Inspektorat innowacji

Transkrypt

1 Inspektorat innowacji NA WSPÓŁCZESNYM POLU WALKI PRZEWAGĘ ZDOBYWA TEN, KTO DYSPONUJE BARDZIEJ ZAAWANSOWANYMI NARZĘDZIAMI. POWSTAJĄ ONE DZIĘKI ROZWOJOWI TECHNOLOGII I WŁAŚCIWEMU JEJ WYKORZYSTANIU NA POTRZEBY SIŁ ZBROJNYCH. Marek Malawski jest szefem Inspektoratu Implementacji Innowacyjnych Technologii Obronnych (I3TO). Wojciech Ziółkowski jest zastępcą szefa I3TO. płk Marek Malawski, płk Wojciech Ziółkowski Nasza armia powinna dysponować systemami uzbrojenia wykorzystującymi najnowsze technologie, spełniającymi zakładane wymagania taktyczno- -techniczne, a także pozwalającymi bez zakłóceń funkcjonować w środowisku międzynarodowym. Polski przemysł zbrojeniowy przynajmniej w części musi spełnić te oczekiwania. Wzmacniając swoją kondycję i współpracując z podmiotami naukowymi, powinien przedstawić kompleksową i dopracowaną technicznie oraz konkurencyjną cenowo ofertę dla naszych sił zbrojnych. Narzędziem, które pozwoli, aby nasz przemysł zbrojeniowy osiągał tak ambitne cele, jest Plan modernizacji technicznej (PMT) Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w latach Będzie temu też służył wysiłek umysłowy wielu naukowców, którzy w badaniach naukowych i pracach rozwojowych, realizując swoje pomysły odnoszące się do wojskowej techniki i technologii, mogą przyczyniać się do modernizacji technicznej wybranych rodzajów wojsk. TWORZENIE INSTYTUCJI Oprócz przysłowiowej synergii nauki, przemysłu i wojska, która zapewnia siłom zbrojnym uzyskanie jakościowej przewagi na potencjalnym przeciwnikiem na polu walki dzięki nasyceniu sprzętem wojskowego (SpW) i innowacyjnymi rozwiązaniami technologicznymi, aby zwiększyć prawdopodobieństwo osiągnięcia tego celu, niezbędne są również rozwiązania instytucjonalne. Z tą myślą w roku 2013 utworzono Inspektorat Implementacji Innowacyjnych Technologii Obronnych (I3TO), który miał inicjować i koordynować działalność naukowo-badawczą na rzecz wojska w sposób odbiegający od dotychczasowego modelu. Gdy zmieniły się cele, zadania i struktura, Inspektorat stał się jednostką organizacyjną podległą ministrowi obrony narodowej bezpośrednio podporządkowaną sekretarzowi stanu w MON, wspomagającą pozyskiwanie sprzętu wojskowego dla Sił Zbrojnych RP. Formowanie instytucji w nowym kształcie zakończyło się we wrześniu 2014 roku. Osiągnęła ona wówczas zdolność do wykonywania zadań określonych przez przełożonych. Wyznaczono jej szczegółowy zakres działania (SZD) oraz ustalono etat umożliwiający osiąganie założonych celów (rys. 1). Dużym wyzwaniem, zwłaszcza logistycznym i organizacyjnym, była zmiana siedziby Inspektoratu. Równocześnie kluczowym etapem w fazie jego formowania był nabór żołnierzy i pracowników wojska, którzy swoimi kompetencjami odpowiadali wymaganiom określonym na poszczególnych stanowiskach. Stan osobowy zgodny z obowiązującym etatem skompletowano do końca 2014 roku. W Inspektoracie znaleźli się głównie żołnierze mający doświadczenie wynikające z ich służby w jednostkach wojskowych, udziału w operacjach poza granicami kraju oraz wcześniejszego zaangażowania w przedsięwzięcia natowskiej Organizacji ds. Nauki i Technologii (Science and Technology Organi- 50

2 + AAAAAAA AAAAAAAAA AAA AAA AA A DASSAULT AVIATION 51

3 STRUKTURA ORGANIZACYJNA INSPEKTORATU Szef Inspektoratu 1. Zastępca szefa Inspektoratu 3 x główny specjalista Wydział Ochrony Informacji Niejawnych Radca Prawny Oddział Organizacyjno-Personalny Oddział Identyfikacji i Analiz (OIA) Oddział Rozwoju i Implementacji (ORI) Oddział Współpracy z Podmiatami Naukowymi i Przemysłem (OWPNP) ALGORYTM PRACY ODDZIAŁU IDENTYFIKACJI I ANALIZ I3TO W PROCESIE POZYSKIWANIA SPRZĘTU WOJSKOWEGO 2. Identyfikacja innowacyjnych technologii Analiza możliwości zastosowania Baza danych dla uczestników systemu pozyskiwania SpW. Wskazywanie dostępnych technologii na potrzeby określania wymagań operacyjnych w fazie identyfikacyjnej procesu pozyskiwania SPW Wskazywanie możliwości pozyskania nowych technologii w fazie analityczno koncepcyjnej procesu pozyskiwania SpW. zation NATO STO), a także Europejskiej Agencji Obrony (European Defence Agency EDA). Tak dobrana obsada etatowa gwarantuje spełnienie z jednej strony oczekiwań Sił Zbrojnych RP związanych z modernizacją SpW, z drugiej stwarza szansę na pozyskiwanie najnowszych technologii.głównym celem działalności Inspektoratu jest identyfikowanie i monitorowanie rozwoju innowacyjnych (nowych) technologii, które mogą być zastosowane w sprzęcie wojskowym pozyskiwanym na potrzeby sił zbrojnych. Kolejny to inicjowanie i nadzorowanie projektów badawczych i rozwojowych, ukierunkowanych na wdrożenie nowych rozwiązań wynikających z postępu technologicznego w celu podniesienia poziomu zdolności operacyjnej jednostek. Inspektorat wykonuje także zadania, które mimo że nie są głównym tematem debat skupiających się przede wszystkim na sprzęcie stanowią ważny, niejednokrotnie kluczowy element w procesie jego pozyskiwania. Jednym z nich jest przygotowywanie propozycji wymaganych działań odnoszących się do organizacji i funkcjonowania systemu zarządzania własnością intelektualną w resorcie obrony narodowej. Do podstawowych kierunków działalności Inspektoratu należy też zaliczyć wykorzystanie technologii kosmicznych i satelitarnych dla osiągnięcia zdolności sił zbrojnych odnoszących się do satelitarnej obserwacji Ziemi i przestrzeni kosmicznej oraz łączności satelitarnej. IDENTYFIKACJA I IMPLEMENTACJA Za identyfikację i implementację innowacyjnych technologii obronnych odpowiada Oddział Identyfikacji i Analiz (OIA). Merytorycznie podzielono go na wydziały: analiz systemów bojowych, analiz systemów wsparcia, systemów zabezpieczenia działań oraz Wydział Bazy Danych. Ich zadaniem jest poszukiwanie syntetycznych informacji o innowacyjnych technologiach i możliwościach ich zastosowania w nowo konstruowanych środkach walki (rys. 2). Wyniki analiz otrzymują uczestnicy systemu pozyskiwania nowoczesnego sprzętu wojskowego. Przedstawiciele Inspektoratu, aby zdobyć informacje, kontaktują się z podmiotami krajowego i zagranicznego przemysłu zbrojeniowego, ośrodkami naukowo-badawczymi i uczelniami. Biorą udział w konferencjach i targach oraz pozyskują je z białego wywiadu (rys. 3). Ważne są również indywidualne spotkania z osobami, którym rozwój armii nie jest obojętny i które mają ciekawe pomysły dotyczące technologii obronnych. Informacje pozyskiwane z tych źródeł, po anali- 52

4 3. konkursy ŹRÓDŁA INFORMACJI POZYSKIWANYCH PRZEZ INSPEKTORAT konferencje, wystawy, targi kontakty z przemysłem krajowym i zagranicznym oraz ośrodkami naukowo- -badawczymi 4. CYKL DZIAŁALNOŚCI INSPEKTORATU W POZYSKIWANIU SPRZĘTU WOJSKOWEGO źródła informacji IMPLEMENTACJA IDENTYFIKACJA biały wywiad osoby indywidualne, słuchacze uczelni kadra zawodowa INICJOWANIE BADAŃ NAUKOWYCH ANALIZA I UDOSTĘPNIANIE Opracowanie własne. zie możliwości ich zastosowania w środkach walki, są wykorzystywane w fazie identyfikacyjnej i analityczno-koncepcyjnej systemu pozyskiwania SpW (rys. 4). Ostatni etap sprawnego i efektywnego informatycznego systemu wsparcia działalności Inspektoratu w dziedzinie pozyskiwania, gromadzenia i analizy informacji o najnowszych technologiach obronnych to uruchomienie wspólnie z Resortowym Centrum Zarządzania Projektami Informatycznymi Bazy Danych Innowacyjnych Technologii Obronnych (SI I3TO BA- ZA DANYCH). Będzie ona źródłem informacji dla ogółu instytucji resortu obrony narodowej oraz wszystkich uczestników systemu pozyskiwania nowoczesnego sprzętu wojskowego. Pracownicy Inspektoratu organizują także wiele konferencji, warsztatów i seminariów, na których przedstawiciele przemysłu i nauki mają możliwość zaprezentowania nowoczesnych rozwiązań dedykowanych siłom zbrojnym. Mimo że instytucja funkcjonuje tak krótko (od września 2014 roku), udało jej się zorganizować: konferencję nt. Symulatory i trenażery dla sił zbrojnych. Jej celem było wskazanie najważniejszych trendów rozwojowych symulatorów i trenażerów przeznaczonych do szkolenia zarówno żołnierzy specjalistów, jak i zwartych pododdziałów wszystkich rodzajów wojsk. Przedstawiciele przemysłu i nauki zaprezentowali z kolei nowoczesne urządzenia szkolno-treningowe. Następnie w gronie wojskowych specjalistów rozważano praktyczne możliwości wykorzystania nowoczesnych symulatorów i trenażerów oraz wymagane kierunki ich rozwoju; seminarium na temat rozwoju dużych robotów pola walki. Omówiono na nim tendencje rozwojowe i prace ośrodków naukowo-badawczych. Dyskutowano również nad możliwościami zastosowania robotów (bojowe, saperskie, do transportu środków materiałowych i bojowych na polu walki, ewakuacji rannych czy też rozpoznawcze); seminarium dotyczące identyfikacji możliwości zastosowań grafenu w sprzęcie wojskowym. Jego uczestników (gestorów SpW) zapoznano z charakterystyką projektów grafenowych, rozwojem technologii i produkcją. Spotkanie zapoczątkowało działania Inspektoratu pod kątem zwiększenia intensywności prac nad zastosowaniem tego materiału idealnego w środkach walki. BADANIA I ROZWÓJ Jednym z wyzwań jest inicjowanie rozwoju zidentyfikowanych technologii obronnych, co należy do kom- 53

5 petencji Oddziału Rozwoju i Implementacji (ORI). W tej sferze odpowiedzialności Inspektorat ma możliwość inicjowania badań naukowych i prac rozwojowych dzięki zgłaszaniu propozycji tematów do dwui wieloletniego planu badań naukowych w resorcie obrony narodowej, a następnie ich nadzorowaniu. Obecnie nadzoruje trzy projekty Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBR). Dotyczą one technologii związanych z: systemem osłony przeciwpancernej, diagnostyką i monitoringiem parametrów biomedycznych i psychofizjologicznych żołnierza oraz platformami wspierającymi działania taktyczne. Dodatkowo, z naszej inicjatywy, planuje się uruchomienie badań systemu ostrzegania żołnierzy o prowadzeniu ognia w ich kierunku. Inspektorat angażuje się również w inicjowanie tematów, które obejmują perspektywiczne technologie obronne, integrując wojskowy potencjał naukowy oraz możliwości produkcyjne przedsiębiorstw polskiego przemysłu obronnego (PPO). Przykładem może być identyfikacja możliwości zastosowania kompozytów grafenowych w systemach uzbrojenia pozyskiwanego dla Sił Zbrojnych RP. Kolejne dziedziny, których efekty prac mogą znaleźć zastosowanie w SpW, to: technologia perowskitowa, charakteryzująca się dużym potencjałem wielorakiego zastosowania. W sprzęcie wojskowym mogłaby być wykorzystana jako nowocześniejsze, lżejsze i bardziej efektywne źródło energii w indywidualnym wyposażeniu żołnierza; laserowe systemy skierowanej energii systemy broni nieśmiercionośnej, która może być wykorzystana, np. w działaniach antyterrorystycznych bez ryzyka utraty życia zakładników. Wpływa ona również bezpośrednio na wyeliminowanie z użycia systemów zarządzania, dowodzenia i telekomunikacji przeciwnika. PRAWA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ Oprócz składników materialnych w budowaniu przewagi technologicznej decydujące znaczenie ma kapitał ludzki i ochrona wytworzonych przez niego własności intelektualnych. Aspekt ten nabiera szczególnego znaczenia w kontekście modernizacji sprzętu wojskowego i wprowadzania innowacyjnych rozwiązań, których opracowanie nierozłącznie wiąże się z pozyskiwaniem, generowaniem i wykorzystywaniem zarówno informacji, jak i poufnych technologii. Ich ochrona ma duże znaczenie, a nabywanie i ochrona praw własności intelektualnej oraz patentów, których właścicielem jest Skarb Państwa reprezentowany przez MON, to niewątpliwie ważne zadanie. Polega ono na przygotowywaniu propozycji działań zmierzających do uzyskania przez MON na rzecz Skarbu Państwa praw wyłącznych (patentów, praw ochronnych i praw z rejestracji) na wynalazki, wzory użytkowe i wzory przemysłowe powstałe w wyniku realizacji projektów finansowanych z budżetu państwa. W Inspektoracie w Oddziale Rozwoju i Implementacji funkcjonuje specjalny Wydział Zarządzania Prawami Autorskimi i Ochroną Patentową. Dużym wyzwaniem było pozyskanie personelu mającego niezbędną wiedzę, by wykonywać związane z tym zadania. Pod koniec 2014 roku Inspektorat zainicjował w MON prace mające na celu utworzenie w resorcie obrony narodowej spójnego systemu zarządzania własnością intelektualną opartą na jednolitych procedurach. Obecnie jest powoływany resortowy zespół, który zajmie się unormowaniem zasad organizacji i funkcjonowania tego systemu. TECHNOLOGIE KOSMICZNE To jedna z najszybciej rozwijających się dziedzin w sferze obronności. Technologie te wykorzystuje się w łączności, rozpoznaniu i nawigacji. Inspektorat bierze udział w pracach zespołów zadaniowych powołanych do badania i wykorzystania przestrzeni kosmicznej do celów obronnych. Reprezentuje resort obrony narodowej w Zespole Zadaniowym (Task Force) do współpracy z Europejską Agencją Kosmiczną (ESA). Ma to na celu wzrost zaangażowania rodzimego przemysłu obronnego oraz ośrodków naukowo-badawczych w organizowanych przez ESA konkursach na realizację prac rozwojowych. Przyczynia się to do zwiększenia krajowego potencjału obronnego w dziedzinie łączności satelitarnej, rozpoznania obrazowego, obserwacji obiektów w kosmosie oraz nawigacji. Ważnym elementem wspierania inicjatyw sektora kosmicznego jest również międzyresortowa współpraca. Inspektorat dostarcza poszczególnym ministerstwom informacji o dokumentach wymaganych do dokonania uzgodnień regulujących funkcjonowanie sektora kosmicznego Unii Europejskiej. Na ten temat dyskutuje się na posiedzeniach grup roboczych, co wpływa m.in. na decyzje Rady i Komisji Europejskiej dotyczące wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony (WPBiO). Inspektorat bierze również czynny udział w kształtowaniu polityki EDA w tej dziedzinie, chroniąc interesy kraju, a przede wszystkim Ministerstwa Obrony Narodowej. W 2014 roku zainicjował proces przystąpienia naszego kraju do ramowego programu wsparcia obserwacji i śledzenia obiektów kosmicznych (Space Surveillance and Tracking SST), ustanowionego przez Komisję Europejską. Koordynuje i uczestniczy w działaniach, które polegają zarówno na uzgodnieniach wewnątrzresortowych, jak i na długotrwałych negocjacjach z przedstawicielami państw członkowskich potencjalnymi uczestnikami programu. Sukces negocjacji (są na to duże szanse) zapewni podwójne wykorzystanie nowoczesnych rozwiązań technologicznych, badawczych i systemowych z obszaru obserwacji przestrzeni kosmicznej na potrzeby bezpieczeństwa obywateli, jak również przyspieszy uzyskanie zdolności Sił Zbrojnych RP do prowadzenia obserwacji obiektów poruszających się nad terytorium naszego kraju w tej przestrzeni. Inspektorat uczestniczył w pracach nad utworzeniem Polskiej Agencji Kosmicznej (PAK). Teraz wspiera ją 54

6 w osiąganiu gotowości do działania, wchodząc w skład jej struktur. Warto podkreślić, że dzięki tej jego inicjatywie, jak również udziałowi w wykonywanych zadaniach jest odzwierciedlona dbałość o zapewnienie realizacji ważnych z punktu widzenia obronności i bezpieczeństwa państwa przedsięwzięć. Współpraca resortu obrony narodowej z Polską Agencją Kosmiczną powinna przyczynić się do uzyskania przez siły zbrojne wymaganych zdolności operacyjnych w tej dziedzinie. WSPÓŁPRACA W ramach współdziałania z ośrodkami naukowo-badawczymi i przemysłem Inspektorat poszukuje nowych rozwiązań, które mogą być dedykowane siłom zbrojnym. We wrześniu 2014 roku opracowano harmonogram spotkań z firmami w celu identyfikacji innowacyjnych technologii, jak również aktywizacji firm w tworzeniu nowych koncepcji, które mogą mieć zastosowanie w przyszłych konstrukcjach środków walki. Dzięki takiej praktyce firmy zaczynają postrzegać Inspektorat jako instytucję, do której powinny zgłaszać swoje pomysły mogące znaleźć zastosowanie w SpW. Po ich analizie są one zamieszczane w bazie danych i dostępne dla uczestników systemu pozyskiwania sprzętu wojskowego. Organizowane w Inspektoracie spotkania, konferencje i seminaria, na których przedstawiciele przemysłu i ośrodków naukowo-badawczych mają możliwość prezentowania nowych rozwiązań, są doskonałą okazją do poddawania ich ocenie przez potencjalnych użytkowników. Formułowane uwagi dotyczące możliwości użytkowych i parametrów technicznych sprzętu są dla firm wskazówkami odnoszącymi się do dalszego rozwoju ich propozycji. Opinie sporządzane już na etapie projektowania sprzętu wojskowego są bardzo cenne, gdyż pozwalają ukierunkować prace tak, by sprzęt ten spełniał oczekiwania sił zbrojnych. Z drugiej strony wskazywanie kierunków rozwoju SpW przyniesie w przyszłości wymierne korzyści siłom zbrojnym, ponieważ wyprodukowany sprzęt będzie zgodny z ich oczekiwaniami. PROMOCJA W 2014 roku Inspektorat zainicjował pierwszą edycję konkursu pod patronatem sekretarza stanu w MON na najlepsze, innowacyjne rozwiązania technologiczne perspektywicznych środków walki. Inicjatywa ta miała na celu promocję produktów, technologii oraz innych rozwiązań o charakterze innowacyjnym. Szczególnie cenne są projekty, które wpisują się w potrzeby Sił Zbrojnych RP, o dużym stopniu innowacyjności i gotowości do wdrożenia oraz skali zastosowania. Nagrody przyznawane przez kapitułę w ramach kolejnych, corocznych jego edycji mają charakter honorowy i służą promocji projektów. Najbardziej wartościowe, spełniające oczekiwania naszej armii, będą rozwijane w ramach planu badań, następnie wdrażane. Rozstrzygnięcie ogłoszonej we wrześniu ubiegłego roku pierwszej edycji konkursu, do której zgłoszono 45 projektów, nastąpiło 25 lutego 2015 roku. PATRZEĆ W PRZYSZŁOŚĆ Zadania Inspektoratu, określone w Szczegółowym zakresie działania, muszą być realizowane w bezpośredniej współpracy z innymi uczestnikami systemu pozyskiwania sprzętu wojskowego (Inspektorat Uzbrojenia, organizatorzy systemów funkcjonalnych, gestorzy). Pozyskiwane przez Inspektorat dane o nowoczesnych technologiach i możliwościach ich zastosowania stanowią wartość dodaną fazy identyfikacyjnej i analityczno-koncepcyjnej procesu wprowadzania do wojsk nowego SpW. Inspektorat jest tą instytucją, która może odpowiedzieć na pytania: jakie technologie i gdzie mogą znaleźć zastosowanie oraz kiedy będą dostępne do wdrożenia. Odpowiedzi nie są łatwe i wymagają głębokiej analizy oraz opinii ekspertów. Potrzebna jest także współpraca wszystkich komórek i jednostek organizacyjnych resortu obrony narodowej w tej sferze. Spotkania organizowane z przedstawicielami instytucji uczestniczących w systemie identyfikacji nowych technologii obronnych zarówno w kraju, jak i za granicą wskazują na możliwość wymiany informacji w tej dziedzinie. Doskonałym narzędziem służącym temu celowi jest baza danych o innowacyjnych technologiach obronnych, dostępna dla wszystkich uczestników systemu pozyskiwania sprzętu wojskowego. Inspektorat realizuje również wiele zadań z różnych obszarów działalności resortu obrony narodowej. Należy zauważyć, że mają one bezpośredni związek z modernizacją techniczną sił zbrojnych. Tak szeroki wachlarz zadań wymaga od żołnierzy i pracowników wojska Inspektoratu wykonywania ich z dużym zaangażowaniem i inicjatywą, a także niekonwencjonalnego podejścia do rozpatrywanych problemów. Takiego, jakie jest niewątpliwie przydatne w pozyskiwaniu nowoczesnego sprzętu wojskowego. Państwa, które systemowo podchodzą do budowania swoich zdolności obronnych, w znacznej mierze bazują na krajowym potencjale naukowym i produkcyjnym. W działaniach tych szczególny nacisk kładzie się na poszukiwanie i wdrażanie innowacyjnych technologii obronnych. Do tego celu są powoływane wyspecjalizowane jednostki organizacyjne. Flagowy przykład tego typu instytucjonalnych działań to utworzenie Agencji Zaawansowanych Obronnych Projektów Badawczych Departamentu Obrony Stanów Zjednoczonych (Defense Advanced Research Projects Agency DARPA). Powołanie Inspektoratu Innowacyjnych Technologii Obronnych jest także przejawem perspektywicznego postrzegania potrzeb Sił Zbrojnych RP. Aby wypełnić tak ambitne oczekiwania, Inspektorat docelowo powinien dysponować narzędziami, które zapewnią mu możliwość zlecania, inicjowania i finansowania badań nad najbardziej innowacyjnymi rozwiązaniami technologicznymi, które zostaną zastosowane w środkach walki dla naszej armii. PAŃSTWA, KTÓRE SYSTEMOWO PODCHODZĄ DO BUDOWANIA SWOICH ZDOLNOŚCI OBRONNYCH, W ZNACZNEJ MIERZE BAZUJĄ NA KRAJOWYM POTENCJALE NAUKOWYM I PRODUKCYJNYM 55