnierzu 23 Pułku Piechoty im. płk. Leopolda Lisa- Kuli
Nasze życie jest jak wielkie jezioro wolno wypełniające się strumieniem lat. W miarę, jak woda się podnosi, ślady przeszłości znikają pod nią jeden za drugim. Ale wspomnienia zawsze będą wychylać głowę,
Bardziej szczegółowoMaria Baran Archiwalia organów kontroli administracji wojskowej okresu międzywojennego.
BIBLIOGRAFIA WAŻNIEJSZYCH PUBLIKACJI OGŁOSZONYCH DRUKIEM PRZEZ PRACOWNIKÓW WOJSKOWEJ SŁUŻBY ARCHIWALNEJ Maria Baran Archiwalia organów kontroli administracji wojskowej okresu międzywojennego. [W:] Wybrane
Bardziej szczegółowoRodzinny konkurs historyczny. Rzeplin, 23 września 2017 r.
Rodzinny konkurs historyczny Rzeplin, 23 września 2017 r. Zespół nr :. 1. Zdjęcie poniżej zrobiono w okresie I wojny światowej przed jednym z domów w Rzeplinie. Jak nazywał się właściciel tego domu? a.
Bardziej szczegółowoGrudniowe spotkanie przedświąteczne integrujące środowiska żołnierskich pokoleń pn. Solidarni z Wojskiem Polskim
Wykaz ofert niespełniających kryteriów formalnych zawartych Otwartego Konkursu Ofert z dnia 24.04.2013 r., które nie będą podlegać dalszej ocenie merytorycznej Lp. Nazwa organizacji Nr ewidencyjny Nazwa
Bardziej szczegółowoPunkt 12 W tym domu mieszkał i został aresztowany hm. Jan Bytnar ps. Rudy bohater Szarych Szeregów uwolniony z rąk Gestapo 26.III 1943 r.
Grupa I Punkt 23 Miejsce uświęcone krwią Polaków poległych za wolność Ojczyzny. W tym miejscu 2 sierpnia 1944 hitlerowcy rozstrzelali i spalili 40 Polaków. Tablica ta znajduje się na budynku parafii św.
Bardziej szczegółowo1 marca Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Ponieważ żyli prawem wilka, historia o nich głucho milczy Zbigniew Herbert
1 marca Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych Ponieważ żyli prawem wilka, historia o nich głucho milczy Zbigniew Herbert Żołnierze Wyklęci żołnierze antykomunistycznego Podziemia stawiających opór
Bardziej szczegółowoCZEŚĆ ICH PAMIĘCI! SYRIA
SYRIA Podpisanie 31 maja 1974 r. porozumień genewskich o przerwaniu ognia pomiędzy Izraelem a Syrią zakończyło ważny etap wojny Jon Kippur. Zakończenie działań zbrojnych na froncie syryjskim otworzyło
Bardziej szczegółowoNazwa szkoły: Szkoła Podstawowa im. Armii Krajowej w Zespole Placówek Oświatowych w Olesznie
Nazwa wydarzenia: Rajd pieszy - Szlakiem oddziałów: MARCINA (majora Mieczysława Tarchalskiego) i NURTA (majora Eugeniusz Kaszyńskiego), będący podsumowaniem XIII Międzyszkolnego Projektu Edukacyjnego Stowarzyszenia
Bardziej szczegółowoHistorie Mariańskich. Kapliczek
Historie Mariańskich Kapliczek Spotkanie z panią Kazimierą Kalis Kazimiera Danuta Kalis -fundatorka kapliczki urodziła się 25.11.1964r. w Chocianowie (woj. dolnośląskie). Ukończyła studia pielęgniarskie
Bardziej szczegółowo,,Poznajemy przeszłość naszej okolicy"
,,Poznajemy przeszłość naszej okolicy" 16 listopada 2017 r. wszystkie klasy 5 uczestniczyły w niecodziennej lekcji historii zatytułowanej,,poznajemy przeszłość naszej okolicy ". Naszymi przewodnikami byli
Bardziej szczegółowoJan Draheim, burmistrz Gębic w latach 1919 1932
Jan Draheim, burmistrz Gębic w latach 1919 1932 Jan Draheim urodził się 21 czerwca 1873 r. w Kamionku jako jedno z siedmiorga dzieci Szczepana i Pelagii (z Krugerów) Draheimów. Dnia 16 kwietnia 1884 r.,
Bardziej szczegółowoZarządzenie nr 3/2016 Prezydenta Miasta Starachowice z dnia 4 I 2016 r. w sprawie organizowania obchodów rocznic, uroczystości i świąt państwowych.
Zarządzenie nr 3/2016 Prezydenta Miasta Starachowice z dnia 4 I 2016 r. w sprawie organizowania obchodów rocznic, uroczystości i świąt państwowych. Na podstawie art. 33 ust. 5 ustawy o samorządzie gminnym
Bardziej szczegółowoZWIĄZEK HARCERSTWA POLSKIEGO. Od wybuchu II wojny światowej do 1989 roku
ZWIĄZEK HARCERSTWA POLSKIEGO Od wybuchu II wojny światowej do 1989 roku ZEJŚCIE HARCERSTWA DO PODZIEMIA 27 WRZEŚNIA 1939 We wrześniu wybuch wojna kończąca czas spokoju. Po klęskach obrony Polski kierownictwo
Bardziej szczegółowoRADIOTELEGRAFISTA 39 ROKU
Emil SUSKA RADIOTELEGRAFISTA 39 ROKU Światowy Związek Polskich Żołnierzy Łączności jest stowarzyszeniem kombatantów i żołnierzy Korpusu Osobowego Łączności i Informatyki Wojska Polskiego, integrującym
Bardziej szczegółowoUroczystości odbędą się w Zamościu w dniach listopada 2013 r.
Uroczystości patriotyczno-religijne 70. rocznicy nadania nazwy Oddziałów Partyzanckich 9. Pułku Piechoty - Oddziałom Dywersji Bojowej Inspektoratu Zamość. Zamość, 29-30 listopada 2013 r. Światowy Związek
Bardziej szczegółowoNalot bombowy na Wieluń 1 września
Nr 7/2016 30 08 16 Nalot bombowy na Wieluń 1 września 1939 r. Autor: Bogumił Rudawski (IZ) We wczesnych godzinach porannych 1 września 1939 r. lotnictwo niemieckie przeprowadziło atak bombowy na Wieluń
Bardziej szczegółowoMONTE CASSINO Tatiana Staszczyk
MONTE CASSINO Tatiana Staszczyk JAK TO SIĘ ZACZĘŁO? Od stycznia 1944 roku Niemcy odparli trzy ataki wojsk alianckich, w których uczestniczyły oddziały amerykańskie, angielskie, francuskie, hinduskie i
Bardziej szczegółowoZa jej mogiły święte i krwawe...
Autorka teksu: Teresa Gajek Autorka zdjęć: Beata Rześna Szkoła Podstawowa im. Bohaterów walk nad Bzurą 1939 roku w Kocierzewie Południowym Za jej mogiły święte i krwawe... Dnia 14 września 2018r. odbyły
Bardziej szczegółowoAlbum żołnierza niemieckiego
Nr 18/2017 15 09 17 Album żołnierza niemieckiego Autor: Bogumił Rudawski (IZ) Przechowywany w zbiorach Instytutu Zachodniego album nieznanego żołnierza Wehrmachtu zawiera 76 podpisanych czarno-białych
Bardziej szczegółowoANKIETA BADAWCZA. 5. Fundatorem obiektu było Społeczeństwo Ziemi Olkuskiej.
Konkurs Zachować dla przyszłych pokoleń poszukujemy miejsc związanych z walką o niepodległość Polski ANKIETA BADAWCZA 1. Obiekt znajduje się w lasach na pograniczu gmin Wolbrom i Klucze w powiecie olkuskim,
Bardziej szczegółowoGENERAŁ WŁADYSŁAW EUGENIUSZ SIKORSKI
GENERAŁ WŁADYSŁAW EUGENIUSZ SIKORSKI 20 maja 1881 roku w Tuszowie Narodowym pod Mielcem urodził się Władysław Sikorski. Był trzecim dzieckiem Emilii i Tomasza Sikorskich. Wcześniej młoda para wyprowadziła
Bardziej szczegółowoZwiedziliśmy również rodzinny dom błogosławionej i uczestniczyliśmy we Mszy świętej odprawionej tamtejszej kaplicy.
W dniu 18 listopada 2018 roku uczniowie trzecich klas gimnazjalnych i ósmych klas szkoły podstawowej uczestniczyli w pielgrzymce do sanktuarium bł. Karoliny Kózkówny w Zabawie k. Tarnowa patronki młodzieży.
Bardziej szczegółowoBolesław Formela ps. Romiński. Poseł na sejm II RP w latach
Bolesław Formela ps. Romiński Poseł na sejm II RP w latach 1935-38 Data i miejsce narodzin: - 02 XI 1903 Miłoszewo Data i miejsce śmierci - 24 IX 1944 Tłuczewo Ukończył Państwowe Gimnazjum Klasyczne im.
Bardziej szczegółowoZADANIA DO SPRAWDZIANU
ZADANIA DO SPRAWDZIANU 1. Do daty dopisz wydarzenie: a) 1 IX 1939 r. wybuch II wojny światowej (agresja niemiecka na Polskę) b) 17 IX 1939 r. agresja radziecka na Polskę c) 28 IX 1939 r. kapitulacja Warszawy
Bardziej szczegółowoPomniki i tablice. Toruń. Zbigniew Kręcicki
Zbigniew Kręcicki Pomniki i tablice Toruń Po lewej. Plac Rapackiego. Uroczyste odsłonięcie pomnika Marszałka nastąpiło 15 sierpnia 2000 r. w 80. rocznicę bitwy warszawskiej. Po prawej. Pierwszy, tymczasowy
Bardziej szczegółowoMateriały wypracowane w ramach projektu Szkoła Dialogu - projektu edukacyjnego Fundacji Form
Materiały wypracowane w ramach projektu Szkoła Dialogu - projektu edukacyjnego Fundacji Form Nasze zajęcia w ramach Szkoły Dialogu odbyły się 27 i 28 kwietnia oraz 26 i 27 maja. Nauczyły nas one sporo
Bardziej szczegółowoPamięć.pl - portal edukacyjny IPN
Pamięć.pl - portal edukacyjny IPN Źródło: http://pamiec.pl/pa/kalendarium-1/12809,7-wrzesnia-1939-roku-skapitulowala-zaloga-westerplatte-mimo-przygniatajacej-pr ze.html Wygenerowano: Piątek, 20 stycznia
Bardziej szczegółowoUlica majora pilota Jana Michałowskiego
Ulica majora pilota Jana Michałowskiego Uchwałą Rady Miejskiej w Białymstoku z dnia 26 listopada 2001 r. nadano imieniem majora pilota Jana Michałowskiego nazwę ulicy w Białymstoku. Jest to odcinek drogi
Bardziej szczegółowoBitwa o Bochnię 5 września 2009 r.
Bitwa o Bochnię 5 września 2009 r. WSTĘP Mamy przyjemność przedstawić wydarzenie plenerowe, będące rekonstrukcją bitwy o miasto, która miała miejsce we wrześniu 1939 roku. PoniŜej znajdziecie Państwo informacje
Bardziej szczegółowoKłuszyn Armią dowodził hetman polny koronny Stanisław Żółkiewski.
1 4 lipca 1610 r. wojska polskie pod wodzą hetmana Stanisława Żółkiewskiego pokonały wielokrotnie silniejsze oddziały moskiewsko-szwedzkie. Miejscem victorii była wieś Kłuszyn, położona ok. 150 km na zachód
Bardziej szczegółowoRzeź Woli fotoreportaż Autorstwa Weroniki Żądłowskiej
Rzeź Woli fotoreportaż Autorstwa Weroniki Żądłowskiej Dnia 8 października 2018 roku odbyła się wycieczka klas trzecich gimnazjum w Szkole Podstawowej im. Jana Pawła II w Łazach na Warszawską Wolę dzielnicę,
Bardziej szczegółowoHISTORIA I TRADYCJE. Zgodnie z Decyzją Nr 154/MON Ministra Obrony Narodowejz dnia 19 listopada 2018 r. Pułk przejął:
HISTORIA HISTORIA I TRADYCJE Na podstawie Decyzji Nr Z- 2 /Org./P1 Ministra Obrony Narodowej z dnia 9 stycznia 2017 r. oraz Decyzji Nr Z-17/Org./P1 Ministra Obrony Narodowej z dnia 6 marca 2017 r. w sprawie
Bardziej szczegółowoBARCZEWO BUDUJE - NOWE CZYLI LEPSZE
NR7 (248) lipiec-sierpień 2014 BARCZEWSKIE WYDARZENIA OPINIE INFORMACJE WYWIADY BARCZEWO BUDUJE - NOWE CZYLI LEPSZE We wtorek, 5 sierpnia oddano do użytku nowe mieszkania socjalne oraz oficjalnie przekazano
Bardziej szczegółowo70. rocznica zakończenia II Wojny Światowej
70. rocznica zakończenia II Wojny Światowej, 11/05/2015 13:45, autor: Redakcja Bielawa Podobnie jak w całym kraju, tak i w Bielawie, 8 maja odbyły się obchody upamiętniające 70. rocznicę zakończenia II
Bardziej szczegółowo75 rocznica powstania
Dziś wszyscy oddajemy cześć tym, którzy swoje życie oddali za wolność, tym, którzy tej wolności nie doczekali, a przede wszystkim tym, którzy wciąż żyją wśród nas. A p e l I P N o u c z c z e n i e 7 5
Bardziej szczegółowoFoto: Figurka Matki Bożej z Dzieciątkiem nad kroczewskim stawem 1943 r. i Foto: Ks. dr Franciszek Bronisław Zaleski.
{jcomments on} Foto: Figurka Matki Bożej z Dzieciątkiem nad kroczewskim stawem 1943 r. i Foto: Ks. dr Franciszek Bronisław Zaleski. Ks. dr Franciszek Bronisław Zaleski proboszcz kościoła i parafii w Kroczewie
Bardziej szczegółowoArkady Fiedler DYWIZJON 303
KARTA PRACY ZAPISKI Z LEKTURY Arkady Fiedler DYWIZJON 303 BITWA O BRYTANIĘ 1940 ROKU 1. Z jakich powodów wśród ludzi na całym świecie w lecie 1940 roku dominowały uczucia niepokoju, zwątpienia, a nawet
Bardziej szczegółowoPacyfikacja Michniowa
Martyrologia wsi polskich (nowy) http://martyrologiawsipolskich.pl/mws/mauzoleum-w-michniowie/pacyfikacja-michniowa/5370 7,Pacyfikacja-Michniowa.html 2018-12-25, 21:54 Strona główna Pacyfikacja Michniowa
Bardziej szczegółowoSkwer przed kinem Muranów - startujemy
27 IX 2014 RAJD OCHOTY ŚLADAMI POWSTANIA WARSZAWSKIEGO W 75. ROCZNICĘ UTWORZENIA POLSKIEGO PAŃSTWA PODZIEMNEGO W sobotę, 27 września 2014 roku na terenie Śródmieścia odbył się Rajd Ochoty Śladami Powstania
Bardziej szczegółowoLubasz Sanktuarium Matki Bożej Królowej Rodzin w Lubaszu.
Lubasz W kościele katolickim sanktuaria to miejsca święte, gdzie w sposób szczególny Bóg udziela swojej łaski. Takim miejscem, które pragniemy Państwu przedstawić jest Sanktuarium Matki Bożej Królowej
Bardziej szczegółowoArchiwum Pełne Pamięci IPN GD 536/121
Archiwum Pełne Pamięci https://archiwumpamieci.pl/app/pamietamy/11461,ipn-gd-536121.html 2019-08-28, 23:56 IPN GD 536/121 PRZEKAZUJĄCY: WŁADYSŁAW FILAR W dniu 14 listopada 2018 r. podczas sporządzania
Bardziej szczegółowoPOLICJA.PL MSZA ŚWIĘTA W INTENCJI POLICJI. Strona znajduje się w archiwum.
POLICJA.PL Źródło: http://www.policja.pl/pol/aktualnosci/101476,msza-swieta-w-intencji-policji.html Wygenerowano: Sobota, 16 grudnia 2017, 00:08 Strona znajduje się w archiwum. MSZA ŚWIĘTA W INTENCJI POLICJI
Bardziej szczegółowowszystko co nas łączy"
Generał broni Władysław Anders "Odrzućmy wszystko co nas dzieli i bierzmy wszystko co nas łączy" Generał broni Władysław Anders bohater spod Monte Casino. Władysław Anders pełnił najważniejsze funkcje
Bardziej szczegółowoWiadomości. Święto Niepodległości w Limanowej
Wiadomości Środa, 12 listopada 2014 Święto Niepodległości w Limanowej Pierwszą stanowiła uroczystość patriotyczna na rynku z inscenizacją wjazdu Marszałka Józefa Piłsudskiego w wykonaniu Grupy Rekonstrukcji
Bardziej szczegółowoŚmierć żołnierza święta jest I łamie nakazy nienawiści Przyjaciel czy wróg, jeśli nie ominęły go rany Na jednakową miłość i cześć zasługuje
Śmierć żołnierza święta jest I łamie nakazy nienawiści Przyjaciel czy wróg, jeśli nie ominęły go rany Na jednakową miłość i cześć zasługuje Kontrofensywa Austro-Węgier. Bitwa Rudnicka 1914r. Historia I
Bardziej szczegółowoZ Armią Andersa był w Iranie, Iraku, Palestynie, Jordanii, Egipcie, aż w 1944 roku dotarł do Włoch.
Marian Lemieszek ur. 16.07.1920 r. w Sutnie, pow. Bielsk Podlaski woj. Białystok. Przed deportacją mieszkał w Wieliczkowicach gm. Wołczyn w powiecie Brześć nad Bugiem, gdzie jego ojciec był gajowym. Wraz
Bardziej szczegółowom-w-michniowie.html , 00:14 ACZCIONKA ŚREDNIA ACZCIONKA
Martyrologia wsi polskich (nowy) http://martyrologiawsipolskich.pl/mws/mauzoleum-w-michniowie/o-muzeum/54016,o-muzeu m-w-michniowie.html 2018-12-11, 00:14 Strona główna O Muzeum O Muzeum w Michniowie O
Bardziej szczegółowo