Wadliwa reprezentacja spółki przy zawieraniu umów Beata Kuczek - Maruta Prezentacja dla SBDiM 17 czerwca 2011 r.

Transkrypt

1 Wadliwa reprezentacja spółki przy zawieraniu umów Beata Kuczek - Maruta Prezentacja dla SBDiM 17 czerwca 2011 r.

2 1. Kiedy mówimy o wadliwej reprezentacji spółki?

3 Problem wadliwej reprezentacji pojawia się zarówno od strony dewelopera jak i jego kontrahenta Umowa spółki może stanowić, że: każdy z członków zarządu jest uprawniony do samoistnego reprezentowania spółki, spółkę może reprezentować łącznie tylko dwóch albo większa liczba członków zarządu lub też łącznie wszyscy członkowie zarządu.

4 2. Niewłaściwy skład członków zarządu

5 1. Zarząd w spółce kapitałowej zarząd w spółce kapitałowej jednoosobowy wieloosobowy

6 Art Kodeksu spółek handlowych Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentowania określa umowa spółki. Jeżeli umowa spółki nie zawiera żadnych postanowień w tym przedmiocie, do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem. Umowa spółki może stanowić, że: każdy z członków zarządu jest uprawniony do samoistnego reprezentowania spółki, spółkę może reprezentować łącznie tylko dwóch albo większa liczba członków zarządu lub też łącznie wszyscy członkowie zarządu.

7 Zgodnie z umową spółki Deweloper Polska sp. z o.o., spółka ta reprezentowana jest przez trzech członków zarządu łącznie. Pan Marek Pani Małgorzata Pan Marcin Oznacza to, że chcąc zawrzeć umowę z wykonawcą muszą oni działać łącznie.

8 Zarząd spółki podpisał umowę o roboty budowlane w składzie wskazanym umową spółki. Zarząd spółki wystąpił we właściwym składzie umowa została podpisana przez wszystkich członków zarządu. Pan Marek Pani Małgorzata Pan Marcin

9 Rozpatrzmy jednak odmienną sytuację: załóżmy, że Pan Marcin jest na wakacjach i wyłączył swój telefon komórkowy. Pojawiła się jednak okazyjna oferta zakupu domeny internetowej. Warunek konieczny: trzeba umowę podpisać dzisiaj. Pan Marek i Pani Małgorzata zdecydowali się podpisać umowę tylko we dwójkę Zarząd spółki wystąpił w niewłaściwym składzie, gdyż umowa nie została podpisana przez wszystkich członków zarządu. Pan Marek Pani Małgorzata Pan Marcin

10 Sytuacja ta nie jest jednak nieodwracalna. Zgodnie z orzecznictwem sądów, oświadczenia członków zarządu nie muszą być składane jednocześnie. Oświadczenia osób działających jako zarząd spółki kapitałowej mogą być składane oddzielnie i to w różnym czasie. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 sierpnia 2009 (sygn. I CSK 32/09) Wyrazem współdziałania członków zarządu musi być złożenie przez każdego z nich w imieniu spółki takich samych oświadczeń co do istotnych postanowień umowy. Oświadczenia te nie muszą być złożone jednocześnie. W pełni dopuszczalne jest złożenie ich w różnym czasie i nie ma podstawy do podważania ich skuteczności - jako oświadczeń będących wynikiem współdziałania członków zarządu - jeżeli nie ma wątpliwości co do ich treści.

11 Możliwość późniejszego złożenia oświadczenia woli nie jest jednak dopuszczalna w sytuacji, gdy czynność wymaga formy aktu notarialnego. Wynika to z art i 92 Prawa o notariacie (Dz. U r. Nr 87 poz. 483) W przypadku reprezentacji łącznej, przy sprzedaży/zakupie nieruchomości w formie aktu notarialnego konieczne jest jednoczesne złożenie oświadczeń woli przez wszystkich członków zarządu.

12 Jeśli więc nie mamy do czynienia z czynnością w formie aktu notarialnego, wszystko zależy od Pana Marcina Jeśli po powrocie z wakacji Pan Marcin podpisze umowę wcześniej podpisaną przez kolegów z zarządu, to zasady reprezentacji zostaną zachowane. Jeśli po powrocie z wakacji Pan Marcin nie podpisze umowy wcześniej podpisanej przez kolegów z zarządu, to zasady reprezentacji nie zostaną zachowane. Czyli mamy problem. Ale jaki?

13 Konkursy i loterie w działalności deweloperskiej Konsekwencje cywilnoprawne naruszenia zasad reprezentacji łącznej Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 6 czerwca 2007 r. (I ACa 347/07) Naruszenie w wypadku jednej ze stron umowy zasady łącznej reprezentacji skutkuje na gruncie prawa polskiego bezwzględną nieważnością czynności prawnej w myśl art k.c.

14 Co tak naprawdę może się zdarzyć, gdy deweloper podpisze umowę w niewłaściwym składzie? Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30 stycznia 2009 r. (II FSK 1544/07) Skoro nieważność jest najostrzejszą sankcją wadliwej czynności prawnej, to istotnie jest to skutek, który występuje z mocy prawa, a więc bez potrzeby zajścia jakichkolwiek dalszych zdarzeń, co oznacza, że nie trzeba tej czynności obalać, jak również, że niepotrzebne jest ani składanie oświadczeń woli przez strony ani wydawanie przez Sąd konstytutywnego orzeczenia Sądu. Dopuszczalne jest natomiast żądanie ustalenia nieważności w drodze odpowiedniego powództwa (art. 189 k.p.c. w zw. z art k.c.).

15 Cywilnoprawne konsekwencje nieważności bezwzględnej są podobne zarówno, gdy wadliwa reprezentacja jest po stronie dewelopera jak i gdy zaistnieje po stronie jego kontrahenta. nie ma potrzeby wykonywać żadnych czynności czynność jest nieważna z mocy prawa od samego początku; nie można potwierdzić tej czynności; w określonych przypadkach brakujący członek zarządu może po prostu wykonać daną czynność, gdyż co do zasady brak jest konieczności jednoczesności składania oświadczeń woli. zarówno deweloper jak i kontrahent mogą wystąpić do sądu o ustalenie nieważności czynności prawnej /niezależnie po czyjej stronie była wadliwa reprezentacja/.

16 Środki ostrożności: Skład zarządu oraz liczbę członków uprawnionych do reprezentacji należy sprawdzić w aktualnym odpisie z KRS. Warto to zrobić, gdyż niewłaściwa liczba członków zarządu przy podpisywaniu umowy może prowadzić do jej bezwzględnej nieważności umowy. oraz skład zarządu

17 3. Brak pełnomocnictwa lub przekroczenie jego zakresu

18 Często zdarza się, że członkowie zarządu z pewnych względów nie mogą przez jakiś czas reprezentować spółki (np. wyjechali na wspólne wakacje) Pan Marek Pani Małgorzata Pan Marcin Pełnomocnictwo: Rozwiązaniem tej sytuacji jest ustanowienie pełnomocnika. Pełnomocnik ogólne szczególne do określonego rodzaju czynności - rodzajowe szczególne do konkretnej czynności - jednorazowe

19 Co jednak, gdy pełnomocnik mając umocowanie do sprzedaży lokalu numer 45/100 o powierzchni 40 m kwadratowych za 300 tys. zł sprzeda lokal 45/101 o powierzchni 80 m kwadratowych za tę samą cenę? Czy dewelopera wiąże taka umowa? Problem może pojawić się także od drugiej strony: gdy deweloper zawrze bardzo korzystną umowę o roboty budowlane z pełnomocnikiem kontrahenta, który miał jedynie umocowanie do zawierania umów z podwykonawcami? Czy taka umowa będzie skuteczna dla dewelopera?

20 Art. 103 Kodeksu cywilnego 1 Jeżeli zawierający umowę jako pełnomocnik nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta. 2. Druga strona może wyznaczyć osobie, w której imieniu umowa została zawarta, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.

21 Czynność dokonana przez pełnomocnika bez umocowania lub z przekroczeniem jego zakresu jest czynnością bezskutecznie zawieszoną. Oznacza to, że jej ważność zależy od potwierdzenia przez mocodawcę. Jeśli to deweloper zawarł umowę z pełnomocnikiem działającym bez umocowania lub z przekroczeniem jego zakresu, to może: a) wyznaczyć drugiej stronie umowy termin na potwierdzenie czynności b) żądać uznania czynności za bezskuteczną Jeśli to pełnomocnik dewelopera zawarł umowę bez umocowania lub z przekroczeniem jego zakresu, to deweloper może: a) potwierdzić tę czynność b) żądać uznania czynności za bezskuteczną

22 Art. 103 Kodeksu cywilnego 3. W braku potwierdzenia ten, kto zawarł umowę w cudzym imieniu, obowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy, oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania lub o przekroczeniu jego zakresu. Ale nie tylko, bo Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2010 r. (V CSK 319/09) Osoba, która w sposób zawiniony zawarła bez umocowania umowę przedwstępną sprzedaży lokalu, jest obowiązana do naprawienia szkody nie tylko w granicach ujemnego interesu umownego (art k.c.), ale również na podstawie art. 415 w zw. z art. 361 k.c.

23 Środki ostrożności: Należy zawsze: prosić o oryginał pełnomocnictwa, załączać jego kopię do umowy, sprawdzić jego zakres, sprawdzać kto je podpisał i czy był do tego umocowany, odbierać (w treści umowy) oświadczenie pełnomocnika, że pełnomocnictwo nie zostało cofnięte ani nie wygasło.

24 4. Ciche wygaśnięcie mandatów członków zarządu

25 Art kodeksu spółek handlowych W przypadku członka zarządu powołanego po raz pierwszy na czas nieoznaczony, mandat wygasa z dniem odbycia zgromadzenia wspólników, na którym zostanie zatwierdzone sprawozdanie finansowe za pierwszy pełny rok obrotowy pełnienia przez niego funkcji Art kodeksu spółek handlowych Mandat członka zarządu powołanego ponownie na to samo stanowisko na czas nieoznaczony wygasa z dniem zatwierdzenia sprawozdania finansowego za kolejny rok obrotowy przez kolejne zwyczajne zgromadzenie wspólników Takie rozwiązanie często jest zaskoczeniem dla członków zarządu i dla samych wspólników

26 Załóżmy, że nastąpiło tzw. ciche wygaśnięcie mandatów członków zarządu na podstawie art ksh Pan Marek Pani Małgorzata Pan Marcin Mimo to Pan Marek, Pani Małgorzata i Pan Marcin już następnego dnia działając jako członkowie zarządu i będąc nadal wpisanymi do KRS zawarli umowę sprzedaży lokalu mieszkalnego Co dalej?

27 Art Kodeksu cywilnego Kto jako organ osoby prawnej zawarł umowę w jej imieniu nie będąc jej organem albo przekraczając zakres umocowania takiego organu, obowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy, oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania.

28 5. Skutki podatkowe wadliwej reprezentacji

29 PODATEK DOCHODOWY: Art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych: Przepisów ustawy nie stosuje się do przychodów wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy Czy oznacza to, że naruszenie zasad reprezentacji łącznej prowadzi do braku zastosowania przepisów podatkowych?

30 PODATEK DOCHODOWY: Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 26 lutego 2008 r. II FSK 1715/06 Umowa pożyczki zawarta przez wspólnika - członka zarządu ze spółką z naruszeniem zasad reprezentacji spółki wynikających z art. 203 K.h. nie stanowi czynności, która nie może być przedmiotem prawnie skutecznej umowy w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy z 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych. WNIOSEK: Pomimo tego, że czynność prawna jest nieważna, ponosi ona za sobą obowiązek zapłaty podatku dochodowego od osób prawnych. Wydatki poniesione na uzyskanie takich przychodów będą stanowiły koszty uzyskania przychodu.

31 PODATEK VAT: Art. 5 ustawy o podatku od towarów i usług 2. Czynności określone w ust. 1 podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa. Art. 6 ustawy o podatku od towarów i usług Przepisów ustawy nie stosuje się do: 2) czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy." WNIOSEK: Podobnie jak w przypadku podatku dochodowego, niewłaściwa forma czy też brak skuteczności umowy nie wpłyną na opodatkowanie czynności podatkiem od towarów i usług.

32 PODATEK VAT: Art. 88 ustawy o podatku od towarów i usług ust 3a. Nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku gdy ( ) 4) wystawione faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne: c) potwierdzają czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i 83 Kodeksu cywilnego - w części dotyczącej tych czynności; Przepis ten odmawia prawo do obniżenia podatku VAT należnego oraz zwrotu podatku naliczonego, gdy faktura potwierdza czynności nieważne. Mimo, że w literaturze podnosi się niezgodność powyższego przepisu z prawem unijnym, stwarza on ryzyko zakwestionowania przez organy podatkowe odliczenia VAT.

33 Dziękujemy za uwagę! Kuczek Maruta Kancelaria Radców Prawnych Kraków, ul. Zaleskiego 1 Tel Fax office@kuczekmaruta.pl