Strategia postępowania terapeutycznego w depresji
|
|
- Grzegorz Grabowski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PRACA POGLĄDOWA ISSN Łukasz Święcicki II Klinika Psychiatryczna Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie Strategia postępowania terapeutycznego w depresji Therapeutic strategy in depressive disorder STRESZCZENIE Zaburzenie depresyjne nawracające to przewlekła choroba o dużym ryzyku ponownego wystąpienia epizodu choroby. Właściwa długoterminowa terapia depresji wymaga nie tylko odpowiedniego doboru leku, ale także przyjęcia określonej strategii postępowania terapeutycznego; w niniejszym artykule przedstawiono jej podstawy. słowa kluczowe: depresja nawracająca, leczenie, strategia terapeutyczna ABSTRACT Major depressive disorder is a chronic syndrome with high risk of relapse. Adequate, long-term treatment needs not only appropriate decisions about medicament choice, but also implementation of specific therapeutic strategy. Principles of therapeutic strategy are presented in this paper. key words: major depressive disorder, treatment, therapeutic strategy Wstęp Dużo się pisze i mówi o leczeniu depresji, jednak znacznie rzadziej wspomina się o konieczności przyjęcia właściwej strategii terapeutycznej. Tymczasem zaburzenia depresyjne nawracające (duża depresja; w dalszym tekście dla uproszczenia określana po prostu jako depresja ) jest chorobą przewlekłą o dużym ryzyku ponownego wystąpienia epizodu choroby, a dostępne obecnie metody leczenia pozwalają jedynie na objawową terapię nawrotów, a nie na całkowite wyleczenie choroby. Dlatego też niezwykle ważne jest przyjęcie właściwej strategii postępowania długofalowego. Oznacza to uświadomienie sobie, że prawidłowe leczenie depresji składa się z kilku faz, których kolejność w żadnym wypadku nie jest dowolna, a czas trwania dość jasno określony [1]. Lekarze praktycy powinni zdawać sobie sprawę z tego, że wyodrębnienie takich etapów czy faz leczenia nie jest działaniem o charakterze akademickim czy też dydaktycznym, ale wręcz przeciwnie ma głębokie znaczenie praktyczne. Ustalając plan leczenia, trzeba uwzględnić takie czynniki, jak: obraz kliniczny depresji, wiek chorego i jego stan somatyczny, wcześniejsze doświadczenia związane z farmakoterapią depresji, dotychczasowy przebieg choroby, współwystępowanie innych zaburzeń psychicznych oraz możliwość (lub konieczność) stosowania profilaktyki [2]. Adres do korespondencji: dr Łukasz Święcicki Instytut Psychiatrii i Neurologii II Klinika Psychiatryczna ul. Sobieskiego 9, Warszawa swiecicki@ipin.edu.pl Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2006; 4 (6): Copyright 2006 Via Medica Fazy leczenia epizodów depresyjnych Podział leczenia depresji na fazy wprowadził w 1991 roku Kupfer [3]. Zestawienie faz leczenia oraz czas ich trwania przedstawiono w tabeli 1. Faza aktywnego leczenia Jak wynika z tabeli 1, celem tej fazy jest uzyskanie całkowitego lub niemal całkowitego ustąpienia objawów klinicznych. Choć w piśmiennictwie wspomina się na ogół, że czas trwania tej fazy powinien wynosić 6 10 tygodni, trzeba jednak zdawać sobie sprawę z tego, że decydującym kryterium jest uzyskany efekt, a nie upływ czasu. Oznacza to, że jeśli nie uda się osiągnąć remisji objawowej, lekarz 171
2 Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2006, tom 6, nr 4 Tabela 1. Fazy leczenia depresji Table1. Phases of depression treatment Faza terapii Czas trwania Cel Faza aktywnego 6 10 tygodni Uzyskanie ustąpienia leczenia objawów (remisji) Faza utrwalania 6 9 miesięcy Uzyskanie ustąpienia poprawy objawów rezydualnych, powrót do poziomu funkcjonowania sprzed choroby, zapobieganie pogorszeniom Faza zapobiegania miesięcy Zapobieganie nawrotom (lub dłużej) nawrotom nie powinien przechodzić do następnej fazy leczenia tylko dlatego, że minął już czas. Mogłoby się wydawać, że zastrzeżenie takie jest niepotrzebne, jednak w praktyce często obserwuje się sytuacje, w których lekarz prowadzący kieruje się głównie tym, iż terapia trwała już długo, i mimo braku wystarczającego efektu decyduje się na odstawienie leku, a nie na optymalizację kuracji. Jest to niewątpliwie błąd, i to o charakterze strategicznym. Dokładne zasady doboru leku opisano w wielu różnych algorytmach i zasadach. Wskazówki takie opracowano również w Polsce [4]. Celem niniejszego artykułu nie jest powtarzanie szczegółowych informacji, ale uwzględnienie pewnych zasad, o których często się zapomina. W przypadku doboru leku w aktywnej fazie leczenia należy pamiętać o tym, że obecnie w przypadku leczenia depresji o nasileniu łagodnym i umiarkowanym w warunkach ambulatoryjnych nie istnieje żaden preparat o udowodnionej lepszej skuteczności działania. W praktyce najczęściej wybiera się jeden z leków II generacji ze względu na ich korzystny profil bezpieczeństwa i tolerancji; brakuje jednak jakichkolwiek racjonalnych względów, dla których należałoby unikać stosowania leków starszych [trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych (TLPD)] u osób bez przeciwwskazań do stosowania tych preparatów. Faza utrwalania poprawy W wielu doświadczeniach klinicznych wykazano, że brak pełnej poprawy stanowi istotny czynnik pozwalający przewidzieć nawroty depresji [2]. Szczególnie wyraźnie można to zaobserwować w przypadku osób leczonych w warunkach szpitalnych. W szczególnej, ochronnej atmosferze oddziału, w sytuacji gdy pacjent nie ponosi za nic odpowiedzialności, nie ma żadnych obowiązków, a nawet w dużej części jest osłaniany przed presją świata zewnętrznego, często wydaje się, że jest zupełnie zdrową osobą. W tym okresie zwykle następuje wypis ze szpitala. Pacjent równocześnie styka się ze znacznie większymi wymaganiami otoczenia i zmienia rodzaj opieki (najczęściej także lekarza). W większości przypadków odstawianie leku przeciwdepresyjnego lub zdecydowane zmniejszanie jego dawki właśnie w tym okresie jest wyraźnym błędem. Stosunkowo szybkie odstawienie leku przeciwdepresyjnego może być jednak wskazane w przypadku depresji w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej. U części osób z chorobą afektywną dwubiegunową zbyt długie podawanie leku przeciwdepresyjnego (zwłaszcza TLPD) może zwiększać ryzyko zmiany fazy na maniakalną. Jednak zalecenia tego nie należy traktować jak niepodważalnego dogmatu, stosunkowo często zdarza się bowiem, zwłaszcza w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej typu II, że długość i częstość występowania faz depresyjnych znacznie przeważają nad długością faz hipomaniakalnych, których nasilenie jest zresztą niewielkie [5]. Doświadczenie wskazuje, że osoby z tej grupy często powinny raczej długotrwale stosować leki przeciwdepresyjne, ponieważ w innym przypadku wyraźnie wzrasta ryzyko licznych nawrotów depresji. Trzeba także pamiętać o tym, że większości leków przeciwdepresyjnych nie można odstawiać zbyt szybko. Zwłaszcza odstawianie wenlafaksyny i niektórych preparatów z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI, selective serotonin reuptake inhibitors) może się wiązać z wystąpieniem wyraźnych objawów abstynencyjnych, takich jak: mdłości, wymioty, zawroty głowy, lęk, niepokój ruchowy, bóle głowy i ogólne złe samopoczucie. Takie działania dość często są mylnie interpretowane zarówno przez lekarzy, jak i pacjentów jako objawy nawrotu depresji, co może być przyczyną niepotrzebnego wydłużania terapii. U osób, u których istnieją odpowiednie wskazania, należy przed odstawieniem leku przeciwdepresyjnego rozpocząć postępowanie profilaktyczne podawanie jednego z właściwie wybranych leków normotymicznych [2]. Faza postępowania profilaktycznego Trzeba bardzo wyraźnie odróżniać postępowanie profilaktyczne u osób z depresją nawracającą i zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym. Wydaje się to zupełnie oczywiste, jednak w praktyce dość często można odnieść wrażenie, że lekarz prowadzący nie miał pełnej jasności, co właściwie chciałby osiągnąć u konkretnego pacjenta zapobiegać depresji czy uwzględnić także zaburzenia maniakalne
3 Łukasz Święcicki, Strategia postępowania terapeutycznego w depresji Zaburzenie depresyjne nawracające Wyniki wielu badań klinicznych wskazują, że długotrwałe podawanie leków przeciwdepresyjnych pozwala u większości osób z zaburzeniem depresyjnym nawracającym istotnie zmniejszyć ryzyko wystąpienia nawrotu epizodu choroby [6]. Mniej skuteczne są pod tym względem sole litu; niektórzy autorzy wątpią w ich skuteczność w tej grupie chorych, uważając, że jeśli stwierdza się taką skuteczność, to można powątpiewać w trafność ustalonego rozpoznania [2]. Zasady leczenia zaburzeń afektywnych z reguły określają precyzyjnie sytuacje [4], w jakich jest wskazane długotrwałe stosowanie leków przeciwdepresyjnych (np. u wszystkich osób, które przebyły w swoim życiu 3 epizody depresji lub jedynie 2, ale w ciągu ostatnich 5 lat), stąd też ustalenie, że zachodzi taka potrzeba, nie stanowi istotnego problemu dla świadomego lekarza. Znacznie trudniej jest w praktyce utrzymać wieloletnią terapię. Paradoksalnie, najczęściej do przerwania leczenia profilaktycznego dążą pacjenci, u których jest ono najskuteczniejsze. Bardzo trudno wytłumaczyć osobie, która od ponad roku czy też od kilku lat nie odczuwa żadnych lub niemal żadnych dolegliwości, że powinna nadal systematycznie przyjmować lek przeciwdepresyjny. Wątpliwości jest bardzo wiele począwszy od obiekcji natury finansowej (część nowych leków to preparaty stosunkowo drogie), poprzez zdrowotne (wiele osób sądzi, że systematyczne przyjmowanie leków jest bardzo szkodliwe, zwłaszcza na wątrobę, co na ogół jest nieprawdą), aż do typowo psychologicznych ( nie będę się czuł w pełni zdrowy, dopóki nie odstawię leków ). W tej sytuacji część pacjentów po prostu przestaje przyjmować lek bez porozumienia z lekarzem, który oczywiście nic na to nie może poradzić. Jednak bardzo często zdarza się, że chorzy, zwłaszcza ci, których więź terapeutyczna z lekarzem była dobra, proszą o poradę i ustalają odstawienie leku. Na podstawie wieloletnich kontaktów z osobami, u których przerwanie leczenia profilaktycznego przyniosło jak najgorsze skutki, można stwierdzić, że lekarze prowadzący zbyt łatwo podejmują decyzje pod naciskiem pacjentów. Można zrozumieć osobę, która nie ma specjalnej ochoty kontynuować leczenia; znacznie trudniej pojąć, dlaczego możliwymi konsekwencjami takiej decyzji niezbyt przejmuje się lekarz. W przypadku jeśli wskazania do rozpoczęcia leczenia profilaktycznego ustalono zgodnie ze wspomnianymi zasadami, lekarz powinien stanowczo odradzać przerwanie terapii, ponieważ ryzyko związane z tą decyzją znacznie przewyższa oczekiwane korzyści. Należy dokładnie ustalić, jaka jest motywacja chorego, i zaproponować jakieś rozwiązanie. Można na przykład zmienić lek na tańszy, zlecić wykonanie badań kontrolnych, aby upewnić pacjenta, że jego wątroba nie uległa uszkodzeniu czy szczegółowo omówić ewentualne życiowe następstwa wystąpienia pogorszenia. Oczywiście, ostateczna decyzja o kontynuowaniu leczenia zawsze należy do pacjenta, ale lekarz, który nie podejmie wszelkich możliwych wysiłków, musi mieć świadomość swojej współodpowiedzialności za ewentualne wystąpienie nawrotu. Brakuje wiarygodnych danych potwierdzających, że skuteczność profilaktyczna jakiegoś konkretnego preparatu była większa niż efektywność innych leków przeciwdepresyjnych [2], dlatego na ogół stosuje się po prostu ten lek, który przyniósł efekt terapeutyczny podczas ostatniego epizodu, choć jeśli sytuacja kliniczna tego wymaga, preparat ten można zamienić na inny z tej samej lub z innej grupy. Zaburzenie afektywne dwubiegunowe Leczenie zaburzeń afektywnych dwubiegunowych nie jest tematem niniejszego artykułu, pewne zagadnienia zostaną jednak poruszone ze względu na częste wątpliwości diagnostyczne. Znaczenie leczenia profilaktycznego jest jeszcze większe w przypadku zaburzenia afektywnego dwubiegunowego. Wczesne wdrożenie takiego postępowania może uchronić pacjentów przed możliwym bardzo niekorzystnym przebiegiem choroby i ogromnymi komplikacjami życiowymi. Celem profilaktyki nie jest jednak wyłącznie zapobieganie depresji (jak to się często wydaje pacjentom, a niekiedy, niestety, nawet lekarzom), ale również, czasem nawet przede wszystkim, zapobieganie epizodom manii. Zgodnie z dostępnymi danymi [4] potwierdzoną skuteczność w profilaktyce zaburzeń afektywnych dwubiegunowych (w różnym zakresie) wykazują sole litu, pochodne kwasu walproinowego, lamotrygina i karbamazepina. Nie do końca ustalono pod tym względem pozycję atypowych leków przeciwpsychotycznych. Leki profilaktyczne są skuteczne u 50 70% chorych i w tej grupie można się spodziewać znacznie łagodniejszego przebiegu choroby lub nawet całkowitego ustąpienia objawów. Doświadczenie kliniczne wskazuje jednak, że odstawienie leku profilaktycznego w ogromnej większości wypadków powoduje nawrót objawów choroby, a ponowne zastosowanie tego samego leku często nie daje już równie dobrego skutku. Niestety, utrzymanie terapii profilaktycznej bywa znacznie trudniejsze u osób z zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym niż u chorych z depresją nawracającą. Bardzo wielu pacjentów nie postrzega 173
4 Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2006, tom 6, nr 4 epizodów manii lub hipomanii jako okresów choroby, a nawet wręcz przeciwnie uważają je za okresy pełnego zdrowia. Chorzy należący do tej grupy bywają przekonani, że lekarz rozmyślnie chce ich utrzymać w stanie permanentnej depresji, na przykład po to, żeby rodzina mogła ich łatwiej kontrolować. Nie zawsze jest to zresztą odczucie niesłuszne. Rodziny osób z zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym, narażone na bardzo traumatyczne przeżycia związane z epizodami maniakalnymi, bywają przewrażliwione pod tym względem i niekiedy komunikują się z pacjentem w taki sposób, że może on rzeczywiście ulec przekonaniu, że celem postępowania profilaktycznego jest utrzymywanie stanu depresji. Jeśli taki problem występuje, bardzo ważnym zadaniem lekarza prowadzącego jest jego jak najszybsza identyfikacja i przeprowadzenie rozmowy wyjaśniającej najlepiej także z udziałem głównego opiekuna chorego. Podczas rozmowy lekarz musi starać się przekonać zarówno pacjenta, jak i jego rodzinę, że celem profilaktyki jest w tym samym stopniu zapobieganie manii i depresji oraz że nie można skutecznie zapobiegać depresji, nie zapobiegając jednocześnie manii. Często przekonującą metaforą jest porównanie do huśtawki wychylającej się w obie strony, której, podobnie jak choroby, nie da się zatrzymać tylko po jednej stronie; to oznacza, że pacjent nie powinien się spodziewać, iż lekarz umożliwi mu stałe pozostawanie w stanie hipomanii, gdyż takiego efektu po prostu nie można uzyskać. Doświadczenie wskazuje, że jeśli lekarzowi nie uda się przekonać pacjenta do słuszności takiej wizji konieczności zapobiegania obu fazom choroby to nie uda się długotrwale utrzymać leczenia profilaktycznego. Innym problemem utrudniającym kontynuację leczenia profilaktycznego są działania niepożądane. W przypadku soli litu objawem najmniej akceptowanym przez chorych jest zwiększenie masy ciała. Może się ono wiązać zarówno ze zwiększeniem apetytu, jak i z pogorszeniem funkcji tarczycy, a także z większym gromadzeniem wody w organizmie. Objawowi temu często można zapobiegać, ale bywa on także przyczyną przerwania terapii. W przypadku pochodnych kwasu walproinowego objawem najczęściej zgłaszanym przez pacjentów, jako najtrudniejszym do zaakceptowania, jest wypadanie włosów. Przy wystąpieniu tego objawu na ogół jedynym skutecznym przeciwdziałaniem jest odstawienie leku. Osoby leczone karbamazepiną stosunkowo najczęściej skarżą się na nadmierną senność i zawroty głowy. Na ogół skutecznym sposobem przeciwdziałania jest zmniejszenie dawki leku (przynajmniej okresowe) i bardzo powolne jej zwiększanie. Leczenie lamotryginą jest zwykle bardzo dobrze tolerowane, a pacjenci rzadko zgłaszają objawy niepożądane, które zmuszałyby ich do odstawienia leku. W przypadku tego leku podstawowym problemem występującym w Polsce jest wysoka cena preparatu, który nie jest refundowany dla osób z chorobą afektywną dwubiegunową (jedynie z padaczką lekooporną). Pewnym rozwiązaniem może być poszukiwanie tańszego preparatu generycznego lamotryginy (w tej chwili na rynku jest kilka takich leków). Niezależnie od wyboru metody leczenia należy pamiętać, że prowadzenie terapii profilaktycznej w zaburzeniu afektywnym dwubiegunowym jest regułą, a odstąpienie od niej jedynie wyjątkiem. Niestety, w praktyce najczęściej proporcje są dokładnie odwrotne. Postępowanie w przypadku braku efektu przeciwdepresyjnego Jedne z najczęstszych błędów strategicznych związanych z leczeniem depresji dotyczą sytuacji, w której prowadzona terapia lekiem przeciwdepresyjnym nie przynosi efektu. Pacjent naciska wówczas zwykle na zmianę stosowanego leku, a lekarze zbyt często ulegają tej sugestii. Tymczasem poprawna sekwencja postępowania wygląda zupełnie inaczej. Przed podjęciem decyzji o zmianie leku należy podjąć kilka innych kroków. Przede wszystkim należy zoptymalizować stosowaną terapię. Może to oznaczać wiele różnych działań: zwiększenie dawki leku do maksymalnej wartości, dobrze tolerowanej przez chorego, wydłużenie kuracji do 6, a czasem nawet do 8 tygodni, upewnienie się, że pacjent rzeczywiście przyjmuje lek w zalecony sposób. Jeśli optymalnie prowadzone leczenie nie daje wystarczających efektów przeciwdepresyjnych, kolejnym krokiem powinna być ponowna analiza rozpoznania. Duża część przypadków tzw. depresji lekoopornej to w rzeczywistości depresje źle lub niedokładnie rozpoznane. Stosunkowo najczęściej nie uwzględnia się współwystępujących (lub wręcz maskujących objawy depresji) zaburzeń osobowości i/lub czynników psychogennych podtrzymujących depresję. Często także zapomina się o ustaleniu, czy pacjent nie nadużywa substancji psychoaktywnych. Zwłaszcza nadużywanie alkoholu lub uzależnienie alkoholowe stwierdza się często w grupie osób z depresją; łączenie alkoholu z lekami przeciwdepresyjnymi, oprócz ryzyka wystąpienia groźnych interakcji, znacznie zmniejsza skuteczność terapeutyczną leków. Dopiero po przeprowadzeniu 2 niezbędnych działań (często są to raczej grupy działań) optymalizacji leczenia i weryfikacji rozpoznania 174
5 Łukasz Święcicki, Strategia postępowania terapeutycznego w depresji należy rozważyć zmianę leku. Decydując się na zmianę leku, trzeba się kierować określonymi racjonalnymi przesłankami. Bardzo często zdarza się, że duży wpływ na wybór leku mają aktywne działania marketingowe firm farmaceutycznych; tego typu przesłanki nie można uznać za racjonalną (przynajmniej nie jest ona w pełni racjonalna). Tymczasem zawsze należy się zastanowić nad dotychczasowym przebiegiem leczenia, starając się wyciągnąć jak najwięcej wniosków zarówno z sukcesów, jak i z porażek terapii. Powtórzenie leczenia, które w przeszłości okazało się skuteczne, rokuje bowiem znacznie lepiej niż powielanie leczenia, które zawiodło. W pewnym stopniu należy tu uwzględnić całe grupy leków; na przykład zła tolerancja (i związane z nią przerwanie kuracji, a więc jej nieskuteczność) jednego leku typu TLPD bardzo często może wskazywać na nieprawidłową tolerancję innych preparatów z tej grupy, choć jednocześnie słaba skuteczność wybranego preparatu z grupy SSRI wcale nie musi oznaczać małej efektywności innych leków tego typu. Lekarz powinien mieć świadomość mechanizmów działania zarówno preparatów, które w przeszłości okazały się skuteczne, jak i tych, które zawiodły. Zwykle nie warto forsować kolejnych terapii lekami o podobnym mechanizmie działania, jeśli nie wykorzystano przedtem preparatów o odmiennych mechanizmach. Kolejnym krokiem w przypadku nieskuteczności zmiany leków powinno być zastosowanie jednej z metod wzmagania działania przeciwdepresyjnego. Choć opisano wiele z nich, jednak w przypadku większości dowody skuteczności są słabe. Najlepiej udokumentowano skuteczność dołączenia węglanu litu i trójjodotyroniny [7]. Słabsze są dowody dotyczące dołączenia pindololu [8, 9] w stosowanej dotychczas kuracji lekiem przeciwdepresyjnym. Niejednoznaczne są także wyniki badań, w których oceniano skuteczność łączenia buspironu i leków przeciwdepresyjnych z grupy SSRI [10]. Najogólniej można powiedzieć, że zmiana określonego leku przeciwdepresyjnego na inny preparat jest procedurą bardziej obiecującą z punktu widzenia efektu przeciwdepresyjnego niż stosowanie metod wzmagających działanie stosowanego już leku. Podsumowanie Prawidłowo prowadzona terapia przeciwdepresyjna wymaga nie tylko odpowiednich posunięć taktycznych wyboru i zastosowania właściwej metody leczenia ale także właściwych kroków strategicznych, czyli spojrzenia na cały proces terapeutyczny z odpowiedniego dystansu, pozwalającego lekarzowi uświadomić sobie, w jakim punkcie terapii znajduje się pacjent, a także jakie powinny być następne kroki i cząstkowe cele do osiągnięcia. Mimo znacznego postępu w zakresie leczenia zaburzeń afektywnych, depresja nadal jest chorobą przewlekłą i inwalidyzującą, dlatego nie można zaniedbać żadnych kroków, które mogłyby zmierzać do zmiany tej niekorzystnej sytuacji. PIŚMIENNICTWO 1. Mann J.J. The medical management of depression. N. Engl. J. Med. 2005; 353: Pużyński S. Choroby afektywne nawracające. W: Bilikiewicz A., Pużyński S., Rybakowski J., Wciórka J. (red.). Psychiatria. Urban i Partner, Wrocław 2002: Kupfer D.J. Long-term treatment of depression. J. Clin. Psychiatry 1991; 52 (supl. 5): Pużyński S., Kalinowski A., Koszewska I., Pragłowska E., Święcicki Ł. Zasady leczenia nawracających zaburzeń afektywnych. Farmakoter. Psych. Neurol. 2004; 1: Judd L.L., Akiskal H.S. Depressive episodes and symptoms dominate the longitudinal course of bipolar disorder. Curr. Psychiatry Rep. 2003; 5: Patten S.B. Modelling major depression epidemiology and assessing the impact of antidepressants on population health. Int. Rev. Psychiatry 2005; 17: Pużyński S. Depresja lekooporna. Terapia 2005; 11: Święcicki Ł. Znaczenie pindololu w leczeniu skojarzonym depresji, przegląd piśmiennictwa. Farmakoter. Psych. Neurol. 2000; 1: Segrave R., Nathan P.J. Pindolol augmentation of selective serotonin inhibitors: accounting for the variability of results of placebo-controlled double-blind studies in patients with major depression. Human Psychopharmacol. 2005; 20: Onder E., Tural U. Faster response in depressive patients treated with fluoxetine alone than in combination with buspirone. J. Affect. Disorder 2003; 76:
6 Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2006, tom 6, nr
Łukasz Święcicki II Klinika Psychiatryczna IPiN Warszawa
Łukasz Święcicki II Klinika Psychiatryczna IPiN Warszawa Kraków 18 listopada 2016 Problemy koncepcyjne Czym są stany depresyjne? Depresja w przebiegu ChAD Depresja w przebiegu ChAJ Inne depresje o Co to
Bardziej szczegółowoANEKS II WNIOSKI NAUKOWE I PODSTAWY DO ZMIANY CHARAKTERYSTYK PRODUKTU LECZNICZEGO I ULOTEK DLA PACJENTA PRZEDSTAWIONE PRZEZ EUROPEJSKĄ AGENCJĘ LEKÓW
ANEKS II WNIOSKI NAUKOWE I PODSTAWY DO ZMIANY CHARAKTERYSTYK PRODUKTU LECZNICZEGO I ULOTEK DLA PACJENTA PRZEDSTAWIONE PRZEZ EUROPEJSKĄ AGENCJĘ LEKÓW 108 WNIOSKI NAUKOWE OGÓLNE PODSUMOWANIE OCENY NAUKOWEJ
Bardziej szczegółowoLeczenie zaburzeń depresyjnych u pacjentów z rozpoznaniem
FARMAKOTERAPIA W PSYCHIATRII I NEUROLOGII 98,3,78-82 Antoni Florkowski, Wojciech Gruszczyński, Henryk Górski, Sławomir Szubert, Mariusz Grądys Leczenie zaburzeń depresyjnych u pacjentów z rozpoznaniem
Bardziej szczegółowoPodstawowe zasady leczenia zaburzeń psychicznych
Podstawowe zasady leczenia zaburzeń psychicznych Instytucjonalizacja i wykluczenia. i zapomnienie Metody leczenia 1. Biologiczne - farmakologiczne - niefarmakologiczne - neurochirurgiczne 2. Psychologiczne
Bardziej szczegółowoANEKS III ZMIANY W CHARAKTERYSTYKACH PRODUKTÓW LECZNICZYCH I ULOTCE DLA PACJENTA
ANEKS III ZMIANY W CHARAKTERYSTYKACH PRODUKTÓW LECZNICZYCH I ULOTCE DLA PACJENTA Poprawki do CHPL oraz ulotki dla pacjenta są ważne od momentu zatwierdzenia Decyzji Komisji. Po zatwierdzeniu Decyzji Komisji,
Bardziej szczegółowoSkojarzone leczenie depresji lekami przeciwdepresyjnymi i pindololem - otwarte badanie skuteczności 14 dniowej terapii
FARMAKOTERAPIA W PSYCHIATRII I NEUROLOGII, 2001, 3, 285-290 Stanisław Pużyński, Łukasz Święcicki, Iwona Koszewska, Antoni Kalinowski, Sławomir Fornal, Dorota Grądzka, Dorota Bzinkowska, Magdalena Namysłowska
Bardziej szczegółowoDługofalowa terapia choroby afektywnej dwubiegunowej
Długofalowa terapia choroby afektywnej dwubiegunowej Przez wiele lat główny nacisk kładziono na krótkoterminowe leczenie ChAD, skupiając się na aktualnym epizodzie choroby. Obecnie podstawą terapii ChAD
Bardziej szczegółowoDepresja a uzależnienia. Maciej Plichtowski Specjalista psychiatra Specjalista psychoterapii uzależnień
Depresja a uzależnienia Maciej Plichtowski Specjalista psychiatra Specjalista psychoterapii uzależnień Alkoholizm w chorobach afektywnych Badania NIMH* (1990) (uzależnienie + nadużywanie) Badania II Kliniki
Bardziej szczegółowoWybrane zaburzenia lękowe. Tomasz Tafliński
Wybrane zaburzenia lękowe Tomasz Tafliński Cel prezentacji Przedstawienie najważniejszych objawów oraz rekomendacji klinicznych dotyczących rozpoznawania i leczenia: Uogólnionego zaburzenia lękowego (GAD)
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Rada Przejrzystości Stanowisko Rady Przejrzystości nr 5/2012 z dnia 27 lutego 2012 r. w zakresie zakwalifikowania/niezasadności zakwalifikowania leku Valdoxan (agomelatinum)
Bardziej szczegółowoZaburzenia afektywne. Justyna Andrzejczak Kognitywistyka
Zaburzenia afektywne Justyna Andrzejczak Kognitywistyka Podział wg ICD-10 F30 Epizod maniakalny F31 Zaburzenia afektywne dwubiegunowe F32 Epizod depresyjny F33 Zaburzenia depresyjne nawracające F34 Uporczywe
Bardziej szczegółowoPLACEBO JAKO PROBLEM ETYCZNY PRZY OCENIE BADAŃ KLINICZNYCH
PLACEBO JAKO PROBLEM ETYCZNY PRZY OCENIE BADAŃ KLINICZNYCH W badaniach nowych leków placebo - nieomal standardem. zasady dopuszczające jego stosowanie u ludzi por. Deklaracja Helsińska dyrektywy Unii Europejskiej
Bardziej szczegółowoKod zdrowia dla początkujących Zuchwałych 1 : 2,5-3,5 : 0,5-0,8
// Kod zdrowia dla początkujących Zuchwałych 1 : 2,5-3,5 : 0,5-0,8 Białko 1 : Tłuszcz 2,5-3,5 : Węglowodany 05-0,8 grama na 1 kilogram wagi należnej i nie przejmuj się kaloriami. Po kilku tygodniach dla
Bardziej szczegółowoZadanie pytania klinicznego (PICO) Wyszukanie i selekcja wiarygodnej informacji. Ocena informacji o metodzie leczenia
Praktykowanie EBM Krok 1 Krok 2 Krok 3 Krok 4 Zadanie pytania klinicznego (PICO) Wyszukanie i selekcja wiarygodnej informacji Ocena informacji o metodzie leczenia Podjęcie decyzji klinicznej na podstawie
Bardziej szczegółowoZadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata
Podnoszenie kompetencji kadr medycznych uczestniczących w realizacji profilaktycznej opieki psychiatrycznej, w tym wczesnego wykrywania objawów zaburzeń psychicznych KONSPEKT ZAJĘĆ szczegółowy przebieg
Bardziej szczegółowoChoroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych
Choroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych 23 lutego, przypada obchodzony po raz szósty, ogólnopolski
Bardziej szczegółowoZABURZENIA AFEKTYWNE DWUBIEGUNOWE
ZABURZENIA AFEKTYWNE DWUBIEGUNOWE F 31 F 31.0 F 31.1 F 31.2 F 31.3 F 31.4 F 31.5 F 31.6 F 31.7 F 31.8 F 31.9 Zaburzenia afektywne dwubiegunowe Zaburzenia afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod hipomanii
Bardziej szczegółowoZABURZENIE DEPRESYJNE NAWRACAJĄCE
ZABURZENIE DEPRESYJNE NAWRACAJĄCE F33 Zaburzenia depresyjne nawracające F.33.0 Zaburzenia depresyjne nawracające, obecnie epizod depresyjny łagodny F33.1 Zaburzenia depresyjne nawracające, obecnie epizod
Bardziej szczegółowoPraktyczne wskazówki jak leczyć depresję.
Praktyczne wskazówki jak leczyć depresję. dr n. med. Anna Antosik-Wójcińska Oddział Chorób Afektywnych II Klinika Psychiatryczna Instytut Psychiatrii i Neurologii Czym jest epizod dużej depresji: definicja
Bardziej szczegółowoIdea opieki farmaceutycznej Idea opieki farmaceutycznej narodziła się Stanach Zjednoczonych w latach 90- tych XX w., Jest to proces w którym
Idea opieki farmaceutycznej Idea opieki farmaceutycznej narodziła się Stanach Zjednoczonych w latach 90- tych XX w., Jest to proces w którym farmaceuta współpracuje z pacjentem oraz innym personelem medycznym,
Bardziej szczegółowoŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE
ŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE Katowice 2007 Śl.C.Z.P Dział Chorobowości Hospitalizowanej 23 luty Ogólnopolski
Bardziej szczegółowoJak rozmawiać z pacjentem, żeby chciał się leczyć? dylemat lekarza praktyka. Joanna Narbutt Katedra i Klinika Dermatologii i Wenerologii UM w Łodzi
Jak rozmawiać z pacjentem, żeby chciał się leczyć? dylemat lekarza praktyka Joanna Narbutt Katedra i Klinika Dermatologii i Wenerologii UM w Łodzi Łuszczyca a pacjent Przewlekła choroba skóry Nieuleczalna
Bardziej szczegółowoAneks I. Wnioski naukowe oraz podstawy zmian warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu.
Aneks I Wnioski naukowe oraz podstawy zmian warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu. 1 Wnioski naukowe Uwzględniając raport oceniający komitetu PRAC w sprawie okresowych raportów o bezpieczeństwie
Bardziej szczegółowoZaburzenia nastroju u dzieci i młodzieży
Zaburzenia nastroju u dzieci i młodzieży Zaburzenia nastroju u dzieci i młodzieży: pojedynczy epizod dużej depresji nawracająca duża depresja dystymia mania lub submania stan mieszany zaburzenia afektywne
Bardziej szczegółowoRola współpracy między lekarzem a pacjentem jaskrowym Anna Kamińska
Rola współpracy między lekarzem a pacjentem jaskrowym Anna Kamińska Katedra i Klinika Okulistyki, II WL, Warszawski Uniwersytet Medyczny Kierownik Kliniki: Profesor Jacek P. Szaflik Epidemiologia jaskry
Bardziej szczegółowoPostępowanie orzecznicze wobec kierowców z zaburzeniami tolerancji węglowodanów i cukrzycą
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę, 2013 Aneks 2 Postępowanie orzecznicze wobec kierowców z zaburzeniami tolerancji węglowodanów i cukrzycą Opracowano we współpracy z dr.
Bardziej szczegółowoDagmara Samselska. Przewodnicząca Unii Stowarzyszeń Chorych na Łuszczycę. Warszawa 20 kwietnia 2016
Dagmara Samselska Przewodnicząca Unii Stowarzyszeń Chorych na Łuszczycę Warszawa 20 kwietnia 2016 przewlekła, autoagresywnie uwarunkowana, nawrotowa choroba zapalna o podłożu genetycznym nie zaraża!!!
Bardziej szczegółowoSymago (agomelatyna)
Ważne informacje nie wyrzucać! Symago (agomelatyna) w leczeniu dużych epizodów depresyjnych u dorosłych Poradnik dla lekarzy Informacja dla fachowych pracowników ochrony zdrowia Zalecenia dotyczące: -
Bardziej szczegółowoUPORCZYWE ZABURZENIA NASTROJU
UPORCZYWE ZABURZENIA NASTROJU Dystymia ICD 10 niejednoznaczność terminu, grupa zaburzeń (obejmuje nerwicę depresyjną, depresyjne zaburzenie osobowości, depresję nerwicową, depresję lękową przewlekłą) Dystymia
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychiatria w pytaniach i odpowiedziach. 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek
Bardziej szczegółowoLeczenie w domu pacjenta - praca w Zespole Leczenia Środowiskowego
Leczenie w domu pacjenta - praca w Zespole Leczenia Środowiskowego Zespół Leczenia Środowiskowego Wieliczka Paweł Sacha specjalista psychiatra Idea psychiatrycznego leczenia środowiskowego, a codzienna
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Problemy psychiatryczne w pytaniach i odpowiedziach 2. NAZWA JEDNOSTKI
Bardziej szczegółowoAneks II. Wnioski naukowe
Aneks II Wnioski naukowe 16 Wnioski naukowe Haldol, który zawiera substancję czynną haloperydol, jest lekiem przeciwpsychotycznym należącym do grupy pochodnych butyrofenonu. Jest silnym antagonistą ośrodkowych
Bardziej szczegółowoDOMINIKA DUDEK. 2. Leczenie epizodu depresyjnego FARMAKOTERAPIA W PSYCHIATRII I NEUROLOGII, 2007, 1, 11 15
FARMAKOTERAPIA W PSYCHIATRII I NEUROLOGII, 2007, 1, 11 15 DOMINIKA DUDEK 2. Leczenie epizodu depresyjnego 2.1. EPIZOD DEPRESYJNY W PRZEBIEGU DEPRESJI NAWRACAJĄCEJ W przebiegu nawracających zaburzeń depresyjnych
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA SPECJALNOŚCI WYBRANEJ NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW VI ROKU STUDIÓW
PROGRAM NAUCZANIA SPECJALNOŚCI WYBRANEJ NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW VI ROKU STUDIÓW 1. SPECJALNOŚĆ WYBRANA: 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek ) realizującej
Bardziej szczegółowoChory z cukrzycą leczony insuliną z częstymi niedocukrzeniami - strategia postępowania
21.05.2016 Chory z cukrzycą leczony insuliną z częstymi niedocukrzeniami - strategia postępowania Wstęp: hipoglikemia skala problemu Hipoglikemia: konsekwencje Błędy pacjenta jako przyczyna hipoglikemii
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta
Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta Uwaga: Konieczna może być późniejsza aktualizacja zmian w charakterystyce produktu leczniczego i ulotce
Bardziej szczegółowoPORADNIK DLA PACJENTKI
PORADNIK DLA PACJENTKI Walproinian Antykoncepcja i ciąża: Co powinna Pani wiedzieć Niniejsza broszura jest skierowana do kobiet i dziewcząt, które przyjmują jakikolwiek lek zawierający walproinian, lub
Bardziej szczegółowoZapobieganie nawrotom i rozpoznawanie objawów zwiastunowych raport z programu edukacyjnego dla pacjentów chorych na schizofrenię, leczonych olanzapiną
Psychiatria R A P O R T tom 11, nr 2, 120 124 Copyright 2014 Via Medica ISSN 1732 9841 Iwona Patejuk-Mazurek Klinika Psychiatrii, Oddział Fizjoterapii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Mazowieckie
Bardziej szczegółowoNowe standardy AP A leczenia w schizofrenii
FARMAKOTERAPIA W PSYCHIATRII I NEUROLOGII, 99, 3, 5~ Małgorzata Rzewuska Nowe standardy AP A leczenia w schizofrenii Samodzielna Pracownia Farmakoterapii Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie
Bardziej szczegółowoE. Czy uważa Pan/i, że powrót do domu jest związany z dodatkowymi zagrożeniami? a. Tak b. Chyba tak c. Nie jestem pewien d. Nie
SKALA GOTOWOŚCI DO WYPISU ZE SZPITALA U PACJENTÓW PO ZAWALE MIĘŚNIA SERCOWEGO The Readiness for Hospital Discharge After Myocardial Infarction Scale (RHDS MIS) Autor: Aldona Kubica Kwestionariusz dla pacjentów
Bardziej szczegółowoDostrzegalne zmiany u pacjenta na tym etapie terapii winny manifestować się tym, że pacjent :
CARE BROK sp. z o.o Szkoła Specjalistów Psychoterapii Uzależnień i Instruktorów Terapii Uzależnień O7-306 Brok ul. Warszawska 25 tel.: 793 607 437 lub 603 801 442 mail.: care@brok.edu.pl www.brok.edu.pl
Bardziej szczegółowoZaburzenia nerwicowe pod postacią somatyczną
Zaburzenia nerwicowe pod postacią somatyczną Mikołaj Majkowicz Zakład Psychologii Klinicznej Katedry Chorób Psychicznych AMG Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną Główną cechą zaburzeń pod postacią
Bardziej szczegółowoZjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h. Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny 58 h
S t r o n a 1 Studiium Psychoterapiiii Uzalleżniień Harmonogram szkolleniia edycjja 2013/2014 II SEMESTR Zjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny
Bardziej szczegółowow sprawie Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na rok 2018
Uchwała Nr XLII.230.2017 Rady Gminy w Białośliwiu z dnia 29 listopada 2017 w sprawie Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na rok 2018 Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990r.
Bardziej szczegółowoDepresja wyzwanie dla współczesnej medycyny
Projekt jest współfinansowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w ramach Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich na lata 2014 2020 Depresja wyzwanie dla współczesnej medycyny
Bardziej szczegółowoKOMPLEKSOWE PODEJŚCIE DO TERAPII
KOMPLEKSOWE PODEJŚCIE DO TERAPII Ból PRZYWRACANIE ZDROWIA W SZCZEGÓLNY SPOSÓB 2 Krążenie Zapalenie Naprawa tkanek Większość z nas uważa zdrowie za pewnik. Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy organizm traci
Bardziej szczegółowoAktualizacja ChPL i ulotki dla produktów leczniczych zawierających jako substancję czynną hydroksyzynę.
Aktualizacja ChPL i ulotki dla produktów leczniczych zawierających jako substancję czynną hydroksyzynę. Aneks III Poprawki do odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego i Ulotki dla pacjenta
Bardziej szczegółowo30. DWULETNIA OBSERWACJI WYNIKÓW PROFILAKTYKI I LECZENIA OSTEOPOROZY. PROGRAM POMOST
30. DWULETNIA OBSERWACJI WYNIKÓW PROFILAKTYKI I LECZENIA OSTEOPOROZY. PROGRAM POMOST Przedlacki J, Księżopolska-Orłowska K, Grodzki A, Sikorska-Siudek K, Bartuszek T, Bartuszek D, Świrski A, Musiał J,
Bardziej szczegółowoI EDYCJA HARMONOGRAM ZAJĘĆ TEORETYCZNYCH KURSU KWALIFIKACYJNEGO W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA PSYCHIATRYCZNEGO 13 stycznia kwietnia 2017
I EDYCJA HARMONOGRAM ZAJĘĆ TEORETYCZNYCH KURSU KWALIFIKACYJNEGO W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA PSYCHIATRYCZNEGO 13 stycznia 2017 9 kwietnia 2017 Zajęcia teoretyczne odbywają się w sali dydaktycznej XI oddziału
Bardziej szczegółowoAutor: Aldona Kubica. Kwestionariusz dla pacjentów po zawale serca leczonych angioplastyka wieńcową. Wersja 1
SKALA GOTOWOŚCI DO WYPISU ZE SZPITALA U PACJENTÓW PO ZAWALE MIĘŚNIA SERCOWEGO The Readiness for Hospital Discharge After Myocardial Infarction Scale (RHDS MIS) Autor: Aldona Kubica Kwestionariusz dla pacjentów
Bardziej szczegółowoPoniżej prezentuję treść własnego wystąpienia w ramach spotkania okrągłego stołu. Główne punkty wystąpienia:
Kwalifikacja do leczenia osteoporozy i kosztoefektywność leczenia osteoporozy w Polsce, polska wersja FRAX konferencja okrągłego stołu podczas IV Środkowo Europejskiego Kongresu Osteoporozy i Osteoartrozy
Bardziej szczegółowoAD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi
AD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi GENETYCZNIE UWARUNKOWANA, NEUROLOGICZNA DYSFUNKCJA, CHARAKTERYZUJĄCA SIĘ NIEADEKWATNYMI
Bardziej szczegółowoAutor: Dr Agnieszka Piróg-Balcerzak Samodzielna Pracownia Farmakoterapii Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. Depresja w schizofrenii
Autor: Dr Agnieszka Piróg-Balcerzak Samodzielna Pracownia Farmakoterapii Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie Depresja w schizofrenii DANE OGÓLNE Zaburzenia afektywne występują powszechnie wśród
Bardziej szczegółowoANEKS III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta
ANEKS III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta Uwaga: Konieczna może być późniejsza aktualizacja charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta
Bardziej szczegółowoKonieczność monitorowania działań niepożądanych leków elementem bezpiecznej farmakoterapii
Konieczność monitorowania działań niepożądanych leków elementem bezpiecznej farmakoterapii dr hab. Anna Machoy-Mokrzyńska, prof. PUM Katedra Farmakologii Regionalny Ośrodek Monitorujący Działania Niepożądane
Bardziej szczegółowoMęska profilaktyka: o czym należy pamiętać
Męska profilaktyka: o czym należy pamiętać Statystycznie, na dobrowolne badania kontrolne mężczyźni zgłaszają się zdecydowanie rzadziej, niż kobiety. Niestety profilaktyka w tej części naszego społeczeństwa
Bardziej szczegółowoWażne informacje nie wyrzucać! Agolek. w leczeniu dużych epizodów depresyjnych u dorosłych. Broszura dla Pacjenta
Ważne informacje nie wyrzucać! Agolek w leczeniu dużych epizodów depresyjnych u dorosłych Broszura dla Pacjenta 1 Agolek jest lekiem przeciwdepresyjnym, który pomaga leczyć depresję. Aby zoptymalizować
Bardziej szczegółowoDepresja. Epidemiologia, przyczyny. Czynniki bio-psycho- społeczne
Depresja. Epidemiologia, przyczyny. Czynniki bio-psycho- społeczne Prof. Marek Jarema III Klinika Psychiatryczna Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa Najpowszechniejsza teza Depresja jest coraz
Bardziej szczegółowoOdczulanie na jad osy i pszczoły
Odczulanie na jad osy i pszczoły Oddział Immunologii Broszura informacyjna dla pacjentów Wstęp Niniejsza broszura przeznaczona jest dla osób uczulonych na jad pszczoły i osy. Zawiera ona informacje na
Bardziej szczegółowoRozpoznawanie depresji w praktyce lekarza POZ. Łukasz Święcicki II Klinika Psychiatryczna Instytut Psychiatrii i Neurologii Warszawa
Rozpoznawanie depresji w praktyce lekarza POZ Łukasz Święcicki II Klinika Psychiatryczna Instytut Psychiatrii i Neurologii Warszawa Lekarz ogólny często może rozpoznać depresję jest to choroba często spotykana
Bardziej szczegółowoI EDYCJA HARMONOGRAM ZAJĘĆ TEORETYCZNYCH KURSU KWALIFIKACYJNEGO W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA PSYCHIATRYCZNEGO 13 stycznia kwietnia 2017
I EDYCJA HARMONOGRAM ZAJĘĆ TEORETYCZNYCH KURSU KWALIFIKACYJNEGO W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA PSYCHIATRYCZNEGO 13 stycznia 2017 9 kwietnia 2017 Zajęcia teoretyczne odbywają się w sali dydaktycznej XI oddziału
Bardziej szczegółowoKlasyfikowanie problemów lekowych na podstawie klasyfikacji PCNE (wersja 6.2)
Klasyfikowanie problemów lekowych na podstawie klasyfikacji PCNE (wersja 6.2) Europejska Sieć Opieki Farmaceutycznej (Pharmaceutical Care Network Europe, PCNE) udostępniła kolejną wersję klasyfikacji problemów
Bardziej szczegółowoAneks I. Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu 1 Wnioski naukowe Uwzględniając raport oceniający komitetu PRAC w sprawie okresowych raportów o bezpieczeństwie
Bardziej szczegółowoOBJAWY OSTRE Ostre pobudzenie 3 Peter Neu
SPIS TREŚCI OBJAWY OSTRE 1 1. Ostre pobudzenie 3 1.1. Diagnostyka 4 1.2. Leczenie zorientowane na przyczynę 6 1.2.1. Majaczenie i zatrucia 6 1.2.2. Schizofrenia. 8 1.2.3. Mania / 9 1.2.4. Zaburzenia osobowości
Bardziej szczegółowoCzy to smutek, czy już depresja?
Niebezpieczna siostra smutku jak rozpoznać i poradzić sobie z depresją? Warsztaty dla uczniów Czy to smutek, czy już depresja? Podstawowe różnice Smutek To emocja, której doświadczanie jest naturalne dla
Bardziej szczegółowoSTAN PADACZKOWY. postępowanie
STAN PADACZKOWY postępowanie O Wytyczne EFNS dotyczące leczenia stanu padaczkowego u dorosłych 2010; Meierkord H., Boon P., Engelsen B., Shorvon S., Tinuper P., Holtkamp M. O Stany nagłe wydanie 2, red.:
Bardziej szczegółowoDZIECKO Z DEPRESJĄ W SZKOLE I PRZEDSZKOLU INFORMACJE DLA RODZICÓW I OPIEKUNÓW
DZIECKO Z DEPRESJĄ W SZKOLE I PRZEDSZKOLU INFORMACJE DLA RODZICÓW I OPIEKUNÓW CO TO JEST DEPRESJA? Depresja jako choroba czyli klinicznie rozpoznany zespół depresyjny to długotrwały, szkodliwy i poważny
Bardziej szczegółowoPrzełom I co dalej. Anna Kostera-Pruszczyk Katedra i Klinika Neurologii Warszawski Uniwersytet Medyczny
Przełom I co dalej Anna Kostera-Pruszczyk Katedra i Klinika Neurologii Warszawski Uniwersytet Medyczny Przełom miasteniczny Stan zagrożenia życia definiowany jako gwałtowne pogorszenie opuszkowe/oddechowe
Bardziej szczegółowoPrzywrócenie rytmu zatokowego i jego utrzymanie
Przywrócenie rytmu zatokowego i jego utrzymanie Jak wspomniano we wcześniejszych artykułach cyklu, strategia postępowania w migotaniu przedsionków (AF) polega albo na kontroli częstości rytmu komór i zapobieganiu
Bardziej szczegółowoCIBA-GEIGY Sintrom 4
CIBA-GEIGY Sintrom 4 Sintrom 4 Substancja czynna: 3-[a-(4-nitrofenylo-)-0- -acetyloetylo]-4-hydroksykumaryna /=acenocoumarol/. Tabletki 4 mg. Sintrom działa szybko i jest wydalany w krótkim okresie czasu.
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany w odpowiednich punktach Charakterystyki Produktu Leczniczego i ulotki dla pacjenta
Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach Charakterystyki Produktu Leczniczego i ulotki dla pacjenta Uwaga: Może wyniknąć potrzeba dokonania kolejnych aktualizacji Charakterystyki Produktu Leczniczego i
Bardziej szczegółowoZjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h. Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny 58 h
S t r o n a 1 Studiium Psychoterapiiii Uzalleżniień Harmonogram szkolleniia edycjja 2010/2011 II SEMESTR Zjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny
Bardziej szczegółowoAzilect fakty Czym jest Azilect? Jak działa Azilect? Kto może skorzystać na leczeniu Azilectem?
Azilect fakty Czym jest Azilect? Azilect (rasagilina 1mg) jest pierwszym, prawdziwie innowacyjnym lekiem stosowanym w chorobie Parkinsona (PD Parkinson s Disease) wprowadzonym w ostatnich latach. Jest
Bardziej szczegółowoNarzędzie pracy socjalnej nr 15 Wywiad z osobą uzależnioną od alkoholu 1 Przeznaczenie narzędzia:
Narzędzie pracy socjalnej nr 15 Wywiad z osobą uzależnioną od alkoholu 1 Przeznaczenie narzędzia: Etap I (1b) Ocena / Diagnoza (Pogłębienie wiedzy o sytuacji związanej z problemem osoby/ rodziny) Zastosowanie
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. Rimantin, 50 mg, tabletki. Rymantadyny chlorowodorek
ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA Rimantin, 50 mg, tabletki Rymantadyny chlorowodorek Należy przeczytać uważnie całą ulotkę, ponieważ zawiera ona informacje ważne dla pacjenta. Należy zachować
Bardziej szczegółowoElicea, 5 mg, tabletki powlekane Elicea, 10 mg, tabletki powlekane Elicea, 20 mg, tabletki powlekane Escitalopramum
Elicea, 5 mg, tabletki powlekane Elicea, 10 mg, tabletki powlekane Elicea, 20 mg, tabletki powlekane Escitalopramum wiera ona - - - - lub farmaceucie. Patrz punkt 4. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 1. Lek Elicea zawiera
Bardziej szczegółowoAgomelatyna. Broszura dla pacjenta
Istotne informacje Nie wyrzucaj! Agomelatyna w leczeniu dużych epizodów depresyjnych u dorosłych Broszura dla pacjenta Informacje dotyczące leku Agomelatyna jest lekiem przeciwdepresyjnym, który pomoże
Bardziej szczegółowoPielęgniarstwo Pierwszego stopnia Praktyczny. Znajomość zagadnień z zakresu anatomii, fizjologii, psychologii, farmakologii.
Nazwa jednostki prowadzącej kierunek: Nazwa kierunku: Poziom kształcenia: Profil kształcenia: Moduły wprowadzające/wymagania wstępne: Nazwa modułu / przedmiotu (przedmiot lub grupa przedmiotów) Osoby prowadzące:
Bardziej szczegółowoKLASYFIKACJA PROBLEMÓW LEKOWYCH (PCNE)
KLASYFIKACJA PROBLEMÓW LEKOWYCH (PCNE) Pharmaceutical Care Network Europe 6 kategorii problemów lekowych 6 kategorii przyczyn problemów lekowych 4 kategorie możliwych interwencji 3 kategorie wyników działań
Bardziej szczegółowoRisperidon w leczeniu epizodu manii oraz profilaktyce nawrotu.
Risperidon w leczeniu epizodu manii oraz profilaktyce nawrotu. Omówienie artykułu: "Risperidon in acute and continuation treatment of mania." Yatham L. N. i wsp. RIS-CAN Study Group. International Clinical
Bardziej szczegółowoLECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50)
Załącznik B.32.a. LECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY SCHEMAT DAWKOWANIA LEKÓW W PROGRAMIE BADANIA DIAGNOSTYCZNE WYKONYWANE
Bardziej szczegółowoFARMAKOKINETYKA KLINICZNA
FARMAKOKINETYKA KLINICZNA FARMAKOKINETYKA wpływ organizmu na lek nauka o szybkości procesów wchłaniania, dystrybucji, metabolizmu i wydalania leków z organizmu Procesy farmakokinetyczne LADME UWALNIANIE
Bardziej szczegółowoDZIŚ STAWIĘ CZOŁA IPF. walczzipf.pl. Dla osób, u których zdiagnozowano IPF: Porady, jak rozmawiać z lekarzem o chorobie i opcjach jej kontrolowania
walczzipf.pl WSPIERAMY PACJENTÓW Z IDIOPATYCZNYM WŁÓKNIENIEM PŁUC DZIŚ STAWIĘ CZOŁA IPF Dla osób, u których zdiagnozowano IPF: Porady, jak rozmawiać z lekarzem o chorobie i opcjach jej kontrolowania PL/ESB/1702/0001
Bardziej szczegółowoALGORYTMY W LECZENIU DEPRESJI - PRZEGLĄD
FARMAKOTERAPIA W PSYCHIATRll I NEUROLOGII, 98, 2, 5-14 Łukasz Święcicki ALGORYTMY W LECZENIU DEPRESJI - PRZEGLĄD PIŚMIENNICTWA II Klinika Psychiatryczna Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie Streszczenie
Bardziej szczegółowow leczeniu zespolów depresyjnych fluoksetyną (doniesienie wstępne)
Barbara Sęp-Kowalikowa, Piotr Pankiewicz Własne doświadczenia kliniczne w leczeniu zespolów depresyjnych fluoksetyną (doniesienie wstępne) I Klinika Chorób Psychicznych AM w Gdańsku Streszczenie Celem
Bardziej szczegółowoPRZYJĘCIE DO SZPITALA NA PODSTAWIE SZPITALNEGO NAKAZU BEZ OGRANICZENIA PRAW
PRZYJĘCIE DO SZPITALA NA PODSTAWIE SZPITALNEGO NAKAZU BEZ OGRANICZENIA PRAW (Paragraf 37 Ustawy o zdrowiu psychicznym [Mental Health Act 1983] z 1983 r.) 1. Imię i nazwisko pacjenta 2. Imię i nazwisko
Bardziej szczegółowoSzkolny Ośrodek Psychoterapii
Szkolny Ośrodek Psychoterapii Kiedy zgłosić się na psychoterapię? Gdy czujesz, że wszystko idzie nie tak jak chcesz i nie potrafisz tego zmienić. Podstawowym wskaźnikiem tego, że powinniśmy rozważyć psychoterapię
Bardziej szczegółowoPOGLĄDY ORDYNATORÓW ODDZIAŁÓW PSYCHIA TRYCZNYCH NA TEMAT TERAPII I PROFILAKTYKI
FARMAKOTERAPIA W PSYCHIATRII I NEUROLOGII, 98, 2, 28-73 Stanisław Pużyński, Maria Beręsewicz, Iwona Koszewska, Antoni Kalinowski, Łukasz Święcicki, Ewa Habrat POGLĄDY ORDYNATORÓW ODDZIAŁÓW PSYCHIA TRYCZNYCH
Bardziej szczegółowoAneks IV. Wnioski naukowe
Aneks IV Wnioski naukowe 1 Wnioski naukowe Od czasu dopuszczenia produktu Esmya do obrotu zgłoszono cztery przypadki poważnego uszkodzenia wątroby prowadzącego do transplantacji wątroby. Ponadto zgłoszono
Bardziej szczegółowoSTANDARDY I ALGORYTMY POSTĘPOWANIA TERAPEUTYCZNEGO W ZABURZENIACH AFEKTYWNYCH
FARMAKOTERAPIA W PSYCHIATRll I NEUROLOGII, 98, 2, 15-27 Stanisław Pużyński, Antoni Kalinowski, Andrzej Kiejna, Iwona Koszewska, Jerzy Landowski, Marek Masiak, Janusz Rybakowski, Małgorzata Rzewuska, Jacek
Bardziej szczegółowoCMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca
CMC/2015/03/WJ/03 Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca Dane pacjenta Imię:... Nazwisko:... PESEL:... Rozpoznane choroby: Nadciśnienie tętnicze Choroba wieńcowa Przebyty zawał
Bardziej szczegółowoPRZYJĘCIE DO SZPITALA NA PODSTAWIE SZPITALNEGO NAKAZU U Z OGRANICZENIEM PRAW
PRZYJĘCIE DO SZPITALA NA PODSTAWIE SZPITALNEGO NAKAZU U Z OGRANICZENIEM PRAW (Paragrafy 37 i 41 Ustawy o zdrowiu psychicznym [Mental Health Act 1983] z 1983 r.) 1. Imię i nazwisko pacjenta 2. Imię i nazwisko
Bardziej szczegółowoBIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II ZABURZENIA PSYCHICZNE DEPRESJA
BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II ZABURZENIA PSYCHICZNE DEPRESJA DEPRESJA CHARAKTERYSTYKA ZABURZENIA Epizod depresyjny rozpoznaje się gdy pacjent jest w stanie obniżonego nastroju, anhedonii oraz występują
Bardziej szczegółowoANEKS I WYKAZ NAZW, POSTACI FARMACEUTYCZNEJ, DAWKI PRODUKTU LECZNICZEGO, DROGI PODANIA I PODMIOTÓW ODPOWIEDZIALNYCH W PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH
ANEKS I WYKAZ NAZW, POSTACI FARMACEUTYCZNEJ, DAWKI PRODUKTU LECZNICZEGO, DROGI PODANIA I PODMIOTÓW ODPOWIEDZIALNYCH W PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH 1 Państwo Członkowskie Czechy Czechy Niemcy Niemcy Włochy Włochy
Bardziej szczegółowoAneks IV. Wnioski naukowe
Aneks IV Wnioski naukowe 1 Wnioski naukowe W dniu 7 czerwca 2017 r. Komisja Europejska (KE) otrzymała informację o przypadku zabójczej niewydolności wątroby u pacjenta po zastosowaniu leczenia daklizumabem
Bardziej szczegółowoSYLABUS. Nazwa przedmiotu/modułu. Farmakologia Kliniczna. Wydział Lekarski I. Nazwa kierunku studiów. Lekarski. Język przedmiotu
Nazwa przedmiotu/modułu Wydział Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Forma studiów Język przedmiotu Wydział Lekarski I Lekarski Jednolite magisterskie stacjonarne polski SYLABUS Farmakologia Kliniczna
Bardziej szczegółowoZALECENIA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY U DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH. Opracowanie
Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej oraz ze środków Ministerstwa Zdrowia ZALECENIA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA
Bardziej szczegółowoAneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwoleń na dopuszczenie do obrotu
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwoleń na dopuszczenie do obrotu Wnioski naukowe Uwzględniając sprawozdanie oceniające PRAC w sprawie okresowych raportów o bezpieczeństwie (PSUR) dotyczących
Bardziej szczegółowo